Өндіріс шығыны теориясы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе
І 1.1. Жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
1.2 Өндіріс шығыны
теориясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
1.3 Өнімнің өзіндік құны табыс,
рентабелъділік ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...
1.4 Өнімнің өзіндік құнының
құрамы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
Негізгі бөлім
ІІ 2.1 Өзіндік құнды
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
2.2 Өнімнің өзіндік құнын есептеу
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Өндіріс шығындарын төмендетудің негізгі
багыттары ... ... ... ... ... ... .
ІІІ 3.1 Жалпы
қорытындылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..

Өнімнің өзіндік құны.

Кіріспе

Өнімнің өзіндік құны- бұл кәсіпорынның өнім өндіруге жұмсаған ағымдағы
шығындары. Ол ақшалай және натуралды заттай есептеледі.
Өнімнің өзіндік құнына өнім өндіру өндіріс процесінде жұмсалған еңбек
құралдары, еңбек заттары және жұмыс күшінің құндары кіреді. Барлық
шығындарды бір өлшемге келтіру үшін оны ақшалай есептейді. Өнімнің өзіндік
құнына шаруашылықтың әлеуметтік шығындары (балалар бақшасы, емхана
жатақхана, мектеп, клуб, т.б.) кірмейді.
І. 1. Жалпы түсінік.
Кәсіпорынның іс-әрекетіндегі басты көрсеткіштердің бірі-өнімнің өзіндік
құны. Бұл өнімді өндіруге және оны сатудағы ақшалай нысанында көрсетілген
шағымдар жиынтығы.
Өзіндік құнның экономикалық мазмұны жұмсалған шығындардың орнын толтыру
және соның есебінен өндірілетін барлық элементтердегі жай ұдайы өндірісті,
өндірістік қорларды және жұмыс күштерін қамтамасыз ету. Осы арада
кәсіпорынның өзіндік құнының маңызды элементтері: аммортизация, жұмсалған
материалдық ресурстардың құны, еңбекақы - бұл шығындардың басты статьялары.
Өзіндік құн тиімділіктің мынандай маңызды көрсеткіштері: пайда және
пайдалылығының деңгейі мен қарқынын анықтайды. Өзіндік құнның маңызы оның
орындалу функцияларымен анықталады.
1. Өзіндік құн өнім кұнының кең бөлігі болып табылады. Мұның мәнісі,
өнімнің өзіндік құны арқылы өндіріс қаражаттарын жұмсауды қамтамасыз етеді.
2. Өзінік құн көтерме сауда бағасын калыптастырудың негізі болып
табылады, оның есепсіз жүргізілуі бағаның құрылуына негіз бола алмайды.
3. Өзіндік құнның негізінде пайданы, кейбір бұйымдардың пайдалылығын,
яғни оларды шығарудың мақсатқа сай екендігін көрсету.

1.2 Өндіріс шығыны теориясы.
Экономика ғылымындағы әртүрлі мектептердің өкілдері (К.Маркс,
А.Маршалл, Д.Миль, Д.Робинсон) шығындарды зерттеуге қомақты үлес қосты.
Шығынның маркстік тұжырымдамасы келесі екі нәрседен басталады: өндіріс
шығыны және айналым шығыны.
Өндіріс шығыны өзіне шикізат, материал, жанармай, электроэнергия,
тұрақты капиталдың өткізілген бөлігі (амортизациялық) мен жұмыс күшін сатып
алуға келетін шығындарды енгізеді. Тауар капитал сомасына (с+v) тең.
Айналым шығындар категориясы тауарды өткізу және сатып алумен байланысты.
Бұл жағдайда К. Маркс бағаның құнынан ауытқу мәселесін қараған. Ол өз ойын
мынаған негіздеді. Тауар бірлігінің құнын - өндіріс шығыны мен айналым
шығынын құрайды. Айналым шығындары өндіріс процесінің айналым саласында
жалғасатындығын көрсетеді, сөйтіп тауардың өлшем - орауын, сорттауын
тасмалдануын және сақталуын енгізеді.
Батыс елдері ғалым - экономисттерінің жасаған өндіріс шығындарының
қазіргі тұжырымдамасы бұл ұғымды тіпті басқаша түсіндіреді. Олар
экономикалық ресурстардың барлық түрлерінің шектеулігімен және оларды
баламалы қолдану мүмкіндігін ескереді. "Мәселе мынада: барлық керекті
тұтыныстарды қанағаттандыру үшін ресурстар ешқашан жеткілікті болған емес.
Осы жағдайға қатысты өндіріс туралы мәселені қайсы бір шешу кейбір
заттардан бас тарту қажеттілігін туғызады. Сондықтан барлық шығындар балама
шығындарды құрайды. Балама өндіріс шығындары басты кедергі болып табылады
және олармен фирма өткеру процесінде өзінің пайдасын көбейту мүмкіндігіне
ұшырайды".
Батыс мектебі өкілдерінің есептеуінше өндіріс шығындар екіге бөлінеді:
тұрақты және өзгермелі.
Тұрақты шығындар (ТҒС) - бұл сыртқы өндіріс факторын тікелей қолданумен
байланысты шығындар. Бұған жалгерлік ақы, жабдықтар үшін шығын, қызметкер
жалақысы, салық төлеу, амортизациялық төлемдер, зайым бойынша пайыз және
т.б. жатады. Тұрақты шығындар өндіріс көлеміне байланысты емес.
Өзгермелі шығындар (ТVС) — бұл ішкі ресурстарды қолданумен байланысты
шығындар. Олар шикізатты материал мен жұмыс күшін және т.б. сатып алуға
кеткен шығындардан тұрады. Өзгермелі шығындар өндіріс мөлшеріне тікелей
байланысты өзгереді.
Тұрақты және өзгермелі шығындар сомасы өндірістің жалпы шығынын
құрайды. (ТС).
ТС = ТҒС + ТVС
Жалпы шығындар тауар санымен (Q) орташа шығындардың (АС) көбейтіндісіне
тең.
ТС = Q*АС
Өнімнің бірлігіне қарай шығындарды өлшеу үшін орташа шығындар
колданылады. Ол жиынтық шығындарды өнімнің көлеміне бөлуімен анықталады:
АС = ТСQ
Сондай - ақ орташа тұрақты (АҒС) және орташа өзгермелі (АVС) шығындар
анықталады.
АҒС - ТҒСQ АVС = ТVС Q
Орташа шығындар ұғымы К. Маркстың "Капиталында" баяндалған. Маркс
шығындар түрінің негізінде капиталға келетін өндіріс бағасымен пайданың
орташа мөлшері тұжырымдамасын жасаған.
Пайданы көп алу үшін өндіріс көлемін есептеу қажет, ол өз кезегінде
шекті шығындарды анықтау қажеттігін тудырады. Шекті шығындар өндіріс
шығындарын бірлігімен (ТСn) және өндіріс шыгындар n-1 бірлігі (ТСn-1)
арасындағы айырмамен анықталады.

МС = ТСQ немесе МС = ТСn - ТСn-1
Кәсіпкерлік қызметте мынандай міндеттерге жиірек жолығуға болады:
Өндірісті қандай көлемге дейін дамытуға болады? Осының барлығыда көптеген
шығындарды талап етеді. Осы шығындар өзін ақтай ма? Олар белгілі табыс
әкеле ме? Егер өндіріс өссе, шекті шығындар, алғашқыда кемиді кейін
ұлғаяды. Осы процес фирманың максималды тиімділік нүктесі өнім шығарудың
максималды және минималды деңгейінің арасында болған жағдайда ғана жүзеге
асады. Егер шығарылғын өнім ұлғайып, бірақ сол нүктеге жетпесе, әрбір
косымша өнім бірлігін (шекті шығындар) өндіру шығындары төмендетеді.
Максималды тиімділік нүктесіне жеткеннен соң, табыстың төмендеу заңы күшіне
енеді және шекті шығындар өседі.
Мысал келтірейік. Айталық, 300 мың долл. шығынданғанда млн. Долл.
табысты табу үшін шығындар 200 мың. долл. өседі. Мұндай талдау ең дұрыс
тиімді шешімді таңдау үшін қажет.
Фирманың пайдасы максималды болғанда, өндіріс көлемін анықтау үшін екі
әдісті қолданады:
1. Жалпы өндіріс шығындары (ТС) абсолюттік мөлшері мен жалпы өткерілген
өнімнен (жалпы табыстан ТR) түскен түсімді салыстыру үшін пайда мына
формуламен анықталады:
Рr = ТR-ТС
2. Шекті шығындар (МС) мен шекті табысты салыстыру ТМД елдері мен
Қазақстанда дәстүрлі бірінші әдіс қолданылады.

БұйБаға Жиынтық Жиынтық
ымдР1 шығындар табыс
ар теңге ТС ТR
Сантүрін теңге теңге
ы де түрінде түрінде
Q
2. Қайтымды қалдықтар; 18тг 1%
3. Сатып алынған бұйымдар, жартылай дайын өнімдер 180тг 10%
мен кооперативтердін қызметі;
4. Технологиялық мақсаттағы отын жанар май; 90тг 5%
5. Технологиялық мақсаттағы энергия; 90тг 5%
6. Негізгі және қосымша жалақылар; 180тг 10%
7. Әлеуметтік мақсаттағы төлемдер; 36тг 2%
8. Өндірісті дайындауға , қолдануға кететін қаражат;36тг 2%
9. Құрал жабдықты пайдалану мен жөндеуге кететін 54тг 3%
қаражат;
10.Жалпыцехтік шығындар; 18тг 1%
11.Барлығы :өнімнің цехтік өзіндік құны: 1674тг 93%
12.Жалпы зауыттық шығындар; 54тг 3%
13.Зауыттан ахау шыққан өнімнен келетін шығындар 18тг 1%
14.Тағы басқа өндірістік шығындар; 18тг 1 %
15.Барлығы: өнімнің өндірістік өзіңдік құны: 1764тг 98%
16.Өндірістік емес шығындар; 36тг 2%
17.Барлығы: өнімнің толық өзіндік құны: 1800тг 100%
100%

2.3 Өндіріс шығындарын төмендетудің негізгі бағыттары.

Шығындарды жүйелі түрде төмендету кәсіпорындардың жұмыс тиімділігін
арттырудың негізгі құралы болып табылады. Нарықтық эконимика жағдайында
залалды кәсіпорындарды қаржылай қолдау қағидаға жатпайды.
Ұлттық экономиканың барлық салаларында өндіріс шығындарын төмендетудің
мына төмендегі негізгі бағыттарын айтуға болады:
— ғылыми - техникалық прогрестерінің жетістіктерін барынша пайдалану;
— өндіріс және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру;
— экономикалык процестерді мемлекет тарапынан реттеу.
Ғылыми - техникалық прогрестің жетістіктерін іске асыру – бұл бір
жағынан өндіріс қуатын, шикізат және материалдар, оның ішінде отын -
әнергия ресурстарын көптен - көп пайдалану, ал екінші жағынан тиімді жаңа
машиналарды, жаңа технологиялық процестерді іске асыру.
Шығынның белгілі бір мөлшерін мейілінше тиімді ету - шаруашылықты
жүргізудің әр түрлі мәселелерін шешуге келгенде басты талап осы болып отыр.
Тек қанша өнім өндірілгендігінің ғана емес, оны өндіруге канша еңбек
жұмсалғандығының да маңызы зор. Мәселенің бұлайша қойылуы мынаны аңғартады:
шикізат пен материалдарды жұмсай отырып немесе машиналар мен механизмдерді
пайдалана отырып, шикізаттың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.