Өндірістегі шығынға аудит

Өндірістегі шығынға аудит

Бұл тарауды оқи отырып, Сіздер мынаны білесіздер:

• өндірістегі шығынға аудиттің мақсаттары мен міндеттерін;
• негізгі құжаттардың тізімі, олардың негізінде өндірістегі шығынға аудит жүргізіледі;
• өндірістегі шығынды тексеруде жұмыстың жүйелілігі;
• тәртіп бұзушылықтың түрлері, олар өндірістегі шығынға аудит жүргізу нәтижесінде табылуы мүмкін;

Өндірістегі шығынға аудиттің мақсаты тексеруші кезеңде қолданылатын нормативтік құжаттар бухгалтерлік есепке алу әдістемесін ұйымдастыруды қолданылуына сәйкес белгілеу болып табылады.

Өндірістегі шығынға аудиттің міндеттері мыналар болып табылады:

• қызметтің әдеттегі түрлері, шығынды тіркеу әдісі, шығынды жиынтық тіркеу варианты, жалпы шаруашылық және өндірістік шығындарды бөлу әдістері;
• бухгалтерлік есеп және ішкі бақылаудың бастапқы жүйесін растау;
• тікелей (жанама) шығыстарды тіркеуді толтыру мен бейнелеуді растау;
• аяқталмаған өндіріс түгендеу сапасын бағалау;
• өндірістегі шығынды жиынтық тіркеудің мәліметтері бойынша өзіндік құн көрсеткіштерін арифметикалық бақылау;

Негізгі нормативтік құжаттар:

• «Бухгалтерлік есеп туралы» заңы
• Қазақстан Қаржы министрлігінің бұйрығы бойынша бекітілген бухгалтерлік есептің қаржы-шаруашылық қызметін ұйымдастыру және оны қолдану бойынша есепшоттардың жоспары;
• ҚР Қаржы министрлігінің бұйрығымен бекітілген «Шығыстарды ұйымдастыру» бухгалтерлік есебі бойынша ережелер;
• ҚР Қаржы министрлігінің «Ұйымның бухгалтерлік есептілігінің формалары туралы» бұйрығы;

Аудиторға ұсынылатын құжаттар: бухгалтерлік баланс (№1 форма), пайда мен зиян туралы есеп (№2 форма), басты кітап немесе айналымды-сальдолық ведомость, ұйым саясатының туралы бұйрығы, есептер бойынша бухгалтерлік есеп тізімі 20 «Негізгі өндіріс», 21 «меншікті өндірістегі жартылай фабрикат», 23 «қосымша өндіріс», 25 «жалпы өндірістік шығындар», 26 «Жалпы шаруашылық шығыстар», 28 «Өндірістегі брак», 29 өндіріс пен шаруашылыққа «Қызмет жасаушы», 96 «Алда тұрған шығыстар резерві», 97 «Болашақ кезеңдерге шығыстар» және т. б., тапсырыстар бойынша карточкалар (ведомостар), жалақы тарату, әлеуметтік қажеттерге ажыратулар, көмекші өндіріске қызмет, негізгі қаржылар бойынша амортизациялық ажыратулар, материалдық емес активтер, жалпы шаруашылық, жалпы өндірістік шығындарды тарату ведомостары, болашақ кезеңге шығыстар, аяқталмаған өндірісті түгендеу актілері, шығындардың жиынтық есебінің ведомостары.

Өндірістегі шығын аудитін жүргізудегі жұмыстарды үш кезеңге: танысу, негізгі және қорытынды деп бөлуге болады.

Танысу кезеңі.

Өндірістегі шығынға аудиттің негізгі міндеттері қаржы есептілігіндегі өзіндік құн туралы ақпаратты растау болып табылады. Аудитор ұсынылған бухгалтерлік есептіліктің барлық комплектін зерттеу тиіс және мыналарды белгілейді:

• аяқталмаған өндіріс шоттарындағы қалдықтар, есепті мерзімнің басындағы және соңындағы қайта сату үшін дайын өнімдер мен тауарлар (айналым-сальдолық ведомостарда немесе басты кітапта көрсетілген) . 213 «Аяқталмаған өндірістегі шығындар» бухгалтерлік балансындағы (№1 форма) қатарда көрсетілген мәліметтерге сай келеді (№1 форма)
• бухгалтерлік есеп және есептік саясат туралы сәйкес қалыптастырылған және 020 пайда және зиян туралы есеп қатары бойынша бейнеленген сатылатын тауарлар, өнімдер, жұмыстар, қызметтердің өзіндік құны туралы мәліметтер (№2 форма) ;
• бухгалтерлік баланстағы көрсетілген «Қызметтің әдеттегі түрлері бойынша шығыстар» VIII бөліміндегі мәліметтер (№ 5 форма), 20 «Негізгі өндіріс», 21 «Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары», 23 «Қосымша өндіріс», 25 «Жалпы өндірістік шығындар», 26 «Жалпы шаруашылық шығыстар», 29 «Өндіріс пен шаруашылық қызмет жасаушы», 44 «Сатуға шығыстар» шоты бойынша талдау есебінің мәліметтеріне сай келеді.

Аудиторға тексеру басталғанға дейін өндірістік қызметтің әрбір түрінің ұйымдастырылуы, ауқымы мен құрылымының ұйымдастырушылық және технологиялық ерекшеліктерін зерттеу қажет. Шығыстар, өндірістік шығындарды есепке алу әдістері және жиынтық есеп варианты туралы ақпаратты қалыптастыру варианттарын қолданудың негізділігін анықтау үшін ұйымның есептік саясатына айрықша назар аудару қажет.

Ұйымдарда әдеттегідей, шығындарды есептеу және өнімнің нақты өзіндік құнын есептеудің нормативті, тапсырысты, шектеулі және қарапайым әдістері қолданылады.

Есептеудің нормативті әдісіне, әдеттегідей, алуан түрлі және күрделі өнімдерді жаппай және сериялы өндіретін өнеркәсіптің өңдеуші салаларында пайдаланады. Бұл жағдайда өндірістегі шығынның жекелеген түрлерін ағымдағы нормалар бойынша ескеріледі, олардың пайда болу, себептері мен кінәлілері нақты шығыс нормаларынан ауытқұдың шұғыл есебін айрықша жүргізеді, ұйымдастыру-техникалық шаруаларын ендіру нәтижесінде ағымдағы нормалардың өзгеруі белгіленеді және бұл өзгерістер өнімнің өзіндік құнын ықпалымен анықталады.

Өнімнің өзіндік құнының нәтижесі (3ф) :

Зф=Зн + О + и

Формуласы бойынша есептеледі, онда Зн-ағымдағы нормалар бойынша шығындар, О- олардан ауытқу шамасы, и - нормалардың өзгеруі.

Тіркеу және калькуляциялау нысанын тіркеудің тапсырысты әдісінде және өндірістік тапсырыс болып табылады. Соның әдісінде жеке өндірістік тапсырыс болып табылады. Соның аясында бірдей бұйымдағы ұсақ сериялары немесе жөндеу, монтаждау және тәжірибелік жұмыстар ұғынылады. Өндірістің ұзақ үдерісінде өнімдер даярлауда тапсырыстар тікелей бұйымға емес, ал оның өзімен бірге аяқталған конструкция көрсететін агрегаттарына, тараптарына беріледі. Шығынды есептеу үшін әрбір тапсырыс тапсырыстың шифры көрсетіле отырып жеке талдау есебін ашады. Жекелеген тапсырыс бойынша тапсырыстың тиісті шифрын міндетті түрде көрсете отырып, өңдеуді, материалдар шығынын бейнелейтін бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі.

Жанама шығындар жекелеген тапсырыстар арасында бұл өндірісте және салаларда шартты қабылданған әдісімен бөлінеді. Барлық шығыстар тапсырыс аяқталғанға дейін толық аяқталмаған өндіріс саналады. Өнім тапсырыстарын жекелей орындауда және олардың артығы олардың конструкциясындағы, технологиясындағы, өндіріс жағдайындағы өзгерістерді есепке алып бұрын орындалған тапсырыс-тапсырыстардың нақты өзіндік құны бойынша бағалайды.

Шығынды есептеу мен өзіндік құнды калькуляциялаудың бұл әдісін жетіспеушіліктеріне аяқталмаған өндірісті түгендеудің шығын, күрделілік және ауырлығы деңгейін шұғыл бақылаудың жоқтығын жатқызуға болады.

Өнімнің өзіндік құнының шығынын есептеу және калькуляциялаудың қайта жасау әдісі шикізатты кешенді пайдалану, сондай-ақ жаппай және ірі сериялы өндірістегі салаларда, онда өңделетін шикізат пен материалдар жүйелі түрде өңдеудің бірнеше фазаларын өтетіндеріне қолданылады.

Қайта жасау әдісінің жартылай фабрикатынсыз және жартылай фабрикатты варианттары ажыратылады.

Бірінші жағдайда шығынды тіркеу әрбір қайта жасау бойынша жүргізіледі. Бухгалтерлік құжаттарда жартылай фабрикаттар қозғалысы бейнелене цехтарда жүргізілетін натуральды түрдегі жартылай фабрикаттар қозғалысының шұғыл тіркеу мәліметтері бойынша бақыланады. Түпкілікті бұйымның өзіндік құны барлық қайта жасаулар шығынының саласын құрайды. Өнімнің өзіндік құны аралық шекте есептелмейді.

Екінші жағдайда жартылай фабрикаттардың цехтан цехқа қозғалысы бухгалтерлік жазбалармен толтырылады және жартылай фабрикаттардың өзіндік құны әрбір қайта жасаудан соң калькуляцияланады.

Шығындарды есептеудің қарапайым әдісі және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау аяқталмаған өндірісті жоқ немесе оның мөлшері мардымсыз өнімдердің шектеулі номенклатурасымен ұйымдарда қолданылады. Мысал ретінде көмір өнеркәсібін алуға болады, онда бір тонна көмірдің өндірістік өзіндік құны шығында үстінен берілген көмірдің санына бөлумен есептеледі, мұнда кеніште қалған көмір есеп айырысуға қабылданбайды.

Егер тексеру барысында шығынды есептеудің қолданылатын әдісі практикада ұйымның есептеу саясатында белгіленген әдіске сай келмесе, онда аудиторлар бұл ауытқұды жұмыс құжаттарда белгілеуі тиістігі белгіленген.

Негізгі кезең

Бұл кезеңде аудиторлар алынған ақпараттар бойынша тест толтырады. Тестілеудің нәтижесі бойынша өнім өндіру шығынын ішкі бақылау жүйесімен және бухгалтерлік есеппен бағаланады. Баға аудит жоспарлаған кезеңде алынған бастапқы бағамен салыстырылады. Нәтижелері кестеге жинақталады, оның мысалдық үлгісі төменде (4. 1. кесте) келтірілген.

Өндірістегі шығынды ішкі бақылау жүйесі мен бухгалтерлік есеп жағдайында тексеру.

Ұйым

Аудитор

Тексерілетін мерзім

Құжаттар ұсыну

Тексерілетін мерзім

Іріктеу ауқымы

Тексерудің аяқталу датасы

Ары қарай аудиторға шығыстар шығындық есептерде қалай топтастырылғандығын тексеру қажет. Тікелей өнім шығаруға, жұмысты орындауға және қызмет жасауға байланысты тура шығыстар, оларды дайын өнімдердің нақты бірлігіне жатқызуға болады, 20 «Негізгі өндіріс» шотының дебеті бойынша бейнеленуі тиіс, ал жанама шығыстар - 25 «Жалпы өндірістік шығыстар», 26 «Жалпы шаруашылық шығыстар», 28 «Өндірістегі брак» есеп саясаты бойынша бұйрықта бекітілген әлдебір көрсеткіш бойынша одан ары пропорциональды болу үшін шоттарда алдын-ала ескеріледі.

Одан басқа көмекші және қызмет көрсетуші өндірістегі жұмыс, қызметтердің өзіндік құнын анықтау қажет. Көмекші өндірісте негізгі өндірістегідей шығын өндірістің өзіндік құнын калькуляциялаудың сол әдістерін іс жүзінде қоладады.

Мұнда тікелей өнім шығарумен, жұмыстарды орындаумен және қызмет көрсетумен байланысты тура шығыстар, оларды көмекші өндірістің цехтарында өңдеудің белгілі бір циклінен өткен соң дайын өнімнің нақты бірлігіне жатқызуға болады, 20 «Негізгі өндіріс» шотының дебетіне жатқызады.

Бұл учаскелердегі шығындарды тікелей есептен шығаруға берілмейтін есеп шотына бөлінеді: негізгі өндірістің тура шығыстары (20 шот «Негізгі өндіріс»), дайын өнім (40 шот «Өнім шығару (жұмыс, қызмет) », 43 «Дайын өнімдер», сату (90шот «Сату») көрсеткіштерге есеп саясатында пропорцианальды бөлінеді.

Аудиторлық тексерудің келесі қадамы өндіріске қызмет ету мен басқаруға шығындарды бөлуді тексеру болып табылады. Мұнда 25 «Жалпы өндірістік шығындар», 26 «Жалпы шаруашылық шығыстар» шоттарында ескерілетін жанама шығыстар негізгі өндіріс шотына бөлінеді. Қолданылатын нормативтік құжаттарға сәйкес шығындар есебінің шотында не өнімнің толық нақты өзіндік құны, нақты өндірістік өзіндік құн қалыптаса алады. Сол немесе басқа әдістерді таңдау ұйымның есеп саясатында бейнеленуі тиіс.

Алайда есеп саясатында көрсетілгенге байланыссыз ұйым 25 «Жалпы өндірістік шығындар» шотында ескерілген шығындарды есеп беру кезеңінің соңында ұйым 20 «Негізгі өндіріс», 23 «Көмекші өндіріс» шоттарына бөлуі тиіс. Ұқсас түрде 26 «Жалпы шаруашылық шығастары» шотында ескерілген шығындар бөлінуі тиіс. Алайда егер ұйымның есеп саясатында жалпы шаруашылық шығыстар тікелей сату есебінің шотына есептен шығарылатыны айтылса, шығындар шотында нақты өндірістік өзіндік құн (яғни толық емес) қалыптасады.

Жарамсыздық шығынын және оның өндірілген өнімнің өзіндік құнына қосылуын тексеру үшін аудитор жарамсыз өнімнің құны пайдалануы мүмкін баға бойынша, жарамсыздыққа кінәлілерден ұстауға жататын соманы, сапасыз материалдар мен жартылай фабрикаттар жеткізгені, нәтижесінде оларды пайдаланудан жарамсыздыққа жол берілгені үшін жеткізіп берушілерден ұстауға жататын соманы анықтауы тиіс, ол «Жарамсыздықтан шығын» шығыстар бабын құрайды. Мұндай шығыстар өндірістегі шығынға жатады және барлық бұйымдардың арасына бөлінеді.

Одан ары аяқталмаған өндіріс пен шығарылған өнімнің өзіндік құнын есептеудің дұрыстығы тексеріледі.

Аяқталмаған өндірістің өнімін тікелей өндіруде нақты өндірістік шығын бойынша бухгалтерлік баланста көрсетіледі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс