Офистік бағдарламаларды орта мектепте оқытудың ерекшеліктері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БIЛIМ МИНИСТРЛIГI
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТIК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Д И П Л О М ДЫ Қ Ж Ұ М Ы С
Тақырыбы :Офистік бағдарламаларды орта мектепте оқытудың ерекшеліктері
Жұмыс көлемі_____________________________ ___
Графикалық бөлім_____________________ парақ
Түсіндірме хат _____________________ бет
Диплом жазушы: Байжұманова Е. (_________)
Кеңесшілер
1__________________________________ _(_________)
2__________________________________ _(_________)
3__________________________________ _(_________)
Жұмыс жетекшісі: аға оқытушы _______ Болатбекова Б.С.
Кафедра меңгерушісі: т.ғ.к.,доц. _______ Абдимомынова М.М.
Тараз-2012ж
Мазмұны
I. Кipicпe
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...4
Ақпараттық білім жүйесіндегі информатиканы оқытудың әдістемелік жүиесі
және оның дамуы
1.1. Жалпы білім беретін орта мектептердеп информатика курсын оқытуды
әдістемелік
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...5
1.2. Мектептегі информатика курсын оқытудың мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .7
1.3. Информатика пәнін оқытудың дидактикалық
негіздері ... ... ... ... ... ... .1 2
1.4. Информатика пәнінің білім мазмұны мен оқыту әдістерін ізгілендіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
II. Оффистік бағдарламалар және олардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Microsoft WORD текстік редакторымен жұмыс ... ... ... ... 26
Microsoft EXCEL электрондық кестесімен жұмыс ... ... ... . 34
Microsoft Power Point программасымен жұмыс ... 40
Microsoft Access мәліметтер базасы және мәліметтер базасын басқару
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
Microsoft Publisher программасымен жұмыс ... ... 43
Практикалық бөлім
ІV.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .
V. Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Kіріспе
Бүгінгі акпараттық технологиялар заманында окытудың және білім берудің
жаңа бip түрі пайда болуы заңды кұбылыс болып табылады.
Қазақстан -2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық
моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім
беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Қазіргі заманда ақпараттық технологиялармен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет - деп Елбасы атап
көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
Білім беруді ақпараттандыру, білім салаларының барлық қызметше
ақпараттық технологияны енгізу және ұлттық модельді қалыптастыру -
қазақстандық білім беруді сапалы деңгейге көтерудің алғы шарты.
Компьютерлік оқыту программалары мен жаңа ақпараттық білім құралдарын жасау
және пайдалану қазіргі оқыту технолгияларымен бipгe қолданылып, біте
қайнасуда.
Бұл дипломдық жұмысымда Офистік программаларды пайдалану
тәсілдері оларды тиімді пайдалану жолдары мен ерекшеліктері жайлы
айтылады. Офистік программалармен жұмыс кезінде Microsoft Office
Proffessional 2000-2007 пакеті құрамындағы барлык қазіргі кезде кеңінен
колданылып жүрген қуатты қолданбалы программаларды пайдалануға болады. Бұл
программалар тобын меңгеру аса қиын болмағанмен, олармен жұмыс icтey
ерекшеліктері әртүрлі.
Практика бөлімінде офистік бағдарламаларды орта мектепте оқыту
ерекшеліктері туралы электрондық оқулық кұрылып көрсетілген.
І . АҚПАРАТТЫҚ БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҮЙЕСІ
ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУЫ
1.1 Жалпы білім беретін орта мектептердегі информатика курсын
оқытудың әдістемелік ерекшеліктері
Жалпы білім беретін орта мектепте Информатика және есептеуіш техника
негіздері курсының енгізілуіне байланысты педагогика ғылымының жаңа
саласы пайда болды, оның зерттеу объектісі – информатиканы оқыту әдістемесі
деп аталады.
Мұнда қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқытудың заңдылықтары қарастырылады. Оқыту заңдылықтары информатика
дамуының накты кезеңіне сай зерттеледі. Қазіргі уақытта информатиканы оқыту
әдістемесі қарқынды даму үстінде, оның көптеген мәселері теориялық жағынан
зерттеуді талап етеді. Педгогика ғылымының осы саласы тұтас, әрі толып бip
мәнді болу үшін информатиканың барлык деңгейде оқытылуы зерттелуі керек;
мектепке дейінгі кезеңде, мектепте, орта оқу буындарының барлық типтерінде,
жоғарғы мектепте, информатиканы өзінше оқитындар үшін және т.с.с.
Мектеп көлемінде оқытылатын Информатика курсын оқыту әдістемесі
оқытудың жалпы мақсаттарына сәйкес өзінің алдына келесі міндеттерді қояды:
информатика және eсептеуіш техниканы үйретудің нақты мақсатын және орта
мектептен жалпы білім беру пәнінің мазмұнын анықтау, оқыту түрлерін ұсыну;
информатика және есептеуіш техниканы окытудың барлық құралдарын қарастыру
(оқу құралдары, программалық құралдар, мультимедиялық құралдар,
компьютерлер, интерактивті тақталар т.с.с), мұғалімнің практикалык жұмысына
оларды қолдануға нұсқаулар беру.
Информатиканы оқыту әдістемесі жаңадан қалыптасып келе жатқан жас
ғылым. Педагогика ғылымының ілгері бөлігі ретінде өзінің дамуында
информатиканы оқыту әдістемесі философияға, педагикаға, психолгияға,
информатикаға сүйенеді. Информатика әдістемесіне біріктірілген барлық
әдістемелік педгогикалык білімдер мен тәжірибелер жиынтығынан
Информатиканы оқыту әдістемесі деп аталатын пән болып шығады. Бұл пәннің
мазмұнында информатиканы оқыту әдістемесінің жалпы теориялық негіздері,
типтік техникалык құралдар жиыны және сонымен бipre мектеп курсының нақты
тақырыптарын оқыту әдістері қарастырылады.
Қазіргі уақытта информатиканы оқыту практикасы төмендегі факторларымен
сипатталады:
1) Қазіргі уақытка дейін информатиканы оқытуда жеке мәселелерді оқыту
тереңдігі мен материалдың баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бір-бірімен
айырмашылығы бар, әртүрлі оқу құралдары мен оқу бағдарламалары пайдаланып
келді. Оның үстіне информатиканы оқытатын мұғалімдердің мамандық деңгейі
мен базалық білімі әртүрлі.
2) Қaзipгi уақытта информатиканы оқытуды тек жоғары сыныптарда емес, оны
төменгі буынға да көшірді. Жалпы білім беретін орта мектепте
информатикадан берілетін міндетті білім көлемін қамтитын базалық курс орта
мектептің 7-9 сыныптарынан бастап оқытылады. Мұның өзі информатиканың
мазмұнының және оқыту нәтиженше қойылатын талаптардын осы жастағы
оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сай болуын талап етеді.
3) Информатика курсы алғаш оқу жоспарына кіргенде, компьютерлік
сауаттылықты қамтамасыз ету құралы ретінде, оқушыларды ақпараттық қоғамда
еңбек етуге дайындау үшін енгізілген болатын. Қазipгi уақытта информатика
курсын мектепке жаппай енгізілуі жағдайында барлық пәнді оқытуда
компьютерді қолдану, ЖАТ-ны (жаңа ақпараттық технология), АКТ-ны
(ақпараттық-коммуникациялық технолгия) пайдалану компьютерлік сауаттылықты
қалыптастыру мәселесі шеңберінен тыс жалпы білім беретін пән ретінде оқу-
тәрбие мәселесінің комплексі тұр.
1.2. Мектептегі информатика курсын оқытудың мақсаттары мен
міндеттері
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты - оқушыны дамыту. Осы мақсатка сәйкес
жас және педагогикалық психолгиясында, сондай-ақ оқыту теориясында негізгі
орын алған мәселе - дамыта отырып оқытуды зерттейтін бағыт.
Баланы дамыту сөзін кең мағынада алғанда оның организіміндегі
психикалық және физиологиялық өзгepici, кез - келген қасиетіндегі
қарапайымнан күрделіге, төменгі сатыдан жоғары сатыға кешу деп түсінеді.
Егер бұл мәселені оқыту мен дамытудың өзара қатынасы тұрғысынан
қарастыратын болсақ, онда дамыту деп, әдетте, акыл - ойды дамытуды
түсінеміз.
Мұндағы маңызды мәселе, баланың ақыл ойын дамыту қай деңгейде
оқытуға, ол қандай дәрежеде оның организімінің табиғи дамуына
тәуелділігімен қорытындыланады. Бұдан оқытудың потенциалды мүмкіндігінің
шекарасын тағайындауға, сондай-ак нақты дидактикалық өзгерістің мақсаты мен
міндетін анықтау шығады. Сондықтан оқытудың жалпы мақсатында дидактикалық
тұрғыдан осылай түсінік беруге болады.
Ал, енді информатиканы оқытып, үйретудің мақсаттары жалпы білім
беретін орта және кәсіптік бағдар беретін мектептерде тәрбиелеу мен білім
берудің жалпы мақсаттарымен, сонымен ipгe ғылыми өзгешелігі, қазіргі
қоғамдағы және ғылымдар жүйесіндегі алатын орнымен анықталады.
Сонымен, мектептің алдына темендегідей үш негізгі мақсат
койылады:
1) білім беру;
2) тәрбиелік;
3) практикалық;
Енді мектепке тән осы негізгі мақсаттардың информатиканы оқытудың
жалпы мақсаттарына қатысты болатынын көрсетейік.
1. Мектепте информатиканы оқытудың білім беру мақсаты - әрбір оқушыға
информатика ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беру,
оқушыларға осы білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін
түкпілікті және сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды
қалыптастыру болып табылады.
Информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл-ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі
әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру – дамытушылық мақсаты
оқушының шығармашылық қабілеттерін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл - ойын, ойлау өрісін ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде
қалыптастыруға бағытталған.
2. Мектептегі информатика курсының практикалык, мақсаты- оқушылардың
еңбекке және политехникалык дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуші дайындығын қамтамасыз ететін білімдермен
дағдылармен және іскерліктермен қаруландыру.
Курстың мақсаты қолданбалы және теориялық аспектілердің байланысын
жүйелі түрде ашып көрсетіп, алгоритмдеудің, программалаудың ЭЕМ-нің қaзipгi
кезендегі өндірістегі рөлі мен маңызын айқындау болып табылады. Информатика
курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында информатикаға және ЭЕМ - ға
байланысты мәліметтер, ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа ғылымдар жайында
мәліметтер берілуі тиіс. Мұнымен қатар, информатиканың практикалық
мақсатының тұрмыстық аспектісі де бар. Ол күнделікті өмірде, тұрмыста
жастарды компьютерлік техниканы сауатты пайдалануға үйретеді.
Корыта келгенде, информатиканы оқытудың практикалық мақсаты -
оқушыларды практикалық қызметке, еңбекке, басқа пәндерді оқыту процессінде
практикалық есептер шешуге және оны ақпараттык қоғамда өмір сүруге
дайындауға бағытталған.
3. Мектептегі информатика курсынын тәрбиелік мақсаты өте зор. Информатиканы
оқыту барысында ой еңбегінің мәдениеті жаңа саналы деңгейде қалыптасады,
оқушы өзінің жұмысын жоспарлай білу, оны ұтымды орындай біліу бастапқы
жоспарды оның орындалуымен байланыстыра білу сияқты жалпы адамзатты мәні
бар қасиеттерде қалыптасады. Информатиканы оқытудағы алгоритмдеу мен
программалар құру, олар ЭЕМ-де орындау оқушыдан ойланудан және шыдамдылықты
арттыруды, көңіл қоя білімді, көз алдына елестете білуді талап етеді.
Сонымен қатар жеке адамның табандылық, алдына мақсат қоя білу,
шығармашылық, белсенділік көрсете білу, жұмыспен жауапкершілікпен қарау,
сенімді, тәртіпті, бар мүмкіншілікті қолдана білу сияқты қасиеттерін
дамытады. Алгоритмді жазуға дағдылану жауапкершікпен қаруды, жаңа талап
қоюды талап етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудағы тәрбиелік мақсат-оқушыны азаматтыққа
адамгершілік қасиетке және жоғары саналыққа алуға бағытталған.
Информатика оқып үйренудің жоғарыда аталған мақсаттары бір-бірімен
өте тығыз байланысты, оларды бір-бірімен ажыратуға болмайды. Оқушыларға
негізгі жалпы білімді беріп болмай, информатиканың тәрбиелік эффектісін
алуға болмайды. Мектепте информатиканы оқытудың жалпы дидактикадан
басталады. Қазігі қоғамның дамуына байланысты дидактиканың көптеген
қағидалары өзгеріске ұшырап отыр. Информатика жас ғылым болғандықтан, ол
даму үстінде. Оны мектепте оқыту мазмұнды да әлі қалыптасу үстінде осындай
жағдайда ғылыми тұрғыдан негізделген мақсат қана оқыту мазмұнын дәл
анықтауға мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта қалыптасқан информатиканы оқытудың практикасы
төмендгідей негізгі факторлармен сипатталады:
Біріншіден, бұл күндері информатиканы оқытуда жеке мәселелерді оқыту
тереңдігі мен материалдың баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бір-біріне
едәуір айырмашылығы бар, әртүрлі оқу құралдарымен оқу бағдарламалары
пайдаланылады. Тағы бip айтылатын мәселе информатиканы оқытатын мұғалімдер
мамандық деңгейі мен базалық білімі әртүрлі. Сондықтан әр мектептен
информатиканы оқытудың нақты мазмұны мен бұл пән бойынша окушылардың
дайындығына жеке оқушылар тарапынан койылатын талаптардың денгейі түрліше.
Бұдан көптеген мектептерде жалпы білімдік мәні бар курстың маңызды
мәселелері қалып қояды.
Екіншіден, қaзipгi уакытта информатиканы оқытудың тек жоғарғы
кластарда ғана емес, төменгі буынға көшіру қажеттілігі алынып отыр.
Жарияланып жатқан тұжырымдамаларда жалпы білім беретін орта мектепте
информатикадан берілетін міндетті білім көлемін қамтитын базалык курс орта
мектептің 7-9 сыныптарына көшу кepeктiгi керсетілген. Ал, бұл
информатиканың мазмұнының және оқыту нәтижесіне қойылатын талаптардың осы
жастағы оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сай болуын талап етеді.
Үшіншіден, информатика курсы алғаш оқу жоспарына кіргенде,
компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз ету құралы ретінде, оқушыларды
информациялық қоғамда еңбек етуге дайындау үшін енгізілгені белгілі. Бұдан
бұл курстың жалпы білім беретін маңызды міндеті ескерілмей қалған. Қазіргі
уақытта компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру үшін информатика негіздерін
зерттеу мәселесінде біртіндеп межелеп бөлiну байқалып келе жатыр. Есептеуіш
техниканың мектепке жаппай енгізілуі жағдайында барлық пәнді оқытудағы
компьютердің қолдануы төменгі кластарда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастырудан бастап, мектептен барлык оқу пәндерінде қалыптастырылатын
жалпы оқу іскерлігімен сипатталады. Мектептегі информатика курсының
болашақтағы дамуы, бұл курстың жалпы білім беретін функциясымен, оның
окушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту сияқты жалпы мәселелерді шешуден
потенциялдық мүмкіндіктеріне баса көңіл аударуына, басқа сөзбен айтқанда,
компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру мәселесінен жалпы білім беретін оқу
пәніне көшуге байланысты. Осындай өзгерістердің бағытына сәйкес
информатиканы оқытудың мақсаты, оның мазмұнын қайта кұруды талап етеді.
Мектепте информатикадан берілетін білімнің негізгі компоненттерін бөлу
мұғалімдерге көмек көрсетіп, оқушылардың дайындығына негізделетін
талаптарды жасауға бағыт бepyi, курстың мазмұнындағы жалпы білімдік мәні
бар негізгі мәселерді айқындауға мүмкіндік береді. Білім беру жүйесінің
басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық қазыналар ғылым мен
практиканың жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыру және дамыту
үшін қажетті жағдайлар жасау. Білім беру үздіксіз процесс болса,
информатиканы оқыту да үздіксіз болуы қажет.
Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатикадан
мемлекеттік білім беру стандарты осы мәселені көздейді.
Ал, стандарт осы пәнді орта мектепте үздіксіз білім беру тұжырымдамасына
негізделіп жасалынған. Тұжырымдама білім беру жүйесін демократияландыру
принциптерін жүзеге асыруға бағытталып кұрылған. Мұнда оқушы өз бетімен
танымдық қызмет жасап, дами алатын субъект болса, мұғалім осы кызметтің
тиімді ұйымдастырылуына, нәтижелі болуына жауап беретін, шығармашылықпен
жұмыс істейтін жеке тұлға. Жалпы информатика курсының мазмұны мынадай екі
үлкен дидактикалык мәселені шешуге бағытталуы керек:
компьютер - оқыту объекті;
компьютер - әмбебаб таным құралы.
Оқушы таным субъектісі болған кезде бұл екі мәселе бірін-бірі
толықтыра отырып курстың негізгі мазмұнын құрайды.
Информатика курсының мектептегі негізгі мазмұны мынадай үш кешенді
мәселелердің төңірегінде шоғырланған: біріншісі - компьютерлік техникамен
танысу, оның негізгі элементтері мен жалпы жұмыс істеу принциптерімен
танысу; екіншісі - алгоритмдеу және программалау негіздерін оқып үйрену;
үшіншісі - информатиканың колдану шеңберін анықтау.
1.3. Информатика пәнін оқытудың дидактикалық негіздері
Кез келген пәнді оқыу процесін ұйымдастыруда оқушыларға білім беру
мен тәрбиелеудің мақсаттарына сай оқыту заңдарын пайдалану тәсілдерін
сипаттайтын дидақтикалық принциптердің басшылыққа алынатыны белгілi.
Дидактикалық принциптер оқу мен тәрбие жұмысын қалай құруды жүзеге асыруды
және жетілдіруді қамтамасыз ететін нұсқауларды қамтиды. Әрине, компьютерді
пайдаланып оқытылатын оқуды ұйымдастыруда дидактикалық принциптердің
басшылыққа алынатыны түсінікті. Дегенмен, оқытудың компьютерлік
технологиясының дидактикалық категорияларының өзіндік ерекшеліктері бар,
тіпті кейбір дәстүрлі принциптердің аумағы кеңейіп, осы технология кезінде
ғана шын мәнінде іске асуға мүмкіндік алады. Енді дидактикалық,
принциптерге және олардың компьютері (шығу құралы ретінде пайдаланғандағы
сипатына тоқталайық
а) жүйелік және бірізділік принципі
Пәнді оқытудағы жүйелілік дегеніміз – пәнді өзінің құрылымы мен ішкі
логикасы сай белгілі бip тәртіппен оқыту және оның негізгі ұғымдары мен
қағидаларын біртіндеп игеру деген сөз. Бірізділіктің сипаты оқыту
процесінің
қарапайымнан күрделiгe;
түсініктен ұғымға;
белгіліден белгісізге;
білімнен ікерлікке, одан машыққа ұласуы.
Мұғалім оқу материалын мүлтіксіз жүйемен әрбір соңғы ғылыми қағиданы
кейінгі сабақтарда өрістетіп материал мен жаңа материалдарды сабақтастырып
отырса, оқушылар білімді әpi саналы әpi баянды меңгереді. Егер оқу
процесіндегі жүйелілік пен бірізділік бұзылса, онда оқушылардың білім алуы
екі талай.
Мұнда ескертіп бip жайт – мұғалім оқу материалдарының ішінен өзекті
мәселелерді іріктеп, оқушылардың санасына сіңіре беру керек.
Оқушылардың алған білімін жүйелеу үшін тараулар бойынша оқу
материалдарын қайталап отыру қажет. Білімді жүйелі меңгеру үшін оқушылар
пәннің логикалық құрылымын түсінуі керек.
Пәнішік жүйелілік пен бірізділікті қамтамасыз етумен қатар, пәнаралық
сақтау керек. Бұл оқушылардың дүниетанымын кеңейтуге, белсенділігінің
артуына ықпал етеді. Мұны пәнішілік және пәнаралық байланысты, немесе білім
мазмұнындағы интеграция проблемасын шешу арқылы жүзеге асыруға болады. Ал
бұл ретте компьютердің әмбебап мүмкіншілігі, яғни өз жадына орасан зор
мәліметтер базасын сақтай білуі, оны шапшан, қажетті формада пайдалануға
жағдай жасауы т.б. мүмкіншіліктері бар екені белгілі.
Жүйелілік принципі тек мазмұнға ғана емес, сонымен қатар оқу
процесінің жүру барысында да қатысты өйткені бұл да оқушының дамуын
қамтамасыз етуге бағытталған мұғалім мен оқушының жүйелі, мақсатты қызметі.
Алайда жүйелілік пен бірізділікті сақтаймын деп материалды тәптіштеп
түсіндіріп, олардың арасындағы байланысты жөн - жазықсыз ашып көрсете
берудің де зиянды жақтары бар. Кейде бұл байланысты оқушылардың өздеріне
табуға қалдыру да керек. Оны проблемалық ахуал туғызу арқылы да
ұйымдастыру болады. Жоғарыда бiз проблемалық есептерді компьютермен қалай
тиімді шешуге болатынын көрдік. Бұл жағдайда оқушы белсенді, творчествомен
жұмыс істейді де, оқытудағы жүйелілікті өзі тауып, бірізділікті өзі
ұйымдастырады.
б) Көрнекілік принципі немесе нақты мен абстрактының арасындағы бос
кеңістікті толтыру.
Кез келғен нәрсені қабылдау бақылауға, ойлауға әкеледі. Демек,
объектіні бақылауда оқушылар өз тану жолында нақтымен абстракцияны бірдей
қабылдайды. Мысалы, географиялык карталар, диаграмма, плакаттар т.б.
мазмұнды көрнекі түрде берсе де, нақты шындықты жалпылама түрде, шартты
белгілердің көмегімен сипаттайды.
Оқытудың дәстүрлі технологиясында көрнекіліктің табиғи, кескіндік
(фотосуреттер) және символдық (графиктер, сызбалар, диаграммалар) деп
аталатын үш түрі бар.
Көрнекіліктердің әр түрінің өзіне тән атқаратын функциялары болады.
Сондықтан оқу процесінде көрнекілікті пайдаланғанда бірқатар методикалық
талаптарды орындаған жөн. Көрнекі сабактың мақсатына сай орындалуы тиіс,
оларды пайдаланбаған оқушылардың дұрыс қабылдауын камтамасыз ету үшін,
құралдың неғұрлым маңызды жақтарына назар аударған жөн; сабақта көрнекi
құралдар шамадан тыс көп болмағаны, яғни, мақсатка жетуге қажеттілерін ғана
пайдаланған маңызды. Егер сабақ кезінде бірнеше көрнекті құрал көрсетілуі
қажет болса, олардың бәрін бip уақытта емес әрқайсысын қажетінше кезеңімен
пайдаланған орынды.
Сабақ кезінде мұғалімнің өзінің баяндауы мен көрнекілікті үлестіруі
елеулі роль атқарады. Дидактикада үлестірудің екі тәсілі бар. Біріншісінде
көрнекті құрал мұғалім түсіндіруінен бұрын көрсетіледі. Бұл жағдайда
мұғалім оқушылардың ic - әрекетін, байқағыштығын бақылай отырып, керегінше
мағлұмат алуына жетекшілік етеді. Екіншісінде көрнекті құралды көрсетуден
бұрын мұғалім оқу материалын түсіндіреді.
Бұл екі тәсілдің біріншісі тиімдірек, себебі ол қажетті білімді
меңгерумен бipre оқушылардың байқағыштық қабілеттерінің өрістеуіне
көмектеседі. Бipaқ, көрнекі құралдарды шамадан тыс қолдану оқушылардың
ойлау қызметше кері әсер ететінін де ескерген жөн.
Демек, көрнекіліктің басты мақсаты - бақылау арқылы ой түю. Оқуға
компьютерді пайдаланғанда түрлі - түсті реңдеп таблица, диаграммалармен
қозғалыстағы денелерді сипаттауға, процесті имитациялауға, тіпті оның
ағымын математикалық моделдеу арқылы дәл, әpi көрнекі сипаттауға болады.
Ендеше компьютерді пайдалану арқылы көpнeкiлiк принципін соғұрлым кеңейтуғе
болады. Демек, компьютерді пайдаланып оқытудың мазмұнын анықтауға, бұрын
техникалық құралдардың шамасы жетпеген кейбір жетістіктерге жетуге болады.
Мысалы, көзге көрінбейтін процестердің ағымын компьютерде дәл сипаттауға
болады. Әрине компьютердегі сипатталған мультипликацияға интерактивті режим
арқасында оқушы әр уақыт әсер туғызып, оның болып жатқан процеске тигізетін
әсерін бақылай алады, бұдан өтіп жатқан процесс жөнінде ой түйеді. Бұл
көрнекіліктен бұрын соңғы болып көрмеген жаңа мүмкіндік!
г)Түсініктiлiк пен ғылымилық принциптері
Түсініктілік принципі дидактиканың Ян Каменский дәуірінен келе жатқан
басты принциптерінің бipi Ұлы дидактика кітабында ол 10 принципті
келтіреді. Енді соның кейбіреулеріне тоқталайық.
Білім беруді баланың ақыл - ойы қалыптасып бітпей ерте жастан бастау керек:
Білім беруді қарапайымнан күрделіге қарай дамыту керек:
Беліліден белгісізге қарай жүретін оқыту тиімді болмақ т.б.
Әрине, бұл принциптің мақсаты жеңіл материалдарды, ғана оқытып,
қиын тақырыптарды алып тастау емес, педагогиканың жоғарыда аталған
припциптерінің берік сақталуын көздеу. Педагогикалык ережелер сақталмаған
сабақтарда оңай материалдың өзi қиындап кетуі мүмкін, ал кepiciншe, дұрыс
ұйымдастырылмаған сабақ процесінде күрделінің өзі жеңілдейді. Оқу
материалының түсініктілігі оның күрделігіне, оқушылардың даму ерекшеліктері
мен дайындық деңгейіне, білімді саналы меңгеруге көмектесетін орынды
қолданылуына байланысты.
Ғылымилық принциптің басты шарттары:
білімнің мазмұны ғылымның қазіргі деңгейіне сай болуы;
ғылыми танымның жалпы әдістері жайында оқушыларда дұрыс түсініктер
қалыптастыру.
3) Таным процесінің маңызды заңдылықтарын оқушыларға көрсету. Бұл
шарттар өзара тығыз байланысты. Бұл байланыс физикада айтылатын қатынас
ыдыстардың байланысына ұксайды. Шынында да, ғылымилық принципі білім
мазмұнының ғылым мен техниканың соңғы жеткен деңгейіне сай болуын талап
етеді. Бұның, әсіреce, түсініктілік принципіне әсері қауіпті болады,
өйткені бұл принцип жаңа мазмұнға сәйкестікті оқу әдісі мен оқыту құралының
тиімді пайдаланылуын үйлестіру қажет етеді. Дидактиканың ғылымилық принципі
білім мазмұнына жеке материал, не тарау түріндегі жаңа үлес қосып қоймай,
кейде тұтас пәннің мектепте оқытылуын туғызады. Мысалы, қазіргі біз өмір
сүріп отырған информация ғасыры мен осы дәуірден өмірдің әлеуметтік
тапсырысы компьютерді өмірдің барлық сапасына, оның ішінде оқу процесінде
қолданылуына, оқушылардың компьютер туралы білімі болуына сұраныс туғызып
отыр. Ендеше ғылымилық принципі компьютерлік техниканың оқыту қуралы
ретінде қолданылуын талап етеді екен.
Сонымен, оқытудың компьютерлік технолоғиясын жасау - дидактикалық
ғылымилық және түсініктілік принциптерінің арасындағы жоғарыда аталған
байланыс – түйінді тиімді шешуге жағдай жасайды.
е) Білімнің баяндылығы. Бұл принцип бұрын оқылған материалдарды әрдайым
еске ұстап және оларды оқу барысында пайдаланып отыруды көздейді. Демек
белгілі бip пәнғе оқытканда оқушылар алған білімін ұзак еске сақтайтындай,
оларды одан әpi өрістететіндей, алға білімін жаңа ситуация қолдана білетін
іскерлігін дамытатындай етіп ұйымдастыру керек.
Білімнің баяндылығы оқушылардың белсенділігіне, ынтасына және ic -
қимылының даралығына байланысты. Бұл принципті жүзеге асыру үшін мұғалімге
мынадай талаптар қойылады:
Өткен материалды қайталауды іскерлікпен ұйымдастыру.
Оқушылардың білімі мен икемін уақытылы тексеріп, олардың біліміндегі
олқылықтарды дер кезінде ескертіп, жойып отыру.
Оқушыларға ұсынылатын есептер мен жаттығуларды жүйелілік сипатына ерекше
назар аудару.
Оқушыларға мынадай талаптар қойылады:
1) Оку материалын анық әpi қысқа баяндап әрбіp теориялық жаттығуларды
практикалық мысалдармен қуаттап отыру.
2) Өзіндік жұмыстардың алуан түрлерін орындай білу.
3) Теорияны қарапайым есепттер шығаруға қолдана білу.
Бұдан білімнің баяндылығы принципінің дидактиканың басқа, әсіресе,
бірізділік принципімен тығыз байланысты бар екенін көреміз. Оқушыларға
қойылатын талаптарға келсек, жүргізілген педагогикалық тәжірибелер қaзipri
мектеп оқушыларының өтілген теорияны практикада түсініп қолдана білу
дағдысының жеткілікті дамымағандығын көрсетіп отыр. Оның басты бір ceбeбi
-қазіргі мектепке оқушының белсенді, өзі бетімен дара жұмыс жасауы дұрыс
ұйымдастырылмаған. Оқушылар теориялык заңдылықты жете түсінбейді, өйткені
оқушыны зерттеуші ролінде қалыптастыруда қазіргі мазмұнның, әдістің,
технологияның әлсіз екені көрініп отыр. Ал, ол оқу процесінде компьютерді
пайдалану, оқытудың компьютерлік технолоғиясын жасау-оқушылардың ынтасын
белсенділігін өз бетінше творчестволық іздену қызметін қалыптастыруға
бағытталған. Демек, компьютерді оқыту ісінеде пайдалану дидактиканың
баяндылық принципін толық icкe асыруға мүмкіндік жасайды.
ж) Оқытудың ұжымдық сипаты және оқушылардың дербес ерекшеліктерін ескеру.
Бұл принцип әpбip оқушының білімді игеру қабілетін арттыруды
көздейді.
Оқушының дербес ерекшелігі деп отырғанымыз - олардың кабілет деңгейі.
Психологтардың пайымдауынша кейбір оқушылар оқу материалын толық меңгеріп
оларды жаңа материалды меңгергенде іске жаратып, өздігінен дамытуға икемді
болады. Бұл меңгерудің жоғары сатысы. Екіншілері оқу материалдарының
маңызды жақтарын меңгеріп, жаңа материалды есептер шығаруға қолдана алады.
Бұл меңгерудің төменгі сатысында оқушылар оқу материалдарының жеке
қырларын ғана ұғынып, кейде тіпті ұкпай, соның нәтижесінде есепті не
жаттығуды орындай алмайды.
Сондықтан оқушылардың білім деңгейлерін теңестіру үшін мұғалім
тарапынан әр түрлі дәрежеде көмек көрсетіліп, әр алуан есептер ұсынылуы
қажет.
Бақылау жұмысын жазғанда, үй тапсырмаларын орындағанда, сыныптан тыс
жұмыстар жүргізгенде мұғалім оқушыларың өзіндік ерекшелктерін ескеруі
керек. Оқытудың компьютерлік технологиясын жасағанда Оқушы - компьютер
диалогы арқылы оқытуды даралауды толық іске асыруға болады. Мұғалім өзінің
машинасы арқылы локальді жүйеге біріккен компьютерлердің әр қайсысына
қажетті инфорамция - үйретуші программаторы үлестіреді. Бұл реттегі басты
проблема - етіліп жатқан материалға сәйкес әр баланың ерекшелігін ескеріп
тапсырмалар мен өзіндік жұмыстарды таңдай білу.
Компьютермен жұмыс оқушының өз кызметін өзі жоспарлай, орындай және
ең бастысы, шапшаң тексере білу дағдысына үйретеді. Бұл жағдайда мектепке
дейінгі бүлдіршіндердің өзі дамытушы ойын программаларымен не Лого
жүйесімен жұмыс жасап осы біліктерге үйретеді.
Оқушылардың дербес ерекшеліктерін ескеру мен қоса оқытудың ұжымдық
формасын ұмытпаған да жөн. Бұл оқушыларды жұмыла істеге, бірін-бipi тыңдай
және тартыса білуге үйретеді. Бұл кезде олар компьютермен емес мұғаліммен
және өзара диалогқа түседі. Компьютерді оқытуға пайдаланғанда оқытудың дара
және ұжымдық формаларын қалайша тиімді үйлестіруге болатынын біз жоғарыда
көрдік.
Оқытуға компьютерді пайдаланғанда кейде бip компьютермен екі оқушының
жұмыс жасауының да пайдалы жақтары бар екенін тәжірибе көрсетіп отыр. Мұнда
екі оқушы, тапсырманы, ақылдаса отырып шешеді. Әрине, оқытудың мұндай
формасын пайдалануда оның тиімді не тиімсіз болатынын ескеріп, алдын ала
бағалап алуымыз керек..
з) Теорияның практикамен байланыс принципi
Бұл принцип те дидактиканың басқа принциптерімен тығыз байланысты.
Әлбетте, мұның өзіндік мазмұны бар. Оның негізіне нақтылықты танумен
(теория бунын салдары боп табылады) онын өзгepici, яғни пракатика
арасындағы байланысты ұғыну жатады.
Теория дегеніміз нақтылыктың, реалды шындыктың берілген облысы мен
олардың түрлену механизмдерін, түсіндіретін пайымдаулар жиыны. Практика -
адамдардың өз қажетін сәйкесті нақтылықты түрлендіруге бағытталған
материалды қызмет. Екеуінің арасында байланысы бар: теория жастарға дүние
тануды үйретсе, практика сол қоршаған дүниеге қалай тиімді әсер етуді
үйретеді.
Поляк дидакты К.Лехтың пікірінше бұл екеуінің арасындағы рационалды
байланыс мынадай төрт түрде берілуі мүмкін:
1. Практикалық сипаттағы танымдық мазмұн мен ойлаудың теориялык сипаттағы
ойлау мен мазмұнның бірлігі.
2.Алынған информацияның құрылымдық бірлігі және олардың практикада, әсіресе
жаңа информация алу кезінде пайдалануы құбылысты түсіндіре және көре білу.
3. Ғылым мен техниканың бірігуі.
4. Танымның қызметпен бірігуі, әртурлі ic - әрекеттерді жоспарлау және
орындау.
Компьютерді оқытуға пайдалануда осы аталған байланыстар өзінің шынайы
түріне енеді. Шынында да, мұнда ғылым мен техниканың, таным мен кызметтің
бірігулері өте айқын көрінеді. Алгоритм құру, программалау - ic -
әрекеттерді жоспарлау мен оларды орындаудың нақты көріністерi. Жоғарыда бip
компьютердің моделденген құбылыстарды жан - жақты түсіндіре және көрсете
білетін қабілеті бар екенін де көрдік.
1.4. Информатика пәнінің білім мазмұны мен оқыту әдістерін ізгілендіру
жолдары
Қазіргі математика мен жаратылыстану пәндерінің теориясы мен әдістері
негізінде ізгілендіру тереңдей eнiп, жақсы нәтижелер көрсетуде. Сонымен
бipre, информатика, математика және физика қазіргі техниканың теориялық
базасы болып отырғандықтан, көптеген жаңалықтар физика мен математика
саласында ашылуда. Осыдан жалпы білім беретін мектептердегі математика мен
физика пәндерінің ғылымда жетекші орын алып отырғанын көруге болады. Осыған
байланысты зерттеу барысында математика мен физика ғылымындағы
жаңалыктарды, оларды адамның қажетіне дұрыс пайдалануды мектеп оқулығына
көбірек енгізіп, оны оқушыға жеткізу және оны оқыту әдістерін жүйеге
келтірудің қажеттi туындап, бұл пәндердің жаңашылдық ролі өсіп отырғанын
байкадық.
Мектепте математика және физиканы пән ретінде ғана қарап, математиканың
теоремалары мен аксиомаларын, физиканың заңдарын оқытып, тек мамандық
ретінде ғана айтсақ, онда ол оқушылардың білімін шектеу болып табылады.
Математика мен физиканы оқыту барысында жеке тұлғаны дамыту және
қалыптастыру мен негізгі үш кезеңін қарастыруға болады:
Біріншіден, математика мен физика қоршаған ортаны білудің басты көзі.
Екіншіден, математика және физика ғылыми техниканың дамуына жастардың
ілесіп отыруына көмектеседі.
Үшіншіден, математика және физика адамның рухани дамуына ғылыми
көзқарастарының қалыптасуына, логикалық ойлау қабілетінің дамуына
көмектеседі.
Информатика, математика және физика пәндерінің гуманитарлық шамасын көтеру
арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытып өмірдің осы пәндермен
байланысын, математиканың өмірмен байланысы, математика және физиканың
экологияны сақтап, қоршаған ортамен байланысын толық түсіндіргендей болу
керек.
Ғылыми техниканың дамып, еркіндеуіне байланысты математика және физика
қоғам өмірінің дамуына жалпы адам мәдениетінің жоғарылауына, эстетикалық
білім мен тәрбие беруге елеулі әсерін тигізуде. Дәлірек айтқанда,
информатика, математика және физика пәндерінің мазмұнын ізгілендіру арқылы
ақыл-ойдың дамуына, өмірге ғылыми көзқарастың қалыптасуына, физика және
математиканың қоғамдық сананың дамуына әсерін жетілдіру, жеткіншектердің
қоршаған ортаға дұрыс көзқарасын тәрбиелеуге көңіл бөлінуде.
Адам мәдениетінің компоненті қазіргі дүниетанымындағы бастысы екені
түсінікті. Табиғатты сүю үшін ондағы болып жатқан құбылыстарды білу, яғни
қандай заңдылыктарға байланысты өзгерістер болып отырғанын білуі қажет.
Kазіргі математика, физика ғылымы жаңаша әлемдік ойлаудың қалыптасуына
көмегін тигізуде. Жер бетіндегі халықтар мен дүниежүзі халықтарының негізгі
проблемасына көңіл аудару арқылы ізгілік бағытын көтеруін өз жауап
кершілігіне алуда. Осыған орай математика мен физика сабақтарында білім
алуды үш үлкен бөлімше етіп қарауға болады:
сезімді ынталандыру;
білім, білік дағдыларын дамытуға арттыру;
жауапкершілігі мен міндеттерін қалыптастыру.
Осы жұмыстарға жекелеп тоқтайык. Оқушының окуға, білім алуға деген
дұрыс сезімін білім мазмұнына, оның түрлерімен әдістерін меңгеруге деген
дұрыс көзқарасын калыптастыру мұғалімнің басты міндеті сезімді ояту арқылы
белсенді түрде тыңдау, есте сақтау, қайта ойлау арқылы сабақты жақсы
түсінугe, нәтижесінде білім сапасын арттыруға алға қойған мақсатына жетуге
көмектеседі. Математика және физика сабағында сезімді ынталандыру деген
негізінен: математика мен физика пәнінен дұрыс білім беруге жағдай жасау,
сабақ кезінде мақтау және көтермелеп отыру, оқытуда ойын түрлерін тиімді
пайдалану, алға қойған мақсатты жүйелеу болып табылады.
Оқушылардың білім алуда жақсы жетістіктерге жетуіне-күштеріне сенімін
туғызып және оқу үрдісн жеңілдету арқылы жағдай жасау ойластырылады. Бұл
әдіс-оқуға, білім алуға деген сезімін ынталандыратын бірден-бір дұрыс әдіс.
Қуаныш, уайымдауларсыз алдағы уақытта жетістікке жету жолдарын анықтап,
қиындықтарды жеңе білу мүмкін емес. Математика мен физика сабағында
оқушыларға бір тапсырма берумен шектелмей күрделендіре отырып бірнеше
тапсырмалар берумен арқылы оларды орындағанда мақтап, марапатттай отырып,
оқушыларға оңай тапсырмаларды орындатып, өздерінің күшіне сенімін арттырып
оқуға деген қызығушылығын, ынтасын арттыруға болады. Одан әрі біртіндеп
күрделі есептерді, жаттығуларды орындатуға болады. Бірінші жеңіл оңай
есептер, жаттығулар орындатып, екінші қиын, күрделі есептер, жаттығулар
орындату. Сабақ кезінде оқушыларға жекелеп (диферентация) көмектесіп,
қиындығы бірдей тапсырмаларды орындатып, марапаттап, ынталандыруға болады.
Бұдан нашар оқитын оқушылар, есеп шығару тәсілдеріне қарай ұқсас
есептерді, жаттығуларды орындай отырып, өз білімдерін жетілдіреді. Одан әрі
баста берілген есептер мен жаттығуларға ұқсас есептер мен жаттығуларды өз
бетінше орындатуға болады. Көптеген тәжірибелі мұғалімдер оқушылардың
еңбегін дұрыс бағалап, мақтап, жақсы нәтижеге жетіп жүр. Оқушылардың
сезімін басқара білу, оқушылардың еңбегін дұрыс бағалап, мақтап, жақсы сөз
тауып дәл уақытында марапаттап отырудың өзі мұғалімдердің үлкен өнері.
Марапаттау әртүрлі жағдайда болады. Оқу үрдісінде оқушыларды мақтау оның
еңбегін дұрыс бағалау, олардың алған бағыттарының дұрыстығын қолдау,
мадақтау немесе есеп шығару әдістерін мақтау және еңбегіне қарай көтермелеп
бағалау және т.б. оқушыларды мақтау және жазалау әдісін өте қажет болған
жағдайда ғана қолдануға болады. Математика және информатика сабақтарын ойын
түрінде ұйымдастыру арқылы өткізуге болады. Ойынның әртүрлі түрлерін
сабақта қолдану арқылы білім алуға, сабақ оқуға деген белсенділігін
арттыруға болады. Онда компьютерлік дайын ойындарды ойнатып, білім
біліктерін дамытуға, оқу материалына байланысты ойын ретінде құрастырылған
дайын материалды пайдалануға болады.
Математика, информатика және физика сабағында алдағы істейтін
жұмыстарды жүйелеу:
күнделікті сабақта, сол сабақ болатын күні істелетін жұмыстарды жоспарлауда
ізгілік мәселесін ескеру;
апталық, тоқсандық, жылдық істелетін жұмыстарды дайындауда оқушыларды
ізгілікке баулитын материалдарды жүйелеу;
бірнеше жылғы, өз өмірін құру жұмыстарына жүйелеу.
Осылай жүйелеу арқылы оқушылар мектепте информатика, математика және
физикадан өтетін жарыстарға олимпиадаларға, кештерге қатынасуға
дайындалады, емтихан тапсыруға, мектеп бітіруге, жұмыс icтeyгe дайындалып,
өз бетінше жұмыс icтеп, жеке тұлға болып қалыптасады.
Білім, білік, таным дағдыларын дамытудың төмендегідей әдістері бар:
информатика, математика және физика сабақтарында оқу материалдарын қабылдай
білуге дайындау;
оқу материалдары бойынша ойын, қызықты оқиғалар желісін құру;
информатика, математика және физика сабақтарында оқушыларды еліктіре алатын
білім мазмұны, сондай-ак іздене алатындай кезеңдер туғызу керек.
Оқу материалын қабылдай білуге дайындау үшін мұғалімдер алдымен оқушыларға
сол материалдарға дайындық ретінде бірнешe тапсырмалар, жаттығулар, есептер
береді. Сол тапсырмаларды сұрай және оларға қорытынды жасай отырып, әpi
қарай мұғалім жаңа материалды айтып, түсіндіріп, жалғастырады. Сонда оқушы
өздерінің ұмытқандарын естеріне түсіріп, білімдерін ары қарай дамытады.
ІІ. Оффистік программалар және олардың негізгі түрлері
Microsoft Office Proffessional 2003 пакеті құрамында қазіргі кезде
кеңінен қолданылып жүрген қуатты колданбалы программалар бар. Аталған
пакеттің құрамына темендегі оффистік қосымшаларының соңғы версиялары
кіреді:
• Word – мәтіндік процессор;
• Excel - электрондык кестелерді} баскарушы программа;
• Access – мәліметтер қорын басқару жүйесі;
• Power Point - презентация кұрушы құрал;
• Outlook - үстелдік ақпараттық жүйе;
• Publisher - баспа өнімдерін даярлаушы құрал.
Microsoft Office 2003 пакетінде сондай-ак төмендегідей қосымша
жасақтары бар:
• Microsoft Graph - оффистік қосымшаларда әртүрлі диаграммалар құруға
арналған программа;
• Word Art – мәтіндік графиканың программасы;
• Clip Gallery - сурет, аудио- және бейне файлдар коллекциясы.
Офистiк бағдарламаларды орнату үшін келесі әрекеттерді орындау керек:
1. Windows98- дің басты мәзірінен "Панель управления" (Control Panel)
жүйелік бумасын Настройка→ Панель управления (Settings→ Control Panel)
командасы арқылы ашу керек;
2. Бұл бумада орналасқан "Установка и удаления" объектісінде (Install
Remove Programs) тышканды шерту аркылы немесе "Объект" қатарын ерекшелеп
Enter пернесін басу керек. Нәтижесінде экранда "Свойства" сухбат терезесі
шығады: бағдарламаларды орнату және жою (Add Remove Program Properties);
3. Kepeктi қосымшаны тышқан арқылы белгілеп, Добавить Удалить (Add
Remove) батырмасын басу керек;
4. Экранда көрсетілген мәліметтерді орындау керек.
Microsoft Office 2003 пакетінің ерекшелігі ондағы қосымшалардың бәрінің
функциялары ортақ. Мысалы, мәтіндік Word редакторында да, Excel электрондық
кестесінде де, Access мәліметтер қоры жүйесінде де кұжатты сақтау
Сохранить (Save) батырмасы арқылы icкe асырылады. Office 2003 қосымшасын
іске қосу Негізгі меню аркылы жүргізіледі ол үшін Пуск - Программы -
Microsoft Office Tools - Microsoft Office Shortcut Bar әрекеттерін орындау
керек. Сосын сізғе Windows ОЖ- нің қажетті программасын aшy ұсынылады.
Сақ болыңыз! "Добавить Удалить" (Add Remove) батырмасын басқаннан
кейін сақ болу керек, өйткені келесі диалогты сұхбат тepeзeci қандай
сценарий бойынша жүретінін білмейді.
2.1. MS WORD мәтіндік редакторымен жұмыс.
MS WORD – мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға
басып шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша бағдарламасы. Ол-
мәтіндік және графикалық мәліметтерді өңдеу барысында жүзден аса
операцияларды орындай алатын ең кең тараған мәтін редакторларының
бірі.
WORD редакторын орнату, оны іске қосу және онымен жұмыс
істеуді аяқтау.
WORD -пен жұмыс істеуді бастау үшін Windows жүйесінің басқа
бағдарламалары сияқты оны бастапқы нұсқалық (инсталляциялық) дискеттерден
немесе компакт-дискіден компьютерге жазып орнатып алу, яғни құру
керек.
Орнатылған WORD редакторын іске қосу бірнеше жолмен орындалады:
1. Басқару панеліндегі Іске қосу (Пуск) менюінің Атқару (Выполнить)
командасы арқылы, бұл тәсіл редактордың қосымша параметрлерін бекіту
мүмкіндігін береді.
2. Бағдарламалардың Microsoft Office тобындағы WORD шарт белгісінде
тышқанды екі рет сырт еткізу арқылы т.б.
3. Windows жүйесінің Сілтеуіш (Проводник) терезесін пайдалану арқылы.
4. WORD редакторына дайындалған құжаттың шартбелгісіне тышқан
курсорын жеткізіп, оны екі рет сырт еткізу арқылы т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау (доғару) кез-келғен стандартты
тәсілдермен жүргізіле береді, мысалы:
- Файл→Шығу (Выход) меню командаларын таңдау арқылы;
- WORD негізгі терезесінің жүйелік менюдегі Жабу (Закрыть)
командасын орындау арқылы;
- тышқан курсоры терезе тақырыбы аумағында тұрғанда курсорды сол шақ
шеттегі жүйелік меню шарт белгісіне алып барып, тышқанды екі рет сырт
еткізу немесе батырманы бір рет басып, менюдің Жабу (Закрыть) командасын
орындау арқылы.
- редактор терезесінің тақырып оң жақ жоғарғы бұрышындағы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТIК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Д И П Л О М ДЫ Қ Ж Ұ М Ы С
Тақырыбы :Офистік бағдарламаларды орта мектепте оқытудың ерекшеліктері
Жұмыс көлемі_____________________________ ___
Графикалық бөлім_____________________ парақ
Түсіндірме хат _____________________ бет
Диплом жазушы: Байжұманова Е. (_________)
Кеңесшілер
1__________________________________ _(_________)
2__________________________________ _(_________)
3__________________________________ _(_________)
Жұмыс жетекшісі: аға оқытушы _______ Болатбекова Б.С.
Кафедра меңгерушісі: т.ғ.к.,доц. _______ Абдимомынова М.М.
Тараз-2012ж
Мазмұны
I. Кipicпe
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...4
Ақпараттық білім жүйесіндегі информатиканы оқытудың әдістемелік жүиесі
және оның дамуы
1.1. Жалпы білім беретін орта мектептердеп информатика курсын оқытуды
әдістемелік
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...5
1.2. Мектептегі информатика курсын оқытудың мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .7
1.3. Информатика пәнін оқытудың дидактикалық
негіздері ... ... ... ... ... ... .1 2
1.4. Информатика пәнінің білім мазмұны мен оқыту әдістерін ізгілендіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
II. Оффистік бағдарламалар және олардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Microsoft WORD текстік редакторымен жұмыс ... ... ... ... 26
Microsoft EXCEL электрондық кестесімен жұмыс ... ... ... . 34
Microsoft Power Point программасымен жұмыс ... 40
Microsoft Access мәліметтер базасы және мәліметтер базасын басқару
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
Microsoft Publisher программасымен жұмыс ... ... 43
Практикалық бөлім
ІV.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .
V. Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Kіріспе
Бүгінгі акпараттық технологиялар заманында окытудың және білім берудің
жаңа бip түрі пайда болуы заңды кұбылыс болып табылады.
Қазақстан -2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық
моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім
беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Қазіргі заманда ақпараттық технологиялармен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет - деп Елбасы атап
көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
Білім беруді ақпараттандыру, білім салаларының барлық қызметше
ақпараттық технологияны енгізу және ұлттық модельді қалыптастыру -
қазақстандық білім беруді сапалы деңгейге көтерудің алғы шарты.
Компьютерлік оқыту программалары мен жаңа ақпараттық білім құралдарын жасау
және пайдалану қазіргі оқыту технолгияларымен бipгe қолданылып, біте
қайнасуда.
Бұл дипломдық жұмысымда Офистік программаларды пайдалану
тәсілдері оларды тиімді пайдалану жолдары мен ерекшеліктері жайлы
айтылады. Офистік программалармен жұмыс кезінде Microsoft Office
Proffessional 2000-2007 пакеті құрамындағы барлык қазіргі кезде кеңінен
колданылып жүрген қуатты қолданбалы программаларды пайдалануға болады. Бұл
программалар тобын меңгеру аса қиын болмағанмен, олармен жұмыс icтey
ерекшеліктері әртүрлі.
Практика бөлімінде офистік бағдарламаларды орта мектепте оқыту
ерекшеліктері туралы электрондық оқулық кұрылып көрсетілген.
І . АҚПАРАТТЫҚ БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҮЙЕСІ
ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУЫ
1.1 Жалпы білім беретін орта мектептердегі информатика курсын
оқытудың әдістемелік ерекшеліктері
Жалпы білім беретін орта мектепте Информатика және есептеуіш техника
негіздері курсының енгізілуіне байланысты педагогика ғылымының жаңа
саласы пайда болды, оның зерттеу объектісі – информатиканы оқыту әдістемесі
деп аталады.
Мұнда қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқытудың заңдылықтары қарастырылады. Оқыту заңдылықтары информатика
дамуының накты кезеңіне сай зерттеледі. Қазіргі уақытта информатиканы оқыту
әдістемесі қарқынды даму үстінде, оның көптеген мәселері теориялық жағынан
зерттеуді талап етеді. Педгогика ғылымының осы саласы тұтас, әрі толып бip
мәнді болу үшін информатиканың барлык деңгейде оқытылуы зерттелуі керек;
мектепке дейінгі кезеңде, мектепте, орта оқу буындарының барлық типтерінде,
жоғарғы мектепте, информатиканы өзінше оқитындар үшін және т.с.с.
Мектеп көлемінде оқытылатын Информатика курсын оқыту әдістемесі
оқытудың жалпы мақсаттарына сәйкес өзінің алдына келесі міндеттерді қояды:
информатика және eсептеуіш техниканы үйретудің нақты мақсатын және орта
мектептен жалпы білім беру пәнінің мазмұнын анықтау, оқыту түрлерін ұсыну;
информатика және есептеуіш техниканы окытудың барлық құралдарын қарастыру
(оқу құралдары, программалық құралдар, мультимедиялық құралдар,
компьютерлер, интерактивті тақталар т.с.с), мұғалімнің практикалык жұмысына
оларды қолдануға нұсқаулар беру.
Информатиканы оқыту әдістемесі жаңадан қалыптасып келе жатқан жас
ғылым. Педагогика ғылымының ілгері бөлігі ретінде өзінің дамуында
информатиканы оқыту әдістемесі философияға, педагикаға, психолгияға,
информатикаға сүйенеді. Информатика әдістемесіне біріктірілген барлық
әдістемелік педгогикалык білімдер мен тәжірибелер жиынтығынан
Информатиканы оқыту әдістемесі деп аталатын пән болып шығады. Бұл пәннің
мазмұнында информатиканы оқыту әдістемесінің жалпы теориялық негіздері,
типтік техникалык құралдар жиыны және сонымен бipre мектеп курсының нақты
тақырыптарын оқыту әдістері қарастырылады.
Қазіргі уақытта информатиканы оқыту практикасы төмендегі факторларымен
сипатталады:
1) Қазіргі уақытка дейін информатиканы оқытуда жеке мәселелерді оқыту
тереңдігі мен материалдың баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бір-бірімен
айырмашылығы бар, әртүрлі оқу құралдары мен оқу бағдарламалары пайдаланып
келді. Оның үстіне информатиканы оқытатын мұғалімдердің мамандық деңгейі
мен базалық білімі әртүрлі.
2) Қaзipгi уақытта информатиканы оқытуды тек жоғары сыныптарда емес, оны
төменгі буынға да көшірді. Жалпы білім беретін орта мектепте
информатикадан берілетін міндетті білім көлемін қамтитын базалық курс орта
мектептің 7-9 сыныптарынан бастап оқытылады. Мұның өзі информатиканың
мазмұнының және оқыту нәтиженше қойылатын талаптардын осы жастағы
оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сай болуын талап етеді.
3) Информатика курсы алғаш оқу жоспарына кіргенде, компьютерлік
сауаттылықты қамтамасыз ету құралы ретінде, оқушыларды ақпараттық қоғамда
еңбек етуге дайындау үшін енгізілген болатын. Қазipгi уақытта информатика
курсын мектепке жаппай енгізілуі жағдайында барлық пәнді оқытуда
компьютерді қолдану, ЖАТ-ны (жаңа ақпараттық технология), АКТ-ны
(ақпараттық-коммуникациялық технолгия) пайдалану компьютерлік сауаттылықты
қалыптастыру мәселесі шеңберінен тыс жалпы білім беретін пән ретінде оқу-
тәрбие мәселесінің комплексі тұр.
1.2. Мектептегі информатика курсын оқытудың мақсаттары мен
міндеттері
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты - оқушыны дамыту. Осы мақсатка сәйкес
жас және педагогикалық психолгиясында, сондай-ақ оқыту теориясында негізгі
орын алған мәселе - дамыта отырып оқытуды зерттейтін бағыт.
Баланы дамыту сөзін кең мағынада алғанда оның организіміндегі
психикалық және физиологиялық өзгepici, кез - келген қасиетіндегі
қарапайымнан күрделіге, төменгі сатыдан жоғары сатыға кешу деп түсінеді.
Егер бұл мәселені оқыту мен дамытудың өзара қатынасы тұрғысынан
қарастыратын болсақ, онда дамыту деп, әдетте, акыл - ойды дамытуды
түсінеміз.
Мұндағы маңызды мәселе, баланың ақыл ойын дамыту қай деңгейде
оқытуға, ол қандай дәрежеде оның организімінің табиғи дамуына
тәуелділігімен қорытындыланады. Бұдан оқытудың потенциалды мүмкіндігінің
шекарасын тағайындауға, сондай-ак нақты дидактикалық өзгерістің мақсаты мен
міндетін анықтау шығады. Сондықтан оқытудың жалпы мақсатында дидактикалық
тұрғыдан осылай түсінік беруге болады.
Ал, енді информатиканы оқытып, үйретудің мақсаттары жалпы білім
беретін орта және кәсіптік бағдар беретін мектептерде тәрбиелеу мен білім
берудің жалпы мақсаттарымен, сонымен ipгe ғылыми өзгешелігі, қазіргі
қоғамдағы және ғылымдар жүйесіндегі алатын орнымен анықталады.
Сонымен, мектептің алдына темендегідей үш негізгі мақсат
койылады:
1) білім беру;
2) тәрбиелік;
3) практикалық;
Енді мектепке тән осы негізгі мақсаттардың информатиканы оқытудың
жалпы мақсаттарына қатысты болатынын көрсетейік.
1. Мектепте информатиканы оқытудың білім беру мақсаты - әрбір оқушыға
информатика ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беру,
оқушыларға осы білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін
түкпілікті және сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды
қалыптастыру болып табылады.
Информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл-ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі
әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру – дамытушылық мақсаты
оқушының шығармашылық қабілеттерін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл - ойын, ойлау өрісін ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде
қалыптастыруға бағытталған.
2. Мектептегі информатика курсының практикалык, мақсаты- оқушылардың
еңбекке және политехникалык дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуші дайындығын қамтамасыз ететін білімдермен
дағдылармен және іскерліктермен қаруландыру.
Курстың мақсаты қолданбалы және теориялық аспектілердің байланысын
жүйелі түрде ашып көрсетіп, алгоритмдеудің, программалаудың ЭЕМ-нің қaзipгi
кезендегі өндірістегі рөлі мен маңызын айқындау болып табылады. Информатика
курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында информатикаға және ЭЕМ - ға
байланысты мәліметтер, ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа ғылымдар жайында
мәліметтер берілуі тиіс. Мұнымен қатар, информатиканың практикалық
мақсатының тұрмыстық аспектісі де бар. Ол күнделікті өмірде, тұрмыста
жастарды компьютерлік техниканы сауатты пайдалануға үйретеді.
Корыта келгенде, информатиканы оқытудың практикалық мақсаты -
оқушыларды практикалық қызметке, еңбекке, басқа пәндерді оқыту процессінде
практикалық есептер шешуге және оны ақпараттык қоғамда өмір сүруге
дайындауға бағытталған.
3. Мектептегі информатика курсынын тәрбиелік мақсаты өте зор. Информатиканы
оқыту барысында ой еңбегінің мәдениеті жаңа саналы деңгейде қалыптасады,
оқушы өзінің жұмысын жоспарлай білу, оны ұтымды орындай біліу бастапқы
жоспарды оның орындалуымен байланыстыра білу сияқты жалпы адамзатты мәні
бар қасиеттерде қалыптасады. Информатиканы оқытудағы алгоритмдеу мен
программалар құру, олар ЭЕМ-де орындау оқушыдан ойланудан және шыдамдылықты
арттыруды, көңіл қоя білімді, көз алдына елестете білуді талап етеді.
Сонымен қатар жеке адамның табандылық, алдына мақсат қоя білу,
шығармашылық, белсенділік көрсете білу, жұмыспен жауапкершілікпен қарау,
сенімді, тәртіпті, бар мүмкіншілікті қолдана білу сияқты қасиеттерін
дамытады. Алгоритмді жазуға дағдылану жауапкершікпен қаруды, жаңа талап
қоюды талап етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудағы тәрбиелік мақсат-оқушыны азаматтыққа
адамгершілік қасиетке және жоғары саналыққа алуға бағытталған.
Информатика оқып үйренудің жоғарыда аталған мақсаттары бір-бірімен
өте тығыз байланысты, оларды бір-бірімен ажыратуға болмайды. Оқушыларға
негізгі жалпы білімді беріп болмай, информатиканың тәрбиелік эффектісін
алуға болмайды. Мектепте информатиканы оқытудың жалпы дидактикадан
басталады. Қазігі қоғамның дамуына байланысты дидактиканың көптеген
қағидалары өзгеріске ұшырап отыр. Информатика жас ғылым болғандықтан, ол
даму үстінде. Оны мектепте оқыту мазмұнды да әлі қалыптасу үстінде осындай
жағдайда ғылыми тұрғыдан негізделген мақсат қана оқыту мазмұнын дәл
анықтауға мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта қалыптасқан информатиканы оқытудың практикасы
төмендгідей негізгі факторлармен сипатталады:
Біріншіден, бұл күндері информатиканы оқытуда жеке мәселелерді оқыту
тереңдігі мен материалдың баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бір-біріне
едәуір айырмашылығы бар, әртүрлі оқу құралдарымен оқу бағдарламалары
пайдаланылады. Тағы бip айтылатын мәселе информатиканы оқытатын мұғалімдер
мамандық деңгейі мен базалық білімі әртүрлі. Сондықтан әр мектептен
информатиканы оқытудың нақты мазмұны мен бұл пән бойынша окушылардың
дайындығына жеке оқушылар тарапынан койылатын талаптардың денгейі түрліше.
Бұдан көптеген мектептерде жалпы білімдік мәні бар курстың маңызды
мәселелері қалып қояды.
Екіншіден, қaзipгi уакытта информатиканы оқытудың тек жоғарғы
кластарда ғана емес, төменгі буынға көшіру қажеттілігі алынып отыр.
Жарияланып жатқан тұжырымдамаларда жалпы білім беретін орта мектепте
информатикадан берілетін міндетті білім көлемін қамтитын базалык курс орта
мектептің 7-9 сыныптарына көшу кepeктiгi керсетілген. Ал, бұл
информатиканың мазмұнының және оқыту нәтижесіне қойылатын талаптардың осы
жастағы оқушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сай болуын талап етеді.
Үшіншіден, информатика курсы алғаш оқу жоспарына кіргенде,
компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз ету құралы ретінде, оқушыларды
информациялық қоғамда еңбек етуге дайындау үшін енгізілгені белгілі. Бұдан
бұл курстың жалпы білім беретін маңызды міндеті ескерілмей қалған. Қазіргі
уақытта компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру үшін информатика негіздерін
зерттеу мәселесінде біртіндеп межелеп бөлiну байқалып келе жатыр. Есептеуіш
техниканың мектепке жаппай енгізілуі жағдайында барлық пәнді оқытудағы
компьютердің қолдануы төменгі кластарда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастырудан бастап, мектептен барлык оқу пәндерінде қалыптастырылатын
жалпы оқу іскерлігімен сипатталады. Мектептегі информатика курсының
болашақтағы дамуы, бұл курстың жалпы білім беретін функциясымен, оның
окушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту сияқты жалпы мәселелерді шешуден
потенциялдық мүмкіндіктеріне баса көңіл аударуына, басқа сөзбен айтқанда,
компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру мәселесінен жалпы білім беретін оқу
пәніне көшуге байланысты. Осындай өзгерістердің бағытына сәйкес
информатиканы оқытудың мақсаты, оның мазмұнын қайта кұруды талап етеді.
Мектепте информатикадан берілетін білімнің негізгі компоненттерін бөлу
мұғалімдерге көмек көрсетіп, оқушылардың дайындығына негізделетін
талаптарды жасауға бағыт бepyi, курстың мазмұнындағы жалпы білімдік мәні
бар негізгі мәселерді айқындауға мүмкіндік береді. Білім беру жүйесінің
басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық қазыналар ғылым мен
практиканың жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыру және дамыту
үшін қажетті жағдайлар жасау. Білім беру үздіксіз процесс болса,
информатиканы оқыту да үздіксіз болуы қажет.
Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатикадан
мемлекеттік білім беру стандарты осы мәселені көздейді.
Ал, стандарт осы пәнді орта мектепте үздіксіз білім беру тұжырымдамасына
негізделіп жасалынған. Тұжырымдама білім беру жүйесін демократияландыру
принциптерін жүзеге асыруға бағытталып кұрылған. Мұнда оқушы өз бетімен
танымдық қызмет жасап, дами алатын субъект болса, мұғалім осы кызметтің
тиімді ұйымдастырылуына, нәтижелі болуына жауап беретін, шығармашылықпен
жұмыс істейтін жеке тұлға. Жалпы информатика курсының мазмұны мынадай екі
үлкен дидактикалык мәселені шешуге бағытталуы керек:
компьютер - оқыту объекті;
компьютер - әмбебаб таным құралы.
Оқушы таным субъектісі болған кезде бұл екі мәселе бірін-бірі
толықтыра отырып курстың негізгі мазмұнын құрайды.
Информатика курсының мектептегі негізгі мазмұны мынадай үш кешенді
мәселелердің төңірегінде шоғырланған: біріншісі - компьютерлік техникамен
танысу, оның негізгі элементтері мен жалпы жұмыс істеу принциптерімен
танысу; екіншісі - алгоритмдеу және программалау негіздерін оқып үйрену;
үшіншісі - информатиканың колдану шеңберін анықтау.
1.3. Информатика пәнін оқытудың дидактикалық негіздері
Кез келген пәнді оқыу процесін ұйымдастыруда оқушыларға білім беру
мен тәрбиелеудің мақсаттарына сай оқыту заңдарын пайдалану тәсілдерін
сипаттайтын дидақтикалық принциптердің басшылыққа алынатыны белгілi.
Дидактикалық принциптер оқу мен тәрбие жұмысын қалай құруды жүзеге асыруды
және жетілдіруді қамтамасыз ететін нұсқауларды қамтиды. Әрине, компьютерді
пайдаланып оқытылатын оқуды ұйымдастыруда дидактикалық принциптердің
басшылыққа алынатыны түсінікті. Дегенмен, оқытудың компьютерлік
технологиясының дидактикалық категорияларының өзіндік ерекшеліктері бар,
тіпті кейбір дәстүрлі принциптердің аумағы кеңейіп, осы технология кезінде
ғана шын мәнінде іске асуға мүмкіндік алады. Енді дидактикалық,
принциптерге және олардың компьютері (шығу құралы ретінде пайдаланғандағы
сипатына тоқталайық
а) жүйелік және бірізділік принципі
Пәнді оқытудағы жүйелілік дегеніміз – пәнді өзінің құрылымы мен ішкі
логикасы сай белгілі бip тәртіппен оқыту және оның негізгі ұғымдары мен
қағидаларын біртіндеп игеру деген сөз. Бірізділіктің сипаты оқыту
процесінің
қарапайымнан күрделiгe;
түсініктен ұғымға;
белгіліден белгісізге;
білімнен ікерлікке, одан машыққа ұласуы.
Мұғалім оқу материалын мүлтіксіз жүйемен әрбір соңғы ғылыми қағиданы
кейінгі сабақтарда өрістетіп материал мен жаңа материалдарды сабақтастырып
отырса, оқушылар білімді әpi саналы әpi баянды меңгереді. Егер оқу
процесіндегі жүйелілік пен бірізділік бұзылса, онда оқушылардың білім алуы
екі талай.
Мұнда ескертіп бip жайт – мұғалім оқу материалдарының ішінен өзекті
мәселелерді іріктеп, оқушылардың санасына сіңіре беру керек.
Оқушылардың алған білімін жүйелеу үшін тараулар бойынша оқу
материалдарын қайталап отыру қажет. Білімді жүйелі меңгеру үшін оқушылар
пәннің логикалық құрылымын түсінуі керек.
Пәнішік жүйелілік пен бірізділікті қамтамасыз етумен қатар, пәнаралық
сақтау керек. Бұл оқушылардың дүниетанымын кеңейтуге, белсенділігінің
артуына ықпал етеді. Мұны пәнішілік және пәнаралық байланысты, немесе білім
мазмұнындағы интеграция проблемасын шешу арқылы жүзеге асыруға болады. Ал
бұл ретте компьютердің әмбебап мүмкіншілігі, яғни өз жадына орасан зор
мәліметтер базасын сақтай білуі, оны шапшан, қажетті формада пайдалануға
жағдай жасауы т.б. мүмкіншіліктері бар екені белгілі.
Жүйелілік принципі тек мазмұнға ғана емес, сонымен қатар оқу
процесінің жүру барысында да қатысты өйткені бұл да оқушының дамуын
қамтамасыз етуге бағытталған мұғалім мен оқушының жүйелі, мақсатты қызметі.
Алайда жүйелілік пен бірізділікті сақтаймын деп материалды тәптіштеп
түсіндіріп, олардың арасындағы байланысты жөн - жазықсыз ашып көрсете
берудің де зиянды жақтары бар. Кейде бұл байланысты оқушылардың өздеріне
табуға қалдыру да керек. Оны проблемалық ахуал туғызу арқылы да
ұйымдастыру болады. Жоғарыда бiз проблемалық есептерді компьютермен қалай
тиімді шешуге болатынын көрдік. Бұл жағдайда оқушы белсенді, творчествомен
жұмыс істейді де, оқытудағы жүйелілікті өзі тауып, бірізділікті өзі
ұйымдастырады.
б) Көрнекілік принципі немесе нақты мен абстрактының арасындағы бос
кеңістікті толтыру.
Кез келғен нәрсені қабылдау бақылауға, ойлауға әкеледі. Демек,
объектіні бақылауда оқушылар өз тану жолында нақтымен абстракцияны бірдей
қабылдайды. Мысалы, географиялык карталар, диаграмма, плакаттар т.б.
мазмұнды көрнекі түрде берсе де, нақты шындықты жалпылама түрде, шартты
белгілердің көмегімен сипаттайды.
Оқытудың дәстүрлі технологиясында көрнекіліктің табиғи, кескіндік
(фотосуреттер) және символдық (графиктер, сызбалар, диаграммалар) деп
аталатын үш түрі бар.
Көрнекіліктердің әр түрінің өзіне тән атқаратын функциялары болады.
Сондықтан оқу процесінде көрнекілікті пайдаланғанда бірқатар методикалық
талаптарды орындаған жөн. Көрнекі сабактың мақсатына сай орындалуы тиіс,
оларды пайдаланбаған оқушылардың дұрыс қабылдауын камтамасыз ету үшін,
құралдың неғұрлым маңызды жақтарына назар аударған жөн; сабақта көрнекi
құралдар шамадан тыс көп болмағаны, яғни, мақсатка жетуге қажеттілерін ғана
пайдаланған маңызды. Егер сабақ кезінде бірнеше көрнекті құрал көрсетілуі
қажет болса, олардың бәрін бip уақытта емес әрқайсысын қажетінше кезеңімен
пайдаланған орынды.
Сабақ кезінде мұғалімнің өзінің баяндауы мен көрнекілікті үлестіруі
елеулі роль атқарады. Дидактикада үлестірудің екі тәсілі бар. Біріншісінде
көрнекті құрал мұғалім түсіндіруінен бұрын көрсетіледі. Бұл жағдайда
мұғалім оқушылардың ic - әрекетін, байқағыштығын бақылай отырып, керегінше
мағлұмат алуына жетекшілік етеді. Екіншісінде көрнекті құралды көрсетуден
бұрын мұғалім оқу материалын түсіндіреді.
Бұл екі тәсілдің біріншісі тиімдірек, себебі ол қажетті білімді
меңгерумен бipre оқушылардың байқағыштық қабілеттерінің өрістеуіне
көмектеседі. Бipaқ, көрнекі құралдарды шамадан тыс қолдану оқушылардың
ойлау қызметше кері әсер ететінін де ескерген жөн.
Демек, көрнекіліктің басты мақсаты - бақылау арқылы ой түю. Оқуға
компьютерді пайдаланғанда түрлі - түсті реңдеп таблица, диаграммалармен
қозғалыстағы денелерді сипаттауға, процесті имитациялауға, тіпті оның
ағымын математикалық моделдеу арқылы дәл, әpi көрнекі сипаттауға болады.
Ендеше компьютерді пайдалану арқылы көpнeкiлiк принципін соғұрлым кеңейтуғе
болады. Демек, компьютерді пайдаланып оқытудың мазмұнын анықтауға, бұрын
техникалық құралдардың шамасы жетпеген кейбір жетістіктерге жетуге болады.
Мысалы, көзге көрінбейтін процестердің ағымын компьютерде дәл сипаттауға
болады. Әрине компьютердегі сипатталған мультипликацияға интерактивті режим
арқасында оқушы әр уақыт әсер туғызып, оның болып жатқан процеске тигізетін
әсерін бақылай алады, бұдан өтіп жатқан процесс жөнінде ой түйеді. Бұл
көрнекіліктен бұрын соңғы болып көрмеген жаңа мүмкіндік!
г)Түсініктiлiк пен ғылымилық принциптері
Түсініктілік принципі дидактиканың Ян Каменский дәуірінен келе жатқан
басты принциптерінің бipi Ұлы дидактика кітабында ол 10 принципті
келтіреді. Енді соның кейбіреулеріне тоқталайық.
Білім беруді баланың ақыл - ойы қалыптасып бітпей ерте жастан бастау керек:
Білім беруді қарапайымнан күрделіге қарай дамыту керек:
Беліліден белгісізге қарай жүретін оқыту тиімді болмақ т.б.
Әрине, бұл принциптің мақсаты жеңіл материалдарды, ғана оқытып,
қиын тақырыптарды алып тастау емес, педагогиканың жоғарыда аталған
припциптерінің берік сақталуын көздеу. Педагогикалык ережелер сақталмаған
сабақтарда оңай материалдың өзi қиындап кетуі мүмкін, ал кepiciншe, дұрыс
ұйымдастырылмаған сабақ процесінде күрделінің өзі жеңілдейді. Оқу
материалының түсініктілігі оның күрделігіне, оқушылардың даму ерекшеліктері
мен дайындық деңгейіне, білімді саналы меңгеруге көмектесетін орынды
қолданылуына байланысты.
Ғылымилық принциптің басты шарттары:
білімнің мазмұны ғылымның қазіргі деңгейіне сай болуы;
ғылыми танымның жалпы әдістері жайында оқушыларда дұрыс түсініктер
қалыптастыру.
3) Таным процесінің маңызды заңдылықтарын оқушыларға көрсету. Бұл
шарттар өзара тығыз байланысты. Бұл байланыс физикада айтылатын қатынас
ыдыстардың байланысына ұксайды. Шынында да, ғылымилық принципі білім
мазмұнының ғылым мен техниканың соңғы жеткен деңгейіне сай болуын талап
етеді. Бұның, әсіреce, түсініктілік принципіне әсері қауіпті болады,
өйткені бұл принцип жаңа мазмұнға сәйкестікті оқу әдісі мен оқыту құралының
тиімді пайдаланылуын үйлестіру қажет етеді. Дидактиканың ғылымилық принципі
білім мазмұнына жеке материал, не тарау түріндегі жаңа үлес қосып қоймай,
кейде тұтас пәннің мектепте оқытылуын туғызады. Мысалы, қазіргі біз өмір
сүріп отырған информация ғасыры мен осы дәуірден өмірдің әлеуметтік
тапсырысы компьютерді өмірдің барлық сапасына, оның ішінде оқу процесінде
қолданылуына, оқушылардың компьютер туралы білімі болуына сұраныс туғызып
отыр. Ендеше ғылымилық принципі компьютерлік техниканың оқыту қуралы
ретінде қолданылуын талап етеді екен.
Сонымен, оқытудың компьютерлік технолоғиясын жасау - дидактикалық
ғылымилық және түсініктілік принциптерінің арасындағы жоғарыда аталған
байланыс – түйінді тиімді шешуге жағдай жасайды.
е) Білімнің баяндылығы. Бұл принцип бұрын оқылған материалдарды әрдайым
еске ұстап және оларды оқу барысында пайдаланып отыруды көздейді. Демек
белгілі бip пәнғе оқытканда оқушылар алған білімін ұзак еске сақтайтындай,
оларды одан әpi өрістететіндей, алға білімін жаңа ситуация қолдана білетін
іскерлігін дамытатындай етіп ұйымдастыру керек.
Білімнің баяндылығы оқушылардың белсенділігіне, ынтасына және ic -
қимылының даралығына байланысты. Бұл принципті жүзеге асыру үшін мұғалімге
мынадай талаптар қойылады:
Өткен материалды қайталауды іскерлікпен ұйымдастыру.
Оқушылардың білімі мен икемін уақытылы тексеріп, олардың біліміндегі
олқылықтарды дер кезінде ескертіп, жойып отыру.
Оқушыларға ұсынылатын есептер мен жаттығуларды жүйелілік сипатына ерекше
назар аудару.
Оқушыларға мынадай талаптар қойылады:
1) Оку материалын анық әpi қысқа баяндап әрбіp теориялық жаттығуларды
практикалық мысалдармен қуаттап отыру.
2) Өзіндік жұмыстардың алуан түрлерін орындай білу.
3) Теорияны қарапайым есепттер шығаруға қолдана білу.
Бұдан білімнің баяндылығы принципінің дидактиканың басқа, әсіресе,
бірізділік принципімен тығыз байланысты бар екенін көреміз. Оқушыларға
қойылатын талаптарға келсек, жүргізілген педагогикалық тәжірибелер қaзipri
мектеп оқушыларының өтілген теорияны практикада түсініп қолдана білу
дағдысының жеткілікті дамымағандығын көрсетіп отыр. Оның басты бір ceбeбi
-қазіргі мектепке оқушының белсенді, өзі бетімен дара жұмыс жасауы дұрыс
ұйымдастырылмаған. Оқушылар теориялык заңдылықты жете түсінбейді, өйткені
оқушыны зерттеуші ролінде қалыптастыруда қазіргі мазмұнның, әдістің,
технологияның әлсіз екені көрініп отыр. Ал, ол оқу процесінде компьютерді
пайдалану, оқытудың компьютерлік технолоғиясын жасау-оқушылардың ынтасын
белсенділігін өз бетінше творчестволық іздену қызметін қалыптастыруға
бағытталған. Демек, компьютерді оқыту ісінеде пайдалану дидактиканың
баяндылық принципін толық icкe асыруға мүмкіндік жасайды.
ж) Оқытудың ұжымдық сипаты және оқушылардың дербес ерекшеліктерін ескеру.
Бұл принцип әpбip оқушының білімді игеру қабілетін арттыруды
көздейді.
Оқушының дербес ерекшелігі деп отырғанымыз - олардың кабілет деңгейі.
Психологтардың пайымдауынша кейбір оқушылар оқу материалын толық меңгеріп
оларды жаңа материалды меңгергенде іске жаратып, өздігінен дамытуға икемді
болады. Бұл меңгерудің жоғары сатысы. Екіншілері оқу материалдарының
маңызды жақтарын меңгеріп, жаңа материалды есептер шығаруға қолдана алады.
Бұл меңгерудің төменгі сатысында оқушылар оқу материалдарының жеке
қырларын ғана ұғынып, кейде тіпті ұкпай, соның нәтижесінде есепті не
жаттығуды орындай алмайды.
Сондықтан оқушылардың білім деңгейлерін теңестіру үшін мұғалім
тарапынан әр түрлі дәрежеде көмек көрсетіліп, әр алуан есептер ұсынылуы
қажет.
Бақылау жұмысын жазғанда, үй тапсырмаларын орындағанда, сыныптан тыс
жұмыстар жүргізгенде мұғалім оқушыларың өзіндік ерекшелктерін ескеруі
керек. Оқытудың компьютерлік технологиясын жасағанда Оқушы - компьютер
диалогы арқылы оқытуды даралауды толық іске асыруға болады. Мұғалім өзінің
машинасы арқылы локальді жүйеге біріккен компьютерлердің әр қайсысына
қажетті инфорамция - үйретуші программаторы үлестіреді. Бұл реттегі басты
проблема - етіліп жатқан материалға сәйкес әр баланың ерекшелігін ескеріп
тапсырмалар мен өзіндік жұмыстарды таңдай білу.
Компьютермен жұмыс оқушының өз кызметін өзі жоспарлай, орындай және
ең бастысы, шапшаң тексере білу дағдысына үйретеді. Бұл жағдайда мектепке
дейінгі бүлдіршіндердің өзі дамытушы ойын программаларымен не Лого
жүйесімен жұмыс жасап осы біліктерге үйретеді.
Оқушылардың дербес ерекшеліктерін ескеру мен қоса оқытудың ұжымдық
формасын ұмытпаған да жөн. Бұл оқушыларды жұмыла істеге, бірін-бipi тыңдай
және тартыса білуге үйретеді. Бұл кезде олар компьютермен емес мұғаліммен
және өзара диалогқа түседі. Компьютерді оқытуға пайдаланғанда оқытудың дара
және ұжымдық формаларын қалайша тиімді үйлестіруге болатынын біз жоғарыда
көрдік.
Оқытуға компьютерді пайдаланғанда кейде бip компьютермен екі оқушының
жұмыс жасауының да пайдалы жақтары бар екенін тәжірибе көрсетіп отыр. Мұнда
екі оқушы, тапсырманы, ақылдаса отырып шешеді. Әрине, оқытудың мұндай
формасын пайдалануда оның тиімді не тиімсіз болатынын ескеріп, алдын ала
бағалап алуымыз керек..
з) Теорияның практикамен байланыс принципi
Бұл принцип те дидактиканың басқа принциптерімен тығыз байланысты.
Әлбетте, мұның өзіндік мазмұны бар. Оның негізіне нақтылықты танумен
(теория бунын салдары боп табылады) онын өзгepici, яғни пракатика
арасындағы байланысты ұғыну жатады.
Теория дегеніміз нақтылыктың, реалды шындыктың берілген облысы мен
олардың түрлену механизмдерін, түсіндіретін пайымдаулар жиыны. Практика -
адамдардың өз қажетін сәйкесті нақтылықты түрлендіруге бағытталған
материалды қызмет. Екеуінің арасында байланысы бар: теория жастарға дүние
тануды үйретсе, практика сол қоршаған дүниеге қалай тиімді әсер етуді
үйретеді.
Поляк дидакты К.Лехтың пікірінше бұл екеуінің арасындағы рационалды
байланыс мынадай төрт түрде берілуі мүмкін:
1. Практикалық сипаттағы танымдық мазмұн мен ойлаудың теориялык сипаттағы
ойлау мен мазмұнның бірлігі.
2.Алынған информацияның құрылымдық бірлігі және олардың практикада, әсіресе
жаңа информация алу кезінде пайдалануы құбылысты түсіндіре және көре білу.
3. Ғылым мен техниканың бірігуі.
4. Танымның қызметпен бірігуі, әртурлі ic - әрекеттерді жоспарлау және
орындау.
Компьютерді оқытуға пайдалануда осы аталған байланыстар өзінің шынайы
түріне енеді. Шынында да, мұнда ғылым мен техниканың, таным мен кызметтің
бірігулері өте айқын көрінеді. Алгоритм құру, программалау - ic -
әрекеттерді жоспарлау мен оларды орындаудың нақты көріністерi. Жоғарыда бip
компьютердің моделденген құбылыстарды жан - жақты түсіндіре және көрсете
білетін қабілеті бар екенін де көрдік.
1.4. Информатика пәнінің білім мазмұны мен оқыту әдістерін ізгілендіру
жолдары
Қазіргі математика мен жаратылыстану пәндерінің теориясы мен әдістері
негізінде ізгілендіру тереңдей eнiп, жақсы нәтижелер көрсетуде. Сонымен
бipre, информатика, математика және физика қазіргі техниканың теориялық
базасы болып отырғандықтан, көптеген жаңалықтар физика мен математика
саласында ашылуда. Осыдан жалпы білім беретін мектептердегі математика мен
физика пәндерінің ғылымда жетекші орын алып отырғанын көруге болады. Осыған
байланысты зерттеу барысында математика мен физика ғылымындағы
жаңалыктарды, оларды адамның қажетіне дұрыс пайдалануды мектеп оқулығына
көбірек енгізіп, оны оқушыға жеткізу және оны оқыту әдістерін жүйеге
келтірудің қажеттi туындап, бұл пәндердің жаңашылдық ролі өсіп отырғанын
байкадық.
Мектепте математика және физиканы пән ретінде ғана қарап, математиканың
теоремалары мен аксиомаларын, физиканың заңдарын оқытып, тек мамандық
ретінде ғана айтсақ, онда ол оқушылардың білімін шектеу болып табылады.
Математика мен физиканы оқыту барысында жеке тұлғаны дамыту және
қалыптастыру мен негізгі үш кезеңін қарастыруға болады:
Біріншіден, математика мен физика қоршаған ортаны білудің басты көзі.
Екіншіден, математика және физика ғылыми техниканың дамуына жастардың
ілесіп отыруына көмектеседі.
Үшіншіден, математика және физика адамның рухани дамуына ғылыми
көзқарастарының қалыптасуына, логикалық ойлау қабілетінің дамуына
көмектеседі.
Информатика, математика және физика пәндерінің гуманитарлық шамасын көтеру
арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытып өмірдің осы пәндермен
байланысын, математиканың өмірмен байланысы, математика және физиканың
экологияны сақтап, қоршаған ортамен байланысын толық түсіндіргендей болу
керек.
Ғылыми техниканың дамып, еркіндеуіне байланысты математика және физика
қоғам өмірінің дамуына жалпы адам мәдениетінің жоғарылауына, эстетикалық
білім мен тәрбие беруге елеулі әсерін тигізуде. Дәлірек айтқанда,
информатика, математика және физика пәндерінің мазмұнын ізгілендіру арқылы
ақыл-ойдың дамуына, өмірге ғылыми көзқарастың қалыптасуына, физика және
математиканың қоғамдық сананың дамуына әсерін жетілдіру, жеткіншектердің
қоршаған ортаға дұрыс көзқарасын тәрбиелеуге көңіл бөлінуде.
Адам мәдениетінің компоненті қазіргі дүниетанымындағы бастысы екені
түсінікті. Табиғатты сүю үшін ондағы болып жатқан құбылыстарды білу, яғни
қандай заңдылыктарға байланысты өзгерістер болып отырғанын білуі қажет.
Kазіргі математика, физика ғылымы жаңаша әлемдік ойлаудың қалыптасуына
көмегін тигізуде. Жер бетіндегі халықтар мен дүниежүзі халықтарының негізгі
проблемасына көңіл аудару арқылы ізгілік бағытын көтеруін өз жауап
кершілігіне алуда. Осыған орай математика мен физика сабақтарында білім
алуды үш үлкен бөлімше етіп қарауға болады:
сезімді ынталандыру;
білім, білік дағдыларын дамытуға арттыру;
жауапкершілігі мен міндеттерін қалыптастыру.
Осы жұмыстарға жекелеп тоқтайык. Оқушының окуға, білім алуға деген
дұрыс сезімін білім мазмұнына, оның түрлерімен әдістерін меңгеруге деген
дұрыс көзқарасын калыптастыру мұғалімнің басты міндеті сезімді ояту арқылы
белсенді түрде тыңдау, есте сақтау, қайта ойлау арқылы сабақты жақсы
түсінугe, нәтижесінде білім сапасын арттыруға алға қойған мақсатына жетуге
көмектеседі. Математика және физика сабағында сезімді ынталандыру деген
негізінен: математика мен физика пәнінен дұрыс білім беруге жағдай жасау,
сабақ кезінде мақтау және көтермелеп отыру, оқытуда ойын түрлерін тиімді
пайдалану, алға қойған мақсатты жүйелеу болып табылады.
Оқушылардың білім алуда жақсы жетістіктерге жетуіне-күштеріне сенімін
туғызып және оқу үрдісн жеңілдету арқылы жағдай жасау ойластырылады. Бұл
әдіс-оқуға, білім алуға деген сезімін ынталандыратын бірден-бір дұрыс әдіс.
Қуаныш, уайымдауларсыз алдағы уақытта жетістікке жету жолдарын анықтап,
қиындықтарды жеңе білу мүмкін емес. Математика мен физика сабағында
оқушыларға бір тапсырма берумен шектелмей күрделендіре отырып бірнеше
тапсырмалар берумен арқылы оларды орындағанда мақтап, марапатттай отырып,
оқушыларға оңай тапсырмаларды орындатып, өздерінің күшіне сенімін арттырып
оқуға деген қызығушылығын, ынтасын арттыруға болады. Одан әрі біртіндеп
күрделі есептерді, жаттығуларды орындатуға болады. Бірінші жеңіл оңай
есептер, жаттығулар орындатып, екінші қиын, күрделі есептер, жаттығулар
орындату. Сабақ кезінде оқушыларға жекелеп (диферентация) көмектесіп,
қиындығы бірдей тапсырмаларды орындатып, марапаттап, ынталандыруға болады.
Бұдан нашар оқитын оқушылар, есеп шығару тәсілдеріне қарай ұқсас
есептерді, жаттығуларды орындай отырып, өз білімдерін жетілдіреді. Одан әрі
баста берілген есептер мен жаттығуларға ұқсас есептер мен жаттығуларды өз
бетінше орындатуға болады. Көптеген тәжірибелі мұғалімдер оқушылардың
еңбегін дұрыс бағалап, мақтап, жақсы нәтижеге жетіп жүр. Оқушылардың
сезімін басқара білу, оқушылардың еңбегін дұрыс бағалап, мақтап, жақсы сөз
тауып дәл уақытында марапаттап отырудың өзі мұғалімдердің үлкен өнері.
Марапаттау әртүрлі жағдайда болады. Оқу үрдісінде оқушыларды мақтау оның
еңбегін дұрыс бағалау, олардың алған бағыттарының дұрыстығын қолдау,
мадақтау немесе есеп шығару әдістерін мақтау және еңбегіне қарай көтермелеп
бағалау және т.б. оқушыларды мақтау және жазалау әдісін өте қажет болған
жағдайда ғана қолдануға болады. Математика және информатика сабақтарын ойын
түрінде ұйымдастыру арқылы өткізуге болады. Ойынның әртүрлі түрлерін
сабақта қолдану арқылы білім алуға, сабақ оқуға деген белсенділігін
арттыруға болады. Онда компьютерлік дайын ойындарды ойнатып, білім
біліктерін дамытуға, оқу материалына байланысты ойын ретінде құрастырылған
дайын материалды пайдалануға болады.
Математика, информатика және физика сабағында алдағы істейтін
жұмыстарды жүйелеу:
күнделікті сабақта, сол сабақ болатын күні істелетін жұмыстарды жоспарлауда
ізгілік мәселесін ескеру;
апталық, тоқсандық, жылдық істелетін жұмыстарды дайындауда оқушыларды
ізгілікке баулитын материалдарды жүйелеу;
бірнеше жылғы, өз өмірін құру жұмыстарына жүйелеу.
Осылай жүйелеу арқылы оқушылар мектепте информатика, математика және
физикадан өтетін жарыстарға олимпиадаларға, кештерге қатынасуға
дайындалады, емтихан тапсыруға, мектеп бітіруге, жұмыс icтeyгe дайындалып,
өз бетінше жұмыс icтеп, жеке тұлға болып қалыптасады.
Білім, білік, таным дағдыларын дамытудың төмендегідей әдістері бар:
информатика, математика және физика сабақтарында оқу материалдарын қабылдай
білуге дайындау;
оқу материалдары бойынша ойын, қызықты оқиғалар желісін құру;
информатика, математика және физика сабақтарында оқушыларды еліктіре алатын
білім мазмұны, сондай-ак іздене алатындай кезеңдер туғызу керек.
Оқу материалын қабылдай білуге дайындау үшін мұғалімдер алдымен оқушыларға
сол материалдарға дайындық ретінде бірнешe тапсырмалар, жаттығулар, есептер
береді. Сол тапсырмаларды сұрай және оларға қорытынды жасай отырып, әpi
қарай мұғалім жаңа материалды айтып, түсіндіріп, жалғастырады. Сонда оқушы
өздерінің ұмытқандарын естеріне түсіріп, білімдерін ары қарай дамытады.
ІІ. Оффистік программалар және олардың негізгі түрлері
Microsoft Office Proffessional 2003 пакеті құрамында қазіргі кезде
кеңінен қолданылып жүрген қуатты колданбалы программалар бар. Аталған
пакеттің құрамына темендегі оффистік қосымшаларының соңғы версиялары
кіреді:
• Word – мәтіндік процессор;
• Excel - электрондык кестелерді} баскарушы программа;
• Access – мәліметтер қорын басқару жүйесі;
• Power Point - презентация кұрушы құрал;
• Outlook - үстелдік ақпараттық жүйе;
• Publisher - баспа өнімдерін даярлаушы құрал.
Microsoft Office 2003 пакетінде сондай-ак төмендегідей қосымша
жасақтары бар:
• Microsoft Graph - оффистік қосымшаларда әртүрлі диаграммалар құруға
арналған программа;
• Word Art – мәтіндік графиканың программасы;
• Clip Gallery - сурет, аудио- және бейне файлдар коллекциясы.
Офистiк бағдарламаларды орнату үшін келесі әрекеттерді орындау керек:
1. Windows98- дің басты мәзірінен "Панель управления" (Control Panel)
жүйелік бумасын Настройка→ Панель управления (Settings→ Control Panel)
командасы арқылы ашу керек;
2. Бұл бумада орналасқан "Установка и удаления" объектісінде (Install
Remove Programs) тышканды шерту аркылы немесе "Объект" қатарын ерекшелеп
Enter пернесін басу керек. Нәтижесінде экранда "Свойства" сухбат терезесі
шығады: бағдарламаларды орнату және жою (Add Remove Program Properties);
3. Kepeктi қосымшаны тышқан арқылы белгілеп, Добавить Удалить (Add
Remove) батырмасын басу керек;
4. Экранда көрсетілген мәліметтерді орындау керек.
Microsoft Office 2003 пакетінің ерекшелігі ондағы қосымшалардың бәрінің
функциялары ортақ. Мысалы, мәтіндік Word редакторында да, Excel электрондық
кестесінде де, Access мәліметтер қоры жүйесінде де кұжатты сақтау
Сохранить (Save) батырмасы арқылы icкe асырылады. Office 2003 қосымшасын
іске қосу Негізгі меню аркылы жүргізіледі ол үшін Пуск - Программы -
Microsoft Office Tools - Microsoft Office Shortcut Bar әрекеттерін орындау
керек. Сосын сізғе Windows ОЖ- нің қажетті программасын aшy ұсынылады.
Сақ болыңыз! "Добавить Удалить" (Add Remove) батырмасын басқаннан
кейін сақ болу керек, өйткені келесі диалогты сұхбат тepeзeci қандай
сценарий бойынша жүретінін білмейді.
2.1. MS WORD мәтіндік редакторымен жұмыс.
MS WORD – мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға
басып шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша бағдарламасы. Ол-
мәтіндік және графикалық мәліметтерді өңдеу барысында жүзден аса
операцияларды орындай алатын ең кең тараған мәтін редакторларының
бірі.
WORD редакторын орнату, оны іске қосу және онымен жұмыс
істеуді аяқтау.
WORD -пен жұмыс істеуді бастау үшін Windows жүйесінің басқа
бағдарламалары сияқты оны бастапқы нұсқалық (инсталляциялық) дискеттерден
немесе компакт-дискіден компьютерге жазып орнатып алу, яғни құру
керек.
Орнатылған WORD редакторын іске қосу бірнеше жолмен орындалады:
1. Басқару панеліндегі Іске қосу (Пуск) менюінің Атқару (Выполнить)
командасы арқылы, бұл тәсіл редактордың қосымша параметрлерін бекіту
мүмкіндігін береді.
2. Бағдарламалардың Microsoft Office тобындағы WORD шарт белгісінде
тышқанды екі рет сырт еткізу арқылы т.б.
3. Windows жүйесінің Сілтеуіш (Проводник) терезесін пайдалану арқылы.
4. WORD редакторына дайындалған құжаттың шартбелгісіне тышқан
курсорын жеткізіп, оны екі рет сырт еткізу арқылы т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау (доғару) кез-келғен стандартты
тәсілдермен жүргізіле береді, мысалы:
- Файл→Шығу (Выход) меню командаларын таңдау арқылы;
- WORD негізгі терезесінің жүйелік менюдегі Жабу (Закрыть)
командасын орындау арқылы;
- тышқан курсоры терезе тақырыбы аумағында тұрғанда курсорды сол шақ
шеттегі жүйелік меню шарт белгісіне алып барып, тышқанды екі рет сырт
еткізу немесе батырманы бір рет басып, менюдің Жабу (Закрыть) командасын
орындау арқылы.
- редактор терезесінің тақырып оң жақ жоғарғы бұрышындағы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz