Өз ақыл-ойын тәрбиелеу

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Өз ақыл-ойын тәрбиелеу.

Жоспар

1. Өзіңді «сыйлау-аялау, өзгені сыйлау пейіліңді аямау.

2. Өз ақыл-ойын тәрбиелеу.

3. Сөйлеу мәдениеті.

Өзіңді сыйлау -аялау, өзгені сыйлау, пейіліңді аямау.

Осы себепті де, кез келген педагог өзінің сапасы бойынша басшы бола бермейді, ал басшы қызметкер педагог, тәрбиелі болуы хақ. Абай атамыз «Әрбір ғалым әкім емес, ал әрбір әкім ғалым»-деп бекер айтпаған.

Адам жаратылысынан қызғаншақ, адалдық, мейірімділік, жомарттық, қаскөйлік, адамдық, көңілшектік, бауырмалдық, тәкаппарлық, тағы сол секілді толып жатқан қасиеттерден тұратын құбылыс.

Соның ізгілікті нұрын шашуы үшін, адамның жақсылығының басым түсіп жатуы үшін, алдымен ақыл керек. Ақыл-бәрін реттеп, жөндеп жолға салып отыратын адам миының құдайы болса керек.

Ақылы кем адамның әрекеті-айналаға, ортаға, одан қоғамға, одан әрі бүкіл халыққа жүк болатыны елене бермейді. Сондықтанда бұл болмысты өзгертетін, тәрбиелейтін, ізгілікке жетелейтін нәрсе-оқу мен, біліммен, ізденіс тек, мәдениетпен келетін сана тазалығы деп түсінген жөн. Ендеше, осы уақытқа дейін біз қанша сауаттымыз десекте, әлі де шала сауаттылығымызды мойындауымыз керек. Өйткені, қазіргі кездегі қоғамдық ортадағы пайда болған, біртіндеп сіңісіп келетін жат мінез, жаман қылыққа үйірлік, сірә ақыл-ой ортайып, таным-білім тұйықталып, снадағы сәуле өлеусіреген шақта оянып, оны түзету жолын табуға пәрменіміз жетпей жатқандығын байқатады.

Өйткені, ой-біліммен жұрдай болған жан-дүние жұтаң тартады, жалқаулық басады. Жалқаулық ойланбай істеуге, оңай жол іздеуге бейім тұрады. Ендеше, надан елден ноқай істер шығатынына дау жоқ.

Осының бәрін біліп тұрып түсіне алмау, көріп тұрып сезіне алмау, сананы сансырататын қасірет екенін ұмытпау керек. Ақылды тыңдау бір басқа, қорыту басқа, нақылды тыңдау бір басқа, оны бойға сіңіру басқа екенін жадымызда ұстаған ләзім.

Ойлылққа ақыл жеткізеді, ақылдылыққа білім жеткізеді. Бірақ, есте боларлық жайт, ақылдылық-табиғи нәрсе. Білімсіз ақылдыларда болады. Білім- ақылдылыққа жетекші. Бірақ, білім бар болса да, ақылға шала адамдар кездеседі. Білім бар болса да әділетсіз адамдар болады. Тек әрі білімді, әрі ақылды адам ғана ойшылдыққа жетеді. Ойшылдыққа жету үшін не істеу керек? Аристотель: «жақсылықты жақсыдан тап»- деген. Сондықтан ойшылдықты әлемнің ұлы ойшылдарынан табу, солардан үйрену керек. Десек те, білімді тек кітаптан ғана емес, өмір мектебінен де алып үйрену қажет. Дәлірек айтсақ адам өз білімін білікті адамдармен әңгімелесу, пікір таластыру арқылы да толықтыра, жетілдіре түседі. Білікті жанды әңгімеге тарта білу үшін өзің көп нәрседен хабардар болуың қажет. Ондай кісілермен кездескенде әңгіменің тізгінін өз қолыңа алып, оны ұдайы өзің жөнді түсіне алмай жүрген мәселелерге қарата бағыттап отыру керек.

Әр нәрсеге мән беріп қарау көп білуге жетелейді. Көп білген сайын одан әрі білгің келе береді. Көп білген сайын білмегенің де көбейе береді. Көп білгенің тағы да білуге жетелейді. Білуге құштарлық, білімге құштарлық деген осы. Ал білмегенмен ғана қанағаттану-надандық нышаны.

Жоғарыдағы айтылғандар, адамдарды ұғымтал сана құдіреті, сайып келгенде- өмірді біл!- дегенге алып келеді. Өмірді білмеу қойшының қой бағатынын, бағбанның бақша өсіретінін білмеу емес, сол қойшы, бағбанның не ойлайтынын, неге қуанып, неге ренжитінін білмеу. Бұл, Адамды білмеу- деген сөз.

Әлбетте, сөйлеу мәдениеті әркімнің ой-өрісі, білім-ғибрат, тәлім-өнегесі, ішкі рухани қуатымен үндес болып келеді. Қант -тәтті тағам, бірақ шәйға қант қосумен суға езудің айырмасы бар. Бірі шөл қандырса, екіншісі, жүрек айнытар болар. Сондықтан да, ойлы сөздің бағы орнықты істе жанады.

Мінез-құлыққа адамның жасап, атқарып жүрген іс-әрекетінің әсері мол. Сондықтан, осылай қалыптасқан тұлғаның психологиялық ерекшеліктерін аңғару әбзел. Мұндай жағдайда педагогтың өзінің мінез-құлқының ерекшеліктері тұлғаның да, ұжымның не топтардың қалыптасуына әсері сөзсіз.

Мысалы жігерлі, табандылықты қарастырайық. Өр мінезді адам өзінің намысын батыл түрде қорғайды, кедергілерді басып өтеді, табандылық және өзінің алға қойған мақсатына жетуде ерлік көрсетеді. Жігерсіздік орын алған адамда, ұдайы қобалжу, қорқақтық, нақтылы шешімге келе алмау орын алады. Адам жоғары мұратты болуы мүмкін, бірақта табандылық көрсете алмаса оның аталмыш қасиетінің практикалық құны бола қоймайды. Сонымен қатар табандылық атаққұмарлық, менмендікпен ұштасып, қалыптасқан бір қатар қайраткерлерде белгілі, оның ішінде, саяси аренада көрініп жүргендері де аз емес және олардың көбі зияннан басқа келтірері шамалы. Сондықтан, жігерлілік пен табандылықты зерделеуде, тұлғаның моралдық бағыттылығы қасиеттерін есепке алу керек. Оның ішінде ең құндысы тұлғаның табандылығының қоғамдық бағыттылығымен ұштасуы құнды.

Әр адамда оның ақыл-қабілетіне орай өзіндік ойлау ерекшелігі болады. Осы ерекшеліктен әр тұлғаның ақыл сапасы көрінеді. «Ақыл» түсінігінің ауқымы «ойлау» түсінігінен кеңірек келеді, себебі «ақылдылық» интелект сияқты тек ойлау қабілетінен көрінбей, басқа да таным процестерінің тұтастай желісінен байқалады. Кей адамдар ойлауда көрнекі бейнелерді көбірек пайдаланса, басқалар теориялық тұжырымдарды негізіне алып, ой жүгіртеді. Ой әрекетінің ерекшелігі сондай-ақ адам көңіл-күйімен де, оның топтаған білімдері мен еңбек, тұрмыс тәжірибесіне де, өзінде қалыптастырған ойлау әдістеріне де тәуелді келеді.

Әр қандай шешім сындарлы ойға түсіп, жұрттың айтқанын не өз топшылауыңды жалаң құптай салмай, терең сын талдауына келтіріп, «оң» не «қарсы» тараптарын таразылағанды талап етеді. Сындарлы ақыл сипаты адамның обьектив жағдайлар мен өз-іс әрекетіне орынды баға беру қабілетінен нақты бағыт ұсынып, алға тартылған болжамдарды жан-жақты өлшестіріп, оларды тексеру нәтежиелерін обьектив бағалай алуынан келіп шығады. Сындарлы ой дамуының негізі әрбір тұлғаның терең білімділігі мен тәжірибесінде.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.