Осман мемлекті (1299-1923)

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

1071 жылы болған Малазгирт шайқасы түріктерге Анатолияның қақпасын ашты. Куталмыштын ұлы Сүлейман 1074 жылы Орталық Анатолияның билеушісі болып, Конияны саяси орталыққа айналдырды. Оның тұсында Изник басып алынып, саяси орталық сол қалаға ауыстырылды, Анатолия салжұқтарының билеушісі Гыясаддин Кейхусроудың 1243 жылы Сивас маңындағы Көседағ шайқасында монғолдардан жеңілуіне байланысты Анатолияның саяси және әкімшілік жүйесі монғолдардың ықпалының астына кірді. Шекаралар мен батыс үш аймақтар түрік руларының және түркімен отбасыларының қоныстанған жерлері болатын, өйткені бұл жерлер монғол шапқыншылықтарынын ұзақ жерлерде орналасқан еді.

Ұштардағы түрікмен бейлері XIII ғасырдағы монғолдардың құлдырауын пайдаланып, үстемдік құрған жерлерде өз тәуелсіздіктерін жариялап, мемлекеттерін құрды. Міне осы бейліктердің бірі де Осман бейлігі еді. Осман бейлігінің XIII ғасырдың соңынан бастап бір билеуші тарапынан басқарылатын мемлекетке айналуының нәтежесінде Осман мемлекеті құрылды. XX ғасырға дейін Осман мемлекеті дүние жүзінің ең үлкен және ұзақ өмір сүрген мемлекеттерінің бірі болып есептелінеді. Тарих бойынша Осман мемлекетінің шекаралары өзгере, Анатолияны, Балқаш түбегін,

Солтүстік Африканы, Алдынғы Азияны, Араб түбегін, Палестина мен Египетті қамтыды. Әулеттің атауы мемлекеттің құрушысы болып табылатын Осман бейдің есімінен бастау алды. Тарихшылар Осман мемлекетінің тарихын бірнеше кезеңдерге бөліп зерттеуді әдетке айналдырған .

Осман мемлекетінің тарихындағы алғашқы екі ғасыр құрылу және ұлғаю кезеңі деп аталады. Бұл кезеңде Солтүстік -Шығыс Анатолияның үш бейлігі дәрежесіндегі Осман мемлекеті бүкіл Анатолияның, Оңтүстік-Шығыс Европа мен Араб мемлекеттерін қамтитын бір мемлекетке айналды. Осман мемлекетінің дамып ұлғаюы дегеніміз Византия империясның құлдырап кішіреюі деген сөз.

1071 Малазгирт шайқасынан кейін Анатолияға келген түріктердің қайы руы Анатолияның батыс үш аймақтарна қоныстанды. Осы қайы руының келешекте османдықтарғы қатысы болатын бір бөлігі Түрктың сұлтаны Алааддин Кейкубаттың тұсында (1220-1237) Анкараның батысындағы Караджадағқа қарай бет алып, сол жерлерге қоныстанды. Кейінірек, батыс аймақтағы Сөгүт пен Доманич жерлерінде өмір сүре бастады. Тұғрул бей руларды бастап, осы жерлерге келді . Анатолия салжұқтарының мемлекетіне тәуелді статуста өмір сүруді жалғастырды. Византиямен шекаралас жерледе газават ұйымдастырып отырған Ертуғрул бей 1208 жылы 90

жасында қайтыс болды . Мазары Сөгүтте орналасқан . Бүгіндері қайы руынан шыққан түріктердің Сөгүт пен оның айналасындағы жерлерде үстемдік құрғандығы дәлелденген болып табылады.

Ертуғрул Газидың өлімінен кейін ең кіші ұлы Осман бей 23 жасында Осман билігінің басына келді. Осман бей мен оның жақтастары осы үш аймақтар мен шекара бойында газават жолына шықты . Ұштардағы түрікмеидерге рухани бағыт бағдар беріп отырған Шейх Эдебали мен Осман Газидың достығы оның ұштардағы билікті өзіне қарату ниетін заңдастырды. Осылайша Османның газават жолына қадам басуы Осман мемлекетінің құрылу динамикасының негізгі элементі болып табылады. Ұштардағы шайқастардың ьасшылығын өз қолына алған Осман бейдің беделі арта түсті. Осман бей жаңа жерлерді жаулап алған сайын және Византия шекараларында жеңіске қол жеткізген сайын Рум билеушілері мазалана бастады. Рум билеушілері Осман бейдің қастандықпен өлтірілуінің жолдарын қарастыра бастады. Алайда, Осман бей бұдан хабардар болып, шаралар қолданды. Артынша (1298) Йархисар мен Биледжикті жаулап алды. 1300 жылы Көпрүхисар мен Йенишехирді іне қаратты. Түрікмендердің маңызды бір бөлігін осы жерлерге қоныстандырды, Осы жеңістердің нәтежесінде Осман мемлекеті қалыптаса бастады.

Осман бейлігі әскерін Византияға қарсы жіберіп, Осман бей шайқастарда үлкен жетістіктерге қол жеткізді. Анатолияның әр түрлі аймақтарындағы бейлер мен газилер оның қасына топтаса бастады. Алайда Бурса жаулап алу әрекеті 1314 жылы басталып, 10 жылға созылды . Қаланы жаулап алуға қатысқан Осман бей науқастанып, билікті өзінің баласы Орханға тапсырды 1321 жылы Мудания жауланып Бурсаның сыртқы саяси қарым - қатынасының жолдары бақылауға алынуының нәтежесінде османдықтарға бағынады.

Бурсаны қоршауға алу әрекеттерінің барысында науқастанып қалған Осман Гази 1324 жылы қайтыс болды. Өз атынын алғашқы мәрте ақша бастырып шығарған османдықтардың билеушісі болып табылатын Осман бей 25 жыл бойы мемлекетті билеген.

Осман бей өлгеннен кейін оның орнына ұлы Орхан бей отырды(1324) . Орхан Бектің билігі ахиліктердің тапынанда қабылданды .

Әкесінің Византияға қарсы жүргізген жаулау саясатын жалғастырған Орхан бей көптен бері қоршауда болған Бурсаға қарай жолға шықты. Византиялықтар 1326 жылы Бурсаны османдықтарға тапсыруға мәжбүр болды . Бурсаның жаулап алынуы ғалымдардың Осман мемлекетіне сенімін туғызды . Күшті бір армияның құрылуы мен көптеген әкімшілік, қаржылық және әлеуметтік реформалардың жүзеге асырылу қажеттілігі туындады. Бейлік дәрежесінен мемлекеттік дәрежеге өту мақсатындағы жігер қайратын танытқан Орхан бей 1330-1338 жылдар аралығында Измит пен Үскүдар қалаларын жаулап алды . Көршілер болып табылатын түрікмендердің ішкі қақтығыстарын пайдаланып, 1345 жылы Кайсери жерлерін өзіне қаратты. Ерекше айта кететін жағдай, Хаджы Иль бей, Эдже Халиль мен Гази Фазыл бей сынды алдынғы қатарлы әкімшілік және әскери тұлғалар османдықтарға қызмет атқарды

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.