ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ТУРИСТІК-РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ТАЛДАУЫ

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1. ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА
ТУРИСТІК-РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ТАЛДАУЫ

1.1.Оңтүстік Қазақстан облысындағы туристік-рекреациялық ресурстар
1.2.Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи туристік-рекреациялық
ресурстары

2. ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ТУРИЗМДІ
ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

2.1. Оңтүстік Қазақстан облысында туризм саласының даму көрсеткіштері
2.2. Оңтүстік Қазақстан облысында туризмді дамыту проблемалары
2.3 Мәдени – танымдық туризм Оңтүстік Қазақстан облысындағы туризмді
дамытудың негізгі бағыты ретінде

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Жалпы туризм дегеніміз – ол адамдардың өздерінің
тұрақты жерінен, демалу, емделу, сауығу, танымдық, тарихи-мәдени
қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында басқа жерлерге уақытша баруы.
Туризм қазіргі таңда әлемдік экономикада маңызды салалардың бірі болып
отыр. Дүниежүзілік Туристік Ұйымның мағлұматы бойынша туризм әлемнің Жалпы
Ұлттық Өнімнің оныншы бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 астам пайызын,
және әлемде өндірістің әрбір тоғызыншы орнын қамтамасыз етеді.
Қазіргі туризм индустриясы ірі жоғарғы табысты және динамикалы түрде
дамып отырған халықаралық қызмет саудасының сегменті болып отыр. Туризмнен
түскен табыс тұрақты түрде мұнайды экспорттау, мұнай өнімдері және
автокөлік табысынан кейін 3-ші орында тұр. Ол экономикалық құбылыс ретінде
индустриалды нышанға айналып, ұлттық экономиканың даму катализаторы болып
табылады. Президент Н.Назарбаевтың 1998 жылы 27 ақпандағы "Жібек жолы"
тарихи-орталықгардың жаңғырту, түркі тілдес мемлекеттерді мәдени мұрасын
сақтау мен өркендету, туризмнің инфрақұрылымын құру. Қазақстан Республикасы
мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы жарлыққа қол қоюы айтылудың бір
айғағы.
Мұражайларға қызығушылықтың артуы мен туризмнің иен-қүлаш жайып
өркендеуінің арасында өзіндік шарты мен өзара байланысы бар.
Мұражайландырылған ескерткіштер туристік материалдар базасы болып туристік-
саяхатқа қатысушылар қатарын көбейтуге ықпал етеді. Тарихи-мәдени
ескерткіштерге байланысты көптеген туристік бағыттар пайда болды. Солардың
ішінде ең белгілісі "Ұлы Жібек жолы" бағыты, оған көптеген мұражайлар,
ескерткіштер, орта ғасырдың сәулет өнері Түркістанмен Шымкент кіреді.
Оңтүстік Қазақстан өлкесінің өткені қызықгы, әрі бай. Оған куә көптеген
тарих, археология, монументальды өнер, архитектура ескерткіштері.
Зерттеу жұмысының мақсаттары: Оңтүстік Қазақстан облысының туристік
мүмкіндіктерін, туристік объектілерін, туризмнің қазіргі жағдайын талдау,
мәдени-танымдық туризмді дамыту жолдарын айқындау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- Оңтүстік Қазақстан облысында туристік-рекреациялық ресурстарын
талдау;
- Оңтүстік Қазақстан облысында туристік жобаларды зерттеу.
- мәдени-танымдық туризмді Оңтүстік Қазақстан облысында дамыту
мүмкіндіктерін зерттеу.

1 ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ТУРИСТІК-РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ТАЛДАУЫ

1.1 Оңтүстік Қазақстан облысындағы туристік-рекреациялық ресурстар
Талас Алатауының таулы және орта таулы ландшафтары, Қаржантау, Қаратау,
және Қазығұрт жоталары, Сырдария, Арыс, Келес, Бадам және Боралдай
өзендерінің керемет аңғарлары, құнарлы орманды топырақтары және тамаша ауа-
райы ертеден белсенді және тұрақты түрде адамдардың Оңтүстік Қазақстан
облысында қоныстауына себепші болды.
Оңтүстік Қазақстан облысы еліміздің ең ірі және де әдемі өлкесінің бірі
болып қала береді. Облыс өзінің өте бай мәдени мұрасымен, тамаша жылы ауа-
райымен, көркем табиғи пейзаждарымен ерекшеленеді. Табиғи жағдайы жағынан
Оңтүстік Қазақстан облысы республикамыздың басқа облыстарымен салыстырғанда
өзінің әр түрлілігімен ерекшеленеді және көрші Орта Азия елдерімен Ортақ
табиғи ұқсастықтарға ие. Мұнда Орта Ази сияқты кең шөлді жерлер мен дымқыл
таулы және тау беткейлі жерлер бар. Оңтүстік Қазақстан облысының
экономикасында субальптік және альптік көгалдармен жамылған биік таулар
үлкен рөл атқарады, ол жерлерден көптеген өзендер бастамасын алса, тау
беткейлерінде құнарлы қоңыр топыраққа ие үлкен орманды жерлер бар. Бұл
жерде егістіктің негізгі бөлігінде жергілікті халық шоғырланған және мұнда
барлық көлік жолдары өтеді. Тар тау жолдары - ең көп меңгерілген және
экономикалық қарым қатынаста үлкен рөл атқарады.
Оңтүстік Қазақстан облысы - республикамыздағы мақта, қантты қызылша,
күріш сияқты құнды техникалық және дәнді-дақылдарды өндіретін ең басты
аудан. Облыс сонымен қатар бақшалық және жүзімдік шруашылығын да дамытуда
және мал мен ірі қараларды көбейтуден бірінші орында. Және Оңтүстік облыс -
республикадағы ірі өндірістік аудан. Мұнда түрлі түсті металдар мен
фосфориттерді, қорғасын және қорғасын-мырыш концентрантын, фосфор
элементтерін, суперфосфаттар, әр түрлі өндірістік құрал-жабдықтарды
станоктарды өндіреді. Республика бойынша облыс жеңіл және тамақ өндірісі
бойынша бірінші орында тұр.
Аймақтық шекара негізінен жазық дала болып келген. Солтүстігінде құмды
шөл Бетпакдала орналасқан. Оңтүстік жағында Шу өзені жағында Мойынқұм шөл
даласы орналасқан. Оңтүстік-батыс жағында - Қызылқұм және Шардара жазығы,
Мырзашөл бар. Орталық бөлігінде - Қаратау жотасы (Бессаз тауы, 2176 м),
Оңтүстік-шығысында Талас Алатауы, Қаржантау, Өгем жотасы (Сайрам тауы, 4238
м).
Ауа-райы континеналды, қысы жылы, жазы қапырық, және ұзақ. Қыста орташа
температура солтүстік жағында -12 градус С, оңтүстігінде -2,-4 градус С,
шілде айларында +26, +29 градус С.
Ең ірі өзен Сырдария (жалпы ұзындығы 2219 шақырым) Құркелес (98
шақырым), Келес (241 шақырым), Арыс (378 шақырым), Бөген (164 шақырым)
тармақтарымен және т.б. өзендер кездеседі.
Облыс орталығы Шымкент қаласында орналасқан. Қалада 2010 ж 1 қаңтарда
513,2 халық тұрған немесе барлық облыстың 23,9% құрды. Шымкенттен Астанаға
дейін арақашықтық - 1458 қашықтық.
Облыс бойынша 12 шаруашылық аудан, 8 кішкене қалалар, 13 ауылдар, 932
ауыл-аймақ бар. Қала халқының саны 827,7 мың адам (38,5%), ауылда - 1322,8
мың адам (61,5%).
Облыста: 1027 жалпы білім беретін мектеп, 31 колледж және 19 жоғарғы
оқу орны жұмыс істейді.
Облыста: 154 аурухана мекемелері, онда 6,2 мың дәрігер қызмет етеді.
2009 жылғы бидай өндірісі 497,4 мың тонна өндірілген: оның ішінде 418,3
тонна көкөніс, 137,7 мың тонна картоп, 59,7 мың тонна ет, 438,2 мың тонна
сүт т.б. өнімдер өндірілген.
Инвестиция құрлымы келесі бағытта тартылған: үй құрлысы - 7,0%,
тұрмыстық үйлер емес ғимараттар және мекемелер - 49,1%, жабдықтар,
бұйымдар мен саймандар - 43,7%, және т.б. - 0,2% 23, 133 б. .
Оңтүстік Қазақстан облысы шекарасында Тянь-Шаньның шығыс
салаларының таулы тізбектері созылған. Олар өздерінің биіктіктерімен ғана
емес, сонымен қатар оңтүстік жағындағы көп архитектуралық-археологиялық
ескерткіштерімен де қызықтырады. Облыс біз білетіндей, еліміздегі тарихи-
мәдени ресурсқа бай жердің бірі. Оңтүстік Қазақстан облысы ЮНЕСКО-ның қайта
өркендету бағдарламасына енген Ұлы Жібек жолының мемориалдық трассасында
орналасқан. Облыс шекарасында 837 - археологиялық ескерткіштер, 155 -
құрылыс және архитектуралар, 5 - тарихи, 7 - монументалдық қол өнерлер
анықталып есепке алынған.
Кейінгі қола және ерте темір дәуірлері қөптеген археологиялық
ескерткіштердің санын сипаттайды. Олар және андронов мәдениетінің жерқойма
іргетастары, Созақ ауданындағы Таутары қабірі, Қазақстан сақ патшаларының
қорғандары, Ордабасы ауданындағы Қарауылтөбе, Майтөбе қорғандары және де
көптеген номад қорғандары жатады. Әсіресе Оңтүстік Қазақстан облысы
аймағында ұлы Ғұндар мемлекеттерінің құрылу уақыты жүзден аса ескерткіштер,
шағын қалалар, қорғандарды қалдырды. Ғұн мемлекеті Оңтүстік Қазақстан
облысын арыс мәдениетімен байланыстырады. Арыс мәдениетінің ескерткіштеріне
қазба жұмыстары кезінде, мәдени-тарихи маңыздылығы бойынша үлкен ақпараттар
алынған.
Облыс біздің мемлекеттің қалалық мәдениетінің бесігі болып
есептеледі. Нақ осы жерде қазақ тарихындағы ең маңызды қалалар орналасқан.
Олардың аттары түрік, парсы және араб тарих жазу беттерінде кездеседі, ал
ең атақтылары әлемдік тарихта кездеседі.
Оңтүстік Қазақстан облысында туризмді дамыту мақсатында жүзеге асыру
үшін, қажетті бірегей туристік рекрацеалык ресурстар бар. Бұл халықаралық
стандартқа сай туристік қызмет өндірісі бойынша өзіміздің дамыған туристік
индустриямызды қалыптастыруын қаматамасыз етеді

1.2 Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи туристік-рекреациялық
ресурстары
Аксу-Жабагылы - Қазақстанның ең көне қорығы. Ол – Орталық
Азиядағы сирек кездесетін, тек осы аймақтарға ғана тән өсімдіктер мен
жануарлардың отаны ретінде ЮНЕСКО-ның бақылауында. Бұл жерден тау қойы
мен ешкілерін, маралдарды, еліктерді, сілеусіндер мен қар қабыландарын,
қасқырлар мен түлкілерді, аюлар мен тағыландарды, ақкүмістерді таба
аласыз. Осы жерлерді сарышұнақтарды да көруге болады.
Құстар әлемі өте бай. Жоғары аспанда мұртты грифтер, грифондар мен
алтын қырандар қалықтайды. Тасты жартастардың арасынан тау кекіліктерінің
ұяларын, қар арасынан тылсым қар әтештерін кездестіресіз. Жапырақты орман
көлеңкесінде от жалыны тәріздес шыбын ұстағыш қараңдайды.
Қорық ландшафтысы көркем және тылсым. Жазықтар мен алаңқайлар биік
шыңды тауларға алмасып, жартасты шатқалдармен қиылысады. Өзендері терең
шатқалдарға құйылып, ақырған сарқырамаларды құрайды. Түпсіз көгілдір мұздай
тау көлдерінде аспан айнадай шағылысады.
Теңіз деңгейінен 3000м биіктікте орналасқан қол жеткізбес ұңғымаларда
тастарға ойылып түсірілген көптеген бейнелерден тұратын сурет галереясын
табуға болады. Оларда үй және жабайы жануарлар, ежелгі адамдардың аң аулауы
бейнеленген. Ақсу-жабағылының сазды топырағынан палеонтологтар тасқа
айналған өсімдіктер, жәндіктер, балықтар мен кесірткелердің іздерін тапқан.
Биосфера қорығы дәрежесін алған ең алғашқы қорық теңіз деңгейінен 1000-
нан 4,280 м биіктікте Тянь-Шань тауларында орналасқан. Негізгі биік
аймақтары өзінің таңқаларлық бейнелерімен жартылай шөлейттер ылғалды
жазықтармен алмасып аршалы ормандарына өтеді. Ылғалды даладағы бай
жазықтар аршалармен астасып жатқан жіңішке бұталардың өсуіне қолайлы
жағдай туғызған. Көздің жауын алатын қатаң қарлы шыңдардың бөктерінде
түрлі түсті альпі гүлдері жайқалып өскен.
Біздің аумақтың ең тамаша шатқалдарының бірі – Сайрам-су. 2350 м
биіктікте мұздан жасалған көл. Оның қазаншұңқыры гитара тәріздес болып
табылады. Көлдің төменгі жағында түсі ашық жасыл және өте салқын болып
келеді. Көлдің түсі нақ екі түрге бөлінуі, яғни ашық көкшіл және ашық жасыл
болуы өте қызықты. Кез-келген ауа-райында көлдің түсі өзгеріссіз екі түрлі.
Сондықтан осы туралы аңызда бар. Ерте заманда биік тау бөктерінде
адамдар тұрыпты. Осы тайпаның басшысының қызы кішкентай кезінен басқа елдің
ханына атастырылады екен. Уақыт өте келе қыз өсіп, бойжете және әдемі,
батыл болып өседі екен. Күндердің күнінде бойжеткен сол тайпадағы қойшы
жігітке ғашық болып қалады. Екі жас әке – шешелерінен ырзашылығын сұрамақшы
болады. Бірақ қыздың әкесі қатты ашуланады. әкесі қыздан міндетін орындап,
ханның жары болуын сұрайды. – Бұл мүмкін емес деп қыз шешім қабылдайды.
Түннің бір уақытында жігіт пен бойжеткен өз ауылдарынан қашып кетеді.
Қыздың әжесі өз батасын беріп, ашық жасыл жүзік және жылан жүздес білезік
сыйға тартады. Сыйлықпен тек қиын жағдайда қолдансын деп бұйырады. Ұзаққа
қашып үлгермеген балардың артынан әкесі қуып жетуге сәл қалғанда, қыз ашық-
жасыл жүзігін шешіп лақтырған кезде көл пайда болады. Бойжеткен мен жігіт
тағыда алыстап қашады, бірақ әкесі тағыда жетіп алады, сонда қашп құтыла
алмайтыны білген екі жас шешім қабылдап шексіз дүниеде бірге боламыз деп сө
беріп, қыз жылан тәрізді білезігін алдына лақтырады. Мұнда 8 тәріздес, яғни
шексіз символы, көл пайда болады. Міне осыдан екі түсті көл пайда болған.
Шатқал бойынан, тасты жырақтардан, тау бұлақтарының жанды күшін алып
Біркөлік өзені ағып жатыр. Оның таза мөлдір салқын суы шатқалдың жасыл
алқабын суландырып, ауаны аэроиондап, салқын жел алып келеді. Таудың
ауқымды жасыл желегі барбарис, шиповник, өрік, алма ағаштары, жергілікті
саябақтағы қылқанды жапырақты ағаштардың ауаға бактеростатикалық әсер етіп,
фитонцидтермен тазартады.
Сарыағаш - Шымкенттен 110 шақырым қашықтықта орналасқан. Ол 1939 жылы
Сарыағаш ауданында қалыптасып, қазіргі уақытта өзінің миенралдық емдік суы
бар курорттық зонасымен шетелге танымал болып отыр.
Сарыағаш ауданында 64 терминалды су құбырлары бар. Термоминералды су
қорлары ауданның экономикасына үлкен әсер етіп, оның экономикалық өсуіне
мықты базалық құрылымды қалыптастырады.
Осы жоғарыда айтылып кеткен туристік обькетілер Оңтүстік
Қазақстан облысындағы ең маңызды тарихи-мәдени ескерткіштер болып табылады.
Бұл Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан тарихи ескерткіштерді дұрыс және
тиімді туризм саласында пайдалану облысқа туристерді тартуға мүмкіндік
береді. Себебі жоғарыда көрсетіліп кеткен мәдени-тарихи ескерткіштердің
қазақ тарихында және әлем тарихында әр қайсысының өзінің үлкен орны бар.
Оның кейбіреулер тіпті әлемдік тарихта жоғары бағаланып, ЮНЕСКО-ның
құрамына енген. Бұл дегеніміз елде, облыста ішкі және сыртқы туризмді
дамытуға үлкен тірек болып отыр. Қазіргі таңда осы ескерткіштерді туризм
бағытында республика және облыс бойынша көптеген тур фирмалар қолдану
үстінде[17]
Ерте кезден-ақ Оңтүстік Қазақстан облыс территориясында көшпелі
тайпалар және олардың қоғамдыстықтары орналасқан. Сырдария-қаратау
алқаптарының және Орта Азия отырықшылық мәдениетінің әсерінен осы аймақтағы
халықтың жарты бөлігі 20 ғасыр басына дейін көшіп-қону салтын және мәдени
әдет- ғұрыптарын сақтап келді.
Қазақстанның Оңтүстік облысындағы мұсылмандық уақытындағы мұрасы өте
маңызды. Мұсылман архитектураларының ішіндегі Сайрам ауылындағы мұсылман
уағыздаушыларының кесенесі мен мұрасы Жұма-мешіті, Тұрбат ауылындағы Исмаил-
ата және Ысқақ-ата кешені, Отырар қаласы маңындағы Арыстан баб, Фогелевка
ауылындағы Беглербек керуен-сарайы, Күлтөбе қалашығы, IV-XII ғғ. жер асты
салттық құрылыстары, Құлшық-ата, Шіллі-хан, Азрет-Сұлтан, Сұлтан бегім,
Таукехан, Жәңгірхан, Абылайхан, Қазыбек би мұражайлары, қажылық
іргетастары, ортағасыр моншалары, IV-XVIII ғғ. бекініс қабырғалары,
мұнаралар, көпірлер, қақпалар, хандық көгалдар, Жуан-төбе қалашығы және
Бөрі жары XVIII ғ. қорымы, Аққойлы аулындағы мешіттер, Ортағасырлық Баба-
ата VII-XII ғғ. қамалы, "Қырық қыз" бекіністері XI-XIII ғғ. ең маңызды
ескерткіштердің бірі болып есептеледі.
Ортағасырлық қала орталықтарының сақталуы, монументалдық
ескерткіштердің бар болуы, архитектуралық-кеңістік және этномәдени ортаны
сәтті регенерациялау мүмкіндігі және онда туризмнің инфрақұрлымын
орналастыру Қазақстанның Оңтүстік облысын туристік және қажылық орталыққа
айналдыруға мүмкіндік береді.
Ақсақ-Темір дәуіріндегі Ахмет-Яссауи мешіт іргетасы қазіргі уақытқа
дейін қажылық обьектісі болып есептеледі. Осы ескерткіштердің және
Түркістан қаласының ұйытқылары Қазақстанда аса ірі рухани орталықтарының
тарихи ортасын қайта өркендетуге және елімізде тарихи-мәдени туризмнің
дамуына мүмкіндік береді.
Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи мешітінің ескерткіштері мен
архитектуралары адамдарды қазіргі уақытқа дейін таңқалдыруда. Ортағасырлық
тарихшы Рузбехан Исфағани кесене туралы былай деген: " Ахмет Яссауи
кесенесі бүкіл әлемдегі ең монументалды құрылыстың бірі. Оның
архитектурасында адам өнерінің кереметілігі және таңқаларлығы меңгерілген."
Ахмет Яссауи кесенесі - ерте заманнан қалған көне архитектуралық
ескерткіш. Әуелі Қарахан дәуірінде XII ғ. тұрғызылып, оның қираған
іргесіне XVI ғасырда аяқ шені (1396-1398 ж.ж.) мен XVI ғ. басында Темірдің
бұйрығымен жаңалап сәулетті күмбез көтеріле бастайды. Бірақ құрылысшылардың
Самарқандағы Бибі ханым мешітін (1399-1404 ж.ж.) салуға жіберілуіне
байланысты кіреберісі мен сырт қабырғаларын көк таспен көмкеру жұмысы
бітпей қалған. Бұл ескерткішке сәулет өнерінің бар мүмкіншілігі
пайдаланылған. Исламға дейін үстемдік еткен салт-сана түрі мен ислам
дінінің талаптары шебер бейнеленіп, жарасым тапқан. Күмбездің диаметрі 41
кез, айналасы 130 кез мөлшерінде.
Архитектуралық құрылысы композициясы жағынан аса күрделі туынды. Мұндай
кешен Темір мен оның әулеті басқарған елдердің ешбірінде кездескен емес.
Осы ескерткіш кешеніне кіретіндер: мешіт, ислам дінін үгіттеген атақты
ақынның кесенесі, салтанатты сарайлар - Үлкен және Кіші Ақсарай, кітапхана,
шаруашылық жайлары (құдық), халимхана (ас үй), қоймалар, ортадағы Қазандық.
Орта Азия мен Қазақстанда теңдесі жоқ зәулім күмбезді бөлмелердің асқан
шеберлікпен үйлестіріліп салынуы - ескерткіштің жеке-жеке мешіт не мавзолей
ғана емес, біртұтас күрделі мемориалды кешен екенін танытады. Қазандық деп
аталатын бөлме - ежелгі тайпалар өміріндегі қазанды қасиет тұту дәстүрін
бейнелесе, мешіт - ислам идеологиясының негізгі символы, ал Үлкен және Кіші
Ақсарай - мемл. мәселелерді шешетін ақсақалдар алқасы мен қазылық, билік
айтатын орын, кітапхана - исламды уағыздау және діни ағарту орталығы.
Ахмет Иасауи кесенесінің ені 46,5 м, ұз. 62,5м. Осы құрылыстың бір
өзіне әр қилы мақсатқа пайдаланатын 35 бөлме сыйып тұр. Олардың кіндік
орталығы кеңейте салынған. Қазандық - осылардың бәріне өзек есепті (оның
жобасының аум. 18,2 х 18.2 м, төбесі жалаң қабат күмбезбен көмкерілген,
күмбездің диаметрі 30 кез. Осы бөлмеге 60 шелек су сыятын (диаметрі 2,4м),
салм. 2т үлкен қазан орнатылған. Жұма мен дүйсенбі сайын халимханада 2,5
батпан бидай, 2 батпан ет пісірілетін (батпан - 7-12 пұтқа дейін). Қазандық
бөлмесіндегі бос орын, ас тамақ алыстан келген табынушыларға, софылар мен
мүрдитерге, мүсәпірлерге, зікір салатын дәруіштерге үлестіріліп беріледі.
Қазан суын қасиетті су деп табынатын адамдар торсықтарына құйып әкетеді.
Гөрхана табаны төрт бұрышты, қабырғасының ұз. 7,15 м-ден, үйдің ұзын
тұрқына бойлата, негізгі есіктен кіргенде нақ салынған. Әр қабырғада төрт
қуыс бар. Оның да төбесі күмбезбен көмкерілген. Күмбез биік иықтың үстінде.
Күмбездің сыртқы қабаты көк таспен қапталған. Дәл орталықта Ахмет Иасауидың
құлыптасы (3,25 х 1,2 х 2,2 м) орнатылған. Ол ақшыл, жасыл түсті теңбіл
яшмамен қапталған. Гөрхананың екі жағында оюмен өрнектелген екі есік бар:
бірі - түстігінде, енді бірі - терістігінде. Терістік есігі бірден сыртқа
шығады. Бұл есікпен Гөрханаға тек ақсүйектер ұрпағы ғана кірген. Ал
оңтүстіктегі есік Қазандық пен Гөрхананы жалғастырады. Ол да зират етуге
келген құрметті адамдарға арналған. Оның сыртында Гөрханаға апаратын батыс
және шығыс есік деп аталған тағы екі есік болған. Шығыс есік арқылы
Ақсарайдың Гөрханаға ұлықтар өтеді екен. Мешіттің табан тұрқы көп бұрышты,
аласалау иықтан көтерілген қос қабат күмбезі, жарық беріп тұратын
терезелері бар бөлме. Оған Қазандық арқылы өтеді. Бөлме онша көп емес,
соған қарағанда, дәрежесі биік шағын топқа арналып, салтанат сарайына ұқсас
салынса керек. Ақсарай (Үлкен Ақсарай, Кіші Ақсарай) - өзара жалғасқан екі
қабат екі бөлме. Кеңес, билік, төрелік мәжілістерін өткізу үшін қызмет
еткен. Түркістан қаласы қазақ хандарының астанасы болған кезде, Ақсарай 200
жылдан астам XVI-XVII ғ. хан сарайы қызметін атқарған. Кітапхана дәл Кіші
Ақсарай тәрізді екінші қабатта, оған кітап қорын сақтайтын қойма да енеді.
Құдықхана және Халимхана кешеннің есік жағында. Құдықхана 1723 ж.
қалмақтар, 1864 ж. Орыс патшасының әскерлері қоршаған кезде мұнда
бекінгендерді сумен қамтамасыз еткен. Соңғы қоршаудың кезінде кешен оқ
астында қалған да, ескерткішке 11снаряд feefштақтың көк таспен әшекейленген
сырт қаптауын қиратып кеткен.
Арыстан баб күмбезі - ескі Отырар қаласының орнындағы көне
архитектуралық ескерткіш. Арыстан баб Мұхаммед пайғамбардың замандасы,
Ахмет Яссауидің ұстазы (пірі) делінеді. Арабтардың Орта Азияны жаулай
бастаған кезінде VII-XVIII ғғ. шыққан кісі. Діни аңыздар бойынша, Мұхаммед
пайғамбардың аманат қалдырған киелі құрмасын тілінің астына сақтап келіп,
Ахмеь Яссауиға тапсырған. Кесененің салынған уақыты белгісіз. Алайда оны
Отырар гүлденіп тұрған кезінде тұрғызылды деген мәлімдемелер бар. 1218 ж.
Отырар қаласын Шыңғысхан әскері талқандағанда қирауы да мүмкін. Темір
тұсында жаңадан жөнделген кесененің нұсқасы 1905-1909 жылдарға дейін жетіп,
осы жылдары тағы да жөнделген. Кесенеге жалғастырып салынған мешіт осы
жылдардан соң қаланған. Кесене қабырғаларындағы ескі кірпіштер оның Темір
заманында қайта жөнделгенін растайды. Дегенмен, қай кезде жөнделсе де, оған
керек кірпішті Отырар Қаласының бұзылған қабырғасынан алып отырған. Қазіргі
кесене екі бөлмеден тұрады. Ортасында ұзынша дәліз. Негізгі бөлмелердің
төбесі күмбезбен өрілген. Алдыңғы жағындағы кейіннен қосылған мұнаралы
қабырғалар соңғы кездегі әр стиль үлгісінде жасалған. Кесененің жанында суы
бар құдық орналасқан. Аңыз бойынша ол жерден суды кез-келген адам ала
алмайды, тек жаны тәні таза адамдар ғана су алады деген сөз бар. Бұл
кесене - Отырар қаласының орнын білдіретін тарихи құнды мұра.
Түркістан (Иасы) - қазақ хандығының бірінші астанасы, Оңтүстік
Қазақстандағы көне қалалар ішіндегі ең маңыздыларының бірі. Біріншіден
мұнда ортағасырлық Қазақстандағы рухани және әкімшілік орталықтың
орналасуымен ерекшеленеді. Оныншы ғасырда Түркістан аудандарында өзі аттас
округ орталығы ретінде Шавгар шаһары атырапқа танылған. Қожа Ахмет Яссауи
шежіресіне қарағанда, XIV ғ. ғасырда Шавгар төңірегіндегі бір қыстақ болып
келген Иасы қаласы осы өңірдегі орталық қалаға айналса керек. Иасының
қауырт өркендеп, қнат жайған тұсы XIV-XV ғғ. ғасырларда, бұған табиғи
айырбасты тықсыра түскен тауар-ақша қатынастары едәуір ықпал еткен-ді. Осы
көне кентті Ибн Рузбехан былай суреттейді: "Иасы шаһарына тауарлар мен
қымбат бұйымдарды шартараптан әкеледі, онда сауда-саттық дегенің қазандай
қайнап жатады, қала көпестер керуен-керуен теңдерін шешетін һәм
саяхатшылардың қалың тобы ел-елдерге аттанатын бекет іспетті".
Бағзы Түркістандағы өршіген өмір-тіршілік қаракеті XX ғасырдың басына
дейін созылды.
Қала орны типографиясында бұрыштарға қарай дөңгелек мұнаралы жартылай
қираған қабырғалармен қоршалған қисық бесбұрыш нысанды шаһарстан дараланып
көзге түседі. Оңтүстік, оңтүстік-батыс және батыс жақтарынан шаһарстанға
қорғаныс қабырғалармен қоршалған ұланғайыр бекініс жалғасады. Оңтүстік-
шығыс жағында Күлтөбе тауы көкке бойлап тұр.
1928 жылы М.Е.Массон ежелгі Түркістан аумағында бірінші рет
археологиялық іздестіру жүргізіп, Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің іргетасын
ашты. Одан кейінгі жылдарда әртүрлі ғибадатханалық құрылыстар қазылды да,
архитектуралық ескерткіштерді қорғау аймағы ұлғайтылды. 1972-1979 жж.
Т.Г.Сенигов басқарған Түркістан археологиялық экспедициясы нәтижесінде
шаһарстанның төменгі қабаты XIII-XIV ғғ. Жататын стратиграфиялық бағанасы
алынды. VII-XIII ғғ. қатысты, анағұрлым ертерек кезеңдегі қабаттарын
Қ.А.Ақышевтың жетекшілігімен 1980-1981 жж. Күлтөбеде Оңтүстік Қазақстан
археологиялық экспедициясының зерттеуі алғашқы Иасы қаласының орны осында
екендігін анықтады 19, 128 б. .
Отырар - Оңтүстік Қазақстан облысындағы ерте ортағасырда пайда болған
ірі қалалардың бірі. Шығыста бұл жерде ортағасыр ойшылы Әбу насыр Әл-Фараби
дүниеге келген деген сөз бар. Отырар ортағасырда территорияның астанасы
болған. Оның бұрынғы аты Фараб деп аталған. Батыс жағынан алқап Қызылқұммен
шектеліп, Сырдария мен Амударияның ортасында созылып жатыр. Сырдария
Отырардың өмірінде үлкен орын алған. Ол арқылы халық өз тамақтарын тауып
отырған, Сырдарияның суында балықтар өте мол, ал жаға жайында өсімдіктер
болған. Отырар ортағасырлық авторлардың географиялық және трихи
шығармаларының барлығында кездеседі.
Атақты археолог А.Н.Бернштам ортағасырлық Отырар мәртебесі туралы былай
деген: " Орта Азиядан осындай өте пайдалы және қауіпті жағдайды табу өте
қиын".
Сайрам - Оңтүстік Қазақстанның орта ғасырдағы ірі қалаларының бірі.
Жұрты Сайрам ауылының оңтүстік-батысында, Шымкент қаласынан 12 шақырым
жерде. Сайрам жайлы алғашқы дерек Махмұд Қашғаридің "Диуани-лұғат-ат-түрік"
атты еңбегінде кездеседі. Онда: "Сайрам - Исфиджабтың кейінгі аты.
Монғол шапқыншылығынан кейін Сайрам маңызды рөл атқарады. 15-18 ғасырларда
қазақ хандықтары кезінде Сайрам ірі сауда, қолөнер және діни орталқ болған.
Зерттеу жұмыстарын 1923 жылы П.П.Иванов, 1925 жылы М.Е.Массон, 1947 жылы
А.Н.Бернштам басқарған Оңтүстік Қазақстан археологиялық экспедиция
жүргізген. Қазба жұмыстары барысында айналасы төрт қақпалы дуалмен
қоршалған, көлденеңнен 28 га жерді алып жатқан қала орны анықталған. Қала
ішінде көптеген мазарлар сақталған. Ең көнесі - Падишаһ Мәлік баба мазары.
Бұл ескерткіштер 9-18 ғасырларға жатады.
Сауран - Ортағасыр қаларының ішіндегі ең атақты қалаларының бірі
Сырдария ортасында орналасқан Сауран болып табылады. Оның қалдықтары
Түркістан қаласының солтүстік-шығысында 35 шақырым қашықтықта орналасқан.
Қала туралы алғаш деректер 10 ғасырда атақты араб геогрыфы Макдиси
шығармасында кездеседі. Ол былай сипаттаған: "Сауран - бір қабырғадан соң
бір қабырғаға дейін жеті қабырғадан қоршаған үлкен қала, ал оның ішіндегі
мешіттер қаланың ішінде орналасқан. Сыртқы қабырғалары ғұн мен қыпшақтарға
қарсы шекаралық қорғаныс болған". Және де бұл қала туралы Ибн Әл-Асир және
Якут шығармаларында Оңтүстік Қазақстандағы ең үлкен мәдени және сауда-
кәсіптік қала ретінде суреттелген. 13 ғасырда ортасында Сауран "Савран"
атауымен армян елшісі Гетуманың маршрутында көрсетілген.
Сауран XIV ғасырда біріншісі жартысында Ақ-Орданың астаналық орталығы
болған. Қалада 1320 жылы Ақ Орда ханы Сасы-Бұқа жерленген. Оның ұлы Ерзен
Сауран қаласында медресе, мешіттер салдырған. Ол қазақ ханының бірінші ханы
- Жәнібіектің баласы. Рузбихан XVI ғасырда Сауран: "қайталанбас әдемі қала.
Ол ашық жазық далада салынған. Ол өте әдемі, ашық және тынықтыратын ауасы
адамның ой-санасына қуаныш пен күш береді" деп суреттеген.
Сауран қалашығы туралы археологиялық танысулар 100 жылдан астам уақыт
бұрын басталған. Ол туралы П.И. Лерханың шығармасында, П.И. Пашиноның
жолдық белгілерінде, А.И. Федченконың жазбаларында кездестіруге болады.
Олардың барлығы қалашықтың жақсы сақталғаны, оның қабырғалары және
медреселердің орны туралы жазған.
Сауран қалашығының аудан жоспары дөңгелек тәрізді, қабырғалармен
дөңгеленген, сақталған бөліктері 3 метрден 6 метрге дейін созылған. Ол
солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа дейін 800 метр және солтүстік-батыстан
оңтүстік-шығысқа дейін 550 мертге дейін созылған. Қалашық ішіне екі жол
жүргізілген. Ең басты дарбаза қабырғаның солтүсік-шығыс бөлігінде
орналасқан. Кіре беріс 20 метрлік дәліз секілді болып келген.
Домалак ана кесенесі ХІ ғасырдың ескерткіші. Домалақ ана кесенесі
Оңтүстік Қазақстан облысының оңтүстігі Қаратау бөктерінде Балабөген
өзенінің бойында орналасқан. Кесене Али Сыланқызы Нуриланың мазарының
үстінде салынған, Нурила апамыз халық арасында Домалақ ана деген атқа ие.
Домалақ ана Байдибек атаның ең кенже әйелі. Ол өзінің ақылдылығымен,
сабырлылығымен танымал, және жақсылық пен ананың символы болып табылады.
Домалақ ана парсы тілінен аударғанда Дихнат мама , яғни Әулие ана
мағнасын білдіреді. Кейіннен Дихмет деген сөзди Домалақ деп ауыстырылған.
Сонымен қатар, Домалақ ана халық арасында дауларды шешуімен, тапқырлығымен
танымал болған. Домалақ ана Жетусі жерінің, Әулие ата, Шымкент, Ташкент
халқының арғы анасы болып табылады екен. Оның ұлы жарықшақ Такентте Әмір-
темірдің кеңесшісі болған, содан кейін Жетісудың билеушісі болды. Түсіне
кірген Бәйдібек атаның әмірімен өмірінің соңғы жылдары өзінің туып өскен
жері қаратау бөктиеріне оралады. Домалақ ананың немересі дулат Бұқарадан
Абдулла Шері шеберін шақырып, апасының мазарының үстіне қазіргі таңға дейін
сақталған, көп адамдардың бас иетін жеріне айналған төрт бағаналы кесене
тұрғызады. Алғашында кесене 1456 жылы төрт куполды болып салынды. XI-XV
ғасырлары Домалак ана кесенесі бірнеше рет қайта жөндеуден өткен болатын.
ХХ ғасырда салынған кесене 6 бағаналы болған. 1957 жылы қайта қалпына
келтірілген ескерткіш бұл күнге сақталмаған. 1966 жылы Маңғыстаудан алып
келінген ақ тастардан қайта қаланған болатын. Домалақ ана кесенесінің
биіктігі 12 метр. Аңыз бойынша Домалақ ана кесенесінде екі қасиетті тас
бар, осы екі тастың арасынан тек щана таза адам өте алады. Мұражайда қолдан
жасалынған көптеген заттар сақталған.
Оңтүстік Қазақстан өткені шежіреге толы өлкенің күллі тарихын байлығын
баяндап шығу мүмкін емес. Жібек жолының көптеген қалалардың, сауда-кәсіптік
елді мекендердің керуен сарайлардың пайда болуы экономикалық жағынан
гүлденіп, көркеюіне жеткізген. Тарихы аша отырсақ жібек жолында Тас қала
Ташкенттің дәл өзі, Газгерд-Қазығұрт шәһары, Фарсалты біздің өлшемге
аударсаңыз-жеті километр шамасы. Жай ғана арифметикалық есептеу арқылы ақ
және Испиджабтың қазіргі Сайрам, Тараздың Жамбыл екенін есте ұстай отырып
ақ орта ғасыр қалаларының бүгінгідей Оңтүстік Қазақстандағы қай елді
мекендер екенін атап бере салуға болады. Бай елді мекен Мирки - бүгінгі
Мерке. Мава мен Юран өзендері дегені, сірә Машат пен Сайрам болса
керек.Оңтүстік Қазақстан облысы тарихи-мәдени ескерткіштерге өте бай .
Осы жоғарыда айтылып кеткен туристік обькетілер Оңтүстік Қазақстан
облысындағы ең маңызды тарихи-мәдени ескерткіштер болып табылады. Бұл Ұлы
Жібек жолы бойында орналасқан тарихи ескерткіштерді дұрыс және тиімді
туризм саласында пайдалану облысқа туристерді тартуға мүмкіндік береді.
Себебі жоғарыда көрсетіліп кеткен мәдени-тарихи ескерткіштердің қазақ
тарихында және әлем тарихында әр қайсысының өзінің үлкен орны бар. Оның
кейбіреулер тіпті әлемдік тарихта жоғары бағаға ие. Бұл дегеніміз елде,
облыста ішкі және сыртқы туризмді дамытуға үлкен тірек болып отыр. Қазіргі
таңда осы ескерткіштерді туризм бағытында республика және облыс бойынша
көптеген тур фирмалар қолдану үстінде.

2 ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ТУРИЗМДІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Оңтүстік Қазақстан облысында туризм саласының даму көрсеткіштері
Туризм - демалысты, бос уақытты өткізу, спорт, мәдени-танымдылық және
табиғат пен қатынасты сипаттайтын осы заманғы экономика инфрақұрылымы
салаларының бірі. Келу және шығу туризмінің дамуы туристік қызмет
саласындагы ең маңызды мәселе болып табылады. Облыста туризмді дамытуда
төмендегі негізгі басымдық бағыттарда жұмыстар жүргізілуде: мінәжәт ету
туризмі, экологиялық туризмі, сауықтыру туризмі, балық-аң аулау туризмі.
Облыста 802 тарихи және мәдени ескерткіштері орналасқан, оның ішінде 530-ы
археологиялық, 44-і тарихи, 228-і архитектура ескерткіштері болып саналады.
2009 жылы облыста 28 туристік фирмалар жұмыс жасаған.
Кесте 1. ҚР туристік фирмалары
Қазақстан 2009ж 2010ж 2011ж
Республикасы
Ақтөбе 21 22 28
Алматы 25 27 29
Атырау 37 37 93
Батыс Қазақстан 19 21 25
Жамбыл 11 13 12
Қарағанды 21 19 20
Қостанай 71 81 83
Кызылорда 30 27 35
Маңғыстау 3 4 5
Оңтүстік Қазақстан 28 30 33
Павлодар 24 27 41
Солтүстік Қазақстан 58 59 54
Шығыс Қазақстан 24 21 18
Астана қаласы 39 42 52
Алматы қаласы 129 158 179
Ақмола 707 664 808

Келген туристерге Ақсу-Жабағылы қорығына, кесенелерге, театр,
мұражай, хайуанаттар паркіне, саябақтарға, Машат, Біркөлік тау
шатқалдарына шипажайларга, емдеу пансионатгарына және сауықтыру орындарына
баруына мүмкіншілік жасалған. 2007 жылы облыс бойынша туристік ұйымдарымен
4,9 мың туристерге қызмет көрсетілді, бұл 2006 жылмен салыстырғанда қызмет
көрсетілген туристер саны 6,5%-га өсті. Облыста туристік орналастыру
нысандарының саны- 51, оның ішінде: 17 мейманхана, 1 мейман күтетін үй, 19
туристік қызметпен шұғылданатын жеке кәсіпкерлер, 14 санаториялар. Облыста
6 театр, 6 тұракты кинотеатрлар және 35 тұрақты және 4 жылжымалы
киноқондырғылар, 3 концерттік ұйымдар, 20 мұражай, 406 кітапханалар, 273
клуб типтес мекемелер, 14 демалыс саябактары мен хайуанаттар бағы және 10
мемлекетпен ерекше қорғалатын табиғи аймақ халыкқа мәдени қызмет көрсетуде.

Туристік қызметтер көлемі 57,8 млн. теңгені құрады. өткен 2006 жылмен
салыстырғанда 6%-ға өсті.2011 жылғы қаңтар-маусымда облыста 3218 туристке
қызмет көрсетілді 2011 жылғы қаңтар-маусымда, туристік фирмалар және жеке
кәсіпкерлер туристерге 46157,6 мың теңгеге қызмет көрсетті. 2010 жылдың
тиісті кезеңімен салыстырғанда, көрсетілген қызмет көлемі 2,8 есеге артып,
қызмет көрсетілген туристер саны 24,2 % өсті.

Сурет 2. Туризм түрлері бойынша қызмет көрсетілген туристер саны

Туристердің сапар мақсаттары бойынша ең үлкен үлесі бос уақыт,
рекреация және демалысқа – 75,9%, діни, қажылық сапарға - 11,1%,
іскерлік және кәсіби мақсаттарға – 4,5%, коммерциялық шоп-турларға –
3,7%, таныстар мен туысқандарға - 2,9% және емделуге - 1,9% тиесілі.

Қазақстан Республикасы Туризмді дамытудын 2007-2009 жылдарға арналған
іс жоспарға сәйкес 2007 жылдың наурыз айында Қазақстан Республикасы
туристік Ассоциациясымен бірге WORD DISCOVERY (Ворд Дискавари) туристік
журналы және (Жапония, Гонконг, Франция, Германия, Италия жэне т.б.) 15 шет
ел журналистерімен облыста Ауылдық және экологиялық туризм бойынша
ақпараттык тур (инфотур) өткізілді. Сондай-ақ өткен жылдын 18-20 қазан айы
аралығында Шымкент қаласында бірінші жылжымалы Сарқылмас саяхат
Қазақстандық туристік жәрменкесі өткізілді. Аталған іс-шараның негізгі
міндеті ішкі туризмді дамыту, сонымен қатар қазақстандық туристік ұйымдарға
іскерлік келіссөздер өткізу және тиімді келісім шартқа отыру үшін жағымды
жағдай туғызу болып табылды. Жәрмеңке бағдарламасында Туристік кәде сый
өнімдерін ең үздік өндіруші сайысы. Ұлы Жібек жолынын, қазақстандық
бөлігінде туризмді дамыту мәселері бойынша дөңгелек үстел отырысы және
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ақпараттық тур ұйымдастырылды. Сонымен
қатар Туризм нашақорлыққа карсы атты слет өткізілді.
Аталған Республикалық бағдарламаға сәйкес Түркістан каласын
Қазақстанның мэдени-рухани және туристік орталыққа айналдыру мақсатында
Қазақстанның рухани, мәдени және туристік орталығы ретінде Түркістан
қаласының дамуы туралы 2009-2013 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама
дайындалып, қазіргі таңда салалық министрліктерде қаралу да. Облыс
көлемінде туризм инфрақұрылымының объектілерін салу үшін 13 инвестициялық
жоба жасалынып, Республикалық бюджеттен қарастыруға Туризм және спорт
Министрлігіне ұсынылды. Облыс бюджет есебінен жарнамалы-таратылатын ақпарат
шығарылуымен (буклеттер, күнтізбелер. блокноттар, қаламдар және т.б.) қатар
Оңтүстік Қазақстанға қош келдіңіздер! атты бейне ролигі, облыстын
туристік мүмкіндіктері жайлы Silk way South.kz (Силк уей саус Кз) атты
журналы шығарылды.Алайда, Оңтүстік Қазақстан – бұл тек қана тауларымен
ерекшеленетін бағыттар ғана емес. Бұл таулы сулар мен тау шаңғысы бар және
басқа да таулы-экологиялық туризмдерін қамтитын аймақ. Мұнда Еуразияның ең
әсем қорықтарының бірі Ақсу-Жабағлы қорығы орналасқан, ол өзінің сирек
кездесетін өсімдіктері мен жануарларымен, атпен серуендейтін бағыттар және
ұлттық қонақүйлерімен ерекшеленеді.
Бұл әрине Ұлы Жібек Жолының ғалымдардың соңғы зерттеулері бойынша екі
мыңдай жылды қамтитын – Сайрам (Исфиджаб), Отырар, Арыстан баб, Түркістан,
Сауран, Шымкент қалалары. Оңтүстік Қазақстан – бұл, Сайрам-су мен Арпа
өзеннің таңғаларлық петроглифтері, сталактитті үңгірлері, ежелгі Нұх
пайғамбардың кемесі қалған Қазығұрт таулары, көптеген емдік және қасиетті
жерлері және минералды сулары және т.б. Өйткені Оңтүстік Қазақстан – бұл,
ұмытылмас және дамыған ұлттық ат ойындары, дәстүрлері, қазақтың сауықтыру
сусыны – қымыздың жыл сайынғы мерекелері, шығыс базарының стилистикасы,
қазіргі қалалардың таңғаларлық құбылысы, ұлттық дастарханының әртүрлілігі,
халық шеберлерінің кәдесый өнімдері.
Оңтүстік Қазақстанда өмір сүретін адамдар өздерінің қонақжайлығымен,
өзіндік ділдігімен, кез-келген адммен тіл табысу шеберлігімен, сенімділік
және басқа да адами және рухани құндылықтарымен ерекшеленеді. Бұл шетелдік
және отандық туристерді тартатын жалғыз ғана себеп емес. Бірақ әлемде кімде-
кім осы жөнінде бірдене болса да білер ме екен? Кеңестік кезеңнің
туристік бағыты туристерді тарту мақсатында Мәскеу қаласынан алшақ жерлерге
бағытталмаған. Тек соңғы жылдары туризм ішкі құрылымдары Түркістан
қаласының 1500-жылдық мерейтойын тойлаған оң ғана өз қарқынымен дами
бастады. Турагенттік және туроператорлық компаниялар пайда бола бастады.
Олардың саны қазірде облыс бойынша алпыстан асып жығылады. Бірақ олардың аз
ғана бөлігі ғана Оңтүстік Қазақстанның туризмін дамыту мақсатында болса,
қалғандары негізінен түрік-қытай турларын жылжыту мақсатында жұмыс жасайды.
Аталмыш аймақта туризмнің
дамуы үшін құралған журнал, көптеген ақпараттық материалдардан тұратын және
осы уақытқа дейін ешкім шығармаған, турагенттіктерге өздерінің мақсаты үшін
жасалған. Осылай, Silk way South.kz Оңтүстік Қазақстанның туризм
мүмкіндіктерін ашатын бірден – бір журнал болды. Қазіргі жағдайда, яғни,
аймақтың туризмін дамыту үшін туристерді тартудың тарихи-мәдени орталығы
ретінде мұндай басылымдардың болуы әрине, керек. Журнал бес бөлімнен
тұрады: ежелгі архитектура, таулы-экологиялық туризм, этникалық туризм,
дәстүрлері мен Шымкент қаласы. Және де бір бөлімше ретінде қарастыратын,
туристік агенттіктердің мекен-жайы мен байланыс телефондары, қонақүйлер мен
облыстың санаторилері жазылған беттерді айтуға болады.Журнал үш тілде –
қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде аумақтың назар аударарлық жерлері туралы
ақпараттарды, яғни байланыс телефондары мен мекен-жайлары туралы жазылған.
Жол көрсетуші туристерге пайдалы кеңестер береді.
Бізде туристерге көрсететін дүниелер өте көп, бізге Оңтүстік
Қазақстанға туристерді тартудың барлық мүмкіншіліктері бар, тек сол жолында
тынбай бірқатар жұмыстар атқару ғана қажет. Оңтүстік Қазақстан аймағындағы
туризм ішкі құрылымдарын дамыту үшін бағыттарымен жасалған көптеген
туристік агенттіктерді, туроператорлық компанияларды және қонақүйлер болу
қажет. Ал, Оңтүстік Қазақстанда шетелдік қонақтарға көрсететін нәрселер
және сол мақсатта жасалынған жобалар да жетерлік. Алайда туристерге маңызды
ақпараттар сол жердің сырын шертетін мәліметтер аталмыш аймаққа жетпей
тұрып қолдарында ұстап танысу қажет ақ. Мұндай мұқтаждықтардың орнын
буклеттер де шешеді, бірақ, ондай дүниелер аз ғана тиражбен
турагенттіктерде ғана болады және ондағы ақпараттар сол агенттіктің қызмет
көрсету аясын ғана қамтиды.
Облыс делегациясы қазақстандық туристік имиджді құрылуына және әлем
рыногіне облыстық туристік өнімдерін алға бастыру мақсатында Алматы
қаласындағы Туризм және саяхат атты Халықаралық Қазақстандық туристік
жәрмеңкесіне және Токио қаласындағы (Жапония) JATO-2007 Халықаралық
туристік жәрмеңкесіне, Астана қаласындағы Астана-Демалыс-2007
қазақстандық жәрменкесіне қатысты. Жәрменкелерге облыстан 30-дан астам
турисіік ұйымдармен қонақ үйлер өкілдері қатысты. Осыган орай, арнайы
шығарылған облыс аумағында тарихи ескерткіштері мен көрікті жерлері туралы
бейне фильмі, жарнамалық буклеттері, плакаттары және де басқа жарнамалық-
таратпа материалдары таратылды [2]. Түркістан қаласының және Сайрам
аудандарының ұлттық қол өнер шеберлері өздерінің түрлі кәде-сый өнімдерін
көруге ұсынды. Облыстың мінәжат ету туризмін дамыту мақсатында
Түркістандағы Әзірет Сұлтан, Отырар аудандағы Арыстан-баб, Сайрамдағы
Ибрагим-Ата, Қарашаш-Ана кесенелерін жарнамалау мақсатында стендттер
қойылды. Қазіргі заманға сай мейрамхана, турбаза, кемпинг және басқа да
орналастыру нысандарының құрылысы мен қайта құрылысына, сонымен қатар
туристтерге ұсынылатын түрлі тағам мен демалыс мейманхана, кафе құрылысына
көңіл бөлінуде.
Туризмді дамытуға кедергі жасайтын негізгі проблемалардың бірі қызмет
көрсететін салада мамандандырылған туристік кадрлардың болмауы болып
табылады. Бұл туризм индустриясы объектілерінде білікті мамандардың болмауы
проблемасына ғана емес, сонымен қатар туристік сала үшін кадрлар даярлау
сапасына да қатысты.

Кесте 4.
2009 жыл2010 2011 2012 2013жыл2014
Көрсеткіш аталуы жыл жыл жыл жыл
Тур операторлық 16 16 17 17 18 20
Тур агенттік 27 28 29 29 29 30
Орналастырылған 34 41 42 47 50 52
объектілер саны:
Қонақ үй 11 13 13 14 14 14
Қонақтық үйлер 2 3 3 4 4 5
Демалыс аймағы 1 2 2 2 3 3
Орналастырумен 4 4 4 5 6 6
айналысатын
индивидуалды
кәсіпкерлер
Кемпинг 1 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.