Ортақ меншік құқығы жайында материалдар

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1. Ортақ үлестік
меншік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..4

2. Ортақ бірлескен
меншік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..5

3. Ортақ меншік құқығының тоқтатылуы ... ... ... ... ... ... . ... .5

4.Ортақ бірлескен
меншік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...9

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 18

Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..19

Кіріспе

Үлестік меншіктің ерекшелегі оның пайда болу кезінде ортақ мүліктегі
меншік иелерінің үлесі болатындығымен айқындалады. Бөлудің мұндай сипаты
меншік иелерінің келісімдері және заң құжаттарымен тағайындалады. Осы
келісім арқылы қатысушылардың үлес мөлшері айқындалып, өзгеріске ұшырайды,
мұның өзі олардың ортаға салған үлестеріне байланысты болады. Егер
қатысушылардың үлес көлемі келісім шартта немесе заң құжаттарында
көрсетілмесе, онда олардың үлестері тең дәрежеде бөлінеді.
Сондықтан да ортақ меншік жалпы меншік қатысушылары арасындағы қатынас
емес, салыстырмалы құқықтық қатынас болып табылады, яғни бұл жерде олардың
қатынастары нақтылы және де құқықтық қатынасқа қатысушыларының аясы
белгіленген. Мысалы, оған бір мүліктің бәріне ортақ болуы дәлел, демек
әрбір қатусышы бірдей мөлшерде немесе үлесіне қарай ие болуы мүмкін. Бұл
жерде біріне бірі қарсы тұрған жақтар жоқ, қатысушыларды несие беруші не
борышқор деп те айта алмайсын, ал олардың арасындағы келісім тек ортақ
иақсатқа бағытталған. Мәселен, мұрагерлік мүлікке бірнеше адам ие.
АҚ-тің 230 – бабына сәйкес жай серіктестік қызметінің негізгі ақшалай
немесе өзге де мүліктік жарналары, сондай-ақ олардың бірлескен қызметі
нәтижесінде жасалған немесе сатып алынған мүлік олардың ортақ үлесті
меншігі болып табылады.
Ортақ меншіктің әрбір қатысушысы өз үлесін сатуға құқылы. Заң осы
мүмкіндікті ескере отырып, басқа меншік иелерінің мүддесіне назар аударады,
олар үшін ортақ меншікке бөтен тұлғалардың кіруіне әрқашан қолдау көрсете
бермейді. Азаматтық кодекстің 216-бабы ортақ меншік қатысушыларына сатып
алудың артықшылық құқығын береді. Үлесті меншік құқығындағы үлесті бөгде
адамдарға сату кезінде сатылатын үлесті оның сатылатын бағасы бойынша және
жария саудаға салу реттерінен басқа тең жағдайларда үлесті меншіктің қалған
қатысушыларының сатып алуға басым құқығы болады.
Ортақ бірлескен меншікке қатысушылардың әрқайсысы ортақ мүлікке билік
ету жөнінде мәмілелер жасасуға құқылы. Сонымен қатар, ортақ бірлескен
меншікті бөлу, сондай-ақ үлеске қатысушылардың біреуінің үлесін бөлу бөліп
шығару үлеске қатысушылардың әрқайсысының үлесі алдын ала анықталған
жағдайда жүргізіледі.

1.Ортақ меншік ұғымы
Бір затқа меншік құқығы бірнеше меншік иесіне қатысты болуы мүмкін, ал
мұндай жағдайда ортақ меншік қатынасы пайда болады. Мұндай жағдайда меншік
құқығы бірнеше меншік иелеріне бөлінеді. Ортақ меншік екі немесе бірнеше
адамның меншігіне мүлік түскен кезде пайда болады, оны өзінің мақсаты
өзгертілмейінше бөлуге болмайды (бөлінбейтін заттар), өйткені, ол заңға
сәйкес бөлінуге жатпайды. Мысалы, шаруа (фермер) қожалығы мүшелерінің бірі
одан шыққан кезде, шаруашылықтың өндіріс құрал-жабдықтары бөлінуге жатпайды
(АҚ-тің 225-бабы, 2 тармағы).
Бөлінетін мүлікке ортақ меншік заң құжаттарында немесе шартта
көзделген реттерде пайда болады (АҚ-тің 209 бабы, 2 тармағы).
Мұндай жағдайда жекелеген заттардан құралған не жинақталған заттарды
жатқызуға болады (мысалы, оған кітапхана, сурет галереясы,және т.б.
жатады). Айталық, кітапханадағы кітаптың кейбіреуі бір адамға, басқасы өзге
адамдарға тиесілі болуы мүмкін, мұнын өзі шартпен немесе заң құжаттарымен
айқындалады.
Ортақ меншіктің құқық қатынастары бірқатар заңдық ерекшеліктерге ие
болады. Меншіктің құқықтық қатынасында ортақ меншік құқығы субъектілерінің
бір біріне деген өзара қарым-қатынасы туындайды, яғни ортақ меншіктің басқа
иелері мен үшінші тұлға арасында құқықтық қатынас пайда болады.
Сондықтан да ортақ меншік жалпы меншік қатысушылары арасындағы қатынас
емес, салыстырмалы құқықтық қатынас болып табылады, яғни бұл жерде олардың
қатынастары нақтылы және де құқықтық қатынасқа қатысушыларының аясы
белгіленген. Мысалы, оған бір мүліктің бәріне ортақ болуы дәлел, демек
әрбір қатусышы бірдей мөлшерде немесе үлесіне қарай ие болуы мүмкін. Бұл
жерде біріне бірі қарсы тұрған жақтар жоқ, қатысушыларды несие беруші не
борышқор деп те айта алмайсын, ал олардың арасындағы келісім тек ортақ
иақсатқа бағытталған. Мәселен, мұрагерлік мүлікке бірнеше адам ие.
Бірлескен меншік иелерінің арасындағы бір біріне деген қарым-
қатынасының сипаты меншік түрінің сипатымен ерекшеленеді. Оның өзі меншік
құқығының құрылымына сәйкес болуы мүмкін. Былайша айтқанда, бір затты
иеленетін меншік иелері меншік құқығының әртүрлі субъектілері бола алады.
Сондықтан да мемлекет, бір немесе бірнеше жеке тұлғалар сол мүліктің ортақ
меншігіне қатысушылар рөлін атқаратын жағдай аз кездеспейді.
Меншіктің құқықтық қатынасында ортақ меншік құқығы субъектілерінің
бір біріне деген өзара қарым-қатынасы туындайды, яғни ортақ меншіктің басқа
иелері мен үшінші тұлға арасында құқықтық қатынас пайда болады.
Жеке кәсіпкерлік туралы" Заңның 7- бабы). Ортақ меншік ерлі-зайыпты
адамдардың сатып алған ортақ мүлікпен де туындайды.
АҚ-тің 230 – бабына сәйкес жай серіктестік қызметінің негізгі ақшалай
немесе өзге де мүліктік жарналары, сондай-ақ олардың бірлескен қызметі
нәтижесінде жасалған немесе сатып алынған мүлік олардың ортақ үлесті
меншігі болып табылады.
Ортақ меншік құқығы дегеніміз бірнеше тұлғалардың мүлікті бір объект
ретінде иеленіп, пайдалану мен билік етуін бекітетін, реттейтін және
қорғайтын құқық нормаларының жиынтығы.
Ортақ меншік құқығын субъективті мағынада екі немесе одан да қөп
тұлғалардың өздерінің қалауы бойына қарамағындағы ортақ мүлікті белгіленген
тәртіп пен заң шегінде иелену, пайдалану және билік ету мүмкіндігін заңмен
немесе ортақ меншіктің басқа иелері өзара жасалған шарттарымен қамтамасыз
ету деп түсіну керек.
Ортақ меншік құқығы институтының маңызы мен мағынасы ең алдымен
бірнеше тұлғалардың өздерінің тұтыну қажеттілігін қанағаттандыру үшін
белгілі бір объектіні жария түрде құрып, немесе иеленіп, бірлесіп
пайдалануынан көрінеді. Ортақ меншік шаруашылық жүргізу тәжірибесінде,
сондай-ақ өмірде мүлікті мейлінше тиімді пайдалануына жәрдемдеседі.

2.Ортақ меншік түрлері.
Ортақ меншік бірлескен (үлесі белгіленбеген) және үлестік меншік
болады (АҚ-тің 209-бабы, 2-тармағы).
Азаматтық кодекс бойынша әрбір меншік иесіне ортақ меншіктің үлесі
тиесілі дай үлес тең және тең емес дәрежеде бөлінеді. Бірақ та үлестің
көлемі мүлікті иелену, пайдалану және билік етуге байланысты мәсселелердің
шешіміне әсер етпейді. Сондықтан да олар ортақ келісім негізінде бірлесіп
шешіледі.
Мүлікке ортақ меншік үлестік меншік болып табылады, бұған мүлікке
ортақ меншік құру заңда көзделген реттер қосылмайды. Ортақ бірлескен
меншік: 1) ерлі-зайыптылардың ортақ меншігі; 2) шаруа (фермер) қожалығының
ортақ меншігі; 3) жекешелендірілген тұрғын үйге ортақ меншік түрінде
болады. Заң құжаттарында ортақ бірлескен меншіктің басқа да түрлері
көзделуі мүмкін (АҚ-тің 219-бабының 1-тармағы).
Басқа жағдайлардың бәрінде үлестік меншік түрінде көрінеді.
Бірлескен ортақ меншікте оған қатысушылардың үлесі болады, бірақ
олардың жалпы мүліктегі көлемі алдын-ала айқындалмауына байланысты оны да
тең деп есептейді.
Мұндай тәртіп ерлі-зайыптылардың некеде тұрған кезінде бірлесіп тапқан
мүліктеріне де қатысты (″Неке және отбасы туралы″ Заңның 32-бабы). Сонымен
бірге ″Неке және отбасы туралы″ заңы некеде тұрған кездерінде бірлесіп
тапқан дүние мүліктерін жұбайлардың келісімі арқылы бөлу мүмкіндігін де
жоққа шығармайды. Демек, неке шартында олар мүлікті бірлесіп немесе жекелей
пайдалануына болады.

3.Ортақ үлестік меншік.
Меншіктің үлестік түрі деп мүлік объектісінің қатысушылар арасында
нақты үлеске бөлуді айтады.
Үлестік меншіктің ерекшелегі оның пайда болу кезінде ортақ мүліктегі
меншік иелерінің үлесі болатындығымен айқындалады. Бөлудің мұндай сипаты
меншік иелерінің келісімдері және заң құжаттарымен тағайындалады. Осы
келісім арқылы қатысушылардың үлес мөлшері айқындалып, өзгеріске ұшырайды,
мұның өзі олардың ортаға салған үлестеріне байланысты болады. Егер
қатысушылардың үлес көлемі келісім шартта немесе заң құжаттарында
көрсетілмесе, онда олардың үлестері тең дәрежеде бөлінеді.
Заңда меншік иелерінің бірінің күшімен мүлікті жақсарту мәселесі
айқындалған. Үліктегі үлес көлемін айқындауда ортақ мүлікті пайдалану
тәртібін сақтай отырып, оны жақсарту мәселесінің аражігін ашып алу керек.
Ортақ мүлікті пайдаланудың белгіленген тәртібін сақтай отырып, оны
жақсартуды өз есебінен жүзеге асырған үлесті меншікке қатысушының ортақ
мүліктегі өз үлесін ұлғайтуға құқығы бар.
Ортақ мүлікті бөліп алып жақсарту, егер үлесті меншікке қатысушылардың
келісімінде өзгеше көзделмесе, оны жасаған қатысушының меншігіне түседі (АҚ-
тің 211- бабы).
Мүлікті жақсартуға тиісті мүліктің бағалылығын көтеретін кез келген
өзгеріс жатады.
Ортақ мүлікті иелену, пайдалану және билік ету барлық қатысушылардың
келісімімен жүзеге асырылады. (АҚ-тің 212-213-баптары).
Үлесті меншіктегі мүлікке билік ету оның барлық қатысушыларының
келісіуімен жүзеге асырылады. Үлесті меншікке әрбір қатысушы өзінің үлесін
өз қалауы бойынша АҚ-тің 216-бабында көзделген шарттарды сақтай отырып,
оған өзгше түрде билік етуге құқылы.
Меншік иесінің билік ету құқығы – бұл мүліктің заң жүзіндегі тағдырын
белгілеудің заңмен қамтамасыз етілуі (АҚ-тің 188-бабы 2-тармағы). Ортақ
үлестік меншіктегі мүлікке билік ету, сонымен бірге оны иелену мен
пайдаланудың өзіндік ерекшеліктерін білудің манызы зор.
Ортақ үлестік меншіктегі мүлікке биліе ету мен ортақ үлестік
меншіктегі жеке үлеске билік етудің айырмашылығын ажырата алу қажет. Үлесті
меншіктегі мүлікке билік ету оның барлық қатысушыларының толық келісуімен
(яғни барылқ қатысушылар толық келісуі қажет) жүзеге асырылатын болса, ал
әрбір қатысушы ортақ үлестік меншіктегі өз үлесіне басқа қатысушылардың
рұқсатынсыз еркін билік етуге құқылы.
Үлесті меншіктегі мүлікті иелену және пайдалану оның барлық
қатысушыларының келісуімен, ал келісімге келмеген жадайда – сот белгілейтін
тәртіппен жүзеге асырылады. (АҚ-тің 213бабының 1-тармағы).
Ортақ меншік құқығын жүзеге асыру кезінде иелену, пайдалану және билік
ету салдарына мән беру керек. Егер меншік иелері ортақ мүлікті иелену және
пайдалану жөнінде ортақ бір пікірге келе алмаса, онда сотқа жүгіне алады.
Егер көзқарас қайшылығын сот шешпейтін болса, оны тараптардың өздері
шешеді.
Ортақ үлестік меншікке қатысушылардың әрқайсысы ортақ мүліктен өзінің
үлесін заттай күйінде бөліп беруге талап етуге құқылы. Егер үлесті заттай
бөліп беруге заң құжаттарында жол берілмесе немесе ол ортақ меншіктегі
мүлікке шамадан тыс залал келтіруіне байланысты мүмкін болмаса, бөлініп
шығушы меншік иесі үлесті меншіктің басқа қатысушыларынан өз үлесін құнын
төлетіп алуға құқылы (АҚ-тің 218 бабының 3-тармағы). Ресейдің сот
тәжірибесінде мұндай залалға мүліктің мақсатты пайдаланбауы, оның
техникалық жағдайын нашарлатып жіберуі немесе материалдық не көркем
шығармашылық құндылығын төмендетіп жіберу (мысалы, суреттер, мәнет,
кітапхана және т.б.) тәрізді жағдайлар жатады.
Тәжірибеде мүлікті қатысушылар арасында бөлуде немесе олардың біреуіне
немесе бірнешеуіне заттай беруде қиындықтар кездеседі. Бұл кезде бөлінетін
меншік иесінің талабы бойынша қалған қатысушылар оған сұрағаның ақшалай
береді, сода кейін әлгі меншік иесі ортақ мүліктегі үлес ққығынан
айырылады. Кейбір жағдайларда ғана меншік иесінің үлесі айтарлықтай болмаса
әрі оны іс жүзінде бөлу мүмкіндігі жоқ болса, сот осы меншік иесінің
келісімін бермегеннің өзінде қалған қатысушыларға оған өтем төлеуді
міндеттей алады.
Сот таласқа түскен жанжақты зерттеу жасап, тараптардың ұсынған
дәлелдемелерін санасады, мәселен, мүлікті пайдалану кімге қандай қажет,
оның денсаулығы, кәсіби қызметі қандай, неше баласы бар, отбасында жұмысқа
қабілеттері бар ма, жоқпа, бәрі-бәрі есепке алынады.
Мұндай ережені бөлінбейтін заттарға да қолдануға болады
(мысалы,автомашина, музакалық құралдар т.б.).
Ауылдаға шаруа қожалығына (фермерге) оны қолданбайды. Кейбір
жағдайларда, сот нақты жағдайды ескере отыры, үлес меншігіне қатысушылардың
ішінен біреуіне ғана бөлінбейтін затты беруі мүмкін. Бұл орайда қалған
қатысушылардың үлес көлемдеріне мән берілмейді.
Үлес меншігіндегі мүліктерді бөлудің мүмкін еместігі және де Азаматтық
кодекстің 218-бабы 4-тармағында көрсетілген жағдайларға қарап, қатысушы бұл
мүлікті пайдалану құқығынан айырылады деуге болмайды. Мұндай жағдайда
мүлікті пайдаланудың қалыптасқан нақты тәртібі ескеріледі, әрі бұл ортақ
меншік құқығындағы үлеске сай келмеуі мүмкін.
Шарттың немесе сот шешімі негізінде қозғалмайтын мүліктің бір бөлігін
тұлғаның қалай иеленетіндігі белгіленеді. Әңгімен бұл жерде оның заңды
үлесі мен құқықтары туралы болып отыр. Мұндай жағдайда жалпы меншікті
бөлуге болмайды (мысалы, қозғалмайтын мүліктің бір бөлігі бүлінеді, одан
қалған қатысушылардың үлесі өзгермейді, олар мүліктің қалған бөлігін иелену
мен пайлану тәртібін айқындауға құқылы,бұл орайда олардың үлестері
сәйкестендіріле белгіленеді).
Азаматтық кодекстің 214-бабына сәйкес үлесті меншіктегі үлікті
пайдаланудан алынатын жемістер, өнімдер мен табыстар ортақ мүліктің
құрамына келіп түседі. Үлесті меншіктің қатысушылары арасында жемістің,
өнім мен табыстың одан кейіенгі бөлінуі, өзгеше көзделмесе, олардың
үлестеріне сәйкес жүргізіледі.
Үлесті меншіктегі мүліктердің мазмұны бойынша шығынды қатысушылардың
бәрі сәйкестендіріле теңдей көтереді. Дәл осындай тәртіппен меншік иелері
салық, басқа төлемдер төлеуге қатысады, сондай-ақ ортақ мүлікті күтіп ұстау
мен сақтауға байланысты шығындарға қатысуға міндетті (АҚ-тің 215-бабы).
Аталған норма орындалуға міндетті және де ол тараптардың келісімімен
өзгертіледі. Бірақ бұл норма қатысушының бірінің ортақ мүлікке кеткен
шығынды төлеуіне кедергі жасамайды.
Жоғарыда айтылғандай, өкілеттік билікті жүзеге асырудың өзіндік
ерекшеліктері болады. Заң үлестік меншіктің әрбір қатысушысы өзіне тиесілі
үлесті өзінің қалауы бойынша сатуға, сыйға беруге, мұрагерлікке қалдыруға,
өз үлесіне билік ететіндігін қарастырған. Азаматтық кодекстің 216 бабына
сәйкес сатып алудың артықшылық құқығына ие бола отырып, белгіленген
шарттарды сақтап, оған билігін жүргізе алады. Оған басқа меншік иелерінің
келісімі қажет емес.
Ортақ меншіктің әрбір қатысушысы өз үлесін сатуға құқылы. Заң осы
мүмкіндікті ескере отырып, басқа меншік иелерінің мүддесіне назар аударады,
олар үшін ортақ меншікке бөтен тұлғалардың кіруіне әрқашан қолдау көрсете
бермейді. Азаматтық кодекстің 216-бабы ортақ меншік қатысушыларына сатып
алудың артықшылық құқығын береді. Үлесті меншік құқығындағы үлесті бөгде
адамдарға сату кезінде сатылатын үлесті оның сатылатын бағасы бойынша және
жария саудаға салу реттерінен басқа тең жағдайларда үлесті меншіктің қалған
қатысушыларының сатып алуға басым құқығы болады.
Үлесін сатушы оның бағасың және оны сатудың басқа да шарттарын ескере
отырып, үлесті меншіктің басқа қатысушыларына өз үлесін бөгде адамға сату
ниеті туралы жазбаша түрде хабарлауға міндетті. Егер үлесті меншіктің басқа
қатысушылары сатып алудан бас тартса немесе қозғалмайтын мүлікке меншік
құқығындағы сатылатын үлесті бір ай ішінде, ал басқа мүлік жөнінен хабар
алған күннен бастап он күн ішінде сатып алмаса, сатушы өз үлесін кез келген
адамға сатуға құқылы.
Үлес сатып алудың басым құқығы бұзыла отырып, сатылған жағдайда,
үлесті меншіктің кез келген қатысушысы үш айдың ішінде сотта өзіне сатып
алушының құқықтары мен міндеттерін аударуды талап етуге құқылы (АҚтің 216
бабы).
Азаматтық кодекстің 216-бабында үлесті жария саудамен сату жайы
қарастырылған. Меншік үлесі құқығындағы үлесті жария сату меншік
үлестерінің басқа қатысушыларының келісімінсіз тек Азаматтық кодекстің 222-
бабы 2-тармағы мен басқа да заң құжаттарында көрсетілген ретте жүргізіледі.
Азаматтық кодекске үлесті айырбас шарты бойынша басқа біреуге беру
кезінде де үлесті саудың басым құқығы нормасы жаңалық болып енді (АҚ-тің
216-бабының 5-тармағы) Бұл жағдайда ортақ меншікке қатысушысы тең бағалы
мүлікті ұсыну жөніндегі айырбас шартында көрсетілген барлық міндеттемені
өзіне алады.
Кондоминиумде өз үлесіне билік етудің арнайы белгіленген жүйесі бар.
ҚР Тұрғын үй қатынастары туралы Заңның 2- бабына сәйкес кондоминиум –
үй-жай азаматтардың, заңды тұлғалардың, мемлекеттің бөлек (жекедара)
меншігінде болатын, ал ортақ мүлік оларға ортақ үлесті меншік құқығымен
тиесілі болатын жағдайда бірыңғай мүліктік кешен ретіндегі жылжымайтын
мүлікке меншіктің ерекше нысаны.

Кондоминиум объектісін басқару нысаны оған қатысушылардың
келісімімен белгіленеді. Ондай нысандар:
1) егер барлық меншік иелерінің саны төрт адамнан аспаса, олардың
тікелей бірлесіп басқаруы;
2) үй-жай (пәтерлер) иелерінің кооперативі;
3) кондоминиум объектісін үшінші (сырт) жеке (тұрғын үйді басқарушы)
немесе заңды (тұрғын үй пайдалану және коммуналдық қызмет керсету орны)
тұлғалардың басқаруы;
4) Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін езге де
нысаңдар болуы мүмкін.
4.Ортақ бірлескен меншік

Ортақ бірлескен меншік ортақ меншіктің бір түрі болып табылады, оған
қатысушылар жалпы мүліктегі алдын ала айқылдалмаған үлестеріне иелік етеді.
Демек, үлестер, егер заңда өзгеше көзделмесе, тең деп танылады. Мұндай
мүліктерді бөлу қатысушының бірі одан шыққанда немес ортақ меншік
тоқтатылғанда ғана жүзеге асады.
Заңда ортақ бірлескен меншіктің мынадай түрлері қаралған:
1) ерлі-зайыптылардың ортақ меншігі;
2) шаруа қожалығының (фермер) ортақ меншігі;
3) жекешелендірілген тұрғын үйге ортақ меншік.
Заңда жаңа құқықтық қатынастардың пайда болуына орай ортақ бірлескен
меншіктің аясы кеңеюі мүмкіндігі ескертілген (АҚ-тің 209-бабының 2-
тармағы). Сонымен Азаматтық кодексте нақты қарастырылмаған, бірақ ортақ
бірлескен меншік ережелеріне дөп келетін ортақ бірлескен меншіктің өзге де
түрлері кездесуі мүмкін.
Азаматтық кодекстің 219-бабы, 1-тармағында ортақ бірлескен меншіктің
түрлері келтірілгенімен тараптардың оны басқа құқықтық тәртіпте ауыстыруға
келісуіне болады (АҚ-тің 219-бабының 3-тармағы).
Бірлескен меншіктің қатысушылары, егер олардың арасындағы келісімде
өзгеше көзделмесе, ортақ меншікті бірлесіп иеленеді және пайдаланады.
Мүлікке билік ету жөніндегі мәмілені қатысушылардың қайсысы жасағанына
қарамастан бірлескен меншіктегі мүлікке билік ету барлық қатысушылардың
қатысуы бойынша жүзеге асырылады. Мысалы, азамат дербес кәсіпкерлікті
жүзеге асыру үшін ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін пайдаланады, ал оның өзі
жұбайлардың бірінің екіншісіне келісім беру арқылы жүзеге асады, әрине,
егер заңда немесе келісімде, неке туралы шартта өзгеше көзделмесе ғана
екендігі түсінікті (″Жеке кәсіпкерлік туралы″ Заңның 5-бабының 1-тармағы).
Егер барлық қатысушылардың келісімімен өзгеше туындамайтын болса,
бірлескен меншікке қатысушылардың әрқайсысы ортақ мүлікке билік ету жөнінде
мәмілелер жасасуға құқылы. Бірлескен меншікке қатысушылардың біреуі ортақ
мүлікке билік етуге байланысты жасаған мәміле басқа қатысушылардың талап
етуімен мәміле жасаған қатысушына қажетті өкілеттігі болмады деген себеппен
мәміледегі екінше тарап бұл жөнінде білгені немесе көпе-көрінеу білуге тиіс
болғандығы дәлелденген ретте ғана жарамсыз деп танылуы мүмкін. Нотариаттың
күәландыруын немесе мемлекеттік тіркеуді керек ететін мәмілелер жасасу
кезінде бірлескен мүлікке басқа қатысушылардың мәміле жасауға келісімі
нотариалдық тәртіппен расталуға тиіс.
Егер Азаматтық кодексте немесе өзге де заң құжаттарында бірлескен
меншіктің жекелеген түрлері үшін өзгеше белгіленбесе, жоғарыда келтірілген
ережелер иелену, пайдалану және билік етуге қолданылады (АҚ-тің 220-бабының
4-тармағы).
Ортақ бірлескен меншікте үлес болмайды деп есептеледі, яғни оның ортақ
меншіктің мұндай түрінде меншік иелерінің үлесі алдын-ала айқындалмайды.
Сондықтан да ортақ меншікті бірлескен меншікке қатысушылар арасында бөлу,
сондай-ақ олардың біреуінің үлесін бөліп шығару қатысушылардың әрқайсысын
ортақ мүлікке құқығындағы үлесі алдын-ала анықталған жағдайда ғана жүзеге
асырылуы мүмкін. Ортақ мүлікті бөлу және одан үлесті бөліп шығару кезінде,
егер заң немесе қатысушылардың келісімінде өзгеше көзделмесе, олардың
үлестері тең деп танылады. Ортақ мүлікті бөлу және одан үлесті бөліп шығару
негіздерінің тәртібі меншік үлесі жөніндегі ережемен белгіленеді, өйткені
заңмен бірлескен меншіктің жекелеген түрлері үшін өзгеше белгіленбеген және
бірлескен меншікке қатысушылар қатынастарының мәнінен туындамайды.
Мысалы, Жер кодексінің 53-бабына сәйкес жер учаскесі екі немесе
бірнеше тұлғаның ортақ меншігінде немесе ортақ жер пайдалануында болуы
мүмкін. Өз кезегінде жер учаскесіне ортақ меншік немесе ортақ жер пайдалану
әрбір меншік иесінің және жер пайдаланушының үлестері анықталып, үлестік
меншік немесе үлестік жер пайдалану нысанында үлестері анықталмай, ортақ
бірлескен меншікте бірлескен жер пайдалануда болады.
Осы ережені ескере отырып, соттар жер учаскесін бөлісу немесе
пайдалану тәртібін айқындау туралы талаптарды қараған кезде, шаруа
қожалығына берілген жер учаскесі, егер шартта көзделмесе, ортақ бірлескен
немесе ортақ үлестік жер пайдалану құқығында не меншіктің ортақ бірлескен
немесе ортақ үлестік құқығында болатындығын назарға алуы керек. Осыған
байланысты, соттар жер учаскесіне меншік немесе жер пайдалану нысанын,
шаруа қожалығы мүшелері арасындағы шарт талаптарын және Жер кодексінің 54-
59-баптарының талаптарына сәйкес, жер учаскесін бөліп шығару туралы
мәселелерді шешу үшін өзге де мән жайларды анықтауы керек.
Жеке тұрғын үйдің ортақ жер учаскесін пайдалану тәртібін анықтау
туралы даулар бойынша шешімдер шығарған кезде шешімнің қарар бөлігінде: әр
тарапқа берілетін учаскелердің мөлшері, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.