Экономикалық қызметтiң орталығы
Кiрiспе
Экономикалық қызметтiң орталығы нарықтық қатынастардың шарттарында
бiздiң күндерде барлық экономиканы негiзгi буыны кәсiпорынға жылысады.
Микроэкономикалық деңгейде қажетті өнiм мен қызметтер қажетіне қарай
қоғамға жасалады. Кәсiпорында өте білікті кадрлар жұмылдырған. Қорлардың
үнемшiл және тиiмдi жұмсалуы, жоғары өнiмдi техниканың қолданылуы,
технологиялар және өнiмдердi сатулары бұл жерде ұйғарылады.
Бұл сұрақтардың кәсiпорында көбiнесе шешiмдерi үшiн (құжаттама және
түгендеу) алғашқы бақылау, құн (баға және калькуляция) өлшемi, ағымдағы
(есеп және қосарлы жазба) топтау және шаруашылық жұмысының айғақтарының
(баланс және есеп беру) қорытынды жалпылауының қабылдауларын жиынтық
болатын есепке алудың әдiсі ретінде қолданады.
Бухгалтерлiк есептiң нормативтiк реттеудегі жүйенiң ең маңызды
элементтерiнiң бiрі кәсiпорынның есеп саясаты. Бухгалтерлiк есептiң
мемлекеттiк реттеуi және Қазақстан есеп беру процедуралардың бейiмделуi
талап етпейдi. Дербестiк және жауапкершiлiктiң бухгалтерлiк есебiнiң
ұйымдардың жанында кәсiпорынның есеп саясаты арқылы жүзеге асырылады.
Отандық кәсiпорындар қойылған ережелермен сәйкес өз есеп саясаттарын
қалыптастырады. Егер бұл ережелер (ҚЕХС) қаржы есеп беруiнiң халықаралық
стандарттарына қайшы келмесе шетелдiк серiктестiктердiң филиал және
өкiлдiктерi бұл серiктестiктерде болатын елдiң ереже бойынша есеп саясатын
анықтай алады.
Кәсiпорынның салалық ерекшелiгін ұйымдастыру - заңға сүйенген
формасы, салық режимi, сипаты және кәсiпорынның қызметi, экономикалық
дамудың перспективалық көлемдерi, бухгалтерлiк қызметтiң құрылымы және
есептiк жұмыстардың ұйымындағы қызметшi, қазiргi технологияларды қолданудың
мүмкiндiгiнiң бiлiктiлiгiн есеп саясатын құрастыруда есепке алынады.
Есеп саясаты мен есеп саясатын өңдеуге үстiрт жататын көп ұйымдармен
оның элементтерi қолдануды бағаламайтынын атап өту керек.
Есеп саясаты таңдаулы ұйыммен аралық сол өнiмнiң өзiндiк құны, пайданың
көрсеткiштерi, пайдаға салықтардың шамасы ықпалы етеді. Демек, ұйымның есеп
саясаты ұйымның қызметi, салық жоспарлауы, бағалы саясаттың негiзгi
көрсеткiштерiнiң шамасын құрастыруда маңызды құрал болып табылады. Есеп
саясаты мен ұйымның қызметiнiң көрсеткiштерiнiң әр түрлi мерзiмдерiнде
салыстырмалы талдау жүзеге асыруға болмайды және әсiресе әр түрлi
ұйымдардың салыстырмалы талдауы негізінде.
Кәсiпорындарға бухгалтерлiк есептiң жаңа стандарттарының Қазақстанда
жұмыс iстейтiн және жиi өзгерiстермен қолданылатын есептiк жаңа
стандарттармен сәйкестiгі туралы мәселенi қарау керек.
ЖШС-тің Талғар құрылыс Company құрылыс серiктестiгiнiң таңдалған
жұмысының зерттеу нысаналары болып табылады.
Кәсiпорынның есеп саясатын зерттеу объектісі ЖШС Талғар құрылыс
Company болып табылады.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты бойынша ЖШС Талғар құрылыс Company
кәсiпорынының есеп саясатын талдау (оның әдiстемелiк және ұйымдастыру
тұрғылары) және оның әбден жетiлдiруi бойынша ұсынысты дайындау.
Жұмыстың міндеттері болып табылады:
- кәсiпорынның есеп саясатына анықтама беру;
- кәсiпорынның есеп саясатын құрастыруға негiзгi мазмұндар және
талапты анықтау;
- активтердiң есепке алынуы, меншiктi капиталды жүргiзу барысында,
салықтар, кәсiпорынның өткiзуден тыс табыстар мен шығындарын ҚЕХС сәйкес
негiзгi талаптарды қарап шығу;
- ЖШС Талғар құрылыс Company бойынша кәсiпорынның қызметiнiң
мiнездемесiн беру;
- қарастырылатын объектiнің есеп саясатына талдау жасау;
- ҚЕХС сәйкес есеп саясатын әбден жетiлдiру бойынша ұсыныстар
ұсыну.
Жұмысты әзiрлеу үшiн нормативтiк базасымен қамтамасыз етілген:
бухгалтерлiк есеп және қаржы есеп беруi туралы ҚР-ның заңдары қызмет етеді,
азаматтық кодекс, салық кодексi және қаржы есеп беруiнiң халықаралық
стандарттары.
Жұмыста ғылыми еңбектер және авторлардың бухгалтерлiк есепке алудың
төңiрегiндегi оқу құралдары қолданылған: Д.Д.Әбдiманаптар, А.К.Юсупжанов,
К.С.Құранбаев, И.Р.Таменова, Н.С.Ержанов, О.В.Беттер, Н.П.Кондраков,
Ю.А.Бабаево, В.А.Бородинолар, Н.Л.Вещунов, Э.О.Нұрсейiтов, П.И.Камышанов.
Жұмыстар келесі ақпарат базасымен қамтамасыз етілді: ЖШС Талғар
құрылыс Company есеп саясаты бойынша бухгалтерлiк есеп және Қаржы есеп
беруi туралы, кәсiпорынның жарғысы, Қазақстан республикасының заңы, тағы
басқалар, салықтар туралы ҚР-ның кодексi, есепшiнiң бюллетені және есептің
бюджетке төленуі. Дипломдық жұмыста келтірілген ұсыныстар тәжірибелік
маңызға ие болады және кәсiпорындарда қолдануға болады.
1 Талғар құрылыс Company ЖШС-тің ұйымдық құрылымы мен экономикалық
сипаттамасы
1. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы мен негізгі көрсеткіштерді талдау
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк бойынша Талғар құрылыс Company
2004 жылдың 09 ақпанының Қазақстан Республикасының Әдiлет Министрлiгiнде
тiркелген. (№ 60883-1910 тiркеу туралы куәлiк қағаз - ЖШС). Меншiктiң
түрi – дербес
Серiктестiктiң тұрған жерi:
050005 Қазақстан республикасы, Алматы қаласы, Алмалы ауданы, Прокофьева
35, 22 пәтер.
Қосылған құнға салық төлеушi ретiнде Алмалы ауданы бойынша Салық
комитетiндегi 01.04.2004 жылы тiркелген.
Талғар құрылыс Company ЖШС бойынша 2008 жылдың желтоқсанында Алматы
облысындағы филиалы, Есік ауданында Талғар ашылды.
Жұмыстың негiзгi түрлерi жарғыға сәйкес болып табылады:
- жұмыстар құрылыс-монтажды;
- делдалдық және саудалық қызмет.
Талғар құрылыс Company ЖШС мақсат негiзгi қызмет және қолдану оның
меншiктi мүдделерiнде табыстың шығаруы болып табылады.
Бойынша Талғар құрылыс Company ЖШС дербес балансы болады, Банкцентркредит
АҚ АҚФ төлем есебi.
Мемлекеттiк және орыс тілдегі мөрі бар.
Талғар құрылыс Company ЖШС-тің қызметкерлерiнiң орташа саны,
штаттық қоюға сәйкес 47 адамды құрайды.
Лауазымды тұлғалармен басқару функциясын жүзеге асыру болып уәкiл тұлғалар
табылады:
- ЖШС директоры;
- атқарушы директоры.
Есеп саясатты құрастыру, бухгалтерлiк есептiң жүргiзуiне
жауапкершiлiк,
толық және сенiмдi қаржы есеп беруiн дер кезiнде ұсыныс бухгалтерияны
басшылық ететiн ЖШС бас есепшi алып жүредi.
Өкiлеттiктiң бас есепшiсiне ЖШС басқару өз алдына есеп берудiң қаржы
көрсеткiштерiн құрастырудың сұрақтары бойынша есеп саясат бекiтiлген
ережелердiң негiзi және кәсiби пiкiрдегi шешiмiн қабылдауға өкiлеттiк
бередi, олардың классификациясын мойындау, баға және сонымен бiрге оларға
қатысты мәлiметiнiң ашылуын құрайтын қаржы есеп берулерiнiң элементтерiнiң
есептеуiнiң сұрақтары бойынша, соның iшiнде жарғы.
Бухгалтерлiк құжаттама
Талғар құрылыс Company ЖШС өткiзiлетiн барлық шаруашылық
операцияларлар бухгалтерлiк есептi негiзде апаратын алғашқы ақтау
құжаттармен пiсiп жетедi.
ЖШСтың шаруашылық жұмысының айғақтарының ресiмдеулерi үшiн 185 және
бастапқы құжаттардың бағдарламада 1 ескерiлген формалары 23.05.2007 №
жылдан ҚРның бұйрық бекiтiлген қаражат министрлiктерiнiң бастапқы
құжаттарының үлгi нысанын қолданады.
Шаруашылық операцияларды есепке алуды тiзiм, активтер,
мiндеттемелердiң шумақталған көрсеткiштерiнiң есепке алуды тiзiмi және
меншiктi капитал) бухгалтерлiк есептiң регистрлерi базасында ЖШС-ке
бухгалтерлiк есептi апаратын 1-шi бағдарлама ескерiлген қалыпта қорытынды
жасалады.
Қол қою ұйымдастыру - таратушы, қаржылай құқыққа ие болған
қызметкерлердiң тiзiмi - есеп құжаттар, бұйрықпен реттелген.
Бухгалтерияға түсетiн алғашқы ақтау құжаттары (реквизиттердiң құжатты
ресiмдеудi толықтық және дұрыстық, толтыруы) форма бойынша сөзсiз
тексерулерге жатады, (құжатталған операциялардың заңдылығы, жеке
көрсеткiштердiң логикалық байланыстыруы) мазмұны, (сомалардың арифметикалық
есептеуi).
Бұрын мүмкiн делген терiс жазуларды дұрыстауға (шаруашылық
операцияларды мазмұнның кез келген сипаттамасы бар формасында) түзету сымы
туралы бухгалтерлiк мәлiмет қорытынды жасалады.Бухгалтерлiк мәлiмет қосып
жасаған оның (есепшiмен ) орындаушысы және бас есепшiмен қол қоюы керек.
Түзетулердi енгiзiледi екi әдiстермен өндiрiп алады:
- жазуды біржақты әдiспен;
- қосымша жазу әдiсімен.
Бастапқы құжаттардың (архивқа, өңдеу, берiлу басқа кәсiпорындардан
жасау немесе алу, қабылдану) бухгалтерлiк есебiндегi қозғалысты бас
есепшiмен реттеледi.
Түгендеу
Есеп саясатта активтер және бухгалтерлiк есеп және есеп берудiң
мәлiметтерiнiң ақиқаттықтың қамтамасыз етуi үшiн жүргiзiлетiн ұйымның
мiндеттемелерiнiң түгендеудi өткiзуiн рет нығайтылған.
Түгендеулер түпкi мақсаттармен: дүниенiң нақты бар болуын анықталу;
бухгалтерлiк есептiң мәлiметтерi бар дүниесiнiң нақты бар болуын салыстыру;
мiндеттемелердiң есепке алуындағы шағылысуды толықтықтың тексеруi болып
табылады.
Түгендеудi өткiзу мiндеттi түрде:
- (қабылдаулар күннiне - iстердiң берiлуi) заттық - жауапты
тұлғалардың ауысымының жанында;
- жалдауға, сатып алу, сатуға мүлiктi табыстаулардың жанында;
- жылғы бухгалтерлiк есеп берудi құрастыруды алдында түгендеуi
есеп беру жылының 1ден бұрын емес қазаны жүргiзiлетiн дүниелерден басқа;
- ұрлаулар, терiс пайдалану немесе дүниенiң бұзуын айғақтардың
анықталған реттесi;
- төтенше апаттардың жағдайында, өрт, апаттар немесе шартты басқа
төтенше жағдайлар;
- заң өзге жағдайда ескерiлетiн Қазақстан Республикасының ұйымының
(қайта ұйымдастыру ) жоюларының жанында.
Түгендеуге жатады:
- ЖШС, оның тұрған орнына тәуелсiз;
- қаржы мiндеттемелерiнiң барлық түрлерi.
ЖШСқа (жоспардан тыс ) кенет түгендеулер жетекшiнiң бұйрығы бойынша
өндiрiп алады.
Айқындалған бухгалтерлiк есептiң мәлiметтерi бар дүниесiнiң нақты бар
болуын айырмашылықтың түгендеулерiнiң жанында келесi кезекпен шағылысады:
- қорлардың артықшылығы сатып алуды баға бойынша кiрiседi;
- жеткiлiксiздiктердiң сомасы және қорлардың бұзуы есепке алудың
есептерiден олардың нақты өзiндiк құнына дейiн көшiрiлiп жазылады.
Нақты жеткiлiксiздiктердiң анықталулары жағдайда тыстың нормаларының
табиғи кемулер, жеткiлiксiздiктiң нормаларын қолданылады, жазалы тұлғалар
болған жағдайда, қажеттi түсiндiрулер талап ететiн оған ақталады.
Айқындалған жеткiлiксiздiктiң сомалары жазалы тұлғалардың орнатылмауында
шығындарға көшiрiлiп жазылады.
Ресiмделген (акттер ) тiзiмдер түгендеулер аяқтау бойынша түгендеудiң
нәтижелерiнiң есепке алуындағы тексеру, анықталу және шағылысу үшiн ЖШС
бухгалтерияларға берiледi.
Түгендеудiң нәтижелерi түгендеу бiтiрген айларын есепке алуда және
есеп берудi шағылысуға жатады.
Материалдық емес активтерге объекттер, бағасын салмақтауды табыс
салатын ЖШСтың шаруашылық жұмысында (бiр жылдан астам ) ұзақ уақыт арасында
қолданылатын болатын рұқсатсыз заттық - нақты мазмұндарды жатады.
ЖШС материалдық емес активтердi келесi дәрежелердi ерекшелейдi:
- (компьютер программалық қамтамасыз етуi, құқық, патенттер және
лицензия) қалған материалдық емес активтер.
Материалдық емес активтер (нақты құн) өзiндiк құн бойынша олардың
пайдалы қолдануының мерзiмiнен сүйене бастапқы бағаланады, тура әдiстi
амортизацияның есептеп шығаруымен. Материалдық емес активтердi таратушы құн
тең нөлге қабылданады.
Материалдық емес активтердi пайдалы қолданудың мерзiмi келешек
экономикалық пайдалардың есепке алуы бар ЖШС-мен сарапшылық комиссиямен
анықталады және ЖШС бухгалтерлiк есепке объекттiң қабылдануында директормен
бекітіледі. Пайдалы қызметтiң мерзiмi сол актив қолдануға дайын сәттен 10
жылдан асуы керек.
Өлшем бастапқы мойындаудан кейiн.
Материалдық емес активтердi ЖШСтың бастапқы мойындауынан кейiн қайта
бағаламайды. Материалдық емес активтер жиналған амортизацияның шегермесiне
бастапқы құн және жиналған шығындардың арзандалуынан арналған есепке
алынады.
Материалдық емес активтердi есептен шығару және қатардан шығу
Материалдық емес актив ЖШС-тің бухгалтерлiк балансынан оның қатардан
шығуында көшiрiлiп жазылады немесе экономикалық пайдалардың оның
қолдануынан алуды күтпейді.
Есепке алудағы есеп
2730 - қалған материалдық емес активтер
2740 - қалған материалдық емес активтердi амортизация
Негiзгi құралдар
Негiзгi құралдарға өндiрiс немесе тауар жеткiзу және басқа
серiктестiктерi жалға беруi үшiн немесе әкiмшiлiк мақсаттары үшiн және
қызметтер үшiн кәсiпорында қалай қолданылатын материалдық активтердi жатады
күтiледi, (1 жылдан астам ) бiрiрек есептi мерзiмдердi ағымында қолданады.
Активтi негiзгi құралдардың объектiнiң мойындауы бiр уақытта екi
шарттардың орындауын ескередi:
ЖШС активке қатысты экономикалық пайдаларын алған биiк сенiмдiлiктiң
бар болуы;
ЖШС үшiн активтiң өзiндiк құнының бағасының сенiмдiлiгi болып
табылады.
Классификация және топтаулар
Мақсаттардың ЖШС-тің қаржы есеп беруiнiң құрастырулары үшiн топтар
бойынша келесi классификацияны қолданады:
- жер;
- ғимараттар;
- машиналар және жабдық;
- көлiк құралдары;
- (кеңсе жабдығы, жиhаз, аспап, өндiрiстiк жабдық және тиiстiлiк)
қалған негiзгi құралдар.
Егер олар бiрге алынса жер және ғимарат жекеленетiн активтермен және
бөлек есепке алынады.
Тұрғызу арналған барлық iс жүзiнде шығарылған шығындары өз қосатын
(бастапқы) нақты өзiндiк құн бойынша жылжымайтын мүлiктiң объектi,
ғимараттар және жабдықтың бастапқы мойындауында бағаланады. Немесе активтiң
алуына. Негiзгi құралдардың нақты құнына дайын пайдалануға күйге активтiң
келтiру сәтіне дейiн барлық болмай қалмайтын шығындары қосылады.
Негiзгi құралдардың амортизациясы
Негiзгi құралдардың объекттерi пайдалы қолданудың мерзiмiнiң
анықтаулары мақсаттардағы амортизациялық топтарда бiрiгедi.
Негiзгi құралдар бойынша амортизациялық төлемдердiң өлшемi келесi
көрсеткiштермен анықталады:
- негiзгi құралдардың бастапқы құны;
- пайдалы қолданудың мерзiмi;
- (сызықты ) амортизацияның есептеп шығару әдiсі.
Пайдалы қолданудың мерзiмi балансқа яғни объекттiң мойындауында
активпен ЖШС алуда анықталады.
Активтiң пайдалы қолдануының мерзiмi ЖШС-тің басқаруы пiкiрлердiң
арқауы болады, техникалық немесе коммерциялық көзқарастан моральдық
ескiрумен және ЖШС-тің жұмыстың тәжiрибесiнiң есепке алуымен (жүктеу)
қолданудың тәртiп күтiлетiн техникалық шарттармен сәйкес бекiтiледi.
Амортизацияның есептеп шығаруы пайдалы қолданудың келесi мерзiмдерiнiң
қолдануы бар құнның есептен шығаруын тура әдiспен өндiрiп алады:
1- кесте
Негiзгi құралдардың пайдалы қолдануының мерзiмдерi
Амортизациялық топ пайдалы қолданылған (% ) амортизацияның
мерзiмi(жыл ) жылғы нормасы
(қоспағанда мұнай, газды
ұңғымақтар) ғимарат, 20 10
ғимараттар
Машина және жабдықтар,
машиналар және мұнай газ10 25
өндiрудi жабдық
қоспағанда
Канцелярия машиналар 4 40
және компьютерлер
Қосылмаған басқа
топтарда белгiленген 10 15
активтер
Пайдалануға қайта енгiзiлген негiзгi құралдар бойынша амортизацияның
есептеп шығаруы енгiзудi келесi - айдың бiрiншi санынан, қатардан шығуды
келесi айға тоқтауға кеткен 1 айдың саны кеткенге дейiн бастайды.
Әрбiр мерзiмге амортизациялық төлемдер ЖШС шығын ретiнде танылады.
Бастапқы құн амортизацияның есептеуi (үлкею) өзгерген жағдайда объекттiң
келесi шығындардың шама зорайтылған қалдық құнынан өндiрiп алады. Негiзгi
құралдардың объекттiң пайдалы қолдануынан қалған қайта қарастырылған
мерзiмiне сүйене бұл амортизацияда есептелiп қояды.
Пайдалы қолданудың мерзiмдерiнiң қайта қарауын орындылық ЖШС-тің үнемi
жұмыс iстейтiн комиссиясының (актпен ) шешiмiмен расталуы керек.
Егер объекттiң қолдануынан экономикалық пайдалардың тұтынуын күтiлетiн
сипаттағы маңызды өзгерiстерi байқалса, сонымен бiрге объекттер бойынша
амортизацияның есептеуiнiң әдiсi ЖШС басқарумен қайта қарай алады.
Амортизацияның есептеуiнiң әдiсiндегi ұқсас өзгерiстер перспективалық
есепке алынуы керек.
Жөндеуге келесi күрделі салым және шығындар
Мойындалып қойған және сәйкесiнше егер кәсiпорын үлкен ықтималдықты
келешек экономикалық пайдаларды алса, бағалаған, iргелi сияқты танылады
және бастапқы құнды үлкеюлерге жатады, (пайдалы қызметтiң мерзiмiнiң
үлкеюi, сапасы жақсы шығарылған өнiм, кеңейген өндiрiстiк) негiзгi
құралдардың объектіге жататын келесi шығындар. Объекттiң алмастырылған
құрама бөлiктерi көшiрiлiп жазылады.
Сақтау және объекттiң техникалық күйiн сүйемелдеу мақсат шығарылған
жөндеулер және бастапқы құнның негiзгi құралдарының пайдалануына шығындар,
үлкейтпегенiнде емес, олардың (яғни оларда жасалатын есептi мерзiмiндегi
шығындарындағы шағылысады) пайда болуы ағымдағы шығындар кезде сияқты
танылғанында.
Негiзгi құралдардың арзандалуы
Талғар құрылыс Company ЖШС әрбiр жылғы есеп беру датасына болуы
мүмкiн активтiң арзандалу көрсетушi кез келген белгiлердiң бар болуы
бағалайды. Кез келген мұндай ЖШС-тің белгiсiнiң болулары жағдайында сатуға
шығын шегермеге активтiң әдiл құнының есептi бағасын өндiрiп алады.
Арзандалудан шығын активтiң таза баланстық құны оның орнын толтырылатын
құнын асатында жағдайлардағы танылады.
Активтiң орнын толтырылатын құны шамалардан ең үлкен сияқты анықталады:
оның қолдануының таза құн және құндылықтары.
Негiзгi құралдардың қатардан шығуы
Негiзгi құралдардың объектi ЖШС баланста оның қатардан шығуы немесе
сол активтiң қолдануы тоқтатылу туралы шешiм қабылдайтын жағдайда және
оның қатардан шығуынан бұдан әрi экономикалық пайдаларды есепке алынуға
тоқтайды.
Қолданудың тоқтатылуы немесе негiзгi құралдардың қатардан шығуынан
табыс немесе шығын таза түсулердiң қатардан шығуынан және (қалдық)
баланстық құнмен бағалау соманың аралығында айырым негiзгi сияқты
анықталады.
Құралдар және негiзгi емес қызметiнен нәтиже сияқты өткiзуден тыс
табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесiнде шағылысады.
Есепке алу шоттары
2410 - негiзгi құралдар
2411 - негiзгi құралдардың амортизациясы
2430 - негiзгi құралдардың арзандалған шығыны
Есеп беруде ақпаратты ашу
Талғар құрылыс Company ЖШС негiзгi құралдары туралы қаржы есеп беруiн
ұсыныста келесi мәлiметтi ашады:
- жалпы баланстық құн;
- амортизацияның есептеп шығаруда қолданылатын әдiстерi;
- пайдалы қызмет немесе амортизацияның нормасының қолданылатын
мерзiмдерi;
- есептi мерзiм жалпы баланстық құн және жиналған (арзандалудан
жиналған шығындармен бiрiгiп) амортизация бас-аяғы.
Күрделі салымдар
Iргелi салымға жасау бағытталған Талғар құрылыс Company ЖШС
шығындары жатады, үлкею (1 жылдан артық) ұзақ пайдаланудың айналым
активтерi, сатымдықты арнаулы еместi өлшемдер, техникалық мiнездемелердiң
жақсартуы немесе алынуы.
Күрделi құрылыс мердiгерлiк сияқты iске аса алады сол сияқты
шаруашылық әдiсiмен.
Объекттiң құрылыстары аяқтағаннан соң қалған iргелi шығындардың ол
келетiн құрылыс жұмыстарына нақты шығындарынан қалыптасқан объекттiң
инвентарлық құны анықталады.
Объекттердiң құрылыстың қаржыландыруы үшiн алған заемдер бойынша
пайыздарға объекттердiң құнына қолдануға құрылыстың аяқтауы және объекттiң
әзiрлеуi үшiн қажеттi мерзiмнiң iшiнде қажеттi капиталға айналдырады.
Есепке алу шоттары
2930 - аяқталмаған құрылыс
Қорлар
Мақсаттардың Талғар құрылыс Company ЖШС қаржы есеп беруiнiң
құрастырулары үшiн қорлардың келесi топтауын қолданады.
Шикiзат және материалдар.
12 айдан кемдi пайдалы қолданудың мерзiмiмен өндiрiстiк процесте
қолдану үшiн қолайлы заттық құндар тұрады.
Осы топ келесi шағын топтарға бөлшектенедi:
- шикiзат және материалдар;
- отын;
- тара және тара материалдары;
- сатып алынған шикiзаттар және комплект жасайтын бұйым;
- жабдық және шаруашылық тиiстiлiктерi;
- қосалқы бөлшектер;
- құрылыс материалдары;
- жолдағы қорлар;
- өңдеуге тапсырған қорлар;
- жауапты сақтау тапсырған қорлар.
2) дайын өнiм, шығарылған Талғар құрылыс Company ЖШС-мен
сатылатын;
3) тауарлар - тауарлар, сатып алған және сақталған сатылымдар, iске
асыру үшiн бастапқы алған материал, бұйым шикiзат тағы сол сияқтылар. Егер
алған қорлар (өзгертiлген) қайта өңдеген түрде сатуға есептесе, онда олар
есепке алуға қабылдануға материалдар ретiнде жатады:
1) аяқталмаған өндiрiсi;
2) қалған қосалқы материалдар.
Қорлардың түрлерi бойынша аналитикалық белгiлер келесi ақпараттық жүйенiң
алуын қамтамасыз етуi керек:
Меншiк құқықты шектеулер бойынша:
- мiндеттемелер кепiлақыға қамтамасыз ету ретiнде тапсырған қорлар.
Тұтынушы қасиеттерi бойынша:
- сақтау мерзiмi жылда асатын қорлар;
- қорлар, жоғалтқан тұтынушы қасиеттерi.
Ағымдағы мәртебе бойынша:
- өңдеуге тапсырған қорлар;
- жауапты сақтауға тапсырған қорлар.
Жауапты бөлiмшенiң бөлінуі:
- қоймалардағы қорлар;
- цехтардағы қорлар.
Есептiк қағидалар
Қорлардың бухгалтерлiк есебiнiң бiрлiгi (кiрiс ордердiң ресiмдеуi)
ЖШСке қорлардың түсуi кезде тағайындаған номенклатуралық 3-шi нөмiр болып
табылады.
Қосалқы қорлардың қозғалыны талдамалы есеп әрбiр баланстық есеп және
заттық - жауапты тұлғалар бойынша сандай - ақшаға шаққанда әдiс бойынша
апарады.
Есептiк қағидалар
ЖШС жасалған өз күшiмен де, (алған) алған басқа ұйымдардан да қорлар,
өзiндiк құн бойынша барған бойы есепке алынады.
Алған қорлардың өзiндiк құны сатып алу бағасы, импорттық бажды қосады,
шығын өңдеудi және және жеткiзу тiкелей сатып алуға қатысты өзге де
шығындарға, көлiк шығыны. Ұқсас баптар тағы басқалар саудалық жеңiлдiк,
орнын толтыруға алынған шығын анықтауда шегередi.
Өңдеуге шығындар атап айтқанда өндiрiс өлшеулi шикiзат тiкелей өңдеуге
қатысты шығындарды қосады:
- өңдеу бойынша өндiрiстiк тiкелей шығындар - шығарылған өнiм немесе
болатын қызмет тiкелей бiрлiктерге қатысты шығын. Мұндай шығындарға еңбекке
шығын негiзгi өндiрiстiк жұмыс жатады;
- өндiрiстiк үстеме шығындар - шығарылған өнiмнiң құнына тiкелей жата
алмаған шығын, шығын өндiрiстiк бөлмелердi жалдау бойынша, бiрақ қосалқы
өндiрiстiк цехтардың шығынының дайын өнiмiне қорлардың өңдеуiнiң жанында
орын алады. Сонымен бiрге, осы шығындар өнiмге жатқызулар үшiн шығарылған
өнiмдердiң өндiрiстiк үстеме шығындары өзiндiк құндарға жiктеледi тұрақты
және айнымалы өндiрiстiк үстеме шығындарға жiктеледi.
Құрылыс материалдары субъекттермен қолданылады. Онда құрылыстық
бөлшектердi жасау үшiн құрылыс және жинақтау жұмысыларының процессiнде
тiкелей қолданылатын материалдардың бар болуы және қозғалысын есепке
алынады, тұрғызу және конструкциялардың өңдеуi және ғимарат және құрылыс,
және бөлшек, сонымен бiрге (жарылғыш зат және тағы басқалар) құрылыстың
мұқтаждықтары үшiн қажеттi басқа тауарлық-заттық қорлар қажеттi.
Материалдарды алу кезде олардың алуын нақты өзiндiк құн немесе
есептiк әдiл бағаларға арналған.
Объекттi тапсырыс түзу бойынша мердiгерлiк келiсiм шарт негiзiнде
салады, және шығын 8011 Негiзгi өндiрiс есептерде қалыптасады, акттердiң
қол қоюын шара бойынша. Жүзеге асырылған дайын өнiмнiң 7010 өзiндiк құны
есепке және көрсеткен қызметтер көшiрiлiп жазылады шығын және құрылыс-
монтаждықтар немесе iске қосып баптау жұмыстарының қандай болса да бөлiк
орындайтын мердiгерлiк ұйымды есепке алады.
Сонымен бiрге, мердiгердiң меншiгiн 1328 объекттiң 15.10.01 № жылынан
ҚР-ның үкiметiнiң қаулысымен сәйкес пайдалануға өткiзудi акттiң қол қоюына
дейiн ҚР-ның 24.12.94 № жылынан 236-шы бап талап 268-12 есепке алуға керек
болып есептелетiнiн есепке алу керек.
Алынатын қорлардың толық өзiндiк құнын құрастыру қосалқы қорлардың
есеп бойынша синтетикалық есептерге тiкелей iске асады. Төлем қойылымдар
олардың кiрiсуiн моментке қорларының алуы бойынша барлық шығындар өйткенi,
қолдануға қорларының әзiрлеуi бойынша операциялар кiрiсуден кейiн керек
болмайды, онда қорлар барлық пайда болатын шығындардың алуын бағаға
қосымшамен толық өзiндiк құн арналған есепке алуларға бiрден қабылданады.
Қорлардың өзiндiк құнының бағалары үшiн орташа өлшемдi құнның әдiсi,
қорлардың тобынан тәуелсiздi қолданылады.
Барлық қорларды сатуды таза құнның қайта қарауы (жыл соңында ) әрбiр
есептi мерзiмде өндiрiп алады.
Қорлар қаржы есеп беруiнде арзандалуға жасалған резервтердiң шегермеге
нақты өзiндiк құны арналған шағылысады.
Қорлардың түсуi бойынша операциялардың ресiмделуi
Қорларды қабылдаудың жанында ассортиментке сәйкестiктiң қатынасында мұқият
тексерулерге душар болады, сапа және есептi және жолдама құжат көрcетiлген
санға.
Барлық түскен заттық құндар (орталық ) базистiк қоймаларға 24 сағат
iшiнде кiрiсуi керек.
Қорлар (таразының, көлемдi, сызықты, даналардағы) тиiстi өлшем
бiрлiктерiнде кiрiсуi керек. Бұл өлшем бiрлiктерi бойынша есептiк бағаны
бекiтiледi.
Импорттық материалдардың қабылдауының жанында ереже және (шарттармен )
келiсiм шарты және кеден заң қойылған ерекшелiктер есепке алу керек.
Жауапты сақтау түсетiн қорлар сақталған қолхаттармен пiсiп жетедi,
арнайы кiтапқа, қоймада сақтап бөлек жазылады және шығын шығара алмайды.
Қабылдау комиссиясын екi даналардағы акт, сөзсiз заттық - жауапты тұлғаның
қатысуымен құрайды. Алған қорлар жабдықтау туралы келiсiм шарт көрcетiлген
баға бойынша бағаланады. Егер баға келiсiм шартында көрсетiлмесе, онда
базар нарғын қолданылады.
Талғар құрылыс Company ЖШС жауапты адам сатып алған материалдар
қоймаға өткiзулерге жатады. Егер сатып алу ақшалай есебiне болса
материалдардың кiрiсуi жауапты адамды аванстық есеп берулерге қоса
тiркейтiн (есеп және дүкендердiң чегi, сатып алудың акттерi, тауар чектер
тағы сол сияқтылар) сатып алу растайтын жалпы қойылған реттердегi ақтау
құжаттар негiзiнде өндiрiп алады.
Қорлардың қатардан шығуын есепке алу
Талғар құрылыс Company ЖШС қорлардың қатардан шығуының келесi түрлерiн
ерекшелейдi:
- өндiрiстегі қорлардың есептен шығаруы;
- нәтиже сияқты қорлардың қалған қатардан шығуы.
Жауапты сақтауға қорлардың берiлуiнiң жанында, сондықтан бұл қорлар
баланстық есеп Талғар құрылыс Company ЖШС шығарылмайды, iске асыру
немесе ЖШС өңдеудi және осы дүниенi қолдану иелiкке қатысты барлық
тәуекелдер жалғастырады.
Бiтпеген өндiрiс - тауарларда айналуы олардың ары қарай өңдеуi талап
ететiн қорлар.
Бiтпеген өндiрiсi ашық тапсырысқа сәйкес өзiндiк құн бойынша
бағаланады. Өзiндiк құн шикiзатқа шығынның iске асырылған дәл осы сомамен
анықталады.
Дайын өнiм - бiткен бұйымның өндiрiстерi, толық бекiтiлген
стандарттарға немесе техникалық шарттар қабылдау ресiмделген сәйкестiктерге
толық өңдеген, өткен тексерулер - берiлетiн құжаттамамен басқа кәсiпорын
көрсеткен жұмыстар және қызмет iстелiнген iске асырулар үшiн қолайлы.
Есепке алу шоттары
1310 - шикiзат және материалдар;
1320 - дайын өнiм;
1340-бiтпеген өндiрiсi;
1350 - қалған қорлар;
1360 – қорлардың есептен шығаруы бойынша резерв;
Есеп берудегі ашылған талаптар
Мiндеттi түрдедегi қаржы есеп беруiнде ашылуы керек:
- қорлардың бағасы үшiн қабылданған есеп саясат;
- қорлардың ортақ баланстық құны және (қоймалар, өндiрiсте)
синтетикалық есептер бойынша қарама-қайшы;
- қорлардың баланстық құны ретiнде салған.
Қызметкерге сыйлық беру
Қызметкерлерге сыйлық беру - сыйлық берулер және төлеулердi ол
көрсеткен қызметтерге қызметкерлерiне ЖШС берiлетiн барлық формалар.
Олар заттық, әлеуметтiк игiлiктердiң түрiндегi табыстарды қоса немесе басқа
заттық пайданың ақшалай немесе табиғи формада қызметкерге ЖШС төленетiн кез
келген табыстары қосады.
Стандарт қызметкерлерге сыйлық берудiң барлық түрлерiне қолданылады,
соның iшiнде (ұжымдық келiсiм-шарт) үстiрт келiсiмдердiң бөлшектенетiн ЖШС
пайда болатын негiзi және үйреншiктi емес тәжiрибе берiлетiн сыйлық
берулерге:
- қысқа мерзiмдi сыйлық берулер;
- ұзақ мерзiмдi сыйлық берулер.
Қызметкерлерге қысқа мерзiмдi сыйлық берулер
Қысқа мерзiмдi сыйлық берулерге қызметкер iстi орындайтын мерзiмнiң аяқтау
бойыншасы он екi айларға дейiн шығарылған кез келген төлеулер жатады:
1 ) жұмысшы және қызметшiге еңбекақы;
2) қызметкерлерде тиiстi қызметтердi iлiгетiн мерзiмге (жыл сайын ақы
төлелетiн демалыс және әлеуметтiк демалыстар) жұмыста қысқа мерзiмдi ақы
төлелетiн жоқтықтар;
3) (сондай дәрiгерлiк қызмет көрсету, қамтамасыз ету тұрғын-үймен және
автокөлiкпен, тегiн немесе дотациялалатын тауарлар және қызмет) ақшалай
емес формадағы сыйлық берулерi.
Жұмыс iстейтiн ЖШСтерге санның атқарылатын шаруашылық функцияларына
байланысты, дәл осылай сонымен қатар өндiрiстiң өзiмнiң процессi, негiзгi
және қосалқы өндiрiстiң қызметкерлерiне бөлшектенедi. Жұмыс iстейтiн есепке
алуларда және есеп берудi өз кезегiнде ортақ сан келесi дәрежелерге
жiктеледi:
- жетекшiлер;
- мамандар;
- қызметшiлер;
- жұмысы.
Жұмысы мамандықтар бойынша есепке алынады, мамандықтардың шектерiндегi
- бiлiктiлiк бойынша.
ЖШС айларға және тоқсандарға ортақ еңбекақы төлеу қорын өз алдына
үлестiредi, еңбекақы төлеу нысанын орнатады, тарифтi жалақыны және жалақыны
анықтайды, үстеме қолданыстағы заңмен және шаруашылық жұмысының
нәтижелерiмен сәйкес кәсiпорынның қызметкерлерiне ақы төлеу.
ЖШС-нің қызметшiсiнiң еңбекақысы, еңбек және қызметкерлердiң сыйлық
беруiн төлеу туралы ережемен, атқаратын қызметтерге сәйкес жұмыс iстейтiн
ЖШС-ке сәйкес өндiрiп алады, жалақыға тиiстi төлеудi келесi айдың
кешiктiрмей 10 санының келiсiм шарттарымен iшiне алынған еңбек төлеміне
сәйкес.
Демалыстардың төлеуiне алдағы шығындардың қолданылмаған резервiнiң
сомасымен қасында демалыс құқығы пайда болды осы жыл қызметкер ретiнде
жiберiлетiн төлеуi жатпайтын резервтiң бiр бөлiгi де ұғылады.
Бөлiп шығару осы резервте есеп беру мерзiм iшiнде ай сайын өндiрiп
алады. Бөлiп шығаруларды пайыз жоспарлы-экономикалық ЖШС бөлiмiнiң
бекiтiледi.
Қазақстан Республикасында еңбек туралы Қазақстан республикасының
заңның 71-шi бабы негiзінде.
Жұмыс берушi 70-еселi МЕК шектерiндегi құжатты расталған дәрiгерлiк
қызметтердiң төлеуiне құралдардың қосымша ақшалай төлемi қызметкерге
материалдық көтермелеу жолымен салық жыл iшiнде болады. Жыл қызметкерге
басында 70 МЕК артық дәрiгерлiк қызметтердiң сомаларымен ЖТС ұстап қалуға
дәрiгерлiк қызметтердiң төлеуi және келiсiм үшiн материалдық көмектi
ерекшелеу туралы өтiнiш жазуға керек.
Қызметкерлерге ұзақ мерзiмдi сыйлық берулер
Ұзақ мерзiмдi сыйлық берулер төлеу бойынша ЖШСтың мiндеттемелерi қосады:
- қызметкерлерге бiр-ақ рет бекiтiлген сыйлық беру шығудағы зейнет.
Бұл сыйлық берулер бойынша күтiлетiн шығындар әдiстi қолданып болжалатын
(актуарлық есеп айырысулар) шартты өлшем өлшеулi дисконтталған сома бойынша
қызметкердiң жұмысының мерзiмдерi ағымында есептелiп қояды.
Актуарлық бағалар сақтықшымен және сақтандырушының аралығында
арақатынас қоятын математикалық және статистикалық заңдылықтардың жүйесi
бойынша егде, есептi мерзiмдi аяққа бiр рет жиiрек емес жүргiзiледi, яғни
сақтандыру есептеулерi.
Есепке алу шоттары
3350 - еңбекақы бойынша қысқа мерзiмдi берешек;
3430 - қысқа мерзiмдi бағалау мiндеттемелер қызметкерлерге сыйлық
берулерге арналған;
4230 - ұзақ мерзiмдi бағалау мiндеттемелер қызметкерлерге сыйлық
берулерге арналған.
Капитал
ЖШС капитал бойынша Талғар құрылыс Company ЖШС қосады:
- жарғылық капитал;
- негiзгi құралдардың қайта бағалауынан қосымша төленбеген капитал;
- (бөлiнбеген пайдасы ) үлестiрiлмеген табыс.
ЖШС бойынша жарғылық капитал Талғар құрылыс Company ЖШС - құрылтайшының
үлесiнiң сомасына 1ге тең болады. Жарлық капиталдың құрастыруы құрылтай
құжаттарымен сәйкес жасалған.
Есепке алу шоттары
ЖШС келесi синтетикалық есептер меншiктi капиталдың есепке алуы үшiн
қолданады:
5030 - үлестер және пайлар;
5420 - негiзгi құралдардың қайта бағалауына резерві;
5460 - қалған резервтер;
5510 - (жабылмаған шығын) бөлiнбеген пайда есеп беру жылы;
5520 - (жабылмаған шығын) бөлiнбеген пайда алдыңғы жылдар(қорытынды
шығын);
5610 - Қорытынды пайда.
Болашақ кезеңдердегі шығындар
Болашақ кезеңдер шығындарға (БКШ) есептi мерзiм мәлiмет алып кеткен
шығындар жатады, бiрақ келешек есептi мерзiмде есептеуге жататын шығындар.
ЖШС-ке болашақ кезеңдер үшін шығындарды келесi топтау қабылданған:
БКШ ағымында көшiрiп жазып алуға есептейтiн мерзiм бойынша:
- БКШ, жататын есептен шығарулар 12 ай iшiнде;
- БКШ, жататын есептен шығарулар мерзiмнiң iшiнде 12 айдан астам.
Түрлер бойынша:
- сақтандыру ақылары;
- қалған болашақ кезеңдер шығындар.
Талдамалы есеп әрбiр шығындар мақаласы үшiн келесi мәлiметтiң алуы
қамтамасыз етуi керек:
- бастапқы датаны қолдану;
- аяқталған датаны қолдану.
Болашақ кезеңдер шығындарды талдамалы есеп шығындардың (топқа ) әрбiр түрi
бойынша болашақ кезеңдер шығындарды есепке алуды тiзiмде апарады.
Есептiк қағидалар
Болашақ кезеңдер шығындар шығарылған есептеулерiмен сәйкес есеп беру мерзiм
iшiнде оларға жататын бiр қалыпты көшiрiлiп жазылады. Мұндай мерзiмнiң
ұзақтығы бухгалтерлiк есепке болашақ кезеңдер шығындарды қабылданумен кезде
анықталады.
Болашақ кезеңдер шығындарды түгендеу желтоқсан айындағы бiр рет өндiрiп
алады.
Есепке алу шоттары
1620 - (12 айдан кем ) болашақ кезеңдер шығындар
2920 - (12 айдан астам ) болашақ кезеңдер шығындар
Дебиторлық қарыз
ЖШС дебиторлық қарыз (сабақтас кәдiмгi қызметпен) саудалық және
(қалған ) саудалық емеске бөлшектенедi.
Саудалық дебиторлық қарыз әдiл құн бойынша танылады және күмәндi
талаптар бойынша резервтiң минусiне проценттік әдiстi қолданып тиiмдi
жалақының амортизациялалған құны бойынша кейiннен бағаланады.
Сатып алушылар және тапсырма берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық
қарызы
Сатып алушылар және тапсырма берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық
қарызына сатып алушылары бар есептеулер бойынша операцияларды жатады және
iстелiнген жұмыстар және сатып алушылар және (борышақылар соның iшiнде)
тапсырма берушiлердiң қалған қысқа мерзiмдi дебиторлық қарызы бiр жылда сол
мерзiмге дейiн сатылған өнiмдi және көрсеткен қызметтерiнде тапсырма
берушiлермен байланысты болады.
Дебиторлық қарыз оған қатысты (келiсiм шарттары бойынша меншiк
құқығының ауысу) табысы осындайда танылады.
Құжатпен (өнiм, қызмет, жұмыс) материалдарды растайтын демалыстары
Сатып алушылардың дебиторлық қарызы (акттер, есеп-фактура) алғашқы
бухгалтерлiк құжат көрcетiлген сома бойынша есепке алынады.
Күмәндi талаптар бойынша резерв
Дебиторлық қарыз бойынша күмәндi талаптар бойынша резерв объективтi
дәлел ЖШС дебиторлық қарыздың бастапқы шарттарына сәйкес алуға барлық сома
қайтара алмайтын бар болатында жасалады.
Күмәндi талаптар бойынша резерв (көрсеткен қызметтер) жұмыс iстелiнген
iске асырулар проценті әдiс бойынша есептi мерзiм соңында көлемнен
өткiзiлген дебиторлық қарызға түгендеудiң нәтижелерiнiң негiзiнде жасалады.
Бұдан әрi бұл пайыз күмәндi мiндеттемелер бойынша резервтiң анықтауы
үшiн есептi мерзiмнiң (көрсеткен қызметтер) жұмыс iстелiнген iске
асырулардың көлемiне қолданылады.
Есепке алу шоттары
Сатып алушылар және тапсырма берушiлердiң
1210-Қысқа мерзiмдi дебиторлық қарызы;
1260-Қысқа мерзiмдi дебиторлық қарыз жалдау бойынша;
1280 - қалған қысқа мерзiмдi дебиторлық қарыз;
1290 - күмәндi талаптар бойынша резерв;
2180 - қалған (борышақылары берiлген) ұзақ мерзiмдi дебиторлық қарыз.
Есеп берудегі ашылу
Дебиторлық қарыз ЖШС-тің қызметтiң ерекшелiгiнiң есепке алуымен
қайтаруы керек, бөлек дебиторлық қарыздың келесi құрама бөлiктерi әйгiленуi
керек:
- есептеулер сатып алушылармен және тапсырма берушiлермен;
- қалған дебиторлық қарыз.
Кредиторлық қарыз мiндеттемелер
Мiндеттеме - бұл реттеуi экономикалық пайда болатын қорлардың ЖШС-нен
қатардан шығуға келтiрген себебі оқиға пайда болатын ЖШС-нің қазiргi
мiндеті.
Мақсаттардың ЖШС-тің қаржы есеп беруiнiң құрастырулары үшiн несие
берушілардің келесi топтауын қолданады: негiзгi қызмет және қалған несие
берушіларі бар есептеулер арналған есептеулер жабдықтаушылармен және
мердiгерлермен.
Жабдықтаушылармен және мердiгерлермен есептеулер
Алған (шикiзат және материалдар) дүниеге (борышақылар соның iшiнде)
есептеулердiң күйдi шағылысуы үшiн қолданылады, көрсеткен өндiрiсте немесе
өндiрiстiк сипат жұмыстар және қызмет қолданылатын жұмыс iстелiнген
көрсеткен қызметтер.
Тауарлардың (жұмыстар, қызмет) жабдықтаушысының алдында мiндеттеменiң
өзiне қабылданулар үшiн негiзделген. Спецификациямен сатып алу-сату
келiсiмшарты сатып алудың дәйектемелерiмен қызмет көрсетедi.
ТМҚ бастапқы құжаттармен сатып алуларда болып табылады:
ТМҚ алуда жалпы қойылған тәртiп бойынша жұмыс iстейтiн заңды тұлғаларда:
есеп-фактура, жүк таситын (импортта) жүк таситын кеден декларациясы, чек
(төлеудi нақты форманың жанында) Ккм, сатып алу-сату келiсiмшарты, (тауар
чек ) тiркеме қағаз;
ТМҚ-ты сатып алудың жанында базарға бiр жолғы талонның негiзiнде
қызмет орындайтын субъекттерде: сатып алатын акт барлық реквизиттермен, бiр
жолғы талонның көшiрмесi, кәсiпорын басшысының рұқсат беретiн бұрыштамасы
бар қызметтiк жазбахаты қажеттi болып табылады;
ТМҚ-ты сатып алудың жанында жеке кәсiпкерлерде: сатып алатын акт
барлық реквизиттермен қажеттi, мемлекеттiк тiркеу туралы нөмiр және куәлiк
қағаздың топтамасының нұсқауымен жеке кәсiпкер ретiнде сөзсiз, кәсiпорын
басшысының рұқсат беретiн бұрыштамасы бар қызметтiк жазбасы.
Бюджетпен есептеулер
ЖШС бюджетке сөзсiз төлеулерi тағы басқалар салықтар туралы ҚР-
ның кодексiнiң талаптарды сақтауымен сәйкес салықтар және жиындар есептеп
шығарып төлеп қояды.
Салықтар бойынша жазулардың мiндеттемелердiң бухгалтерлiк есебiнiң
регистрлерi үшiн негiзгі ресiмдеудiң бухгалтерлiк құжаттары болып табылады:
мәлiмет, есептеулер, декларация.
Салық төлемдердi есепке алу бойынша жазуларды ақырғы түзету салық
декларацияларының мәлiметтерiнiң негiзiнде салық жылының өтуi арналған
өндiрiп алады.
Салық салынатын базасының құрастыруы, жүргiзу салықтарға және жиындар
бойынша салық есепке алуының (формалар) регистрлерi, салық
декларацияларының құрастыруы бухгалтерияның салық секторын жүзеге асырады.
Салықты есепке алудың регистрлерiн арнайы қалып қағаз сақтаушыларының
электрондық түрлерiнде хабар алады.
Пайдаға салық
ЖШС қаржы есептеу нәтижелерiндегi тағы басқа оқиғалардың
операцияларының осы және келешек салық зардаптарын есепке алады.
Мақсаттардың қаржы есеп беруiнiң құрастырулары үшiн келесi классификацияны
қолданылады:
- ағымдағы салық - бұл пайдаға салықтың сомасы, жататын мерзiмге салық
салынатын (салық шығыны) пайданың қатынасындағы (орнын толтыруға) жататын
төлеудi;
- бөлiп қойылған салық мiндеттемелерi - бұл пайдаға салықтың сомасы,
жататын салық салынатын уақыттық айырмашылықтармен жататын төлеулер келесi
мерзiмдерде байланысты.
Есептiк қағидалар
ЖШС-тің есеп беруiндегi пайдаға салықтың шағылысулары үшiн ЖШСтың
қаржы есеп беруiнде сәйкес ағымдағы (есептi мерзiмнiң салық зардаптары)
пайдаға салық ғана емес, есеп беру дата қазiргi бөлiп қойылған (келешек
салық зардаптары) пайдаға салықтар да қамтып көрсетуге керек болатын
мiндеттемелердiң әдiсi анықтайды.
Ағымдағы пайдаға салықтың сомасында (минус, плюс) бөлiп қойылған
пайдаға салықтың сомасының (үнемдеу) шығыны болып қайтарған тиiстi
өткiзуден тыс табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесiнде тиiстi
қамтып, көрсетiлетiн есептi мерзiмге салық бойынша шығын ретінде ұсыну.
Келешек салық зардаптарының әсерінің мойындауы бөлiп қойылған салық
мiндеттемелерi және бөлiп қойылған салық активтерiнiң қаржы есеп беруiнде
пайда болуға алып келедi. Олар активтер және мiндеттемелердiң баланстық
құны және олардың салық базасының аралығындағы айырмашылықты құрастырады.
Есепке алу шоттары
1410 - Бiрлескен табыс салығы;
2810 - БТС бойынша бөлiп қойылған салық активтерi;
3110 - бiрлескен табыс салығы, жататын төлеуге;
4310 - БТС бойынша бөлiп қойылған салық мiндеттемелерi;
Есеп беруде ашылған талаптар
ЖШС шығынмен пайдалы туралы ақпарда пайдаға салықтың сомасын бейнелеу
ғана емес, негiзгi оның компоненттерiн ашу да керек болады.
Бөлiп қойылған салық активтерi және бөлiп қойылған салық мiндеттемелерi
басқа активтер және мiндеттемелердiң бухгалтерлiк балансында бөлек
елестетуi керек.
Шығындар
Калькуляцияның әрбiр объектi бойынша шығын бөлектеп есеп жүргiзуге
апарады.
Қолданылған активтер және қызметтерге шығындары ол жататын табыс ағымында
танылатын мерзiмге шығындар сияқты есепке алуда танылып есепке алынады.
Шығындар классификациялайды:
- тiкелей шығындар - шығындар, өндiрiске қатысты өнiмнiң өзiндiк
күнiне тiкелей және тiкелей қосыла алған өндiрiске қатысты өнiмдерi мұндай
шығындар табыстардың мойындауы арқылы танылады;
- мерзiмнiң шығындары - шығындар, процесске қатысты iске асырулары,
және ортақ әкiмшiлiк шығындар, шығын пайыздар бойынша. Бұл шығындар оларда
пайда болған мерзiмнiң iшiнде танылады;
Өндiрiс шығынының есеп және шығынды үлестiрiлудi түзудi әдiстiң
өндiрiстiк өнiмнiң өзiндiк күнiнiң есептеуi үшiн.
Тұрақты өндiрiстiк шығындар да, айнымалы да өнiмнiң өзiндiк күнiне
демек қосылады. Айнымалыға мұндай өндiрiс көлемiнiң өзгерiсiнен
тәуелдiлiктiң түзулерiне болатын шығындар жатады.
Тұрақты жанама өндiрiстiк шығындарға сол (қосымша шығындар) өндiрiс
көлемдерi бұлжымап немесе өзгерiстiң нәтижесiнде бұлжымайтын жанама өндiрiс
аралық шығындар жатады.
Барлық өндiрiстiң жеке өндiрiстiк буындары бойынша шығын есепке алу
мақсаттарында негiзгi және қосалқыға бөлшектенедi.
Негiзгi өндiрiске шығарылымы үшiн кәсiпорын жасалған өнiмнiң (өндiру)
жасауы үшiн қолайлы өндiрiстер жатады.
Талдамалы есеп өнiм түрлерi бойынша апарады
Қосымша шығындарды есепке алу.
Тiркеме қағаздармен шығындар деп аталады, қызмет көрсетуге қатысты
негiзгi және (бөлiмшелер) қосалқы цехтарды қызмет көрсетуге қатысты
өндiрiстерi және жұмысты ұйымдастырумен. Олардың есепке алуы есептердiң
қолдануымен 8040 қосымша шығындары iшкi бөлiм есептерiнде апарады.
(қалған негiзгi, қосалқы) әрбiр бөлiмше бойынша есептi қосымша шығындар
шығындардың орталары бойынша пропорционалдық негiзгi еңбекақының сомасына
негiзгi және қосалқы өндiрiстiң өндiрiстiк өзiндiк құнына өндiрiстiк жұмыс
мерзiмнiң соңында толық көшiрiлiп жазылып қосылады.
Ең алдымен қосалқы өндiрiстердiң қосымша шығындарын есептi жабады.
8040.01 8040.02ден есептiң жапсырма шығындарды үлестiрiлуiнен кейiн
болуы керек.
Мерзiмнiң шығындары
Мерзiмнiң шығындары (жұмыстар, қызмет) тауарлық өнiмнiң өзiндiк құндарына
қосылады. Оларға жатады:
- ортақ және (7210 ) әкiмшiлiк шығындар - бұл және (жұмыстар, қызмет)
өндiрiстiң ұйым басқаруға қатысты шығындарды;
- (тауарлар, қызмет, жұмыс) дайын өнiмнiң iске асыруы бойынша
шығындар;
- (7310 ) сыйлық берудi түрдегi шығындары.
Қаржы есеп беруi
Қаржы есеп беруi Қазақстан республикасының ұлттық валютасында құрайды.
Қаржы есеп беруiн құрам және оның ұсынысының мерзiмдерi:
Бухгалтерлiк баланс:
- квартал сайын;
- өткiзуден тыс табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесi -
квартал сайын;
- ақшаның қозғалы туралы есептеу нәтижесi - квартал сайын;
- капиталдағы өзгерiстерi туралы есептеу нәтижесi - жыл сайын;
- түсiнiктеме - жылдық есепке.
Бухгалтерлiк баланс ЖШС қаржы жағдайын қамтып көрсетедi және активтер
туралы мәлiметтi ұсынады, мiндеттеме және меншiктi капитал.
Активтер және баланстағы мiндеттеме қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдiге
шаруашылық операцияларды сипатта тұрақтана бөлшектенедi. Актив қашан қысқа
мерзiмдi сияқты классификациялауы керек:
- ол ЖШС операциялық циклда нормалы шарттарындағы сатымдық немесе
қолдануы жүзеге асырып немесе ұстауға есептейдi;
- ол қаржылар немесе олардың баламаларының түрiнде актив болып
табылады, рұқсатсыз рұқсатсыз шектеулер қолдануға.
Активтер басқа ұзақ мерзiмдi сияқты классификациялауы керек.
Мiндеттемелер қысқа мерзiмдi сияқты классификациялайды:
- ЖШС операциялық циклда нормалы шарттарында сөндiруге есептейдi;
- олар есеп беру датасынан өтеуге 12 ай iшiнде жатады.
Мiндеттемелер басқа ұзақ мерзiмдi сияқты классификациялауы керек.
Ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер қай қазынаның келешек таза қатардан шығуды
дисконтталған құны бойынша есептейтiн, мiндеттемелердiң өтеуi үшiн нормалы
iстiң жүрiсiнде талап ететiн шағылысады.
Өткiзуден тыс табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесi шығын
функционалдық саралау әдiсiмен елестеткен, атап айтқанда: сатуларды өзiндiк
құнның бiр бөлiк олардың функциясымен сәйкес шығындар классификациялайды,
iске асыру және әкiмшiлiк қызмет. Есептеу нәтижесiне өткiзуден тыс табыстар
мен шығындарды талдауға классификацияны пайдалана (негiзгi және негiзгi
емес қызметi бойынша) өткiзуден тыс табыстар мен шығындарды сипат
негiзделген көрiнедi.
Ақшаның қозғалысы туралы есептеу нәтижесi көз және қарама-қайшы
операциялық, инвестициялық және заңсыз қаржылық қызметтiң қаржылардың
қолдануының бағыттарының бөлiнуi ескерiлген есептеудiң әдiсiнiң түзуiмен
қорытынды жасалады.
Меншiктi капиталда өзгерiс туралы есептеу нәтижесi ЖШСтің таза
активтерiн өзгерiс есеп беру мерзiм iшiнде қамтып көрсетедi. Бұл өзгерiстер
ЖШС жиынтық пайда және шығынды қызметтiң нәтижесiнде мерзiмнiң iшiнде
болады.
Алдыңғы мерзiмдердiң қателерiнiң түзетуi
Алдыңғы мерзiмдердiң қателерi - бұл сол мерзiмдерде қаржы есептеу
нәтижелерi субъекттермен нығайтылғанда болғанда болатын сенiмдi мәлiметтiң
лайықсыз түрiн қолдану салдарынан пайда болатын мерзiмдер бiр немесе
көбiрек үшiн рұқсатнамалар немесе субъекттiң қаржы есеп беруiн бұрмалау.
Маңызды қатемен алдыңғы есептi мерзiмдi негiзгi қызмет арналған
10134518768рек табыстан өлшемдегi сома танылады. Маңызды қатенiң дұрыстауы
алдыңғы мерзiм жататын активтердiң (бастапқы ) кiретiн сальдоны түзетуi
арқылы шығарылым бекiтiлген қаржы есеп беруiне бiрiншi комплектiнде олардың
табылуынан кейiн өткендi шолатын өндiрiп алады, мiндеттеме және капитал.
Табыс
Табыстың мойындау және бағасы
Табыспен келесi операциялар және оқиға пайда болатын экономикалық
пайдалардың жалпы, жүйелi түрде және жүйелi түсулерi танылады:
- құрылысқа келiсiм шарты бойынша қызмет түрлерiн ұсыну, жұмыс жасау.
Қызметтердiң сатуы бұл қызметтерде көрсететiн есептi мерзiмiнде есептi
мерзiмдi аяққа операцияның аяқталғандығының кезеңiн есепке алумен танылады.
Құрылысқа келiсiм шарты бойынша табыс және шығындар (орындауды
процента әдiс) есеп беру датасының аяғына келiсiм шарты бойынша жұмыс
аяғының кезеңi арналған танылады, яғни келiсiм шарты бойынша белгiлi датаға
iс жүзiнде iстелiнген жұмыстардың проценттi байланысының қолдануы,
жұмыстардың толық көлемiне.
ЖШС тең нөлге орнын толтыруын ықтималдық шығын шығын ретiнде дереу
мақұлдайды.
Табыстың өлшемi
Табыс әдiл құн, алған немесе тиесiлi алуға бойынша келiсiм-шарттардан
сүйене өлшенедi, басқа тараптардың арасындағы келiсiмдердiң басқа түрлерi.
Немесе кез келген саудалық және субъект берiлген көтерме сауда шегерiмдердi
шегермеге болу тиiстi жататын алуды болу тиiстi алған орнын толтыруды әдiл
құн.
Баға және ЖШСтың сатуларымен жеңiлдiктердi iлiкпейдi.
Өлшемдер және әрбiр операцияның табыстың мойындауын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономикалық қызметтiң орталығы нарықтық қатынастардың шарттарында
бiздiң күндерде барлық экономиканы негiзгi буыны кәсiпорынға жылысады.
Микроэкономикалық деңгейде қажетті өнiм мен қызметтер қажетіне қарай
қоғамға жасалады. Кәсiпорында өте білікті кадрлар жұмылдырған. Қорлардың
үнемшiл және тиiмдi жұмсалуы, жоғары өнiмдi техниканың қолданылуы,
технологиялар және өнiмдердi сатулары бұл жерде ұйғарылады.
Бұл сұрақтардың кәсiпорында көбiнесе шешiмдерi үшiн (құжаттама және
түгендеу) алғашқы бақылау, құн (баға және калькуляция) өлшемi, ағымдағы
(есеп және қосарлы жазба) топтау және шаруашылық жұмысының айғақтарының
(баланс және есеп беру) қорытынды жалпылауының қабылдауларын жиынтық
болатын есепке алудың әдiсі ретінде қолданады.
Бухгалтерлiк есептiң нормативтiк реттеудегі жүйенiң ең маңызды
элементтерiнiң бiрі кәсiпорынның есеп саясаты. Бухгалтерлiк есептiң
мемлекеттiк реттеуi және Қазақстан есеп беру процедуралардың бейiмделуi
талап етпейдi. Дербестiк және жауапкершiлiктiң бухгалтерлiк есебiнiң
ұйымдардың жанында кәсiпорынның есеп саясаты арқылы жүзеге асырылады.
Отандық кәсiпорындар қойылған ережелермен сәйкес өз есеп саясаттарын
қалыптастырады. Егер бұл ережелер (ҚЕХС) қаржы есеп беруiнiң халықаралық
стандарттарына қайшы келмесе шетелдiк серiктестiктердiң филиал және
өкiлдiктерi бұл серiктестiктерде болатын елдiң ереже бойынша есеп саясатын
анықтай алады.
Кәсiпорынның салалық ерекшелiгін ұйымдастыру - заңға сүйенген
формасы, салық режимi, сипаты және кәсiпорынның қызметi, экономикалық
дамудың перспективалық көлемдерi, бухгалтерлiк қызметтiң құрылымы және
есептiк жұмыстардың ұйымындағы қызметшi, қазiргi технологияларды қолданудың
мүмкiндiгiнiң бiлiктiлiгiн есеп саясатын құрастыруда есепке алынады.
Есеп саясаты мен есеп саясатын өңдеуге үстiрт жататын көп ұйымдармен
оның элементтерi қолдануды бағаламайтынын атап өту керек.
Есеп саясаты таңдаулы ұйыммен аралық сол өнiмнiң өзiндiк құны, пайданың
көрсеткiштерi, пайдаға салықтардың шамасы ықпалы етеді. Демек, ұйымның есеп
саясаты ұйымның қызметi, салық жоспарлауы, бағалы саясаттың негiзгi
көрсеткiштерiнiң шамасын құрастыруда маңызды құрал болып табылады. Есеп
саясаты мен ұйымның қызметiнiң көрсеткiштерiнiң әр түрлi мерзiмдерiнде
салыстырмалы талдау жүзеге асыруға болмайды және әсiресе әр түрлi
ұйымдардың салыстырмалы талдауы негізінде.
Кәсiпорындарға бухгалтерлiк есептiң жаңа стандарттарының Қазақстанда
жұмыс iстейтiн және жиi өзгерiстермен қолданылатын есептiк жаңа
стандарттармен сәйкестiгі туралы мәселенi қарау керек.
ЖШС-тің Талғар құрылыс Company құрылыс серiктестiгiнiң таңдалған
жұмысының зерттеу нысаналары болып табылады.
Кәсiпорынның есеп саясатын зерттеу объектісі ЖШС Талғар құрылыс
Company болып табылады.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты бойынша ЖШС Талғар құрылыс Company
кәсiпорынының есеп саясатын талдау (оның әдiстемелiк және ұйымдастыру
тұрғылары) және оның әбден жетiлдiруi бойынша ұсынысты дайындау.
Жұмыстың міндеттері болып табылады:
- кәсiпорынның есеп саясатына анықтама беру;
- кәсiпорынның есеп саясатын құрастыруға негiзгi мазмұндар және
талапты анықтау;
- активтердiң есепке алынуы, меншiктi капиталды жүргiзу барысында,
салықтар, кәсiпорынның өткiзуден тыс табыстар мен шығындарын ҚЕХС сәйкес
негiзгi талаптарды қарап шығу;
- ЖШС Талғар құрылыс Company бойынша кәсiпорынның қызметiнiң
мiнездемесiн беру;
- қарастырылатын объектiнің есеп саясатына талдау жасау;
- ҚЕХС сәйкес есеп саясатын әбден жетiлдiру бойынша ұсыныстар
ұсыну.
Жұмысты әзiрлеу үшiн нормативтiк базасымен қамтамасыз етілген:
бухгалтерлiк есеп және қаржы есеп беруi туралы ҚР-ның заңдары қызмет етеді,
азаматтық кодекс, салық кодексi және қаржы есеп беруiнiң халықаралық
стандарттары.
Жұмыста ғылыми еңбектер және авторлардың бухгалтерлiк есепке алудың
төңiрегiндегi оқу құралдары қолданылған: Д.Д.Әбдiманаптар, А.К.Юсупжанов,
К.С.Құранбаев, И.Р.Таменова, Н.С.Ержанов, О.В.Беттер, Н.П.Кондраков,
Ю.А.Бабаево, В.А.Бородинолар, Н.Л.Вещунов, Э.О.Нұрсейiтов, П.И.Камышанов.
Жұмыстар келесі ақпарат базасымен қамтамасыз етілді: ЖШС Талғар
құрылыс Company есеп саясаты бойынша бухгалтерлiк есеп және Қаржы есеп
беруi туралы, кәсiпорынның жарғысы, Қазақстан республикасының заңы, тағы
басқалар, салықтар туралы ҚР-ның кодексi, есепшiнiң бюллетені және есептің
бюджетке төленуі. Дипломдық жұмыста келтірілген ұсыныстар тәжірибелік
маңызға ие болады және кәсiпорындарда қолдануға болады.
1 Талғар құрылыс Company ЖШС-тің ұйымдық құрылымы мен экономикалық
сипаттамасы
1. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы мен негізгі көрсеткіштерді талдау
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк бойынша Талғар құрылыс Company
2004 жылдың 09 ақпанының Қазақстан Республикасының Әдiлет Министрлiгiнде
тiркелген. (№ 60883-1910 тiркеу туралы куәлiк қағаз - ЖШС). Меншiктiң
түрi – дербес
Серiктестiктiң тұрған жерi:
050005 Қазақстан республикасы, Алматы қаласы, Алмалы ауданы, Прокофьева
35, 22 пәтер.
Қосылған құнға салық төлеушi ретiнде Алмалы ауданы бойынша Салық
комитетiндегi 01.04.2004 жылы тiркелген.
Талғар құрылыс Company ЖШС бойынша 2008 жылдың желтоқсанында Алматы
облысындағы филиалы, Есік ауданында Талғар ашылды.
Жұмыстың негiзгi түрлерi жарғыға сәйкес болып табылады:
- жұмыстар құрылыс-монтажды;
- делдалдық және саудалық қызмет.
Талғар құрылыс Company ЖШС мақсат негiзгi қызмет және қолдану оның
меншiктi мүдделерiнде табыстың шығаруы болып табылады.
Бойынша Талғар құрылыс Company ЖШС дербес балансы болады, Банкцентркредит
АҚ АҚФ төлем есебi.
Мемлекеттiк және орыс тілдегі мөрі бар.
Талғар құрылыс Company ЖШС-тің қызметкерлерiнiң орташа саны,
штаттық қоюға сәйкес 47 адамды құрайды.
Лауазымды тұлғалармен басқару функциясын жүзеге асыру болып уәкiл тұлғалар
табылады:
- ЖШС директоры;
- атқарушы директоры.
Есеп саясатты құрастыру, бухгалтерлiк есептiң жүргiзуiне
жауапкершiлiк,
толық және сенiмдi қаржы есеп беруiн дер кезiнде ұсыныс бухгалтерияны
басшылық ететiн ЖШС бас есепшi алып жүредi.
Өкiлеттiктiң бас есепшiсiне ЖШС басқару өз алдына есеп берудiң қаржы
көрсеткiштерiн құрастырудың сұрақтары бойынша есеп саясат бекiтiлген
ережелердiң негiзi және кәсiби пiкiрдегi шешiмiн қабылдауға өкiлеттiк
бередi, олардың классификациясын мойындау, баға және сонымен бiрге оларға
қатысты мәлiметiнiң ашылуын құрайтын қаржы есеп берулерiнiң элементтерiнiң
есептеуiнiң сұрақтары бойынша, соның iшiнде жарғы.
Бухгалтерлiк құжаттама
Талғар құрылыс Company ЖШС өткiзiлетiн барлық шаруашылық
операцияларлар бухгалтерлiк есептi негiзде апаратын алғашқы ақтау
құжаттармен пiсiп жетедi.
ЖШСтың шаруашылық жұмысының айғақтарының ресiмдеулерi үшiн 185 және
бастапқы құжаттардың бағдарламада 1 ескерiлген формалары 23.05.2007 №
жылдан ҚРның бұйрық бекiтiлген қаражат министрлiктерiнiң бастапқы
құжаттарының үлгi нысанын қолданады.
Шаруашылық операцияларды есепке алуды тiзiм, активтер,
мiндеттемелердiң шумақталған көрсеткiштерiнiң есепке алуды тiзiмi және
меншiктi капитал) бухгалтерлiк есептiң регистрлерi базасында ЖШС-ке
бухгалтерлiк есептi апаратын 1-шi бағдарлама ескерiлген қалыпта қорытынды
жасалады.
Қол қою ұйымдастыру - таратушы, қаржылай құқыққа ие болған
қызметкерлердiң тiзiмi - есеп құжаттар, бұйрықпен реттелген.
Бухгалтерияға түсетiн алғашқы ақтау құжаттары (реквизиттердiң құжатты
ресiмдеудi толықтық және дұрыстық, толтыруы) форма бойынша сөзсiз
тексерулерге жатады, (құжатталған операциялардың заңдылығы, жеке
көрсеткiштердiң логикалық байланыстыруы) мазмұны, (сомалардың арифметикалық
есептеуi).
Бұрын мүмкiн делген терiс жазуларды дұрыстауға (шаруашылық
операцияларды мазмұнның кез келген сипаттамасы бар формасында) түзету сымы
туралы бухгалтерлiк мәлiмет қорытынды жасалады.Бухгалтерлiк мәлiмет қосып
жасаған оның (есепшiмен ) орындаушысы және бас есепшiмен қол қоюы керек.
Түзетулердi енгiзiледi екi әдiстермен өндiрiп алады:
- жазуды біржақты әдiспен;
- қосымша жазу әдiсімен.
Бастапқы құжаттардың (архивқа, өңдеу, берiлу басқа кәсiпорындардан
жасау немесе алу, қабылдану) бухгалтерлiк есебiндегi қозғалысты бас
есепшiмен реттеледi.
Түгендеу
Есеп саясатта активтер және бухгалтерлiк есеп және есеп берудiң
мәлiметтерiнiң ақиқаттықтың қамтамасыз етуi үшiн жүргiзiлетiн ұйымның
мiндеттемелерiнiң түгендеудi өткiзуiн рет нығайтылған.
Түгендеулер түпкi мақсаттармен: дүниенiң нақты бар болуын анықталу;
бухгалтерлiк есептiң мәлiметтерi бар дүниесiнiң нақты бар болуын салыстыру;
мiндеттемелердiң есепке алуындағы шағылысуды толықтықтың тексеруi болып
табылады.
Түгендеудi өткiзу мiндеттi түрде:
- (қабылдаулар күннiне - iстердiң берiлуi) заттық - жауапты
тұлғалардың ауысымының жанында;
- жалдауға, сатып алу, сатуға мүлiктi табыстаулардың жанында;
- жылғы бухгалтерлiк есеп берудi құрастыруды алдында түгендеуi
есеп беру жылының 1ден бұрын емес қазаны жүргiзiлетiн дүниелерден басқа;
- ұрлаулар, терiс пайдалану немесе дүниенiң бұзуын айғақтардың
анықталған реттесi;
- төтенше апаттардың жағдайында, өрт, апаттар немесе шартты басқа
төтенше жағдайлар;
- заң өзге жағдайда ескерiлетiн Қазақстан Республикасының ұйымының
(қайта ұйымдастыру ) жоюларының жанында.
Түгендеуге жатады:
- ЖШС, оның тұрған орнына тәуелсiз;
- қаржы мiндеттемелерiнiң барлық түрлерi.
ЖШСқа (жоспардан тыс ) кенет түгендеулер жетекшiнiң бұйрығы бойынша
өндiрiп алады.
Айқындалған бухгалтерлiк есептiң мәлiметтерi бар дүниесiнiң нақты бар
болуын айырмашылықтың түгендеулерiнiң жанында келесi кезекпен шағылысады:
- қорлардың артықшылығы сатып алуды баға бойынша кiрiседi;
- жеткiлiксiздiктердiң сомасы және қорлардың бұзуы есепке алудың
есептерiден олардың нақты өзiндiк құнына дейiн көшiрiлiп жазылады.
Нақты жеткiлiксiздiктердiң анықталулары жағдайда тыстың нормаларының
табиғи кемулер, жеткiлiксiздiктiң нормаларын қолданылады, жазалы тұлғалар
болған жағдайда, қажеттi түсiндiрулер талап ететiн оған ақталады.
Айқындалған жеткiлiксiздiктiң сомалары жазалы тұлғалардың орнатылмауында
шығындарға көшiрiлiп жазылады.
Ресiмделген (акттер ) тiзiмдер түгендеулер аяқтау бойынша түгендеудiң
нәтижелерiнiң есепке алуындағы тексеру, анықталу және шағылысу үшiн ЖШС
бухгалтерияларға берiледi.
Түгендеудiң нәтижелерi түгендеу бiтiрген айларын есепке алуда және
есеп берудi шағылысуға жатады.
Материалдық емес активтерге объекттер, бағасын салмақтауды табыс
салатын ЖШСтың шаруашылық жұмысында (бiр жылдан астам ) ұзақ уақыт арасында
қолданылатын болатын рұқсатсыз заттық - нақты мазмұндарды жатады.
ЖШС материалдық емес активтердi келесi дәрежелердi ерекшелейдi:
- (компьютер программалық қамтамасыз етуi, құқық, патенттер және
лицензия) қалған материалдық емес активтер.
Материалдық емес активтер (нақты құн) өзiндiк құн бойынша олардың
пайдалы қолдануының мерзiмiнен сүйене бастапқы бағаланады, тура әдiстi
амортизацияның есептеп шығаруымен. Материалдық емес активтердi таратушы құн
тең нөлге қабылданады.
Материалдық емес активтердi пайдалы қолданудың мерзiмi келешек
экономикалық пайдалардың есепке алуы бар ЖШС-мен сарапшылық комиссиямен
анықталады және ЖШС бухгалтерлiк есепке объекттiң қабылдануында директормен
бекітіледі. Пайдалы қызметтiң мерзiмi сол актив қолдануға дайын сәттен 10
жылдан асуы керек.
Өлшем бастапқы мойындаудан кейiн.
Материалдық емес активтердi ЖШСтың бастапқы мойындауынан кейiн қайта
бағаламайды. Материалдық емес активтер жиналған амортизацияның шегермесiне
бастапқы құн және жиналған шығындардың арзандалуынан арналған есепке
алынады.
Материалдық емес активтердi есептен шығару және қатардан шығу
Материалдық емес актив ЖШС-тің бухгалтерлiк балансынан оның қатардан
шығуында көшiрiлiп жазылады немесе экономикалық пайдалардың оның
қолдануынан алуды күтпейді.
Есепке алудағы есеп
2730 - қалған материалдық емес активтер
2740 - қалған материалдық емес активтердi амортизация
Негiзгi құралдар
Негiзгi құралдарға өндiрiс немесе тауар жеткiзу және басқа
серiктестiктерi жалға беруi үшiн немесе әкiмшiлiк мақсаттары үшiн және
қызметтер үшiн кәсiпорында қалай қолданылатын материалдық активтердi жатады
күтiледi, (1 жылдан астам ) бiрiрек есептi мерзiмдердi ағымында қолданады.
Активтi негiзгi құралдардың объектiнiң мойындауы бiр уақытта екi
шарттардың орындауын ескередi:
ЖШС активке қатысты экономикалық пайдаларын алған биiк сенiмдiлiктiң
бар болуы;
ЖШС үшiн активтiң өзiндiк құнының бағасының сенiмдiлiгi болып
табылады.
Классификация және топтаулар
Мақсаттардың ЖШС-тің қаржы есеп беруiнiң құрастырулары үшiн топтар
бойынша келесi классификацияны қолданады:
- жер;
- ғимараттар;
- машиналар және жабдық;
- көлiк құралдары;
- (кеңсе жабдығы, жиhаз, аспап, өндiрiстiк жабдық және тиiстiлiк)
қалған негiзгi құралдар.
Егер олар бiрге алынса жер және ғимарат жекеленетiн активтермен және
бөлек есепке алынады.
Тұрғызу арналған барлық iс жүзiнде шығарылған шығындары өз қосатын
(бастапқы) нақты өзiндiк құн бойынша жылжымайтын мүлiктiң объектi,
ғимараттар және жабдықтың бастапқы мойындауында бағаланады. Немесе активтiң
алуына. Негiзгi құралдардың нақты құнына дайын пайдалануға күйге активтiң
келтiру сәтіне дейiн барлық болмай қалмайтын шығындары қосылады.
Негiзгi құралдардың амортизациясы
Негiзгi құралдардың объекттерi пайдалы қолданудың мерзiмiнiң
анықтаулары мақсаттардағы амортизациялық топтарда бiрiгедi.
Негiзгi құралдар бойынша амортизациялық төлемдердiң өлшемi келесi
көрсеткiштермен анықталады:
- негiзгi құралдардың бастапқы құны;
- пайдалы қолданудың мерзiмi;
- (сызықты ) амортизацияның есептеп шығару әдiсі.
Пайдалы қолданудың мерзiмi балансқа яғни объекттiң мойындауында
активпен ЖШС алуда анықталады.
Активтiң пайдалы қолдануының мерзiмi ЖШС-тің басқаруы пiкiрлердiң
арқауы болады, техникалық немесе коммерциялық көзқарастан моральдық
ескiрумен және ЖШС-тің жұмыстың тәжiрибесiнiң есепке алуымен (жүктеу)
қолданудың тәртiп күтiлетiн техникалық шарттармен сәйкес бекiтiледi.
Амортизацияның есептеп шығаруы пайдалы қолданудың келесi мерзiмдерiнiң
қолдануы бар құнның есептен шығаруын тура әдiспен өндiрiп алады:
1- кесте
Негiзгi құралдардың пайдалы қолдануының мерзiмдерi
Амортизациялық топ пайдалы қолданылған (% ) амортизацияның
мерзiмi(жыл ) жылғы нормасы
(қоспағанда мұнай, газды
ұңғымақтар) ғимарат, 20 10
ғимараттар
Машина және жабдықтар,
машиналар және мұнай газ10 25
өндiрудi жабдық
қоспағанда
Канцелярия машиналар 4 40
және компьютерлер
Қосылмаған басқа
топтарда белгiленген 10 15
активтер
Пайдалануға қайта енгiзiлген негiзгi құралдар бойынша амортизацияның
есептеп шығаруы енгiзудi келесi - айдың бiрiншi санынан, қатардан шығуды
келесi айға тоқтауға кеткен 1 айдың саны кеткенге дейiн бастайды.
Әрбiр мерзiмге амортизациялық төлемдер ЖШС шығын ретiнде танылады.
Бастапқы құн амортизацияның есептеуi (үлкею) өзгерген жағдайда объекттiң
келесi шығындардың шама зорайтылған қалдық құнынан өндiрiп алады. Негiзгi
құралдардың объекттiң пайдалы қолдануынан қалған қайта қарастырылған
мерзiмiне сүйене бұл амортизацияда есептелiп қояды.
Пайдалы қолданудың мерзiмдерiнiң қайта қарауын орындылық ЖШС-тің үнемi
жұмыс iстейтiн комиссиясының (актпен ) шешiмiмен расталуы керек.
Егер объекттiң қолдануынан экономикалық пайдалардың тұтынуын күтiлетiн
сипаттағы маңызды өзгерiстерi байқалса, сонымен бiрге объекттер бойынша
амортизацияның есептеуiнiң әдiсi ЖШС басқарумен қайта қарай алады.
Амортизацияның есептеуiнiң әдiсiндегi ұқсас өзгерiстер перспективалық
есепке алынуы керек.
Жөндеуге келесi күрделі салым және шығындар
Мойындалып қойған және сәйкесiнше егер кәсiпорын үлкен ықтималдықты
келешек экономикалық пайдаларды алса, бағалаған, iргелi сияқты танылады
және бастапқы құнды үлкеюлерге жатады, (пайдалы қызметтiң мерзiмiнiң
үлкеюi, сапасы жақсы шығарылған өнiм, кеңейген өндiрiстiк) негiзгi
құралдардың объектіге жататын келесi шығындар. Объекттiң алмастырылған
құрама бөлiктерi көшiрiлiп жазылады.
Сақтау және объекттiң техникалық күйiн сүйемелдеу мақсат шығарылған
жөндеулер және бастапқы құнның негiзгi құралдарының пайдалануына шығындар,
үлкейтпегенiнде емес, олардың (яғни оларда жасалатын есептi мерзiмiндегi
шығындарындағы шағылысады) пайда болуы ағымдағы шығындар кезде сияқты
танылғанында.
Негiзгi құралдардың арзандалуы
Талғар құрылыс Company ЖШС әрбiр жылғы есеп беру датасына болуы
мүмкiн активтiң арзандалу көрсетушi кез келген белгiлердiң бар болуы
бағалайды. Кез келген мұндай ЖШС-тің белгiсiнiң болулары жағдайында сатуға
шығын шегермеге активтiң әдiл құнының есептi бағасын өндiрiп алады.
Арзандалудан шығын активтiң таза баланстық құны оның орнын толтырылатын
құнын асатында жағдайлардағы танылады.
Активтiң орнын толтырылатын құны шамалардан ең үлкен сияқты анықталады:
оның қолдануының таза құн және құндылықтары.
Негiзгi құралдардың қатардан шығуы
Негiзгi құралдардың объектi ЖШС баланста оның қатардан шығуы немесе
сол активтiң қолдануы тоқтатылу туралы шешiм қабылдайтын жағдайда және
оның қатардан шығуынан бұдан әрi экономикалық пайдаларды есепке алынуға
тоқтайды.
Қолданудың тоқтатылуы немесе негiзгi құралдардың қатардан шығуынан
табыс немесе шығын таза түсулердiң қатардан шығуынан және (қалдық)
баланстық құнмен бағалау соманың аралығында айырым негiзгi сияқты
анықталады.
Құралдар және негiзгi емес қызметiнен нәтиже сияқты өткiзуден тыс
табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесiнде шағылысады.
Есепке алу шоттары
2410 - негiзгi құралдар
2411 - негiзгi құралдардың амортизациясы
2430 - негiзгi құралдардың арзандалған шығыны
Есеп беруде ақпаратты ашу
Талғар құрылыс Company ЖШС негiзгi құралдары туралы қаржы есеп беруiн
ұсыныста келесi мәлiметтi ашады:
- жалпы баланстық құн;
- амортизацияның есептеп шығаруда қолданылатын әдiстерi;
- пайдалы қызмет немесе амортизацияның нормасының қолданылатын
мерзiмдерi;
- есептi мерзiм жалпы баланстық құн және жиналған (арзандалудан
жиналған шығындармен бiрiгiп) амортизация бас-аяғы.
Күрделі салымдар
Iргелi салымға жасау бағытталған Талғар құрылыс Company ЖШС
шығындары жатады, үлкею (1 жылдан артық) ұзақ пайдаланудың айналым
активтерi, сатымдықты арнаулы еместi өлшемдер, техникалық мiнездемелердiң
жақсартуы немесе алынуы.
Күрделi құрылыс мердiгерлiк сияқты iске аса алады сол сияқты
шаруашылық әдiсiмен.
Объекттiң құрылыстары аяқтағаннан соң қалған iргелi шығындардың ол
келетiн құрылыс жұмыстарына нақты шығындарынан қалыптасқан объекттiң
инвентарлық құны анықталады.
Объекттердiң құрылыстың қаржыландыруы үшiн алған заемдер бойынша
пайыздарға объекттердiң құнына қолдануға құрылыстың аяқтауы және объекттiң
әзiрлеуi үшiн қажеттi мерзiмнiң iшiнде қажеттi капиталға айналдырады.
Есепке алу шоттары
2930 - аяқталмаған құрылыс
Қорлар
Мақсаттардың Талғар құрылыс Company ЖШС қаржы есеп беруiнiң
құрастырулары үшiн қорлардың келесi топтауын қолданады.
Шикiзат және материалдар.
12 айдан кемдi пайдалы қолданудың мерзiмiмен өндiрiстiк процесте
қолдану үшiн қолайлы заттық құндар тұрады.
Осы топ келесi шағын топтарға бөлшектенедi:
- шикiзат және материалдар;
- отын;
- тара және тара материалдары;
- сатып алынған шикiзаттар және комплект жасайтын бұйым;
- жабдық және шаруашылық тиiстiлiктерi;
- қосалқы бөлшектер;
- құрылыс материалдары;
- жолдағы қорлар;
- өңдеуге тапсырған қорлар;
- жауапты сақтау тапсырған қорлар.
2) дайын өнiм, шығарылған Талғар құрылыс Company ЖШС-мен
сатылатын;
3) тауарлар - тауарлар, сатып алған және сақталған сатылымдар, iске
асыру үшiн бастапқы алған материал, бұйым шикiзат тағы сол сияқтылар. Егер
алған қорлар (өзгертiлген) қайта өңдеген түрде сатуға есептесе, онда олар
есепке алуға қабылдануға материалдар ретiнде жатады:
1) аяқталмаған өндiрiсi;
2) қалған қосалқы материалдар.
Қорлардың түрлерi бойынша аналитикалық белгiлер келесi ақпараттық жүйенiң
алуын қамтамасыз етуi керек:
Меншiк құқықты шектеулер бойынша:
- мiндеттемелер кепiлақыға қамтамасыз ету ретiнде тапсырған қорлар.
Тұтынушы қасиеттерi бойынша:
- сақтау мерзiмi жылда асатын қорлар;
- қорлар, жоғалтқан тұтынушы қасиеттерi.
Ағымдағы мәртебе бойынша:
- өңдеуге тапсырған қорлар;
- жауапты сақтауға тапсырған қорлар.
Жауапты бөлiмшенiң бөлінуі:
- қоймалардағы қорлар;
- цехтардағы қорлар.
Есептiк қағидалар
Қорлардың бухгалтерлiк есебiнiң бiрлiгi (кiрiс ордердiң ресiмдеуi)
ЖШСке қорлардың түсуi кезде тағайындаған номенклатуралық 3-шi нөмiр болып
табылады.
Қосалқы қорлардың қозғалыны талдамалы есеп әрбiр баланстық есеп және
заттық - жауапты тұлғалар бойынша сандай - ақшаға шаққанда әдiс бойынша
апарады.
Есептiк қағидалар
ЖШС жасалған өз күшiмен де, (алған) алған басқа ұйымдардан да қорлар,
өзiндiк құн бойынша барған бойы есепке алынады.
Алған қорлардың өзiндiк құны сатып алу бағасы, импорттық бажды қосады,
шығын өңдеудi және және жеткiзу тiкелей сатып алуға қатысты өзге де
шығындарға, көлiк шығыны. Ұқсас баптар тағы басқалар саудалық жеңiлдiк,
орнын толтыруға алынған шығын анықтауда шегередi.
Өңдеуге шығындар атап айтқанда өндiрiс өлшеулi шикiзат тiкелей өңдеуге
қатысты шығындарды қосады:
- өңдеу бойынша өндiрiстiк тiкелей шығындар - шығарылған өнiм немесе
болатын қызмет тiкелей бiрлiктерге қатысты шығын. Мұндай шығындарға еңбекке
шығын негiзгi өндiрiстiк жұмыс жатады;
- өндiрiстiк үстеме шығындар - шығарылған өнiмнiң құнына тiкелей жата
алмаған шығын, шығын өндiрiстiк бөлмелердi жалдау бойынша, бiрақ қосалқы
өндiрiстiк цехтардың шығынының дайын өнiмiне қорлардың өңдеуiнiң жанында
орын алады. Сонымен бiрге, осы шығындар өнiмге жатқызулар үшiн шығарылған
өнiмдердiң өндiрiстiк үстеме шығындары өзiндiк құндарға жiктеледi тұрақты
және айнымалы өндiрiстiк үстеме шығындарға жiктеледi.
Құрылыс материалдары субъекттермен қолданылады. Онда құрылыстық
бөлшектердi жасау үшiн құрылыс және жинақтау жұмысыларының процессiнде
тiкелей қолданылатын материалдардың бар болуы және қозғалысын есепке
алынады, тұрғызу және конструкциялардың өңдеуi және ғимарат және құрылыс,
және бөлшек, сонымен бiрге (жарылғыш зат және тағы басқалар) құрылыстың
мұқтаждықтары үшiн қажеттi басқа тауарлық-заттық қорлар қажеттi.
Материалдарды алу кезде олардың алуын нақты өзiндiк құн немесе
есептiк әдiл бағаларға арналған.
Объекттi тапсырыс түзу бойынша мердiгерлiк келiсiм шарт негiзiнде
салады, және шығын 8011 Негiзгi өндiрiс есептерде қалыптасады, акттердiң
қол қоюын шара бойынша. Жүзеге асырылған дайын өнiмнiң 7010 өзiндiк құны
есепке және көрсеткен қызметтер көшiрiлiп жазылады шығын және құрылыс-
монтаждықтар немесе iске қосып баптау жұмыстарының қандай болса да бөлiк
орындайтын мердiгерлiк ұйымды есепке алады.
Сонымен бiрге, мердiгердiң меншiгiн 1328 объекттiң 15.10.01 № жылынан
ҚР-ның үкiметiнiң қаулысымен сәйкес пайдалануға өткiзудi акттiң қол қоюына
дейiн ҚР-ның 24.12.94 № жылынан 236-шы бап талап 268-12 есепке алуға керек
болып есептелетiнiн есепке алу керек.
Алынатын қорлардың толық өзiндiк құнын құрастыру қосалқы қорлардың
есеп бойынша синтетикалық есептерге тiкелей iске асады. Төлем қойылымдар
олардың кiрiсуiн моментке қорларының алуы бойынша барлық шығындар өйткенi,
қолдануға қорларының әзiрлеуi бойынша операциялар кiрiсуден кейiн керек
болмайды, онда қорлар барлық пайда болатын шығындардың алуын бағаға
қосымшамен толық өзiндiк құн арналған есепке алуларға бiрден қабылданады.
Қорлардың өзiндiк құнының бағалары үшiн орташа өлшемдi құнның әдiсi,
қорлардың тобынан тәуелсiздi қолданылады.
Барлық қорларды сатуды таза құнның қайта қарауы (жыл соңында ) әрбiр
есептi мерзiмде өндiрiп алады.
Қорлар қаржы есеп беруiнде арзандалуға жасалған резервтердiң шегермеге
нақты өзiндiк құны арналған шағылысады.
Қорлардың түсуi бойынша операциялардың ресiмделуi
Қорларды қабылдаудың жанында ассортиментке сәйкестiктiң қатынасында мұқият
тексерулерге душар болады, сапа және есептi және жолдама құжат көрcетiлген
санға.
Барлық түскен заттық құндар (орталық ) базистiк қоймаларға 24 сағат
iшiнде кiрiсуi керек.
Қорлар (таразының, көлемдi, сызықты, даналардағы) тиiстi өлшем
бiрлiктерiнде кiрiсуi керек. Бұл өлшем бiрлiктерi бойынша есептiк бағаны
бекiтiледi.
Импорттық материалдардың қабылдауының жанында ереже және (шарттармен )
келiсiм шарты және кеден заң қойылған ерекшелiктер есепке алу керек.
Жауапты сақтау түсетiн қорлар сақталған қолхаттармен пiсiп жетедi,
арнайы кiтапқа, қоймада сақтап бөлек жазылады және шығын шығара алмайды.
Қабылдау комиссиясын екi даналардағы акт, сөзсiз заттық - жауапты тұлғаның
қатысуымен құрайды. Алған қорлар жабдықтау туралы келiсiм шарт көрcетiлген
баға бойынша бағаланады. Егер баға келiсiм шартында көрсетiлмесе, онда
базар нарғын қолданылады.
Талғар құрылыс Company ЖШС жауапты адам сатып алған материалдар
қоймаға өткiзулерге жатады. Егер сатып алу ақшалай есебiне болса
материалдардың кiрiсуi жауапты адамды аванстық есеп берулерге қоса
тiркейтiн (есеп және дүкендердiң чегi, сатып алудың акттерi, тауар чектер
тағы сол сияқтылар) сатып алу растайтын жалпы қойылған реттердегi ақтау
құжаттар негiзiнде өндiрiп алады.
Қорлардың қатардан шығуын есепке алу
Талғар құрылыс Company ЖШС қорлардың қатардан шығуының келесi түрлерiн
ерекшелейдi:
- өндiрiстегі қорлардың есептен шығаруы;
- нәтиже сияқты қорлардың қалған қатардан шығуы.
Жауапты сақтауға қорлардың берiлуiнiң жанында, сондықтан бұл қорлар
баланстық есеп Талғар құрылыс Company ЖШС шығарылмайды, iске асыру
немесе ЖШС өңдеудi және осы дүниенi қолдану иелiкке қатысты барлық
тәуекелдер жалғастырады.
Бiтпеген өндiрiс - тауарларда айналуы олардың ары қарай өңдеуi талап
ететiн қорлар.
Бiтпеген өндiрiсi ашық тапсырысқа сәйкес өзiндiк құн бойынша
бағаланады. Өзiндiк құн шикiзатқа шығынның iске асырылған дәл осы сомамен
анықталады.
Дайын өнiм - бiткен бұйымның өндiрiстерi, толық бекiтiлген
стандарттарға немесе техникалық шарттар қабылдау ресiмделген сәйкестiктерге
толық өңдеген, өткен тексерулер - берiлетiн құжаттамамен басқа кәсiпорын
көрсеткен жұмыстар және қызмет iстелiнген iске асырулар үшiн қолайлы.
Есепке алу шоттары
1310 - шикiзат және материалдар;
1320 - дайын өнiм;
1340-бiтпеген өндiрiсi;
1350 - қалған қорлар;
1360 – қорлардың есептен шығаруы бойынша резерв;
Есеп берудегі ашылған талаптар
Мiндеттi түрдедегi қаржы есеп беруiнде ашылуы керек:
- қорлардың бағасы үшiн қабылданған есеп саясат;
- қорлардың ортақ баланстық құны және (қоймалар, өндiрiсте)
синтетикалық есептер бойынша қарама-қайшы;
- қорлардың баланстық құны ретiнде салған.
Қызметкерге сыйлық беру
Қызметкерлерге сыйлық беру - сыйлық берулер және төлеулердi ол
көрсеткен қызметтерге қызметкерлерiне ЖШС берiлетiн барлық формалар.
Олар заттық, әлеуметтiк игiлiктердiң түрiндегi табыстарды қоса немесе басқа
заттық пайданың ақшалай немесе табиғи формада қызметкерге ЖШС төленетiн кез
келген табыстары қосады.
Стандарт қызметкерлерге сыйлық берудiң барлық түрлерiне қолданылады,
соның iшiнде (ұжымдық келiсiм-шарт) үстiрт келiсiмдердiң бөлшектенетiн ЖШС
пайда болатын негiзi және үйреншiктi емес тәжiрибе берiлетiн сыйлық
берулерге:
- қысқа мерзiмдi сыйлық берулер;
- ұзақ мерзiмдi сыйлық берулер.
Қызметкерлерге қысқа мерзiмдi сыйлық берулер
Қысқа мерзiмдi сыйлық берулерге қызметкер iстi орындайтын мерзiмнiң аяқтау
бойыншасы он екi айларға дейiн шығарылған кез келген төлеулер жатады:
1 ) жұмысшы және қызметшiге еңбекақы;
2) қызметкерлерде тиiстi қызметтердi iлiгетiн мерзiмге (жыл сайын ақы
төлелетiн демалыс және әлеуметтiк демалыстар) жұмыста қысқа мерзiмдi ақы
төлелетiн жоқтықтар;
3) (сондай дәрiгерлiк қызмет көрсету, қамтамасыз ету тұрғын-үймен және
автокөлiкпен, тегiн немесе дотациялалатын тауарлар және қызмет) ақшалай
емес формадағы сыйлық берулерi.
Жұмыс iстейтiн ЖШСтерге санның атқарылатын шаруашылық функцияларына
байланысты, дәл осылай сонымен қатар өндiрiстiң өзiмнiң процессi, негiзгi
және қосалқы өндiрiстiң қызметкерлерiне бөлшектенедi. Жұмыс iстейтiн есепке
алуларда және есеп берудi өз кезегiнде ортақ сан келесi дәрежелерге
жiктеледi:
- жетекшiлер;
- мамандар;
- қызметшiлер;
- жұмысы.
Жұмысы мамандықтар бойынша есепке алынады, мамандықтардың шектерiндегi
- бiлiктiлiк бойынша.
ЖШС айларға және тоқсандарға ортақ еңбекақы төлеу қорын өз алдына
үлестiредi, еңбекақы төлеу нысанын орнатады, тарифтi жалақыны және жалақыны
анықтайды, үстеме қолданыстағы заңмен және шаруашылық жұмысының
нәтижелерiмен сәйкес кәсiпорынның қызметкерлерiне ақы төлеу.
ЖШС-нің қызметшiсiнiң еңбекақысы, еңбек және қызметкерлердiң сыйлық
беруiн төлеу туралы ережемен, атқаратын қызметтерге сәйкес жұмыс iстейтiн
ЖШС-ке сәйкес өндiрiп алады, жалақыға тиiстi төлеудi келесi айдың
кешiктiрмей 10 санының келiсiм шарттарымен iшiне алынған еңбек төлеміне
сәйкес.
Демалыстардың төлеуiне алдағы шығындардың қолданылмаған резервiнiң
сомасымен қасында демалыс құқығы пайда болды осы жыл қызметкер ретiнде
жiберiлетiн төлеуi жатпайтын резервтiң бiр бөлiгi де ұғылады.
Бөлiп шығару осы резервте есеп беру мерзiм iшiнде ай сайын өндiрiп
алады. Бөлiп шығаруларды пайыз жоспарлы-экономикалық ЖШС бөлiмiнiң
бекiтiледi.
Қазақстан Республикасында еңбек туралы Қазақстан республикасының
заңның 71-шi бабы негiзінде.
Жұмыс берушi 70-еселi МЕК шектерiндегi құжатты расталған дәрiгерлiк
қызметтердiң төлеуiне құралдардың қосымша ақшалай төлемi қызметкерге
материалдық көтермелеу жолымен салық жыл iшiнде болады. Жыл қызметкерге
басында 70 МЕК артық дәрiгерлiк қызметтердiң сомаларымен ЖТС ұстап қалуға
дәрiгерлiк қызметтердiң төлеуi және келiсiм үшiн материалдық көмектi
ерекшелеу туралы өтiнiш жазуға керек.
Қызметкерлерге ұзақ мерзiмдi сыйлық берулер
Ұзақ мерзiмдi сыйлық берулер төлеу бойынша ЖШСтың мiндеттемелерi қосады:
- қызметкерлерге бiр-ақ рет бекiтiлген сыйлық беру шығудағы зейнет.
Бұл сыйлық берулер бойынша күтiлетiн шығындар әдiстi қолданып болжалатын
(актуарлық есеп айырысулар) шартты өлшем өлшеулi дисконтталған сома бойынша
қызметкердiң жұмысының мерзiмдерi ағымында есептелiп қояды.
Актуарлық бағалар сақтықшымен және сақтандырушының аралығында
арақатынас қоятын математикалық және статистикалық заңдылықтардың жүйесi
бойынша егде, есептi мерзiмдi аяққа бiр рет жиiрек емес жүргiзiледi, яғни
сақтандыру есептеулерi.
Есепке алу шоттары
3350 - еңбекақы бойынша қысқа мерзiмдi берешек;
3430 - қысқа мерзiмдi бағалау мiндеттемелер қызметкерлерге сыйлық
берулерге арналған;
4230 - ұзақ мерзiмдi бағалау мiндеттемелер қызметкерлерге сыйлық
берулерге арналған.
Капитал
ЖШС капитал бойынша Талғар құрылыс Company ЖШС қосады:
- жарғылық капитал;
- негiзгi құралдардың қайта бағалауынан қосымша төленбеген капитал;
- (бөлiнбеген пайдасы ) үлестiрiлмеген табыс.
ЖШС бойынша жарғылық капитал Талғар құрылыс Company ЖШС - құрылтайшының
үлесiнiң сомасына 1ге тең болады. Жарлық капиталдың құрастыруы құрылтай
құжаттарымен сәйкес жасалған.
Есепке алу шоттары
ЖШС келесi синтетикалық есептер меншiктi капиталдың есепке алуы үшiн
қолданады:
5030 - үлестер және пайлар;
5420 - негiзгi құралдардың қайта бағалауына резерві;
5460 - қалған резервтер;
5510 - (жабылмаған шығын) бөлiнбеген пайда есеп беру жылы;
5520 - (жабылмаған шығын) бөлiнбеген пайда алдыңғы жылдар(қорытынды
шығын);
5610 - Қорытынды пайда.
Болашақ кезеңдердегі шығындар
Болашақ кезеңдер шығындарға (БКШ) есептi мерзiм мәлiмет алып кеткен
шығындар жатады, бiрақ келешек есептi мерзiмде есептеуге жататын шығындар.
ЖШС-ке болашақ кезеңдер үшін шығындарды келесi топтау қабылданған:
БКШ ағымында көшiрiп жазып алуға есептейтiн мерзiм бойынша:
- БКШ, жататын есептен шығарулар 12 ай iшiнде;
- БКШ, жататын есептен шығарулар мерзiмнiң iшiнде 12 айдан астам.
Түрлер бойынша:
- сақтандыру ақылары;
- қалған болашақ кезеңдер шығындар.
Талдамалы есеп әрбiр шығындар мақаласы үшiн келесi мәлiметтiң алуы
қамтамасыз етуi керек:
- бастапқы датаны қолдану;
- аяқталған датаны қолдану.
Болашақ кезеңдер шығындарды талдамалы есеп шығындардың (топқа ) әрбiр түрi
бойынша болашақ кезеңдер шығындарды есепке алуды тiзiмде апарады.
Есептiк қағидалар
Болашақ кезеңдер шығындар шығарылған есептеулерiмен сәйкес есеп беру мерзiм
iшiнде оларға жататын бiр қалыпты көшiрiлiп жазылады. Мұндай мерзiмнiң
ұзақтығы бухгалтерлiк есепке болашақ кезеңдер шығындарды қабылданумен кезде
анықталады.
Болашақ кезеңдер шығындарды түгендеу желтоқсан айындағы бiр рет өндiрiп
алады.
Есепке алу шоттары
1620 - (12 айдан кем ) болашақ кезеңдер шығындар
2920 - (12 айдан астам ) болашақ кезеңдер шығындар
Дебиторлық қарыз
ЖШС дебиторлық қарыз (сабақтас кәдiмгi қызметпен) саудалық және
(қалған ) саудалық емеске бөлшектенедi.
Саудалық дебиторлық қарыз әдiл құн бойынша танылады және күмәндi
талаптар бойынша резервтiң минусiне проценттік әдiстi қолданып тиiмдi
жалақының амортизациялалған құны бойынша кейiннен бағаланады.
Сатып алушылар және тапсырма берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық
қарызы
Сатып алушылар және тапсырма берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық
қарызына сатып алушылары бар есептеулер бойынша операцияларды жатады және
iстелiнген жұмыстар және сатып алушылар және (борышақылар соның iшiнде)
тапсырма берушiлердiң қалған қысқа мерзiмдi дебиторлық қарызы бiр жылда сол
мерзiмге дейiн сатылған өнiмдi және көрсеткен қызметтерiнде тапсырма
берушiлермен байланысты болады.
Дебиторлық қарыз оған қатысты (келiсiм шарттары бойынша меншiк
құқығының ауысу) табысы осындайда танылады.
Құжатпен (өнiм, қызмет, жұмыс) материалдарды растайтын демалыстары
Сатып алушылардың дебиторлық қарызы (акттер, есеп-фактура) алғашқы
бухгалтерлiк құжат көрcетiлген сома бойынша есепке алынады.
Күмәндi талаптар бойынша резерв
Дебиторлық қарыз бойынша күмәндi талаптар бойынша резерв объективтi
дәлел ЖШС дебиторлық қарыздың бастапқы шарттарына сәйкес алуға барлық сома
қайтара алмайтын бар болатында жасалады.
Күмәндi талаптар бойынша резерв (көрсеткен қызметтер) жұмыс iстелiнген
iске асырулар проценті әдiс бойынша есептi мерзiм соңында көлемнен
өткiзiлген дебиторлық қарызға түгендеудiң нәтижелерiнiң негiзiнде жасалады.
Бұдан әрi бұл пайыз күмәндi мiндеттемелер бойынша резервтiң анықтауы
үшiн есептi мерзiмнiң (көрсеткен қызметтер) жұмыс iстелiнген iске
асырулардың көлемiне қолданылады.
Есепке алу шоттары
Сатып алушылар және тапсырма берушiлердiң
1210-Қысқа мерзiмдi дебиторлық қарызы;
1260-Қысқа мерзiмдi дебиторлық қарыз жалдау бойынша;
1280 - қалған қысқа мерзiмдi дебиторлық қарыз;
1290 - күмәндi талаптар бойынша резерв;
2180 - қалған (борышақылары берiлген) ұзақ мерзiмдi дебиторлық қарыз.
Есеп берудегі ашылу
Дебиторлық қарыз ЖШС-тің қызметтiң ерекшелiгiнiң есепке алуымен
қайтаруы керек, бөлек дебиторлық қарыздың келесi құрама бөлiктерi әйгiленуi
керек:
- есептеулер сатып алушылармен және тапсырма берушiлермен;
- қалған дебиторлық қарыз.
Кредиторлық қарыз мiндеттемелер
Мiндеттеме - бұл реттеуi экономикалық пайда болатын қорлардың ЖШС-нен
қатардан шығуға келтiрген себебі оқиға пайда болатын ЖШС-нің қазiргi
мiндеті.
Мақсаттардың ЖШС-тің қаржы есеп беруiнiң құрастырулары үшiн несие
берушілардің келесi топтауын қолданады: негiзгi қызмет және қалған несие
берушіларі бар есептеулер арналған есептеулер жабдықтаушылармен және
мердiгерлермен.
Жабдықтаушылармен және мердiгерлермен есептеулер
Алған (шикiзат және материалдар) дүниеге (борышақылар соның iшiнде)
есептеулердiң күйдi шағылысуы үшiн қолданылады, көрсеткен өндiрiсте немесе
өндiрiстiк сипат жұмыстар және қызмет қолданылатын жұмыс iстелiнген
көрсеткен қызметтер.
Тауарлардың (жұмыстар, қызмет) жабдықтаушысының алдында мiндеттеменiң
өзiне қабылданулар үшiн негiзделген. Спецификациямен сатып алу-сату
келiсiмшарты сатып алудың дәйектемелерiмен қызмет көрсетедi.
ТМҚ бастапқы құжаттармен сатып алуларда болып табылады:
ТМҚ алуда жалпы қойылған тәртiп бойынша жұмыс iстейтiн заңды тұлғаларда:
есеп-фактура, жүк таситын (импортта) жүк таситын кеден декларациясы, чек
(төлеудi нақты форманың жанында) Ккм, сатып алу-сату келiсiмшарты, (тауар
чек ) тiркеме қағаз;
ТМҚ-ты сатып алудың жанында базарға бiр жолғы талонның негiзiнде
қызмет орындайтын субъекттерде: сатып алатын акт барлық реквизиттермен, бiр
жолғы талонның көшiрмесi, кәсiпорын басшысының рұқсат беретiн бұрыштамасы
бар қызметтiк жазбахаты қажеттi болып табылады;
ТМҚ-ты сатып алудың жанында жеке кәсiпкерлерде: сатып алатын акт
барлық реквизиттермен қажеттi, мемлекеттiк тiркеу туралы нөмiр және куәлiк
қағаздың топтамасының нұсқауымен жеке кәсiпкер ретiнде сөзсiз, кәсiпорын
басшысының рұқсат беретiн бұрыштамасы бар қызметтiк жазбасы.
Бюджетпен есептеулер
ЖШС бюджетке сөзсiз төлеулерi тағы басқалар салықтар туралы ҚР-
ның кодексiнiң талаптарды сақтауымен сәйкес салықтар және жиындар есептеп
шығарып төлеп қояды.
Салықтар бойынша жазулардың мiндеттемелердiң бухгалтерлiк есебiнiң
регистрлерi үшiн негiзгі ресiмдеудiң бухгалтерлiк құжаттары болып табылады:
мәлiмет, есептеулер, декларация.
Салық төлемдердi есепке алу бойынша жазуларды ақырғы түзету салық
декларацияларының мәлiметтерiнiң негiзiнде салық жылының өтуi арналған
өндiрiп алады.
Салық салынатын базасының құрастыруы, жүргiзу салықтарға және жиындар
бойынша салық есепке алуының (формалар) регистрлерi, салық
декларацияларының құрастыруы бухгалтерияның салық секторын жүзеге асырады.
Салықты есепке алудың регистрлерiн арнайы қалып қағаз сақтаушыларының
электрондық түрлерiнде хабар алады.
Пайдаға салық
ЖШС қаржы есептеу нәтижелерiндегi тағы басқа оқиғалардың
операцияларының осы және келешек салық зардаптарын есепке алады.
Мақсаттардың қаржы есеп беруiнiң құрастырулары үшiн келесi классификацияны
қолданылады:
- ағымдағы салық - бұл пайдаға салықтың сомасы, жататын мерзiмге салық
салынатын (салық шығыны) пайданың қатынасындағы (орнын толтыруға) жататын
төлеудi;
- бөлiп қойылған салық мiндеттемелерi - бұл пайдаға салықтың сомасы,
жататын салық салынатын уақыттық айырмашылықтармен жататын төлеулер келесi
мерзiмдерде байланысты.
Есептiк қағидалар
ЖШС-тің есеп беруiндегi пайдаға салықтың шағылысулары үшiн ЖШСтың
қаржы есеп беруiнде сәйкес ағымдағы (есептi мерзiмнiң салық зардаптары)
пайдаға салық ғана емес, есеп беру дата қазiргi бөлiп қойылған (келешек
салық зардаптары) пайдаға салықтар да қамтып көрсетуге керек болатын
мiндеттемелердiң әдiсi анықтайды.
Ағымдағы пайдаға салықтың сомасында (минус, плюс) бөлiп қойылған
пайдаға салықтың сомасының (үнемдеу) шығыны болып қайтарған тиiстi
өткiзуден тыс табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесiнде тиiстi
қамтып, көрсетiлетiн есептi мерзiмге салық бойынша шығын ретінде ұсыну.
Келешек салық зардаптарының әсерінің мойындауы бөлiп қойылған салық
мiндеттемелерi және бөлiп қойылған салық активтерiнiң қаржы есеп беруiнде
пайда болуға алып келедi. Олар активтер және мiндеттемелердiң баланстық
құны және олардың салық базасының аралығындағы айырмашылықты құрастырады.
Есепке алу шоттары
1410 - Бiрлескен табыс салығы;
2810 - БТС бойынша бөлiп қойылған салық активтерi;
3110 - бiрлескен табыс салығы, жататын төлеуге;
4310 - БТС бойынша бөлiп қойылған салық мiндеттемелерi;
Есеп беруде ашылған талаптар
ЖШС шығынмен пайдалы туралы ақпарда пайдаға салықтың сомасын бейнелеу
ғана емес, негiзгi оның компоненттерiн ашу да керек болады.
Бөлiп қойылған салық активтерi және бөлiп қойылған салық мiндеттемелерi
басқа активтер және мiндеттемелердiң бухгалтерлiк балансында бөлек
елестетуi керек.
Шығындар
Калькуляцияның әрбiр объектi бойынша шығын бөлектеп есеп жүргiзуге
апарады.
Қолданылған активтер және қызметтерге шығындары ол жататын табыс ағымында
танылатын мерзiмге шығындар сияқты есепке алуда танылып есепке алынады.
Шығындар классификациялайды:
- тiкелей шығындар - шығындар, өндiрiске қатысты өнiмнiң өзiндiк
күнiне тiкелей және тiкелей қосыла алған өндiрiске қатысты өнiмдерi мұндай
шығындар табыстардың мойындауы арқылы танылады;
- мерзiмнiң шығындары - шығындар, процесске қатысты iске асырулары,
және ортақ әкiмшiлiк шығындар, шығын пайыздар бойынша. Бұл шығындар оларда
пайда болған мерзiмнiң iшiнде танылады;
Өндiрiс шығынының есеп және шығынды үлестiрiлудi түзудi әдiстiң
өндiрiстiк өнiмнiң өзiндiк күнiнiң есептеуi үшiн.
Тұрақты өндiрiстiк шығындар да, айнымалы да өнiмнiң өзiндiк күнiне
демек қосылады. Айнымалыға мұндай өндiрiс көлемiнiң өзгерiсiнен
тәуелдiлiктiң түзулерiне болатын шығындар жатады.
Тұрақты жанама өндiрiстiк шығындарға сол (қосымша шығындар) өндiрiс
көлемдерi бұлжымап немесе өзгерiстiң нәтижесiнде бұлжымайтын жанама өндiрiс
аралық шығындар жатады.
Барлық өндiрiстiң жеке өндiрiстiк буындары бойынша шығын есепке алу
мақсаттарында негiзгi және қосалқыға бөлшектенедi.
Негiзгi өндiрiске шығарылымы үшiн кәсiпорын жасалған өнiмнiң (өндiру)
жасауы үшiн қолайлы өндiрiстер жатады.
Талдамалы есеп өнiм түрлерi бойынша апарады
Қосымша шығындарды есепке алу.
Тiркеме қағаздармен шығындар деп аталады, қызмет көрсетуге қатысты
негiзгi және (бөлiмшелер) қосалқы цехтарды қызмет көрсетуге қатысты
өндiрiстерi және жұмысты ұйымдастырумен. Олардың есепке алуы есептердiң
қолдануымен 8040 қосымша шығындары iшкi бөлiм есептерiнде апарады.
(қалған негiзгi, қосалқы) әрбiр бөлiмше бойынша есептi қосымша шығындар
шығындардың орталары бойынша пропорционалдық негiзгi еңбекақының сомасына
негiзгi және қосалқы өндiрiстiң өндiрiстiк өзiндiк құнына өндiрiстiк жұмыс
мерзiмнiң соңында толық көшiрiлiп жазылып қосылады.
Ең алдымен қосалқы өндiрiстердiң қосымша шығындарын есептi жабады.
8040.01 8040.02ден есептiң жапсырма шығындарды үлестiрiлуiнен кейiн
болуы керек.
Мерзiмнiң шығындары
Мерзiмнiң шығындары (жұмыстар, қызмет) тауарлық өнiмнiң өзiндiк құндарына
қосылады. Оларға жатады:
- ортақ және (7210 ) әкiмшiлiк шығындар - бұл және (жұмыстар, қызмет)
өндiрiстiң ұйым басқаруға қатысты шығындарды;
- (тауарлар, қызмет, жұмыс) дайын өнiмнiң iске асыруы бойынша
шығындар;
- (7310 ) сыйлық берудi түрдегi шығындары.
Қаржы есеп беруi
Қаржы есеп беруi Қазақстан республикасының ұлттық валютасында құрайды.
Қаржы есеп беруiн құрам және оның ұсынысының мерзiмдерi:
Бухгалтерлiк баланс:
- квартал сайын;
- өткiзуден тыс табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесi -
квартал сайын;
- ақшаның қозғалы туралы есептеу нәтижесi - квартал сайын;
- капиталдағы өзгерiстерi туралы есептеу нәтижесi - жыл сайын;
- түсiнiктеме - жылдық есепке.
Бухгалтерлiк баланс ЖШС қаржы жағдайын қамтып көрсетедi және активтер
туралы мәлiметтi ұсынады, мiндеттеме және меншiктi капитал.
Активтер және баланстағы мiндеттеме қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдiге
шаруашылық операцияларды сипатта тұрақтана бөлшектенедi. Актив қашан қысқа
мерзiмдi сияқты классификациялауы керек:
- ол ЖШС операциялық циклда нормалы шарттарындағы сатымдық немесе
қолдануы жүзеге асырып немесе ұстауға есептейдi;
- ол қаржылар немесе олардың баламаларының түрiнде актив болып
табылады, рұқсатсыз рұқсатсыз шектеулер қолдануға.
Активтер басқа ұзақ мерзiмдi сияқты классификациялауы керек.
Мiндеттемелер қысқа мерзiмдi сияқты классификациялайды:
- ЖШС операциялық циклда нормалы шарттарында сөндiруге есептейдi;
- олар есеп беру датасынан өтеуге 12 ай iшiнде жатады.
Мiндеттемелер басқа ұзақ мерзiмдi сияқты классификациялауы керек.
Ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер қай қазынаның келешек таза қатардан шығуды
дисконтталған құны бойынша есептейтiн, мiндеттемелердiң өтеуi үшiн нормалы
iстiң жүрiсiнде талап ететiн шағылысады.
Өткiзуден тыс табыстар мен шығындар туралы есептеу нәтижесi шығын
функционалдық саралау әдiсiмен елестеткен, атап айтқанда: сатуларды өзiндiк
құнның бiр бөлiк олардың функциясымен сәйкес шығындар классификациялайды,
iске асыру және әкiмшiлiк қызмет. Есептеу нәтижесiне өткiзуден тыс табыстар
мен шығындарды талдауға классификацияны пайдалана (негiзгi және негiзгi
емес қызметi бойынша) өткiзуден тыс табыстар мен шығындарды сипат
негiзделген көрiнедi.
Ақшаның қозғалысы туралы есептеу нәтижесi көз және қарама-қайшы
операциялық, инвестициялық және заңсыз қаржылық қызметтiң қаржылардың
қолдануының бағыттарының бөлiнуi ескерiлген есептеудiң әдiсiнiң түзуiмен
қорытынды жасалады.
Меншiктi капиталда өзгерiс туралы есептеу нәтижесi ЖШСтің таза
активтерiн өзгерiс есеп беру мерзiм iшiнде қамтып көрсетедi. Бұл өзгерiстер
ЖШС жиынтық пайда және шығынды қызметтiң нәтижесiнде мерзiмнiң iшiнде
болады.
Алдыңғы мерзiмдердiң қателерiнiң түзетуi
Алдыңғы мерзiмдердiң қателерi - бұл сол мерзiмдерде қаржы есептеу
нәтижелерi субъекттермен нығайтылғанда болғанда болатын сенiмдi мәлiметтiң
лайықсыз түрiн қолдану салдарынан пайда болатын мерзiмдер бiр немесе
көбiрек үшiн рұқсатнамалар немесе субъекттiң қаржы есеп беруiн бұрмалау.
Маңызды қатемен алдыңғы есептi мерзiмдi негiзгi қызмет арналған
10134518768рек табыстан өлшемдегi сома танылады. Маңызды қатенiң дұрыстауы
алдыңғы мерзiм жататын активтердiң (бастапқы ) кiретiн сальдоны түзетуi
арқылы шығарылым бекiтiлген қаржы есеп беруiне бiрiншi комплектiнде олардың
табылуынан кейiн өткендi шолатын өндiрiп алады, мiндеттеме және капитал.
Табыс
Табыстың мойындау және бағасы
Табыспен келесi операциялар және оқиға пайда болатын экономикалық
пайдалардың жалпы, жүйелi түрде және жүйелi түсулерi танылады:
- құрылысқа келiсiм шарты бойынша қызмет түрлерiн ұсыну, жұмыс жасау.
Қызметтердiң сатуы бұл қызметтерде көрсететiн есептi мерзiмiнде есептi
мерзiмдi аяққа операцияның аяқталғандығының кезеңiн есепке алумен танылады.
Құрылысқа келiсiм шарты бойынша табыс және шығындар (орындауды
процента әдiс) есеп беру датасының аяғына келiсiм шарты бойынша жұмыс
аяғының кезеңi арналған танылады, яғни келiсiм шарты бойынша белгiлi датаға
iс жүзiнде iстелiнген жұмыстардың проценттi байланысының қолдануы,
жұмыстардың толық көлемiне.
ЖШС тең нөлге орнын толтыруын ықтималдық шығын шығын ретiнде дереу
мақұлдайды.
Табыстың өлшемi
Табыс әдiл құн, алған немесе тиесiлi алуға бойынша келiсiм-шарттардан
сүйене өлшенедi, басқа тараптардың арасындағы келiсiмдердiң басқа түрлерi.
Немесе кез келген саудалық және субъект берiлген көтерме сауда шегерiмдердi
шегермеге болу тиiстi жататын алуды болу тиiстi алған орнын толтыруды әдiл
құн.
Баға және ЖШСтың сатуларымен жеңiлдiктердi iлiкпейдi.
Өлшемдер және әрбiр операцияның табыстың мойындауын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz