Орта ғасырлық философия

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Орта ғасыр тұсында қоғамның рухани өмірінің барлық салаларына діни
идеологияның бүтіндей үстемдік жасауы философияның дамуына да өз әсерін
тигізбей қоймады: философия іс жүзінде дін иелерінің қызметшісіне айналды,
яғни діни қағидалар мен догматтардың сөзсіз ақиқаттығын дәлелдеп, негіздеуі
тиіс болды. Бұл философия “схолистика” (латынша ғалым schola –мектеп деген
сөздерден шыққан) деп аталды.
Орта ғасырлық философияда негізгі күрес, айтыс “универсалий” (жапы
ұғымдар, жалпылама) мәселелердің төңірегін де жалпының жекеге қатынасы
жайлы болды. Философтар екі топқа бөлініп күресті: біреулері жалпы ұғымдар
(универсалийлер) жеке, нақты заттардан тәуелсіз олардан бұрын пайда болған,
бұл шын мәнінде құдаймен байланысты деп делелдеді. Бүкіл тіршіліктің мәні
жаратушы құдай деді. Жалпы ұғымдар –универсалийлер реалды өмір сүреді, олар
әуелбастан бар деушілер ьобы реалистер (латынша шын деген сөзден шыққан)
деп, ал олардың философиялық бағыты реализм деп аталды. Бұл таза обьктивтік
идеалистік бағыт болып табылады. Ал бұларға екінші ағым жалпы ұғымдар
өздігін ше дербес өмір сүре алмайды, тек нақты, жеке заттар ғана шын өмір
сүреді, сондықтан, олар алғашқы деп дәлелдеді. Орта ғасыр тұсындағы
материалистік ағымды білдіретін бұл көзқарасты ұстаушылар номиналистер
(латынша атау деген сөзден шыққан) деп аталды, өйткені бұлар жалпыны жоққа
шығарып, оны жай атау ғана деп жариялады.
Реалистердің басты өкілдері Ансельм Кетерберийский (1033-1109), Форма
Аквинский (1225-1274) т.б. болды. Олардың пікірінше пікірінше, жалғыз құдай
шын өмір сүреді, дүниеде бар нақты заттар мен құбылыстардың бастамасы
құдай, демек жеке нәрселердің пайда болуы жаратушы құдайға байланысты.
Заттардың құдайдың ақыл-ойындағы идеялық болмысы мәңгі, ал шындықтағы
болмысы (құдайдан тыс болмысы) өткінші ғана сипатта болады деп есептеді
Фома.
Бұл көзқарасқа номиналистер Росцелин (1050-1112 ж. шамасы) және
басқалар үзілді-кесілді қарсы шықты. Олардың ілімі бойынша, жалпылық жекені
айқындай алмайтыны былай тұрсын, тіпті нақты өмір де сүрмейді. Жалпы
идеялар тек бос сөз ғана, жеке заттарға адам тарапынан берілетін атаулар
ғана. Шындықта тек жеке-дара заттар ғана өмір сүреді, сондықтан адам сол
жеке заттар мен құбылыстарды ғана танып, біле алады. Номиналистердің бұл
пікірі материяның алғашқылығы жайлы материалистік тезиспен үндесіп жатыр.
Сол себепті де бұл ілім шіркеу иелерінің Ашу-ызасын тудырды.
Реалистер мен номиналистердің жалпылық жайлы сыңаржақ дін иесі философ
Фома Аквинский болды. Ол Платонның идеализмі мен Аристотель философиясының
идеалистік жақтарын пайдалана отырып, діни-идеалистік томизм философиясын
жасады. Оның ілімінше, материя түрден (формадан) бөлек жекеше өмір сүре
алмайды, ал форма материядан бөлек өмір сүре алады. Бұл Фоманың айтуынша
ешбір материалдық дене жоғарғы формадын, яғни жаратушы құдайдан тәуелсіз
өмір сүре алмайды, сондай-ақ құдай –таза рухани жан деген сөз. Тек табиғат
дүниесіндегі заттар үшін ғана форма иен материяның бірлігі қажет.
Ф. Аквинскийдің ілімінше, жалпы идеялар, универсалийлер үш түрлі өмір
сүреді: 1) ”Заттарға дейін” құдайдыңақыл-ойында; 2) ”заттардың өз ішінде”
олардың мәні немесе формасы ретінде 3) ”заттардан кейін”, яғни
абстракциялық ойлаудың нәтижесі ретінде адамның басында. Бұдан көретініміз,
жалпы идеялар “заттарға дейін” құдайдың ақыл-ойында өмір сүреді деп,
реалистермен келісетінін көрсетеді. Брақ, сонымен қатар ол жалпы идеялар
“заттардан кейін” адамның ақыл-ойының жемісі ретінде ойда өмір сүреді,
сөйтіп олар заттарды жарата алмайды, қайта олардың нәтижесі болып табылады,
дей отырып, белгілі бір дәрежеде номиналистерді жақтауға әрекет жасады.
Мәселені бұлайша шешу философия тарихында идеялар тек заттардан тыс, бұрын
өмір сүреді дейтін “шегіне жеткен реализммен” салыстырғанда “орташа
реализм” деген атауға ие болды. Шіркеу Аквинскийдің осы орташа реализмін
мақұлдап, оны қабыл алды.
ХIV ғ. философия мен ғылымда номиналистік көзқарас одан әрі дамыды.
Оның көрнекті бір өкілі Уильям Оккам (1300-1350 ж. шамасы) реализмді батыл
сынай келе, ғылымның міндеті шындықта бар жеке-дара нәрселерді танып-білу,
ал жалпы дүниетанушы субьектінің ақыл-ойында ғана ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.