Педагог психологтың өзін - өзі тәрбиелеуі және кәсіби шеберлігін қалыптастырудың құралы ретінде

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Педагог психологтың өзін - өзі тәрбиелеуі және кәсіби шеберлігін
қалыптастырудың құралы ретінде.
2. Педагог іс - әрекетінің компоненттері. Педагог – психологтың өз
мәдениетін көтеру.
3. Педагог психологтың сана – сезімі және педагогикалық рефлексия.
4. Педагог шығармашылығының құрылымдық компоненттері.

Педагог – психологтың өзін - өзі тәрбиелеуі және кәсіби шеберлігін
қалыптастыруы.

Мектеп реформасының талаптарына сәйкес мұғалімнің жеке басын же
тілдіру міндеті ерек ше маңызды болып отыр, өйткені мектептегі бүкіл оқу –
тәрбие процесі тиімділігінің табысты болуы көбінесе соған байланысты. Әрбір
мұғалім өз басының бағалы кәсіптік сапасын, іскерлігі мен дағдысын
жетілдірудің, яғни өзінің кәсіптік тәрбиесімен шұғылдануының айырықша
маңызы зор. Кезінде көптеген көрнекті педагогтар өзін - өзі тәрбиелеудің
қажеттігін атап көрсеткен болатын. Мұғалім үшін қастерлі міндет өзінің
жеке басының тәрбиесін бүкіл өмірлік міндетіне айналдыруда, - деп
есептейді А. Дистерверг.
Халыққа білім берудің қайраткері А. В. Луначарский педагогтардың
жеке басына қойылатын жоғарғы талапқа ерекше көңіл бөле отырып, осы
талаптарды жүзеге асыруда мұғалімнің өзін - өзі тәрбиелеу ролін атап
көрсетеді: Біз үін педагогтардың мемлекетіміздегі нағыз бес аспап және
нағыз тамаша адам болғаны өте қажет, өйткені ол жас өркендей гүл жарып,
шинек атып келе жатқан кішкентай адамдар ға шаттық өмір силау білу тиіс.
Педагогтың мәртебелі ісінің өзі міне, осында және де ешқандай мамандық
адамдарға мұндай талап қоя алмайды. Педагог өзіндегі адамгершілдік мұраты
жүзеге асыруы тиіс.
Өзіндегі ең озық адамгершілік қасиетті дамыта білу – мұғалімнің
кәсіптік даярлығының ірге тасы. Күнделікті кәсіптік қызметінің барысында
осы іргетаста мұғалімнің педагогикалық техникасы оны оқыту және тәрбиелеу
жұмыстарындағы іскерлігі мен дағдысы жетіледі, ажарлана түседі.
Адамның күш – жігерінің мүмкіндігі ұшан – теңіз екендігі соншалық,
тіпті орташа оқитын, жай ғана қабілеті бар студенттің өзі, жеке басын және
кәсіптік - педагогикалық қыметтегі талантын жан – жақты өрістете алады. О.
Ю. Шмидттің әріптестері оның ғажайып таланты мен қабілетін бір ауыздан
мақұлдады. Ол кімге де болса өз ақылымен тілектестік деген шынайы
сүіспеншілікпен, жаныңды жадырататын сыпайы әзілмен қарым – қатынас
жасайтыны қайран қалдыратын. Ол мәселені батыл да, қызғылықты етіп қоя
білетін, сан алуан проблемаларды, тіпті өзінің күнделікті қызметінен
тысқары проблемаларды да тамаша талдай алатын. Ой - өрісінің даралығы,
ғылымының әр алуан саласының түйінді проблемаларын түсіне білу, оның ғылым
қазыналарының ұдайы игеруінің, ілімінің сан тарау бастауларынан сусындай
біліуінің нәтижесі еді. Оның бірнеше сағаттар бойы кеме капитанымен
әңгімелесіп отырғанын, мұз күйін бақылағанын немесе қия жатыстардағы
мардымсыз өсімдіктерді жинап жүргенін көруге болатын еді.
Шмидт – ғалым аты аңызға айналған адам. Оған таңданбасқа шараң
жоқ. Ол жауапты үкімет тапсырмасын орындайтын мемлекет қайраткері әрі
көрнекті математик, іргелі жаңалықтардың авторы. Академиялық теориялық
гиофизика институтін құрушы, Жер мен Планетаның пайда болуы теориясының
авторы, Москва мемлекеттік университетінің оқытушысы. Оның өмірінің
соншалық сан қырлы ал ғылыми және қоғамдық мүдде өрісінің кеңдігі соншалық,
Отто Шмидттің жеке басындағы жалпы адамгершілік бағасы жыл өткен сайын
артып, жұртшылықтың айырықша ықласына бөлінді.
Өзінің ішкі мүмкіншілігін жүйелі және табанды түрде жұмылдыра
білуде профессор А. А. Любищевтің өмірі үлгі бола алады. Ол жан – жақты
қабілетті адам еді. Оның зоология, генетика, философия, эволоция теориясы
саласынан 500 баспа табақтан астам ( 12000 бет) кітаптар брошюралар жазды.
Сонымен қоса педагогикалық қызметке де қызу ат салысты.
Жазушы Д. Гранин осы педагог – қалымының жұмыстағы табыс сырын
былайша ашып берді: ол елу алты жыл бойы үзбестен жұмсаған уақытын жазып,
жоспарлап отырды. Мұның өзі уақытты үнемдеп пайдаланудың ерекше тиянақты
жүйесі еді. Өз өміріңді дұрыс ұйымдастыра алмағаның үшін, уақытыңды тиімді
пайдаланбағаның үшін өзіңді жазғыру бір басқа да, осының барлығын сағат,
минутына дейін жете білу – басқа мәселе. Любишев күнделікті есеп жүргізіп
отырды, нш нәрсені жасырмай және тігісін жатқызбай, қорытындысын өзі мұқият
жасап отырды. Ол осылайша әр минутын, тіпті қала транспротында жүруге,
кезекте тұруға кеткен уақыттарын да тиімді пайдалануға өзін - өзі
дағдыландырды. Жолда жүргенде шағын кітаптарды оқыды, тіл үйренді. Ағылшын
тілін осылайша меңгерді. Ол тәуліктің прайдалы уақытын он сағатқа белгілеп,
оны минутына дейін дәлме – дәл ескерді. Күні бойы бір нәрсені қарауы мен,
газет – журналдарға көз жүгіртумен өткізді. Әр айдың және әр жылдың аяғында
қорытындысын шығарып, талдап отырды. Сонымен қоса жұмысын әр күнге, әр айға
әр жылға тіпті бес жылдыққа мұқият жоспарлауды да ұмытпады. Оның
тұжырымджауынша, адамды нашар бос уақыт дегені болмауы тиіс.
Өзімен жұмыс істеу, К. Д. Ушинскийдің көрнекті педагог болуына
жәрдемдесті. Ол мына жайттерді ескерген:
1. Барынша сабырлық, ең болмағанда сырттай байсалдылық;
2. Сөзбен істегі турашылдылық;
3. Әрекеттегі алдын – артын ойлаушылық;
4. Батылдық;
5. Ешбір қажетсіз өзі туралы бір ауыз да сөз айтпау;
6. Уақытты текке өткізбеу;
7. Өз қылығына әр кеш сайын адал есеп беру;
8. Болғанына да барына да болатынына да еш қашан мақтанбау.
Адам өзінің қоғам алдындағы зор мәнін жете түсінгенде ғана оның
өзін - өзі тәрбиелеу ролі арта түседі.Өйткені өзін - өзі тәрбиелеу –
дамуға ұмтылушы адамдарды жан – жақты қалыптастыру жағдайы.
Ұстаздық қызметте мұғалім өз мінезін, өз еркін, өз эмоциясын
меңгере, ұстай білуінің айрықша маңызы зор.
Адамның жауапты міндеттерді шешуге, белгіленген жоспарды
орындауға, күнделікті өмірін қызғылықтықты әрі алуан тартымды өткізуге,
мақсатқа жету жолындағы қиыншылықтарды жеңуге тырысуы оның өмірін бай,
әрі мазмұнды ете түседі еркін шынықтырады.
Ерікті шынықтыру үшін қажетті әрі нақты мақсатты қалай табуға,
қоюға және оған жетуге болатындығын ойластырып көрелік.
Ең алдымен өзін - өзі тәрбиелеу үшін өз еркін меңгере білу
керек, нақты нәтижеге жету үшін; өзін ұстай білу, жақсы көңіл күйде бола
білу, өзіне - өзі бұйрық беруді және өзін - өзі иландыруды пайдалануы,
дербес күн тәртібін режимін орындауы тиіс. Л. Н. Толстой өзін -өзі
тәрбиелеуде мынандай ережелерге айрықша мән берген: Міндетті түрде
орындалатын нәрсені қалай да орында... Орындағанының бәрі жақсы болсын.
Егер бір нәрсені ұмытсаң ешқашан кітапқа қарамай, қалай да есіңе түсіруге
тырыс... Бар күш – жігеріңмен өз ақылыңмен үнемі әрекет етуіне мәжбүр ет
.
Ерікті шынықтыру – бұл, әрине зор еңбек. Бірақ мұның қызықтылығы
және нәтижелігі соншалық, өзін - өзі тәрбиелеуге оптимистік позицияда
қарау керектігін көрсетеді. Ең бастысы табысқа деген сенімділікте,
өзіңнің зор мүмкіндігіңде, өзіңде, өзіңнің күш қайратыңда. Бұл өзіңмен
жұмыс істеудің қажетті шарты, өйткені бұл істегі ең қауіптісі - өзіңе -
өзің сенбеу.
Өзі туралы көбірек ойлаудың , өзіңе - өзің есеп берудің, әсіресе
өз мінез – құлқыңды танудың және түзетудің маңызы айрықша зор. Мұның
мәнісі сол, өзіңді өзің тәрбиелеу жөніндегі мақсатың мен міндетіңді
өзіңнің нақты мінез – құлқыңмен салыстыру.
Л. Н. Толстой өз қателігіне талдау жасау арқылы өзін - өзі
тәрбиелеу міндетін белгіледі: Менің өмірім үшін ең маңыздысы ең басты
үш кеселді түзету: мінезсіздік, ашуланшақтық және жалқаулық.
Күнделіктегі жазбалар бойынша, Толстой өзімен жұмыс істеудің барысын
қадағалайды, өзін - өзі тәрбиелеу үшін нақты міндеттер қояды.
Әрине, өзін жетілдіргісі келгендер күнделік жүргізе алады. Ал ең
бастысы күнделікте: өзіңе - өзің тәрбиелеуде әр күні қаншалықты
ілгерілегеніңді атап көрсету.
Өзіңді - өзің талдау, өзіңе - өзің есеп беру және күнделік
жүргізу өзіңді тәрбиелеу жолыңа жарық беретін прожектор рөлін атқарады,
ал оның түп қазығы – күнделікті режимді бұлжытпай орындау болуы тиіс.
Әдетте өзін - өзі тәрбиелеу жақсы қасиеттерді тудыруға және оны
жетілдіруге жағымсыз қасиеттерді жеңуге себепші болатын жүйелі де саналы
іс - әрекет болып табылады.
Өзіңе - өзі қоятын талаптарың нақтылап, жеке адам жақсы нәтижеге
жете алады. Соның нәтижесінде оның өзін - өзі тәрбиелеу бағытының
анықталуы көрініс береді.
Өзін - өзі тәрбиелеу ойдағыдай болуы үшін, оқушыларды өздерін
қолға алуға үйретуі керек. Өзін - өзі тәрбиелеуге кірісе отырып, оқушы ең
алдымен өзін - өзі қолға алудың жалпы мақсатын ұғынуы тиіс. Мәселен, ол
ерікті тәрбиелеуді, көркемдік талғамды дамытуды, денсаулықты нығайтуды
және т.с.с. мақсат етіп қоя алады. Бірақ, бұл жеткіліксіз. Бұған қоса
өіңді - өзің тәрбиелеу бағдарламасын белгілеу керек. Қандай қасиеттерді
дамытуды, бекемдей түсуді, қандайларын жойып, жеңіп шығуды көрсетудің
маңызы үлкен.Мұндай бағдарламаны оқушылар кейде жеке күнделіктеріне
белгідейді. Ол өзін - өзі тәрбиелеумен сәті түскен де ғана емес, үнемі,
жүйелі айналысуға көмектеседі.
Өзін - өзі тәрбиелеу әдістері алуан түрлі. Бұл ең алдымен, өзіңді
- өзің сендіру, өзіңді - өзің иландыру, өзіңді - өзің бақылау, өзіңді -
өзің талдау. Өзіңді - өзің тәрбиелеу мақсатымен өзіңді - өзің сынау,
мәжбірлеу, жазалау, мен өзіңді - өзің қолдау да пайдаланылады.
Мұғалім өзін - өзі әрқашан дамытып отырса ғана нағыз мұғалім бола
алады.
Мұғалімнің өзін - өзі кәсіби тәрбиелеудің қозғаушы күші –
мақсаттар мен мотивтер арасындағы қарама – қайшылықтар. Сондықтан қарама
– қайшылықтарды жеңуге деген мұғалімнің қажеттілігі туындауы қажет.
Мотивтің мақсатқа қарай жылжуы өзін - өзі тәрбиелеуге деген нағыз
қажеттіліті тудырады.
Өзін - өзі тәрбиелеуді ынталандырудың сыртқы факторлары:
- педагогикалық ұжым;
- мектептегі басқару стилі;
- бос уақыт факторы.
Мұғалімнің өзін - өзі кәсіби тұрғыда тәрбиелеудің кезеңдері:
- өзін - өзі кәсіби тұрғыда тәрбиелеу;
- мақсаттар мен мотивтер арасындағы қарама – қайшылық;
- жеке белсенділік көзі;
- әрекеттер жүйесі;
Педагогика өиір сүріп келе жатқаннан бері мұғалімнің жеке басына,
оның еңбегінің зерттелуіне үзбестен көңіл аударылып келеді.
К. Д. Ушинский: Мұғалімнің жеке басы жастар үшін еш нәрсемен
айырбастауға болмайтын жанып тұрған күн нұры, тәрбиешінің жеке басы бүкіл
тәрбие ісі, - деп кеткен. Адам тәрбиесі үдемелі қозғалыспен жүріп отыратын
мәңгілік үрдіс. Бала – бақыт – болашақ, ендеше оның қамын бүгіннен ойлау
ең басты адамгершілік, - дген А. С. Макаренко. Шәкірт атаулының табынатын
тәңірі де, не бір шу асау тентек атаулының діңкелеп тоқтайтын адамы да –
ұстаз. Тәрбиенің үлкені – үлгі - өнеге, ал үлгі - өнегенің үлкені де –
ұстаз. Осылай келтіре берсек, ұстаз туралы теңеулер таусылмайды. Ұстаздар
шәкірттерінің алдында үнемі сынақта тұрады. Мұғалімдердің білімі, өздерін -
өзі ұстауы, жүріс – тұрысы, киім – киісі, сөйлеген сөзі, байыпты этикасы
бәрі – бәрі есепте. Ұстаз – ұлы есім. Бұл есім сондықтан да жұрттың бәрінің
пешенесіне жазылмаған. Осы жауапты да, құрметті сенімді атқару ұстаздар
алдында күрделі міндеттер тұр. Ұстаздарға деген бүгінгі күннің талабы өте
жоғаоы. Олардың білімі, оқытушылық әсері, жеке бастарының рухани және
моральдық бейнесі, өз қызметіне деген сүйіспеншілігіне байланысты болашақ
ұрпақтарымыздың жан – жақты дамуы, білімге, еңбекке деген қабілеті, рухани
қасиеттері жетіледі. Ұстаздың білімділігі өзінен - өзі жасөспірімдердің
моральдық қасиеттерін қалыптастыра алмайды. Білімді мұғалім балаларға
белгілі бір салада жүйелі білім берумен қатар, өзінің іс - әрекеті, дүниеге
көзқарасы, адамгершілігі, гуманистік қасиеттері арқылы жас ұрпақты
моральдік биік мұраттары рухында тәрбиелеуге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.