МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ ИННОВАЦИЯСЫ ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ
ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ-ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
Жалпы педагогика және этнопедагогика кафедрасы
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ ИННОВАЦИЯСЫ ПӘНІНІҢ
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ
ТҮРКІСТАН 2013
Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
12.02.2008ж. №61,бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарты, университеттіңжұмыс оқу жоспары, пәннің оқу бағдарламасы
негізінде дайындалды.
Оқу бағдарламасын құрастырған: магистр-оқытушы Досжан С.
Оқу бағдарламасы Жалпы педагогика және этнопедагогика кафедрасының
№1 26 08. 2013 ж. мәжілісінде қаралды.
Кафедра меңгерушісі________________ п.ғ.к.., доцент м.а. А.Қ.
Рысбекова
Факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің № 127 08. 2013 ж. мәжілісінде
мақұлданды.
Оқу әдістемелік кеңес төрағасы ____________ п.ғ.к.., доцент м.а.
Ү.Мелдебекова
ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ
1.Педагогикалық инновация.
2.Инновация жіктелуі.
Қазіргі кезде толғандыратын өзекті мәселелердің ең негізгісі –
еліміздің болашағы. Еліміздің өркен жайын кеңге сермеуі үшін басты мәселе
жас ұрпақтың білімді де тәрбиелі болып жетілуі екені белгілі.
Балабақша– келешек ел басқарар, жер – суына иелік етер, ел – халқын
гүлдентер, мерейін өсіріп, мәртебесін биіктетер жасампаз жандарды шыңдап
өмірдің ең басты сатысын қалайтын киелі ұя. Аулына қарап, азаматын таны
дейді халық даналығы. Жас ұрпақтың иманжүзді білімдар азамат болып өсуі, ең
алдымен, ата-анасы, одан соң білім алар алтын ұясы және қоршаған ортасына
байланысты. Балабақша - бұл бала тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын
құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан балабақша-баланы тұлға етіп
қалыптастырудың алғашқы баспалдағы.
Президенттің жолдауында: Ұлттық бәсекеге қабілеттілігі бірінші
кезекте білім деңгейімен айқындалады - деген байламы жеке адамның
құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз
еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз.
Тәуелсіз ел тірегі-білімді ұрпақ. Қазіргі балабақша жағдайындағы
білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-
тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген,
психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық
жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және
нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді,
шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл тәрбиеші болуын қажет етеді.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында оқыту формасын,
әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім
мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны тиімділігіне қарай
пайдалану педагогтан үлкен шеберлікті талап етеді. Сол себептен балабақша
педагогтарының кәсіби дамып өсуі жаңа технологияны меңгеру-мұғалімнің
кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами
келбетінің қалыптасуы , өзін-өзі дамытып оқу-тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруы басты мақсаттардың бірі болуы тиіс.
Қоғам талабы – заман талабы, өйткені Әр адам - өз заманының баласы,
сәбиді есті, саналы, сергек етіп тәрбиелеу отбасы мен қоғамдық тәрбие
орындарының бірден бір парызы.Сондықтан қазіргі балабақшадағы оқу-білім
беруге арналған инновациялық қызмет-мектепке дейінгі білім беру ұйымдары
педагогтарының кәсіби дамуының ең басты факторы болып отыр.
Инновация терминi латын тілінен алынған, ол — жаңару, өзгеру
дегендi бiлдiредi. Бұл түсінік XIX ғасырдағы зерттеулерде пайда болып,
белгiлi бiр мәдениеттің кейбiр элементтердің бiрiнен екiншісіне енгiзу
дегендi бiлдiрдi. Педагогикалық процесте инновация оқыту мен тәрбиенің
тәсілдері, түрлері мақсаты мен мазмұнын, педагог пен бала бірлескен
қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізуді білдіреді.
Қазіргі заман инновациялық қызметі- балабақша балалармен жұмыс
істеуде инновациялық технологиялар ,әдістер, балалардың психологиясы мен
педагогикасын терең білуі педагогтарға нақты бір жетістіктерге жетуге
көмектеседі. Нақтылап айтқанда балаға білім мен тәрбие беруді саналы-сапалы
етіп қызығушылықтары мен өміршеңділігін арттырады деп айтуға болады.
ХХ ғасырдың 30-жылдарында МДҰ-ның балалары – өз қажеттіліктері,
қабілеттері және мүмкіндіктеріне сәйкес жеке дамуына, педагогтары – өз
кәсіби және жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға мүмкіндіктері бар. МДҰ
басшысы – балалар мен педагогтардың іс-әрекетінің жемісті болуын
қамтамасыз етіп, ұжым шығармашылық, ізденіс үстінде үнемі болуына, заман
талабына сай бағыт-бағдар беріп отыруы керек деп ойлаймын. Осы тұрғыдан
Көкшетау қаласындағы № 6 Нұрай балабақшасының ашылып, оқу-тәрбие
жұмыстарын жүргізіп жатқанына жеті ай болғанымен, ұжымның алдына оқу-
тәрбие процесінің жан-жақты ізденіс жұмыстарының жүргізілуімен қатар,
жалпы балабақшада жүргізілетін іс-шаралардың сапалы болуына байланысты
ізденіс жұмысы үнемі жүргізіліп отырылуы алға қойылды.
Педагогикалық мамандардың тәрбие беру жөніндегі білім денгейін көтеру,
яғни 2011-2012 оқу жылында педагогтар Өзін-өзі тану, Мектепке дейінгі
ұйымдардың тәрбиешісі және тағы басқа білім жетілдіру курстарына қатысты.
Жаңа технология үрдісінің талабы- балаға білім беруде мақсатқа жету,
іс-әрекеттері арқылы ойлау дағдыларын, таным белсенділігін арттыра отырып,
баланың жан-жақты дамуына және жаңалықты тез қабылдауына әсер ету. Біздің
балабақшамыздың негізгі мақсаты- балаларға сапалы білім саналы тәрбие беру
арқылы, денсаулығы мен физиологиялық дамуын қорғау және нығайту. Тәрбиелеу
мен білім беру ісіне отбасын тарту, ата-аналарды педагогикалық үрдістерге
,жоспарлау мен ұйымдастыруға қатыстыру, ата-аналардың балабақшамен тығыз
байланыста болуы.
Біздің заманымыз жаңа технология мен компьютер заманы. Соңғы жылдары
біздің өмірімізге түбегейлі өзгеріс енгізді. Сонымен бірге педагогтың де
рөлі өзгерді. Ол енді жоғарғы деңгейдегі жаңашыл ұстаз болуы тиіс. Оған
қойылатын талап та жоғарғы деңгейде болады. Жаңа технологияның дамуы-ның
арқасында балалардың дамуына да үлкен үлес қосылды. Осыған орай балабақша
ішінде ай сайын жарық көретін Нұрай тынысы ақпарат басылымы шығарылады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейіне оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны енгізуді өз міндетімізге алып отырмыз.
Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу
бағытында бақша ішіндегі іс-шараларды бейне таспалар арқылы тамашалауға
мүмкіндік жасалады, бұл бағдарламамыз Нұрай әлемі деп аталады.
Тәрбиеленушілердің білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз
бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол салу да жас ұйымның алдына
қойған мақсаттарының бірі.
Заман талабына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері сай
өзгеріп отырады. Бірақ, ең басты технологияларды тиімді, жүйелі қолдану
керек екенін ұстаз ешқашан ұмытпауы тиіс.
Қазіргі заман инновациялық қызметі- балабақша балалармен жұмыс
істеуде инновациялық технологиялар ,әдістер, балалардың психологиясы мен
педагогикасын терең білуі педагогтарға нақты бір жетістіктерге жетуге
көмектеседі. Нақтылап айтқанда балаға білім мен тәрбие беруді саналы-сапалы
етіп қызығушылықтары мен өміршеңділігін арттырады деп айтуға болады.
Инновациялық педагогикалық технология және мектепке дейінгі балаларды
оқыту және тәрбиелеу жүйесі, олардың ерекшеліктері.
1. Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудың басым
бағыттары
2. Инновациялық парагдиманың ерекшеліктері инновациялық педагогиканың пайда
болуы.
1.1 Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудың басым
бағыттары
XXI ғасырда білімнің құнды капиталға айналуын жэне қоғамның өзгерісіне
сай оның сұранысын канағаттандыратын білім беру қажеттілігін Л.Н. Гумилев
атындағы Еуразия ¥лттық Университетінің құрылуына 10 жыл толуына байланысты
осы оқу орны білімгерлеріне арналған Инновациялар мен оқу-білімді
жетілдіру аркылы білім экономикасына атты лекциясында Елбасы Н.Э.Назарбаев
ерекше атап көрсетті: Білім акпараттық коғамда құнның негізгі көзіне
айналып барады. Білім, инновациялар мен оларды накты қолданудың әдістері
барған сайын пайда көзі ретінде керінеді. Білім беру ұғымының өзі өзгеруде
жэне кеңеюде. Білім беру барған сайын көп ретте мектепте және тіпті жоғары
оку орнында оқумен бірдей түсінілуден қалады. Жеке тұлғаны функционалдық
әзірлеу түжырымдамасынан тұлғаны дамыту тұжырымдамасына көшу жүріп жатыр.
Жаңа түжырымдама білім берудің даралық сипатын көздейді, ол әрбір накты
адамның мүмкіндіктерін және оның өзін-өзі іске асыруы мен өзін-өзі дамытуға
қабілеттілігін ескеруге мүмкіндік береді.
Мектептегі білім мазмүнын және кұрылымын жаңартудың негізгі бағыттары
жалпы орта білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында (МЖБС) ерекше
аталып көрсетілді.
XXI ғасырдағы әлемдік және қазақстандық білім беру жүйесі дамуының
негізгі басымдылықтары:
біріншіден - білім сапасын арттыру; мемлекеттік тіл, жаратылыстану -
математика, техникалық пәндерді, шет тілдерін оқыту сапасын жақсарту;
екіншіден - білімде акпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді
қолдану, жаңа технологияларды жасау және тарату, инновацияларды өрістету
және ынталандыру; үшіншіден - оқыту, жүмыс орнын дайындау, еңбек нарығы
арасындағы өзара байланысты нығайту; төртіншіден - мүғалімдер мен
оқытушылардың білімі мен біліктілігін жетілдіру; бесіншіден -
қоғамдық ресурстарды, сондай-ақ білімдегі инвестицияларды
біріктіретін сектор аралық катынастарды тиімді колдану және т.б. табылады.
Білім беру реформасы қоғамның даму карқынына байланысты жүзеге
асырылады. Мэселен, Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау карсаңында
әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясында
Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нактылы кабілеттілігін
қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды кұралдардың бірі. Бізге
экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы
білім беру жүйесі кажет деп елімізде болып жатқан экономикалық
өзгерістерге сай келетін реформа қажеттілігін ашып көрсетеді.
Қытайдағы жаңа білім беру жүйесінің негізгі принциптері:
вариативтілік; оқу орындарының көп салалығы; білім беру мазмұнының
диверсификациясы; оқытудың дифференциациясы (саралануы).
Ресейде оқушының толық білім алуына жағдай жасалынған: инновациялық
типтегі білім беру мекемелерінің гимназия, лицей, жеке пәндерді тереңдетіп
оқытатын бағдарлы мектептердің ашылуы.
Шетелдік орта білім беру жүйесін түрлендірудің негізгісіне
акпараттандыру және оқыту технологияларын жаңа ақпараттық жүйеде қайта құру
болып табылады: білім беру философиясын жаңарту; жалпы орта білім берудің
мемлекеттік стандартын кабылдау; білім беруді ақпараттандыру және оқытудың
адекватты жаңа технологиясын дайындау; білім беру мен ғылымды
интеграциялау.
Дүние жүзінің көптеген елдеріндегі сиякты Қазақстан Республикасында да
қазіргі кезде білім беру жүйесін реформалау жүзеге асырылуда.
Кесте -1. Өркениеті дамыған елдердің білім беру жүйесінін ерекшеліктері
Мемлекет Басты идея, мақсаты Басым багыттары
Франция Ізгілікті • Субъект-субъекттік карым-катынас
карым-қатынас, • Окушылардың өзін-өзі баскаруы
ынтымактастык • Практикалык іс-эрекеггің басымдылығы.
педагогика • Рефлексивтік-аналитикалык әдістерге
негізделген педагогикалык жуйені жетілдіру
максатында элеуметтік-психологиялық білімді
колдануға бағытталған бағдарламалар жасау
және оны кезең-кезеңмен жүзеге асыру
Жапония Жан-жакты тереңірек • Әрбір окушының, мұғалімнің өзіндік Менін
білім беру калыптастыру
• Өркениетті елдердің іс-тәжірибесін ұйрену
(салыстырмалы педагогика)
Германия Педагогикалык • Теориялық дайындықка басымдылык беру
тұжырымдаманың алуан• Әртүрлі педагогикалык тұжырымдамаларды
түрлілігі іс-тэжірибеде сынақтан өткізу
Швеция Мұгалімді • Білімді, акпаратты ұдайы дер кезінде
кәсіби өсіру жеткізу
• Арнайы бағдарламалар негізінде мұғалімдерді
жиі-жиі кайта даярлаудан өткізу
Израиль Мұғалімдерді кәсіби • Мұғалімнің кәсіби денгейі мен жалпы мәдени
дамыту даярлығын арттыру
• Мүғалімнің кәсіби біліктілігін калыптастыру
• Әртүрлі бағыттағы эсперименттік
бағдарламаларды жүзеге асыру
Нидерландия Білім беру сапасын • Білім беруді интеграциялау
арттыру • Оқу-тәрбие үдерісінде интеграцияланған
бағдарламаларды сынактан өткізу
• Мүғалімдердің кәсіби даярлығын арттыру
арқылы білім сапасын котеру
Англия Мұғалімнін сұранысын• Окушы мен мұғалім іс-әрекетіндегі
канағаттандыру шыгармашылык бағыт
• Креативтілікті дамыту
• Мүгалімді зерттеушілік іс-эрекетке
жүмылдыру
• Әртүрлі эксперимент жобаларды сынактан
өткізу, жетілдіру
• Әрбір мұғалімді авторлық бағдарламамен
жұмыс жасауға бағыттау
• Мұғалімнің басты кызметі: авторлық
бағдарламаны жасаушы —► эксперименттен
өткізуші —► зерттеуші
АҚШ Оқытудың түлғалық • Оқытудың практикалык бөліміне басымдылық
бағыттылык беру
сипаттамасы • Саралап окыту
• Білім сапасын диагностикалау
• Бағдарламаның әртурлілігі
• Окушы мен окушының бағдарлама, окулыктарды
таңдау кұкығы
• Альтернативті бағдарламалардың сынақтан жиі
өткізілуі
Ресей Окытудың тулғальщ • Оку-тәрбие үдерісін субъект-субъект
бағыттылық қатынаста кұру
сипаттамасы • Мүғалімді үдайы шығармашылық ізденіске
бағыттау
• Білім сапасын тексеру, жақсарту максатында
түрлі эксперттік топтар қүру
Қазақстан Нәтижеге бағытталған• Оқу-тәрбие үдерісін субъект-субъект
білім беру катынасқа кұруға бағыттау
• Нәтижеге бағытталған білім беру
• Қүрылымдық өзгерістердің басымдылығы
• Мұғалімдердін зерттеушілік іс-әрекетке бет
бұруы
• Инновациялық бағдарламаларды сынактан
өткізу
Түжырымдаманың басты ерекшелігі - білім сапасын бағалаудың үлттық жүйесін
(БС¥Ж) құру білімнің сапасын кешенді емтихандар арқылы бағалауға, білім
алушылар мен білім беру ұйымдарының даму динамикасын қадағалап отыру үшін
білім сапасы мониторингінің үлттық жүйесін эзірлеуге, окушылардың оку
жетістіктері басты компоненті болып табылатын білім сапасын түрақты
қадағалап отырудың кешенді жүйесін құруға мүмкіндік беретіндігі.
Кесте - 2. Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудын басым
бағыттары
Жыл Заң, багдарлама, Басым багыттары
түжырымдама
1 2 3
1992 ж., 18 Қазакстан Республикасының • Білім алудың колжетімділігі
қаңтар Білім туралы Заңы • Білім берудің этнопедагогикалық
бағыты
1999 ж., 7 Қазақстан Республикасының • Білім алудың колжетімділігі
маусым №389-1 Білім туралы Заңы • Білім алудың бірыңғайлығы мен
ҚРЗ ұздіксіздігі
• Білім беру үйымдарының нысандары мен
түрлерінің әртүрлілігі
• Білім сапасына мемлекетгік бақылау
жүргізу:
- білім беру кызметін лицензиялау;
- білім беру үйымдарын атгестаттау;
- білім алушыларды корытынды
мемлекеттік аттестаттау
2000 ж., Білім мемлекеттік • Мектепалды даярлыкты камтамасыз ету
30 кыркуйек бағдарламасы • Сапалы білім беруге кол жеткізу
№448 • Кәсіптік білімнің колжетімділігі
• Білім беру жүйесін акпараттандыру
• Білім беру жүйесін саралау, таңдау
бойынша білім беру Қазакстанның білім
беру жүйесін элемдік білім кеністігіне
интеграциялануы үшін жағдай жасау
• Окытудың жаңа акпараттық
технологиялдарын енгізу, кашыктықтан
білім беруді дамыту
2001 ж., Қазақстан Республикасының • Мектептің әр саласындағы оку-тәрбие
мамыр мемлекеттік жалпыга үдерісінде окушы меңгеруге тиіс
№404 міндетті білім беру білімнің ең төменгі міндеггі
стандарты (минимумын) белгілеу
• Окушының қабілеті мен өзінің
кызығуына карай әртүрлі білім
бағдарламаларын меңгерулеріне кажетті
жағдайлар жасау
• Окушыга пәндерді таңдауға күкық беру
2004 ж., Қазакстан Республикасының • Әлемдік білім беру кеністігіне
акііцн 2015 жылға дейінгі білім ыкпалдастыру және жеке түлға мен
беруді дамыту тұжырымдамасыкогамның кажеттіліктерін
канағатгандыру
• Копдеңгейлі үздіксіз білім берудің
ұлттық моделін калыптастыру
• Білім сапасын бағалаудың ұлттык
жүйесін кұру
• Білім беруде ғылым мен өндірісті
ыкпалдастыру
• Кәсіптік білім берудің сапасын
арттыру үшін нақты экономика салаларын
тартудың тетіктерін кұру.
• Ғұмыр бойғы білім принципінен
ғүмыр бойгы баршага арналған білім
принципіне көшу.
• Білім берудің барлык денгейінің кол
жетімділігі және сабактастығы
• Нәтижеге бағдарланған толыкканды,
сапалы, бәсекеге кабілетті білім беру
• Құрылымы 4+6+2 болатын 12 жылдык
білім беруге көшу
• Құрылымы бакалавриат
-магистратура-докторантура жоғары және
жоғары оку орнынан кейінгі білім беру
жүйссіне көшу
201М к;і і.иі Қазакстаи Республикасыньщ • Көпдеңгейлі білім берудің ұлттық
2005-2010 жылдарға арналғанжүйесін жетілдіру
білім беруді дамытудың • Қоғам мен жеке тұлғанын кажеттілігін
мемлекеттік бағдарламасы канағаттандыру
• Сапалы білім алуға кол жетімділікті
камтамасыз ету
• Қазакстандык білім беру жүйесін
әлемдік білім кеністігіне
интеграциялау
• Білім беруді бағалаудын ұлттық
жүйесін кұру
• Білім берудің біртұтас ақпараттык
аймағын кұру
• Білім беру саласы менеджерлерін
даярлау
• Білім беру, гылым мен өнідірісті
интеграциялау
• Экономиканың барлык саласында
элемдік бәсекеге қабілетті мамандар
даярлау
• Жалпы орта білім беру жүйесін 12
жылдық білім беру жүйесіне толықтай
көшіру
• Мамандарды даярлауды окытудың
кредиттік жүйесіне негізделген тұтас
көпдеңгейлі моделіне көшіру
• Жалпы орта білім беретін мектеп
түлектерін улттык бірыңғай тестілеуден
(¥БТ) өткізу
• ЖОО білімгерлерін мемлекеттік аралык
жэне қорытынды бақылаудан өткізу
2007 ж., 27 Казахстан Республикасыньщ • Өмір бойына алған білімнен
шілде №319-111Білім туралы Заңы кажеттілік пен мүмкіндікті сезінуге
КРЗ бүкіл өмір бойғы білім алуға көшу
• Оқыту технологиясын жетілдіру
• Білім берудің кұрылымы мен мазмүнын
жаңарту білім беру сапасының үлттык
бағалау жүйесін дамыту
• Білім берудің барлық деңгейлерінде
ықпалдастырылған білім беру
бағдарламаларын ендіру (пәнаралық,
деңгейаралық; жоғары оку орындар үшін:
аралық, халыкаралык)
• Білім беру құрылымының халықаралық
білім сыныптамасы стандартына
сәйкестендірілуі
Бағдарлама жаңа оку жоспарларын, жаңа буын окулықтары мен оқу -
әдістемелік кешендерін енгізуге бағытталған және білім беру жүйесін
ақпараттандыруды қоса алғанда, оқытудың жаңа технологияларын енгізу мен
материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жақсарту міндеттері бір-бірімен
өзара байланысты жэне білім беру жүйесін акпараттандыру, кашықтықтан
оқытуды енгізу жэне т.б. арқылы оку үдерісіне заманауи технологиялар мен
оқытудың мультимедиалық, компьютерлік-техникалык қүралдарын толықтай
енгізуді көздейді.
Білім беру саласындағы ақпараттық инфрақүрылым Қазақстандағы казіргі
бар телекоммуникациялық желілердің негізінде оларға білім беру акпаратты
банктерін калыптастыру мен косу жағдайында жүмыс жасайды.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты ҚР-ның Білім туралы заңына сәйкес жасалынады, ол жалпы орта
білім беретін мекемелер жүйесінде окушылардың оқытудың мемлекеттік негізгі
ұстанымдарын айқындайды.
Инновациялык экономикаға сәйкес білім беру саласында инновациялық
реформа жүргізілуіне байланысты жаңа педагогикалык парадигманың өмірге
келуі заңды құбылыс.
Психологиялық-педагогикалық тұрғыдан білім беру технологияларын
жетілдірудің негізгі тенденциялары төмендегідей белгілермен сипатталады:
• есте сақтап оқудан меңгергенін өмірде қолдануға үйрететін ақыл-ойды
дамыту үдерісіне көшу;
• орта деңгейдегі окудан жекеленген, сараланған оқытуға көшу;
• оқытудың сырткы мотивациясынан ішкі адамгершілік, күш-жігерлік ынтаға
ауысу.
Педагогика адам іс-әрекетінің басты саласы ретінде өз кұрылымына үдерістің
объектісі мен субъектісін ендіреді. Дәстүрлі субъект-объектілік педагоги
када оқушыны объект рөлінде карастырады, ол алдыңғы аға үрпақтың іс-
тәжірибесін үйренеді. Бұл жүйенің түпкі мақсаты - баланы өмірге даярлау.
Ал қазіргі педагогика баланы оку іс-әрекетінің субъектісі ретінде
қарастырады. Тұлганың коршаған ортамен барлык іс-әрекеті айқын көрініс
табады. Адам өзін қоршаған ортада өзінің Мен деген санасымен,
көзқарасымен субъективті бағыт ұғады. Талап ететін педагогикадан қарым-
қатынас педагогикасына өту, балаға ізгілік-түлғалық бағыт ұстануды
көздейді. Ол мектепке, баланың тұлғасына, ішкі жан дүниесіне бағытталады,
оны ұғынуға тырысады, баланың ашылмаған, қүпия кабілеттері мен
мүмкіндіктерін ашуга тырысады. Мектептің мақсаты - жеке түлғаның еркін
дамуына толық мүмкіндіктер жасау, оның өмірге деген қүлшынысын, ішкі
сезімін ояту.
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сүракіар
1. Өркениеті дамыған елдердің білім беру жүйесінің ерекшеліктерін ашып
көрсетіңіз.
2. Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудың басым
бағыттарын ашып көрсетіңіз.
3. Қазакстан Республикасыньщ 2005-2010 жылдарға арналған білім беруді
дамытудың мемлекеттік бағдарламасының басты идеясы қандай?
4. Қолданыстағы Қазакстан Республикасыньщ Білім туралы заңының алдыңғы
заңдардан қандай өзгешелігі бар?
5. Қазақстан Республикасыньщ 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
түжырымдамасының ерекшелігі неде?
6. Білім беруді ізгілендіру ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
7. Қазақстан Республикасында білім беруді ізгілендіру бағыттарын
көрсетіңіз.
8. Стандарт ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
9. Білім стандарты ұғымын мәнін ашып көрсетіңіз.
10. Мемлекеттік білім стандартының мәнін ашып көрсетіңіз. Мемлекеттік білім
стандартының құрамдас бөліктерін атаңыз.
11. Базистік оқу жоспарындағы инвариантты жэне вариативті бөліктердің мәнін
ашып беріңіз.
12. Fалым М.Жадрина бойынша білім сапасын камтамасыз ету жолдарын
көрсетіңіз. Жүйеге кіруді реттеу жэне жүйеден шығуды реттеу ұғымдарының
мәнін ашып беріңіз.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Назарбаев Н.Э. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында
Қазакстанның элемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Э. Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауы. -Астана, 1 наурыз 2006 ж.
2. Назарбаев Н.Э. Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім
экономикасына Елбасы Н. Назарбаевтың Еуразия ұлттық университетінде
студенттерге оқыған лекциясы Ак жол, 30.05.2006.
3. Тұрақты даму үшін білімнің Б¥¥ декадасы (2005-2014ж.), Website: littp
www. unesko. kz.
4. Третьяков П.И. Тұракты даму тұрғысынан білім сапасын басқару Тұракты
даму мүддесіне сай білім сапасын баскару Халыкаралык гылыми-практикалық
конференция материалдары. -Минск, 2002. 26-36 б.
5. Қазақстан Республикасының мәдениет туралы заңы. -Алматы: Жеті жарғы.
-1997. - 3 бет.
29
6. Қазақстан Республикасыньщ мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты. Астана, 2001.
7. Қазақстан Республикасыньщ 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы Қазақстан мектебі. -2004. -№ 2. -3-12 беттер.
8. Қазакстан Республикасында 2005-2010 жылдарға арналған білім беруді
дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. -Астана, 2004.
9. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептердің мемлекеттік
базистік оқу жоспары. -Алматы, 1996.
10. Қазақстан Республикасыньщ мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты. -Астана, 2001. -18 6.
11. Жадрина М. Жалпы білімді сапалық деңгейге көтеру мумкіндіктері
Қазақстан мектебі. -2004. -№7. -7-11 беттер.
12. Нүрахметов Н. Жаңаша оқыту талаптары Қазақстан мектебі. -1997.-№1.-
13-18 беттер.
1.2 Инновациялық парадигманың ерекшеліктері
Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі
жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика
теориясы мен оку-тәрбие үдерісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып
отыр:
- білім берудің парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмүны жаңарып, жаңа
көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда;
- білім мазмүны жаңа біліктермен, ақпаратты қабылдау кабілеттерінің
дамуымен, гылымдағы шығармашылык және нарықтық жағдайындағы білім беру
бағдарламаларының нактылануымен байланыс түсуде;
- ақпараттык дәстүрлі әдістері - ауызша және жазбаша, телефон жэне радио
байланыс - қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде;
- баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына, азамат-
тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде;
- мектеп, отбасы және коршаған элеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі
бірлігіне ұмтылыс жасалуда;
- қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалык технологияның кеңінен
қолданылуына және ғылымның рөліне мэн берілуде;
- оқу-тәрбие үдерісіне инновациялық технологиялар кеңінен ендірілуде.
Инновацияның өмірге келуінің объективті-субъективті себептері бар.
Қоғамдык катынастардың, қоғамның өзінің жедел дамуы адамзат сұраныстарын
канағаттандыру максатында оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты, мазмұны, әдіс-
тәсілдері мен формалары өзгерістерге ұшырайды. Инновацияның өмірге келуінің
объективті сипаттамасы қоғам мен білім беру саласының даму қарқындарының
бір-біріне сәйкес келмеуі болып табылады. Дамитын қоғамға әркашан жаңаша
ойлайтын жаңа адамдар кажет. Ал білім беру саласы коғамның дамуына ілесе
алмаса, онда білім беру саласында консерватизм орын алып деградация жүреді,
өмірден артта қалушылық белең алады.
Ғылымның дамуының алғашқы факторларының бірі өзінің әдіснамалык
багыттары бар жеке (атаулы, авторлық, инновациялық мектептер) мектептердің
пайда болуы. Осындай мектептер бір-бірімен несімен ерекшеленеді? Әрине,
парадигмаларымен.
Ғалым Г.Б. Корнетовтың пікірі бойынша, үшінші мыңжылдық-тьщ басында
постиндустриалды өркениет қүрудың жалпы элемдік тенденциясы біздің елімізде
либеральды-демократиялық типтегі қоғамға өтумен жүзеге асырылады. Автор
білім беру саласындағы педагогикалык парадигманың өзгерісін қоғамның
дамуына қатысты карастырады.
Қоғамның дамуына байланысты білім беру саласындагы педагогикалык
парадигманы жаңа бағытта қарауды қажет етеді.
Ресейлік ғалымдар А.Н. Тихонов, В.А. Садовничий парадигма -нақты
ғылыми зерттеулерді анықтайтын жэне ғылыми практиканың сол кезеңінде жүзеге
асатын теориялық жэне эдіснамалык алғы шарттардың жиынтығы деген аныктама
беріп, парадигманыц мағынасын ашып береді.
Ал казақстандық ғалымдар Ж.Наурызбай, А.П.Сейтешов, Ш.Т.Таубаева,
К.М.Арынгазин, А.Д.Кайдарова жэне т.б. ҚР білім беру жүйесіне жаңа
парадигманыц кажеттілігін ашып көрсетеді. Мэселен, ғалым К.М.Арынгазин
бұган мағыналы педагогиканы ұсынса, академик А.П.Сейтешов -
суперобъектілер: адам, әлеумет, өркениет және білім берудің өзара
байланысын карастырады, галым Ш.Т.Таубаева ғылыми зерттеулер барысында
шешілетін нақты проблемалар мен оларды шешудің әдіс-тәсілдері деген
ұстанымды ұстаса, А.Д.Кайдарова көппарадигмалық тұғырды ұсынады.
Парадигма ұгымының мазмұнын әртүрлі ғылымдар тұргысынан қарастырып
көрелік. Парадигма үгымын ғылымға оңшыл бағыт үстанушы Бергман енгізген, ал
оны ары карай терең зерттеген американдық физик, философ Т.Кун болды.
Т.Кунның зерттеуіне сүйенсек, парадигма - қарастырылып отырған кезеңнің
нақты ғылыми зерттеулерін (білімін) анықтайтын алғы шарттардың
(қағидалардың) жиынтығы деп атап көрсетеді.
Парадигма - ғылымның негізгі өлшем бірлігі. Парадигма деп барлык калың
жүртшылық түгелдей дерлік мойындаған ғылымның алғы жетістіктерін айтуға
болады.
Логикада парадигма ғылым дамуының белгілі кезеңінде ғылыми зерттеулерде
қолданылатын гылыми қоғамда қабылданган үлгі, нобай, стандарт эталоны жэне
гылыми таным үдерісінде ғылым негіздерін жүйелеуде, бағалауда қолданылатын
теориялық және әдіснамалық қағидалар жиынтығы ретінде көрсетіледі.
Психология ғылымында парадигма белгілі бір тарихи кезеңдегі осы
саладагы ғалымдардың зерттеу практикасын ұйымдастыруға болатын үлгілерден
тұратын негізгі гылыми жетістіктердің жүйесі ретінде ашылады.
Ғалымдардың берген анықтамасы бойынша, гылыми парадигма - бұл тек кана
теория емес, ғылымдагы іс-әрекеттер тәсілі, зерттеу есептерін шешудің
үлгісі, нобайы. Парадигма ғылымда екі жақты рөл атқарады: бір жағынан
ғылыми мәселелерді шешуді жеңілдетеді, ал екінші жағынан жаңа идеяларды
кабылдауға тосқауыл болады, себебі белгісіз, дәстүрлі емес бағыттағы ғылыми
ізденіске шектеу жасалынады, яғни жананың омірге келуіне кедергі жасайды.
Педагогика ғылымында парадигма ұғымы өзгеше сипатталады. Мәселен,
ғалым В.И.Андреевтің пікірі бойынша, қазіргі кезеңде білімді адам
парадигмасынан өмірлік іс-әрекетке дайындалған адам парадигмасына көшу
орын алып отыр, жаңа парадигманың артықшылығы - адам еркін ойлана алады, өз
ойын шығармашылыккд үштастыра алады, өз бетінше дами алады, интеллектуалды,
физикалық және адамгершілік тұрғыда өзін қалыптастыра алады.
Көптеген ғалымдардың анықтамасы бойынша, педагогикалык парадигма - бұл
білім беру максаттарын шешудегі белгілі стандарт, қалыптасқан көзқарас.
Дәстүрлі педагогикада парадигма ретінде кіретіндер: оқушы - педагогикалык
қарым-қатынас объектісі, ал оқытушы - басқару органдарының директивті
нұскауларын орындаушы; педагогикалык карым-қатынас барысында тұлганың ішкі
жан дүниесі назардан тыс калып отырады және т.с.с.
Кесте - 4. Білім берудің инновациялық парадигмасының ерекшеліктері
рсБілім беруБілім беру парадигмалары
ескі жана (инновациялық)
1. Максаты Білімді адам Мәдениетті адам
7 Мазмұны Білім, білік, дағдыны Білім мазмұны метатанымдык
калыптастыру және дамыту (оку білімді (өзін және өзгені тану,
бағдарламасы, оку жоспары, әртүрлі әдіс-тәэсілдерді
оқулыктарда белгіленген меңгеруі) және метатанымдык
білімдер жүйесін меңгеру) біліктілікті (жоспарлау,
бакылау, реттеу, мониторинг және
өзін-өзі бағалауы) калыптастыру
мен дамыту
Білім беру диагностикасы 3
мэдениеттің өзара байланыскан
іс-әрекеті нәтижесінде көрініс
табады: білім беру мазмүнының
жобасын айқындайтын әлеуметтік
тәжірибе; білім алушының
мәдениеті; педагогтың мәдениеті.
\. Негізгі Қоғам, тәжірибе, білім, Өркениет, жағдаят, акпарат,
үгымдар біліктілік, дағды, ұжым, іскерлік, максаткерлік,
бағалау құзыреттілік, топ, жетістік,
нэтиже
Жаңашыл мұғалімдердің іс-тәжірибесін зерттеу жалпы мұғалім инновациялык
даярлығын калыптастыруға көмектеседі.
4.Эсер Коғамның әлеуметтік жағдайы, Жаһандану, интеграциялау,
етуші білім берудің қажеттілігі интернет, білім беру кызметінің
факторлар сапасы, білім берудің ашыктығыІ
5.Окыту Тілдік кұралдар: кітап, оқу, Образдың бейнелеу: компьютер,
кұралдары жазу мультимедиа-, аудио-,
видеокұралдары
6.Окыту Жалпыға бірдей мемлекеттік Әркімге таңдауы бойынша
техноло- стандарты, оку жоспары бойынша вариативті оқу жоспары бойынша
гиясы дедуктивті, реттелген үдеріс (әркімнің кабілетіне карай)
жэне болашақка бағытталған оқытушы мен окушының өзара
теорияльщ білім беру ынтымактастық карым-қатынасы
негізіне кұрылған практикалық
білім. Соңғы нәтижеге
бағытталган интерактивті
әдістер: іскерлік ойындар,
педагогикалык, психологиялык
тренингтер, дөңгелек үстел, миға
шабуыл, ғылыми жоба түсаукесері
жэне т.б.
7.Окыту Біліммен каруланған, алған Әртүрлі мәдениет құндылықтарын
нәтижесі білімін өмірде колдана алатын меңгерген, адамдармен тез арада
білімді, мәдениетті адам келісімді диалогқа келе алатын,
қазіргі барға канағат тұтпай,
ұдайы ізденістің аркасында
әлемді түрлендіре алатын,
білімді өзі ізденіп, өзі
меңгеретін шығармашыл,
мәдениетті тұлга
Ал, М.Монтессори педагогикасы 9 тұжырымдамалық негізге арка сүйейді:
1. Оқыту үдерісі баланың табиғи дамуына сэйкес жүргізілуі керек -бала езін-
өзі дамытады.
2. М.Монтессори педагогикасының ұраны - Мұны өзім жасауға көмектесіңіз!,
мұғалімнің окушыға карым-қатынасы.
3. Баланың барлық өмірі - туылған кезеңнен кәмелеттік жасқа дейін - оның
еркіндігі мен өз бетінше дамуы.
4. Дамудың барлық кездей соқтық жағдайларын есепке алу.
5. Жеке, дара, дербес жэне әлеуметтік дамулардың бірлігі.
6. Адамның санасында бұрын болмаған сезімнің ешбір сөкеттігі жоқ.
7. Сананы реттеу мен салыстыру маңыздылығы.
8. Баланы оқыту миссиясынан бас тарту: окыту орнына оған өз бетінше дамуға
және адамзаттык мәдениетті меңгеруге жағдай жасау.
9. Баланың ойлау әрекетіне қатысты барлык қажетті кезеңдер - пәндік-
акикаттықтан кернекі-образдыққа енуі қажет, тек сонда ғана ойлаудың
абстрактылық деңгейіне жетеді.
Инновациялык білім беру - жеке адамның жэне коғамның біртұтас алганда жаңа
іс-әрекетін тудыратын, жетілдіретін оқу-білім беру іс-әрекетінің үдерісі
мен нәтижесі (5-кесте).
Кесте - 5. Дәстүрлі білім беру мен инновациялык білім беру салыстырмалы
сипаттамасы
РетБілім беру Мазмзүндық сипаттамасы
сантүрлерш
ы салыстыру
көрсеткіштері
дәстүрлі білім беру инновациялык білім беру
1. Білім берудің Табиғат - Адам Табиғат - Адам - Қоғам
мазмұны - Қоғам жайындағы жайындагы интегралданған
іргелі білім беру білімді адамның
іс-әрекетін түрлендіруге
пайдалану, интерактивті
әдіс-тәсілдер
2. Қалыптасатын Әлемді бірден, сол кұйінде Адам - Қоғам - Табиғат
дұниетаным кабылдау катынастарын үйлесімді
бағыттайтын жүйелі ойлау
мәдениеті, дүниетанымы
калыптасады
3. Оқыту әдістері Балаға білімді дайын күйінде Бала білімді өзі іздеп
беретін әдіс-тәсілдер басымырак табатындай мұғалім
-окушының шығармашылык
іс-әрекетіне негізделген,
адамның жаңа іс-әрекетін,
шабытын туғызатын
әдіс-тәсілдер
4. Нәтиже Білім беру Кәсіби біліктіліктің
мазмұнының негізгі факторы ретінде
әлеуметтік адамгершілік, рухани,
- гуманитарлық әлеуметтік
жэне ғылыми жауапкер-шілікті
техникалық калыптастыру және дамыту
кұраушысының
жасанды
аракатынасы,
кәсіби біліктілік
Инновациялык окыту - бұл жаңарған кезеңнін мәдени коғамдык дамуының
ерекшеліктеріне сәйкес оқытуды әлеуметтік ұйымдастырудың тарихи жаңа түрі
Инновациялык окыту шенберінде жеке тұлганы дамытуға кеңінен жағдай туады:
• жеке инициатива пайда болады;
• жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуда еркіндік беріледі;
• жеке шығармашылық үлес косуға жол ашылады
Инновациялык окыту окытудын дастүрлі түріне карағанда парадигмарды.
Инновациялык кұрылымында окытудың және инновациялы оқыту дэстүрлі түрлері,
репродуктивті және
шығармашылык компоненттері арасындағы карама-қайшылыктар жаңаша шешім
табады
Окытудың шығармашылык сипаты мен инновацияны жүзеге асырудың негізіне жас
және аға буын, мұғалім мен окушы арасындағы әлеуметтік қарым-катынастың
жаңа типі жатады:
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сұрақтар
1. Парадигма ұғымы нені білдіреді?
2. Педагогикалык парадигма ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
3. Білім берудің инновациялык парадигмасының ерекшеліктерін ашып
көрсетіңіз.
4. Қ.Нұрғалиев мектебінің тұжырымдамасының басты ерекшелігі неде?
5. М.Монтессори мектебінің негізгі тұжырымдамасының мәнін ашып көрсетіңіз.
6. Дәстүрлі білім беру мен инновациялык білім беру жүйесіне талдау жасаңыз.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Корнетов Г.Б. Педагогические парадигмы базовых моделей образования:
Учебное пособие для студентов педагогичсеких специальностей и слушателей
системы повышения квалификации работников образования. - М., 2004.
2. Таубаева Ш.Т. Исследовательская культура учителя: от теории к практике.
-Алматы: Гылым, 2001. -350 с.
3. Сейтешов А.П. Актуальные проблемы образования и педагогической науки в
начале XXI века в условиях Казахстана и пути их решения Научный отчет
Казахской академии образования им. Ы.Алтынсарина. - Алматы: Гылым, 2000.
-88 с.
4. Кайдарова А.Д. О полипарадигмальном подходе к анализу генезиса развития
содержания высшего педагогического образования в Казахстане Қазакстанның
гылыми әлемі. -2006. - №1. -178-185 с.
5. Кун Т. Структура научных революций. - М: Прогресс, 1975. -300 с.
6. Валицкая А.П. Филологические основания современной парадигмы образования
Педагогика. - 1997. №3. - с. 15-19.
42
7. Тхачапсоев Х.Г. О новой парадигме образования Педагогика. - 1999. №1.-
С. 103.
8. Ямбург Е.А. Школа для всех. - М., 1996.
9. Ахметова Г.К. Образовательный идеал в теории и практике подготовки
педагогических кадров. - Алматы: Қазак университеті, 2000.
124 с.
10. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептердің I ұжырымдамасы.
- Алматы, 1996.
11. Қазакстан Республикасыньщ Білім туралы заңы. - Астана, 07. 06. 1999
ж., № 389. - Алматы, 1999. -55 бет.
12. Қазақстан Республикасыньщ Білім туралы зацы-Астана, Акорда, 27.07.07.
№319 - III ҚРЗ Егемен Қазақстан, 15.08.07 ж.
1.3. Инновациялык педагогиканын пайда болуы
Инновация термині ғылымға XIX гасырда антропология және этнография
аркылы еніп, дэстүр терминіне антоним ретінде мәдениет саласындагы
өзгерістерді зерттеу үдерісінде колдана бастады жэне өзгеше мэдениетке өту
барысындағы жаңалык ендіру деп танылды. Инновация ұғымы мәдени өзгерісінің
эволюционистік жазыктығының орнын басты. XX гасырдың бірінші жартысында
Батыста элеуметтік ғылымдар саласында айтулы өзгерістер орын алды,
инновация қалыптасқан жүйенің мормадан ауыткуы ретінде көрініс тауып,
жаңалықтың шығу көзі ретінде ганыла бастады. Ал экономика ғылымында XX
гасырдың басында-ак инновация ұғымы ендіріліп, бар элементтердің жаңа
комбинациясы ретінде қалыптастырылып, халық шаруашылығында, адам өмірінде,
түрмыста пайда табудың көзі ретінде саналып, циклдік дағдарысты жеңудің
негізгі кұралы деп карастырылды.
XX ғасырдың 30 жылдарындағы экономикалық дағдарыстан кейін менеджерлер
арасында фирманың инновациялык саясаты де-ген термин калыптасты да, 50-70
жылдары алып фирмалар мен баска да іскер ұйымдар жүргізген эмпирикалық
зерттеулерде техникалык және ұйымдастырушылык-баскарушылык инновациялар кең
қүлан жайды, сондай-ақ экономикалық саладағы инновациялардың әлеуметтік
факторлары белсенді түрде зерттеле бастады.
XX ғасырдың екінші жартысында әлеуметтанушылар функционализмнің әлсіздігін
жеңу үшін инновацияны жалпы даму үдерісінің әлеуметтік өзгерісі ретінде
қарастырып, 4 негізгі элементтерін ақырын көрсетті: жаңалык,
жаңашылдық, диффузия агенттігі, бағалаушылар.
Инноватиканың ғылымға жаңалық енгізудің мақсатқа бағыттал-ған
өзгерісінің зандылықтарын үйрететін білімнің калыптастырушы теориялық
саласы ретінде қарастыру Г.Тарда, И.Шумпертер жэне т.б. ғалымдар еңбегінде
көрініс табады.
Г.Тарданың Әлеуметтік логика еңбегінде қоғамдык үдерістің индикаторы
өнертапқыш пен жаңашылдық болып табылатындығы айкын дәлелденеді: өнертапкыш
- бұл жаңалык ашу, ал жаңашылдык жаңаны меңгеру үдерісі, жаңашылдыктың
басты мақсаты халықтың сұранысын қанағаттандыру гана емес, адамның коғамды
өзгертуге бағытталған жаңаны, жаналыкты өмірге экелуі.
Австралиялық экономист И.Шумпертер Экономикалық даму
теориясы атты еңбегінде жаңалықты енгізудің жаңа тетігін үсынады: ғылым —
зерттеу — қүрастыру —* өндіріс — қолданыс. Шетелдік ғалымдар
инновация терминін эртүрлі мағынада түсіндіреді. Мэселен, шетелдік
галым Э. Роджерс инновация - дегеніміз жаңашылдык, жаңа идея, жаңалык деп
түсіндіреді.
Ал В.П. Кваша инновация - бүл жаңашылдық, қандай да бір жүйенің сапалы
өзгерісідеп, инновациялык динамиканыңекібағытын ерекше атап өтеді:
педагогикалык инновация жэне педагогикалык шығармашылық.
XX ғасырдың 80-жылдарында осы инновация үғымының педагогика ғылымына
түпкілікті енуіне сэйкес, педагогикада инновациялык үдеріс, инновациялык
элеует үғымдары ендіріліп, кеңінен зерттеле бастады.
Ғалым Н.Р. Юсуфбекова педагогика ғылымына өзара синоним болатын білім
берудегі инновациялар мен педагогикалык инновация терминдерін енгізіп,
ғылыми негіздемесін жасады. Н.Р.Юсуфбекова педагогикалык инноватиканы
өзінің жеке нысанасы (объектісі), пэні жэне зерттеу эдістері бар педагогика
гылымының жеке саласы ретінде қарастырады.
Қазіргі кезеңде инновация термині педагогика теориясы мен
практикасында кеңінен қолдануда. Бірак, бұл терминнің белгілі бір
педагогикалык категория ретінде әлі де қалыптасу үстінде екені анық.
Инновация деген сөз - латынның novis - жаңалық және іn - енгізу
деген сөзінен шыккан, ал оның қазакша аудармасы жаңару, жаңалық, өзгерту
деген мағынаны білдіреді.
Т.И. Шамова, П.И. Третьяковалардың еңбегінде Инновация дегеніміз жаңа
мазмүнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу дегеніміз - тек кана
жаңалыкенгізу,ұйымдастыру,ягнииннов ацияүдерісімазмұндыдамытуды, жаңаны
үйымдастыруды, калыптастыруды аньщтайды, ал жаңаша деп жаңаның мазмұны,
оны енгізудің эдіс-тэсілі мен технологиясын
камтитынкүбылыстытүсінемізделінген . Энциклопедиялыксөздіктерде инновация
эртүрлі анықталады. Үлкен энциклопедиялық сөздікте бүл үгым жаңаша білім
беру деп түсіндіріледі.
С.И.Ожеговтың сөздігінде инновация үғымына үш түрлі анықтама беріледі:
1) Бірінші рет шыққан, жасалған немесе жаңадан пайда болған;
2) Бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған нэрсе;
3) Бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық.
Қоғам білім беруде тулғаның қандай болып қалыптасуын қажет етеді,
қалай тэрбиелеу керек екеніне сұраныс жасайды. Осыған байланысты дэстүрлі,
адам жайлы философиялык жэне педагогикалык көзкарастарға білім берудегі
дэстүрлі мен жаңаның арасындағы байланыс, дэстүрлінің қандай түрлерін
сақтау, дамыту керек жэне қазіргі білім беру жүйесіне қалай тасымалдау
керектігіне талдау жасау кажеттігі туындайды.
Дәстүрлініц жай ғана өткенді үдайы өндіруші ретінде каралмауы керек
екенін ұмытпаган жөн. Қазіргі тек ғана бүгінгі пайда болған жаңаның бейнесі
емес.
Бірақ мүның барлығы жаңаның өзі кездейсоқ емес, дэстүрлінің ықпалында болуы
кажет. Қазіргі біздіңше, дэстүрлі мен жаңанын синтезі. Осыдан келіп,
Инновация мен жаңаның арасындағы айырмашылық қандай? деген занды сұрақ
туады.
Инновациялык педагогика педагогика ғылымының басқа салалары сияқты өз
дамуындағы кезеңдерді бастан кешіреді: түсіндірілмелі жэне құрылымдық.
Бірінші кезеңде ол жаңалықты кұру үдерісінің ерекшеліктерін аньщтайды, оны
меңгеру мен ендірудің принциптерін, эдістерін, мазмүнын негіздейді.
XX ғасырдың 80-жылдарында инновациялык іс-әрекеттің басым бағыттары
анықталынды, әсіресе алдыңғы катарлы озат іс-тәжірибенің мэн-мағынасын
ғалымдар В. А.Кан-Калик, Ю.Н.Кулюткин, Г.С .Сухобская, Н.В.Кухарев,
Я.С.Турбовской, Ф.Ш.Терегулов, Л.М. Фридман, К.Н. Волков, Ш.Т.Таубаева жэне
т.б. ашты жэне олардың негізгі түрлері анықталынды:
• өнертапңыштың (кіріктірілгеннен жэне педагогикадағы белгілі әдіс-
тэсілдер, формаларды түрлендіру, зерттеулер ендіру);
• жаңашылдық (педагогикалык еңбектің тиімділігін арттыратын жаңа эдістер
мен формаларды табу);
• инновациялык, (ғылыми-зерттеушілік негізде білім берудің жаңа мазмұнын,
жаңа формасы мен эдістерін, жаңа ғылыми идеялардың мағыналы байланыстары
тұрғысынан жүзеге асыру);
• ғалымдар мен практик-мүғалімдердің бірлескен шығармашылык ізденістері.
Соңгы жылдары педагогикалык білім мен оларды практикада колдануы арасында
айтарлыктай қарама-кайшылықтар орын алуда. Бүған қоса жаңа гылыми,
тэжірибелі жэне практикалык білімді кұру үдерісі мен практик-мүғалімдердің
педагогикалык тэжірибені, ғылыми-зерттеу нэтижелерін меңгеру үдерісі
арасында үлкен алшақтык белең алуда. Осындай алшақтыктың бірден-бір себебі-
педагогикалык білімнің дамуы, түрленуі және іс-тэжірибеге ендіру мэселелері
бір-бірінен байланыссыз, түжырымдамалық негіздемесіз карастырылып келуі. Ал
инновациялык педагогика осындай бір-бірінен алшактыкты, жүйесіздікті жойып,
оларды бір-бірімен тығыз байланыста қарайды, инновациялык үдерістің
ерекшеліктерін аша түсіп, педагогикадағы жаңалықтың өмірге келуі, оның
дамуы, практикаға енгізілуі сиякты мәселелерді қарастырады. Сондықтан,
инновациялык педагогика ғылымдағы жаңалықтың өмірге келуі мен оны меңгеру,
практикаға ендіру үдерістерін қарастыратын педагогиканың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРИХ-ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
Жалпы педагогика және этнопедагогика кафедрасы
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ ИННОВАЦИЯСЫ ПӘНІНІҢ
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ
ТҮРКІСТАН 2013
Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
12.02.2008ж. №61,бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарты, университеттіңжұмыс оқу жоспары, пәннің оқу бағдарламасы
негізінде дайындалды.
Оқу бағдарламасын құрастырған: магистр-оқытушы Досжан С.
Оқу бағдарламасы Жалпы педагогика және этнопедагогика кафедрасының
№1 26 08. 2013 ж. мәжілісінде қаралды.
Кафедра меңгерушісі________________ п.ғ.к.., доцент м.а. А.Қ.
Рысбекова
Факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің № 127 08. 2013 ж. мәжілісінде
мақұлданды.
Оқу әдістемелік кеңес төрағасы ____________ п.ғ.к.., доцент м.а.
Ү.Мелдебекова
ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ
1.Педагогикалық инновация.
2.Инновация жіктелуі.
Қазіргі кезде толғандыратын өзекті мәселелердің ең негізгісі –
еліміздің болашағы. Еліміздің өркен жайын кеңге сермеуі үшін басты мәселе
жас ұрпақтың білімді де тәрбиелі болып жетілуі екені белгілі.
Балабақша– келешек ел басқарар, жер – суына иелік етер, ел – халқын
гүлдентер, мерейін өсіріп, мәртебесін биіктетер жасампаз жандарды шыңдап
өмірдің ең басты сатысын қалайтын киелі ұя. Аулына қарап, азаматын таны
дейді халық даналығы. Жас ұрпақтың иманжүзді білімдар азамат болып өсуі, ең
алдымен, ата-анасы, одан соң білім алар алтын ұясы және қоршаған ортасына
байланысты. Балабақша - бұл бала тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын
құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан балабақша-баланы тұлға етіп
қалыптастырудың алғашқы баспалдағы.
Президенттің жолдауында: Ұлттық бәсекеге қабілеттілігі бірінші
кезекте білім деңгейімен айқындалады - деген байламы жеке адамның
құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз
еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз.
Тәуелсіз ел тірегі-білімді ұрпақ. Қазіргі балабақша жағдайындағы
білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-
тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген,
психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық
жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және
нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді,
шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл тәрбиеші болуын қажет етеді.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында оқыту формасын,
әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім
мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны тиімділігіне қарай
пайдалану педагогтан үлкен шеберлікті талап етеді. Сол себептен балабақша
педагогтарының кәсіби дамып өсуі жаңа технологияны меңгеру-мұғалімнің
кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами
келбетінің қалыптасуы , өзін-өзі дамытып оқу-тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруы басты мақсаттардың бірі болуы тиіс.
Қоғам талабы – заман талабы, өйткені Әр адам - өз заманының баласы,
сәбиді есті, саналы, сергек етіп тәрбиелеу отбасы мен қоғамдық тәрбие
орындарының бірден бір парызы.Сондықтан қазіргі балабақшадағы оқу-білім
беруге арналған инновациялық қызмет-мектепке дейінгі білім беру ұйымдары
педагогтарының кәсіби дамуының ең басты факторы болып отыр.
Инновация терминi латын тілінен алынған, ол — жаңару, өзгеру
дегендi бiлдiредi. Бұл түсінік XIX ғасырдағы зерттеулерде пайда болып,
белгiлi бiр мәдениеттің кейбiр элементтердің бiрiнен екiншісіне енгiзу
дегендi бiлдiрдi. Педагогикалық процесте инновация оқыту мен тәрбиенің
тәсілдері, түрлері мақсаты мен мазмұнын, педагог пен бала бірлескен
қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізуді білдіреді.
Қазіргі заман инновациялық қызметі- балабақша балалармен жұмыс
істеуде инновациялық технологиялар ,әдістер, балалардың психологиясы мен
педагогикасын терең білуі педагогтарға нақты бір жетістіктерге жетуге
көмектеседі. Нақтылап айтқанда балаға білім мен тәрбие беруді саналы-сапалы
етіп қызығушылықтары мен өміршеңділігін арттырады деп айтуға болады.
ХХ ғасырдың 30-жылдарында МДҰ-ның балалары – өз қажеттіліктері,
қабілеттері және мүмкіндіктеріне сәйкес жеке дамуына, педагогтары – өз
кәсіби және жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға мүмкіндіктері бар. МДҰ
басшысы – балалар мен педагогтардың іс-әрекетінің жемісті болуын
қамтамасыз етіп, ұжым шығармашылық, ізденіс үстінде үнемі болуына, заман
талабына сай бағыт-бағдар беріп отыруы керек деп ойлаймын. Осы тұрғыдан
Көкшетау қаласындағы № 6 Нұрай балабақшасының ашылып, оқу-тәрбие
жұмыстарын жүргізіп жатқанына жеті ай болғанымен, ұжымның алдына оқу-
тәрбие процесінің жан-жақты ізденіс жұмыстарының жүргізілуімен қатар,
жалпы балабақшада жүргізілетін іс-шаралардың сапалы болуына байланысты
ізденіс жұмысы үнемі жүргізіліп отырылуы алға қойылды.
Педагогикалық мамандардың тәрбие беру жөніндегі білім денгейін көтеру,
яғни 2011-2012 оқу жылында педагогтар Өзін-өзі тану, Мектепке дейінгі
ұйымдардың тәрбиешісі және тағы басқа білім жетілдіру курстарына қатысты.
Жаңа технология үрдісінің талабы- балаға білім беруде мақсатқа жету,
іс-әрекеттері арқылы ойлау дағдыларын, таным белсенділігін арттыра отырып,
баланың жан-жақты дамуына және жаңалықты тез қабылдауына әсер ету. Біздің
балабақшамыздың негізгі мақсаты- балаларға сапалы білім саналы тәрбие беру
арқылы, денсаулығы мен физиологиялық дамуын қорғау және нығайту. Тәрбиелеу
мен білім беру ісіне отбасын тарту, ата-аналарды педагогикалық үрдістерге
,жоспарлау мен ұйымдастыруға қатыстыру, ата-аналардың балабақшамен тығыз
байланыста болуы.
Біздің заманымыз жаңа технология мен компьютер заманы. Соңғы жылдары
біздің өмірімізге түбегейлі өзгеріс енгізді. Сонымен бірге педагогтың де
рөлі өзгерді. Ол енді жоғарғы деңгейдегі жаңашыл ұстаз болуы тиіс. Оған
қойылатын талап та жоғарғы деңгейде болады. Жаңа технологияның дамуы-ның
арқасында балалардың дамуына да үлкен үлес қосылды. Осыған орай балабақша
ішінде ай сайын жарық көретін Нұрай тынысы ақпарат басылымы шығарылады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейіне оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны енгізуді өз міндетімізге алып отырмыз.
Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу
бағытында бақша ішіндегі іс-шараларды бейне таспалар арқылы тамашалауға
мүмкіндік жасалады, бұл бағдарламамыз Нұрай әлемі деп аталады.
Тәрбиеленушілердің білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз
бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол салу да жас ұйымның алдына
қойған мақсаттарының бірі.
Заман талабына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері сай
өзгеріп отырады. Бірақ, ең басты технологияларды тиімді, жүйелі қолдану
керек екенін ұстаз ешқашан ұмытпауы тиіс.
Қазіргі заман инновациялық қызметі- балабақша балалармен жұмыс
істеуде инновациялық технологиялар ,әдістер, балалардың психологиясы мен
педагогикасын терең білуі педагогтарға нақты бір жетістіктерге жетуге
көмектеседі. Нақтылап айтқанда балаға білім мен тәрбие беруді саналы-сапалы
етіп қызығушылықтары мен өміршеңділігін арттырады деп айтуға болады.
Инновациялық педагогикалық технология және мектепке дейінгі балаларды
оқыту және тәрбиелеу жүйесі, олардың ерекшеліктері.
1. Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудың басым
бағыттары
2. Инновациялық парагдиманың ерекшеліктері инновациялық педагогиканың пайда
болуы.
1.1 Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудың басым
бағыттары
XXI ғасырда білімнің құнды капиталға айналуын жэне қоғамның өзгерісіне
сай оның сұранысын канағаттандыратын білім беру қажеттілігін Л.Н. Гумилев
атындағы Еуразия ¥лттық Университетінің құрылуына 10 жыл толуына байланысты
осы оқу орны білімгерлеріне арналған Инновациялар мен оқу-білімді
жетілдіру аркылы білім экономикасына атты лекциясында Елбасы Н.Э.Назарбаев
ерекше атап көрсетті: Білім акпараттық коғамда құнның негізгі көзіне
айналып барады. Білім, инновациялар мен оларды накты қолданудың әдістері
барған сайын пайда көзі ретінде керінеді. Білім беру ұғымының өзі өзгеруде
жэне кеңеюде. Білім беру барған сайын көп ретте мектепте және тіпті жоғары
оку орнында оқумен бірдей түсінілуден қалады. Жеке тұлғаны функционалдық
әзірлеу түжырымдамасынан тұлғаны дамыту тұжырымдамасына көшу жүріп жатыр.
Жаңа түжырымдама білім берудің даралық сипатын көздейді, ол әрбір накты
адамның мүмкіндіктерін және оның өзін-өзі іске асыруы мен өзін-өзі дамытуға
қабілеттілігін ескеруге мүмкіндік береді.
Мектептегі білім мазмүнын және кұрылымын жаңартудың негізгі бағыттары
жалпы орта білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында (МЖБС) ерекше
аталып көрсетілді.
XXI ғасырдағы әлемдік және қазақстандық білім беру жүйесі дамуының
негізгі басымдылықтары:
біріншіден - білім сапасын арттыру; мемлекеттік тіл, жаратылыстану -
математика, техникалық пәндерді, шет тілдерін оқыту сапасын жақсарту;
екіншіден - білімде акпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді
қолдану, жаңа технологияларды жасау және тарату, инновацияларды өрістету
және ынталандыру; үшіншіден - оқыту, жүмыс орнын дайындау, еңбек нарығы
арасындағы өзара байланысты нығайту; төртіншіден - мүғалімдер мен
оқытушылардың білімі мен біліктілігін жетілдіру; бесіншіден -
қоғамдық ресурстарды, сондай-ақ білімдегі инвестицияларды
біріктіретін сектор аралық катынастарды тиімді колдану және т.б. табылады.
Білім беру реформасы қоғамның даму карқынына байланысты жүзеге
асырылады. Мэселен, Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау карсаңында
әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясында
Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нактылы кабілеттілігін
қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды кұралдардың бірі. Бізге
экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы
білім беру жүйесі кажет деп елімізде болып жатқан экономикалық
өзгерістерге сай келетін реформа қажеттілігін ашып көрсетеді.
Қытайдағы жаңа білім беру жүйесінің негізгі принциптері:
вариативтілік; оқу орындарының көп салалығы; білім беру мазмұнының
диверсификациясы; оқытудың дифференциациясы (саралануы).
Ресейде оқушының толық білім алуына жағдай жасалынған: инновациялық
типтегі білім беру мекемелерінің гимназия, лицей, жеке пәндерді тереңдетіп
оқытатын бағдарлы мектептердің ашылуы.
Шетелдік орта білім беру жүйесін түрлендірудің негізгісіне
акпараттандыру және оқыту технологияларын жаңа ақпараттық жүйеде қайта құру
болып табылады: білім беру философиясын жаңарту; жалпы орта білім берудің
мемлекеттік стандартын кабылдау; білім беруді ақпараттандыру және оқытудың
адекватты жаңа технологиясын дайындау; білім беру мен ғылымды
интеграциялау.
Дүние жүзінің көптеген елдеріндегі сиякты Қазақстан Республикасында да
қазіргі кезде білім беру жүйесін реформалау жүзеге асырылуда.
Кесте -1. Өркениеті дамыған елдердің білім беру жүйесінін ерекшеліктері
Мемлекет Басты идея, мақсаты Басым багыттары
Франция Ізгілікті • Субъект-субъекттік карым-катынас
карым-қатынас, • Окушылардың өзін-өзі баскаруы
ынтымактастык • Практикалык іс-эрекеггің басымдылығы.
педагогика • Рефлексивтік-аналитикалык әдістерге
негізделген педагогикалык жуйені жетілдіру
максатында элеуметтік-психологиялық білімді
колдануға бағытталған бағдарламалар жасау
және оны кезең-кезеңмен жүзеге асыру
Жапония Жан-жакты тереңірек • Әрбір окушының, мұғалімнің өзіндік Менін
білім беру калыптастыру
• Өркениетті елдердің іс-тәжірибесін ұйрену
(салыстырмалы педагогика)
Германия Педагогикалык • Теориялық дайындықка басымдылык беру
тұжырымдаманың алуан• Әртүрлі педагогикалык тұжырымдамаларды
түрлілігі іс-тэжірибеде сынақтан өткізу
Швеция Мұгалімді • Білімді, акпаратты ұдайы дер кезінде
кәсіби өсіру жеткізу
• Арнайы бағдарламалар негізінде мұғалімдерді
жиі-жиі кайта даярлаудан өткізу
Израиль Мұғалімдерді кәсіби • Мұғалімнің кәсіби денгейі мен жалпы мәдени
дамыту даярлығын арттыру
• Мүғалімнің кәсіби біліктілігін калыптастыру
• Әртүрлі бағыттағы эсперименттік
бағдарламаларды жүзеге асыру
Нидерландия Білім беру сапасын • Білім беруді интеграциялау
арттыру • Оқу-тәрбие үдерісінде интеграцияланған
бағдарламаларды сынактан өткізу
• Мүғалімдердің кәсіби даярлығын арттыру
арқылы білім сапасын котеру
Англия Мұғалімнін сұранысын• Окушы мен мұғалім іс-әрекетіндегі
канағаттандыру шыгармашылык бағыт
• Креативтілікті дамыту
• Мүгалімді зерттеушілік іс-эрекетке
жүмылдыру
• Әртүрлі эксперимент жобаларды сынактан
өткізу, жетілдіру
• Әрбір мұғалімді авторлық бағдарламамен
жұмыс жасауға бағыттау
• Мұғалімнің басты кызметі: авторлық
бағдарламаны жасаушы —► эксперименттен
өткізуші —► зерттеуші
АҚШ Оқытудың түлғалық • Оқытудың практикалык бөліміне басымдылық
бағыттылык беру
сипаттамасы • Саралап окыту
• Білім сапасын диагностикалау
• Бағдарламаның әртурлілігі
• Окушы мен окушының бағдарлама, окулыктарды
таңдау кұкығы
• Альтернативті бағдарламалардың сынақтан жиі
өткізілуі
Ресей Окытудың тулғальщ • Оку-тәрбие үдерісін субъект-субъект
бағыттылық қатынаста кұру
сипаттамасы • Мүғалімді үдайы шығармашылық ізденіске
бағыттау
• Білім сапасын тексеру, жақсарту максатында
түрлі эксперттік топтар қүру
Қазақстан Нәтижеге бағытталған• Оқу-тәрбие үдерісін субъект-субъект
білім беру катынасқа кұруға бағыттау
• Нәтижеге бағытталған білім беру
• Қүрылымдық өзгерістердің басымдылығы
• Мұғалімдердін зерттеушілік іс-әрекетке бет
бұруы
• Инновациялық бағдарламаларды сынактан
өткізу
Түжырымдаманың басты ерекшелігі - білім сапасын бағалаудың үлттық жүйесін
(БС¥Ж) құру білімнің сапасын кешенді емтихандар арқылы бағалауға, білім
алушылар мен білім беру ұйымдарының даму динамикасын қадағалап отыру үшін
білім сапасы мониторингінің үлттық жүйесін эзірлеуге, окушылардың оку
жетістіктері басты компоненті болып табылатын білім сапасын түрақты
қадағалап отырудың кешенді жүйесін құруға мүмкіндік беретіндігі.
Кесте - 2. Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудын басым
бағыттары
Жыл Заң, багдарлама, Басым багыттары
түжырымдама
1 2 3
1992 ж., 18 Қазакстан Республикасының • Білім алудың колжетімділігі
қаңтар Білім туралы Заңы • Білім берудің этнопедагогикалық
бағыты
1999 ж., 7 Қазақстан Республикасының • Білім алудың колжетімділігі
маусым №389-1 Білім туралы Заңы • Білім алудың бірыңғайлығы мен
ҚРЗ ұздіксіздігі
• Білім беру үйымдарының нысандары мен
түрлерінің әртүрлілігі
• Білім сапасына мемлекетгік бақылау
жүргізу:
- білім беру кызметін лицензиялау;
- білім беру үйымдарын атгестаттау;
- білім алушыларды корытынды
мемлекеттік аттестаттау
2000 ж., Білім мемлекеттік • Мектепалды даярлыкты камтамасыз ету
30 кыркуйек бағдарламасы • Сапалы білім беруге кол жеткізу
№448 • Кәсіптік білімнің колжетімділігі
• Білім беру жүйесін акпараттандыру
• Білім беру жүйесін саралау, таңдау
бойынша білім беру Қазакстанның білім
беру жүйесін элемдік білім кеністігіне
интеграциялануы үшін жағдай жасау
• Окытудың жаңа акпараттық
технологиялдарын енгізу, кашыктықтан
білім беруді дамыту
2001 ж., Қазақстан Республикасының • Мектептің әр саласындағы оку-тәрбие
мамыр мемлекеттік жалпыга үдерісінде окушы меңгеруге тиіс
№404 міндетті білім беру білімнің ең төменгі міндеггі
стандарты (минимумын) белгілеу
• Окушының қабілеті мен өзінің
кызығуына карай әртүрлі білім
бағдарламаларын меңгерулеріне кажетті
жағдайлар жасау
• Окушыга пәндерді таңдауға күкық беру
2004 ж., Қазакстан Республикасының • Әлемдік білім беру кеністігіне
акііцн 2015 жылға дейінгі білім ыкпалдастыру және жеке түлға мен
беруді дамыту тұжырымдамасыкогамның кажеттіліктерін
канағатгандыру
• Копдеңгейлі үздіксіз білім берудің
ұлттық моделін калыптастыру
• Білім сапасын бағалаудың ұлттык
жүйесін кұру
• Білім беруде ғылым мен өндірісті
ыкпалдастыру
• Кәсіптік білім берудің сапасын
арттыру үшін нақты экономика салаларын
тартудың тетіктерін кұру.
• Ғұмыр бойғы білім принципінен
ғүмыр бойгы баршага арналған білім
принципіне көшу.
• Білім берудің барлык денгейінің кол
жетімділігі және сабактастығы
• Нәтижеге бағдарланған толыкканды,
сапалы, бәсекеге кабілетті білім беру
• Құрылымы 4+6+2 болатын 12 жылдык
білім беруге көшу
• Құрылымы бакалавриат
-магистратура-докторантура жоғары және
жоғары оку орнынан кейінгі білім беру
жүйссіне көшу
201М к;і і.иі Қазакстаи Республикасыньщ • Көпдеңгейлі білім берудің ұлттық
2005-2010 жылдарға арналғанжүйесін жетілдіру
білім беруді дамытудың • Қоғам мен жеке тұлғанын кажеттілігін
мемлекеттік бағдарламасы канағаттандыру
• Сапалы білім алуға кол жетімділікті
камтамасыз ету
• Қазакстандык білім беру жүйесін
әлемдік білім кеністігіне
интеграциялау
• Білім беруді бағалаудын ұлттық
жүйесін кұру
• Білім берудің біртұтас ақпараттык
аймағын кұру
• Білім беру саласы менеджерлерін
даярлау
• Білім беру, гылым мен өнідірісті
интеграциялау
• Экономиканың барлык саласында
элемдік бәсекеге қабілетті мамандар
даярлау
• Жалпы орта білім беру жүйесін 12
жылдық білім беру жүйесіне толықтай
көшіру
• Мамандарды даярлауды окытудың
кредиттік жүйесіне негізделген тұтас
көпдеңгейлі моделіне көшіру
• Жалпы орта білім беретін мектеп
түлектерін улттык бірыңғай тестілеуден
(¥БТ) өткізу
• ЖОО білімгерлерін мемлекеттік аралык
жэне қорытынды бақылаудан өткізу
2007 ж., 27 Казахстан Республикасыньщ • Өмір бойына алған білімнен
шілде №319-111Білім туралы Заңы кажеттілік пен мүмкіндікті сезінуге
КРЗ бүкіл өмір бойғы білім алуға көшу
• Оқыту технологиясын жетілдіру
• Білім берудің кұрылымы мен мазмүнын
жаңарту білім беру сапасының үлттык
бағалау жүйесін дамыту
• Білім берудің барлық деңгейлерінде
ықпалдастырылған білім беру
бағдарламаларын ендіру (пәнаралық,
деңгейаралық; жоғары оку орындар үшін:
аралық, халыкаралык)
• Білім беру құрылымының халықаралық
білім сыныптамасы стандартына
сәйкестендірілуі
Бағдарлама жаңа оку жоспарларын, жаңа буын окулықтары мен оқу -
әдістемелік кешендерін енгізуге бағытталған және білім беру жүйесін
ақпараттандыруды қоса алғанда, оқытудың жаңа технологияларын енгізу мен
материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жақсарту міндеттері бір-бірімен
өзара байланысты жэне білім беру жүйесін акпараттандыру, кашықтықтан
оқытуды енгізу жэне т.б. арқылы оку үдерісіне заманауи технологиялар мен
оқытудың мультимедиалық, компьютерлік-техникалык қүралдарын толықтай
енгізуді көздейді.
Білім беру саласындағы ақпараттық инфрақүрылым Қазақстандағы казіргі
бар телекоммуникациялық желілердің негізінде оларға білім беру акпаратты
банктерін калыптастыру мен косу жағдайында жүмыс жасайды.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты ҚР-ның Білім туралы заңына сәйкес жасалынады, ол жалпы орта
білім беретін мекемелер жүйесінде окушылардың оқытудың мемлекеттік негізгі
ұстанымдарын айқындайды.
Инновациялык экономикаға сәйкес білім беру саласында инновациялық
реформа жүргізілуіне байланысты жаңа педагогикалык парадигманың өмірге
келуі заңды құбылыс.
Психологиялық-педагогикалық тұрғыдан білім беру технологияларын
жетілдірудің негізгі тенденциялары төмендегідей белгілермен сипатталады:
• есте сақтап оқудан меңгергенін өмірде қолдануға үйрететін ақыл-ойды
дамыту үдерісіне көшу;
• орта деңгейдегі окудан жекеленген, сараланған оқытуға көшу;
• оқытудың сырткы мотивациясынан ішкі адамгершілік, күш-жігерлік ынтаға
ауысу.
Педагогика адам іс-әрекетінің басты саласы ретінде өз кұрылымына үдерістің
объектісі мен субъектісін ендіреді. Дәстүрлі субъект-объектілік педагоги
када оқушыны объект рөлінде карастырады, ол алдыңғы аға үрпақтың іс-
тәжірибесін үйренеді. Бұл жүйенің түпкі мақсаты - баланы өмірге даярлау.
Ал қазіргі педагогика баланы оку іс-әрекетінің субъектісі ретінде
қарастырады. Тұлганың коршаған ортамен барлык іс-әрекеті айқын көрініс
табады. Адам өзін қоршаған ортада өзінің Мен деген санасымен,
көзқарасымен субъективті бағыт ұғады. Талап ететін педагогикадан қарым-
қатынас педагогикасына өту, балаға ізгілік-түлғалық бағыт ұстануды
көздейді. Ол мектепке, баланың тұлғасына, ішкі жан дүниесіне бағытталады,
оны ұғынуға тырысады, баланың ашылмаған, қүпия кабілеттері мен
мүмкіндіктерін ашуга тырысады. Мектептің мақсаты - жеке түлғаның еркін
дамуына толық мүмкіндіктер жасау, оның өмірге деген қүлшынысын, ішкі
сезімін ояту.
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сүракіар
1. Өркениеті дамыған елдердің білім беру жүйесінің ерекшеліктерін ашып
көрсетіңіз.
2. Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін реформалаудың басым
бағыттарын ашып көрсетіңіз.
3. Қазакстан Республикасыньщ 2005-2010 жылдарға арналған білім беруді
дамытудың мемлекеттік бағдарламасының басты идеясы қандай?
4. Қолданыстағы Қазакстан Республикасыньщ Білім туралы заңының алдыңғы
заңдардан қандай өзгешелігі бар?
5. Қазақстан Республикасыньщ 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
түжырымдамасының ерекшелігі неде?
6. Білім беруді ізгілендіру ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
7. Қазақстан Республикасында білім беруді ізгілендіру бағыттарын
көрсетіңіз.
8. Стандарт ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
9. Білім стандарты ұғымын мәнін ашып көрсетіңіз.
10. Мемлекеттік білім стандартының мәнін ашып көрсетіңіз. Мемлекеттік білім
стандартының құрамдас бөліктерін атаңыз.
11. Базистік оқу жоспарындағы инвариантты жэне вариативті бөліктердің мәнін
ашып беріңіз.
12. Fалым М.Жадрина бойынша білім сапасын камтамасыз ету жолдарын
көрсетіңіз. Жүйеге кіруді реттеу жэне жүйеден шығуды реттеу ұғымдарының
мәнін ашып беріңіз.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Назарбаев Н.Э. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында
Қазакстанның элемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Э. Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауы. -Астана, 1 наурыз 2006 ж.
2. Назарбаев Н.Э. Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім
экономикасына Елбасы Н. Назарбаевтың Еуразия ұлттық университетінде
студенттерге оқыған лекциясы Ак жол, 30.05.2006.
3. Тұрақты даму үшін білімнің Б¥¥ декадасы (2005-2014ж.), Website: littp
www. unesko. kz.
4. Третьяков П.И. Тұракты даму тұрғысынан білім сапасын басқару Тұракты
даму мүддесіне сай білім сапасын баскару Халыкаралык гылыми-практикалық
конференция материалдары. -Минск, 2002. 26-36 б.
5. Қазақстан Республикасының мәдениет туралы заңы. -Алматы: Жеті жарғы.
-1997. - 3 бет.
29
6. Қазақстан Республикасыньщ мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты. Астана, 2001.
7. Қазақстан Республикасыньщ 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы Қазақстан мектебі. -2004. -№ 2. -3-12 беттер.
8. Қазакстан Республикасында 2005-2010 жылдарға арналған білім беруді
дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. -Астана, 2004.
9. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептердің мемлекеттік
базистік оқу жоспары. -Алматы, 1996.
10. Қазақстан Республикасыньщ мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты. -Астана, 2001. -18 6.
11. Жадрина М. Жалпы білімді сапалық деңгейге көтеру мумкіндіктері
Қазақстан мектебі. -2004. -№7. -7-11 беттер.
12. Нүрахметов Н. Жаңаша оқыту талаптары Қазақстан мектебі. -1997.-№1.-
13-18 беттер.
1.2 Инновациялық парадигманың ерекшеліктері
Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі
жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика
теориясы мен оку-тәрбие үдерісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып
отыр:
- білім берудің парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмүны жаңарып, жаңа
көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда;
- білім мазмүны жаңа біліктермен, ақпаратты қабылдау кабілеттерінің
дамуымен, гылымдағы шығармашылык және нарықтық жағдайындағы білім беру
бағдарламаларының нактылануымен байланыс түсуде;
- ақпараттык дәстүрлі әдістері - ауызша және жазбаша, телефон жэне радио
байланыс - қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде;
- баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына, азамат-
тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде;
- мектеп, отбасы және коршаған элеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі
бірлігіне ұмтылыс жасалуда;
- қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалык технологияның кеңінен
қолданылуына және ғылымның рөліне мэн берілуде;
- оқу-тәрбие үдерісіне инновациялық технологиялар кеңінен ендірілуде.
Инновацияның өмірге келуінің объективті-субъективті себептері бар.
Қоғамдык катынастардың, қоғамның өзінің жедел дамуы адамзат сұраныстарын
канағаттандыру максатында оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты, мазмұны, әдіс-
тәсілдері мен формалары өзгерістерге ұшырайды. Инновацияның өмірге келуінің
объективті сипаттамасы қоғам мен білім беру саласының даму қарқындарының
бір-біріне сәйкес келмеуі болып табылады. Дамитын қоғамға әркашан жаңаша
ойлайтын жаңа адамдар кажет. Ал білім беру саласы коғамның дамуына ілесе
алмаса, онда білім беру саласында консерватизм орын алып деградация жүреді,
өмірден артта қалушылық белең алады.
Ғылымның дамуының алғашқы факторларының бірі өзінің әдіснамалык
багыттары бар жеке (атаулы, авторлық, инновациялық мектептер) мектептердің
пайда болуы. Осындай мектептер бір-бірімен несімен ерекшеленеді? Әрине,
парадигмаларымен.
Ғалым Г.Б. Корнетовтың пікірі бойынша, үшінші мыңжылдық-тьщ басында
постиндустриалды өркениет қүрудың жалпы элемдік тенденциясы біздің елімізде
либеральды-демократиялық типтегі қоғамға өтумен жүзеге асырылады. Автор
білім беру саласындағы педагогикалык парадигманың өзгерісін қоғамның
дамуына қатысты карастырады.
Қоғамның дамуына байланысты білім беру саласындагы педагогикалык
парадигманы жаңа бағытта қарауды қажет етеді.
Ресейлік ғалымдар А.Н. Тихонов, В.А. Садовничий парадигма -нақты
ғылыми зерттеулерді анықтайтын жэне ғылыми практиканың сол кезеңінде жүзеге
асатын теориялық жэне эдіснамалык алғы шарттардың жиынтығы деген аныктама
беріп, парадигманыц мағынасын ашып береді.
Ал казақстандық ғалымдар Ж.Наурызбай, А.П.Сейтешов, Ш.Т.Таубаева,
К.М.Арынгазин, А.Д.Кайдарова жэне т.б. ҚР білім беру жүйесіне жаңа
парадигманыц кажеттілігін ашып көрсетеді. Мэселен, ғалым К.М.Арынгазин
бұган мағыналы педагогиканы ұсынса, академик А.П.Сейтешов -
суперобъектілер: адам, әлеумет, өркениет және білім берудің өзара
байланысын карастырады, галым Ш.Т.Таубаева ғылыми зерттеулер барысында
шешілетін нақты проблемалар мен оларды шешудің әдіс-тәсілдері деген
ұстанымды ұстаса, А.Д.Кайдарова көппарадигмалық тұғырды ұсынады.
Парадигма ұгымының мазмұнын әртүрлі ғылымдар тұргысынан қарастырып
көрелік. Парадигма үгымын ғылымға оңшыл бағыт үстанушы Бергман енгізген, ал
оны ары карай терең зерттеген американдық физик, философ Т.Кун болды.
Т.Кунның зерттеуіне сүйенсек, парадигма - қарастырылып отырған кезеңнің
нақты ғылыми зерттеулерін (білімін) анықтайтын алғы шарттардың
(қағидалардың) жиынтығы деп атап көрсетеді.
Парадигма - ғылымның негізгі өлшем бірлігі. Парадигма деп барлык калың
жүртшылық түгелдей дерлік мойындаған ғылымның алғы жетістіктерін айтуға
болады.
Логикада парадигма ғылым дамуының белгілі кезеңінде ғылыми зерттеулерде
қолданылатын гылыми қоғамда қабылданган үлгі, нобай, стандарт эталоны жэне
гылыми таным үдерісінде ғылым негіздерін жүйелеуде, бағалауда қолданылатын
теориялық және әдіснамалық қағидалар жиынтығы ретінде көрсетіледі.
Психология ғылымында парадигма белгілі бір тарихи кезеңдегі осы
саладагы ғалымдардың зерттеу практикасын ұйымдастыруға болатын үлгілерден
тұратын негізгі гылыми жетістіктердің жүйесі ретінде ашылады.
Ғалымдардың берген анықтамасы бойынша, гылыми парадигма - бұл тек кана
теория емес, ғылымдагы іс-әрекеттер тәсілі, зерттеу есептерін шешудің
үлгісі, нобайы. Парадигма ғылымда екі жақты рөл атқарады: бір жағынан
ғылыми мәселелерді шешуді жеңілдетеді, ал екінші жағынан жаңа идеяларды
кабылдауға тосқауыл болады, себебі белгісіз, дәстүрлі емес бағыттағы ғылыми
ізденіске шектеу жасалынады, яғни жананың омірге келуіне кедергі жасайды.
Педагогика ғылымында парадигма ұғымы өзгеше сипатталады. Мәселен,
ғалым В.И.Андреевтің пікірі бойынша, қазіргі кезеңде білімді адам
парадигмасынан өмірлік іс-әрекетке дайындалған адам парадигмасына көшу
орын алып отыр, жаңа парадигманың артықшылығы - адам еркін ойлана алады, өз
ойын шығармашылыккд үштастыра алады, өз бетінше дами алады, интеллектуалды,
физикалық және адамгершілік тұрғыда өзін қалыптастыра алады.
Көптеген ғалымдардың анықтамасы бойынша, педагогикалык парадигма - бұл
білім беру максаттарын шешудегі белгілі стандарт, қалыптасқан көзқарас.
Дәстүрлі педагогикада парадигма ретінде кіретіндер: оқушы - педагогикалык
қарым-қатынас объектісі, ал оқытушы - басқару органдарының директивті
нұскауларын орындаушы; педагогикалык карым-қатынас барысында тұлганың ішкі
жан дүниесі назардан тыс калып отырады және т.с.с.
Кесте - 4. Білім берудің инновациялық парадигмасының ерекшеліктері
рсБілім беруБілім беру парадигмалары
ескі жана (инновациялық)
1. Максаты Білімді адам Мәдениетті адам
7 Мазмұны Білім, білік, дағдыны Білім мазмұны метатанымдык
калыптастыру және дамыту (оку білімді (өзін және өзгені тану,
бағдарламасы, оку жоспары, әртүрлі әдіс-тәэсілдерді
оқулыктарда белгіленген меңгеруі) және метатанымдык
білімдер жүйесін меңгеру) біліктілікті (жоспарлау,
бакылау, реттеу, мониторинг және
өзін-өзі бағалауы) калыптастыру
мен дамыту
Білім беру диагностикасы 3
мэдениеттің өзара байланыскан
іс-әрекеті нәтижесінде көрініс
табады: білім беру мазмүнының
жобасын айқындайтын әлеуметтік
тәжірибе; білім алушының
мәдениеті; педагогтың мәдениеті.
\. Негізгі Қоғам, тәжірибе, білім, Өркениет, жағдаят, акпарат,
үгымдар біліктілік, дағды, ұжым, іскерлік, максаткерлік,
бағалау құзыреттілік, топ, жетістік,
нэтиже
Жаңашыл мұғалімдердің іс-тәжірибесін зерттеу жалпы мұғалім инновациялык
даярлығын калыптастыруға көмектеседі.
4.Эсер Коғамның әлеуметтік жағдайы, Жаһандану, интеграциялау,
етуші білім берудің қажеттілігі интернет, білім беру кызметінің
факторлар сапасы, білім берудің ашыктығыІ
5.Окыту Тілдік кұралдар: кітап, оқу, Образдың бейнелеу: компьютер,
кұралдары жазу мультимедиа-, аудио-,
видеокұралдары
6.Окыту Жалпыға бірдей мемлекеттік Әркімге таңдауы бойынша
техноло- стандарты, оку жоспары бойынша вариативті оқу жоспары бойынша
гиясы дедуктивті, реттелген үдеріс (әркімнің кабілетіне карай)
жэне болашақка бағытталған оқытушы мен окушының өзара
теорияльщ білім беру ынтымактастық карым-қатынасы
негізіне кұрылған практикалық
білім. Соңғы нәтижеге
бағытталган интерактивті
әдістер: іскерлік ойындар,
педагогикалык, психологиялык
тренингтер, дөңгелек үстел, миға
шабуыл, ғылыми жоба түсаукесері
жэне т.б.
7.Окыту Біліммен каруланған, алған Әртүрлі мәдениет құндылықтарын
нәтижесі білімін өмірде колдана алатын меңгерген, адамдармен тез арада
білімді, мәдениетті адам келісімді диалогқа келе алатын,
қазіргі барға канағат тұтпай,
ұдайы ізденістің аркасында
әлемді түрлендіре алатын,
білімді өзі ізденіп, өзі
меңгеретін шығармашыл,
мәдениетті тұлга
Ал, М.Монтессори педагогикасы 9 тұжырымдамалық негізге арка сүйейді:
1. Оқыту үдерісі баланың табиғи дамуына сэйкес жүргізілуі керек -бала езін-
өзі дамытады.
2. М.Монтессори педагогикасының ұраны - Мұны өзім жасауға көмектесіңіз!,
мұғалімнің окушыға карым-қатынасы.
3. Баланың барлық өмірі - туылған кезеңнен кәмелеттік жасқа дейін - оның
еркіндігі мен өз бетінше дамуы.
4. Дамудың барлық кездей соқтық жағдайларын есепке алу.
5. Жеке, дара, дербес жэне әлеуметтік дамулардың бірлігі.
6. Адамның санасында бұрын болмаған сезімнің ешбір сөкеттігі жоқ.
7. Сананы реттеу мен салыстыру маңыздылығы.
8. Баланы оқыту миссиясынан бас тарту: окыту орнына оған өз бетінше дамуға
және адамзаттык мәдениетті меңгеруге жағдай жасау.
9. Баланың ойлау әрекетіне қатысты барлык қажетті кезеңдер - пәндік-
акикаттықтан кернекі-образдыққа енуі қажет, тек сонда ғана ойлаудың
абстрактылық деңгейіне жетеді.
Инновациялык білім беру - жеке адамның жэне коғамның біртұтас алганда жаңа
іс-әрекетін тудыратын, жетілдіретін оқу-білім беру іс-әрекетінің үдерісі
мен нәтижесі (5-кесте).
Кесте - 5. Дәстүрлі білім беру мен инновациялык білім беру салыстырмалы
сипаттамасы
РетБілім беру Мазмзүндық сипаттамасы
сантүрлерш
ы салыстыру
көрсеткіштері
дәстүрлі білім беру инновациялык білім беру
1. Білім берудің Табиғат - Адам Табиғат - Адам - Қоғам
мазмұны - Қоғам жайындағы жайындагы интегралданған
іргелі білім беру білімді адамның
іс-әрекетін түрлендіруге
пайдалану, интерактивті
әдіс-тәсілдер
2. Қалыптасатын Әлемді бірден, сол кұйінде Адам - Қоғам - Табиғат
дұниетаным кабылдау катынастарын үйлесімді
бағыттайтын жүйелі ойлау
мәдениеті, дүниетанымы
калыптасады
3. Оқыту әдістері Балаға білімді дайын күйінде Бала білімді өзі іздеп
беретін әдіс-тәсілдер басымырак табатындай мұғалім
-окушының шығармашылык
іс-әрекетіне негізделген,
адамның жаңа іс-әрекетін,
шабытын туғызатын
әдіс-тәсілдер
4. Нәтиже Білім беру Кәсіби біліктіліктің
мазмұнының негізгі факторы ретінде
әлеуметтік адамгершілік, рухани,
- гуманитарлық әлеуметтік
жэне ғылыми жауапкер-шілікті
техникалық калыптастыру және дамыту
кұраушысының
жасанды
аракатынасы,
кәсіби біліктілік
Инновациялык окыту - бұл жаңарған кезеңнін мәдени коғамдык дамуының
ерекшеліктеріне сәйкес оқытуды әлеуметтік ұйымдастырудың тарихи жаңа түрі
Инновациялык окыту шенберінде жеке тұлганы дамытуға кеңінен жағдай туады:
• жеке инициатива пайда болады;
• жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуда еркіндік беріледі;
• жеке шығармашылық үлес косуға жол ашылады
Инновациялык окыту окытудын дастүрлі түріне карағанда парадигмарды.
Инновациялык кұрылымында окытудың және инновациялы оқыту дэстүрлі түрлері,
репродуктивті және
шығармашылык компоненттері арасындағы карама-қайшылыктар жаңаша шешім
табады
Окытудың шығармашылык сипаты мен инновацияны жүзеге асырудың негізіне жас
және аға буын, мұғалім мен окушы арасындағы әлеуметтік қарым-катынастың
жаңа типі жатады:
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сұрақтар
1. Парадигма ұғымы нені білдіреді?
2. Педагогикалык парадигма ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
3. Білім берудің инновациялык парадигмасының ерекшеліктерін ашып
көрсетіңіз.
4. Қ.Нұрғалиев мектебінің тұжырымдамасының басты ерекшелігі неде?
5. М.Монтессори мектебінің негізгі тұжырымдамасының мәнін ашып көрсетіңіз.
6. Дәстүрлі білім беру мен инновациялык білім беру жүйесіне талдау жасаңыз.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Корнетов Г.Б. Педагогические парадигмы базовых моделей образования:
Учебное пособие для студентов педагогичсеких специальностей и слушателей
системы повышения квалификации работников образования. - М., 2004.
2. Таубаева Ш.Т. Исследовательская культура учителя: от теории к практике.
-Алматы: Гылым, 2001. -350 с.
3. Сейтешов А.П. Актуальные проблемы образования и педагогической науки в
начале XXI века в условиях Казахстана и пути их решения Научный отчет
Казахской академии образования им. Ы.Алтынсарина. - Алматы: Гылым, 2000.
-88 с.
4. Кайдарова А.Д. О полипарадигмальном подходе к анализу генезиса развития
содержания высшего педагогического образования в Казахстане Қазакстанның
гылыми әлемі. -2006. - №1. -178-185 с.
5. Кун Т. Структура научных революций. - М: Прогресс, 1975. -300 с.
6. Валицкая А.П. Филологические основания современной парадигмы образования
Педагогика. - 1997. №3. - с. 15-19.
42
7. Тхачапсоев Х.Г. О новой парадигме образования Педагогика. - 1999. №1.-
С. 103.
8. Ямбург Е.А. Школа для всех. - М., 1996.
9. Ахметова Г.К. Образовательный идеал в теории и практике подготовки
педагогических кадров. - Алматы: Қазак университеті, 2000.
124 с.
10. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептердің I ұжырымдамасы.
- Алматы, 1996.
11. Қазакстан Республикасыньщ Білім туралы заңы. - Астана, 07. 06. 1999
ж., № 389. - Алматы, 1999. -55 бет.
12. Қазақстан Республикасыньщ Білім туралы зацы-Астана, Акорда, 27.07.07.
№319 - III ҚРЗ Егемен Қазақстан, 15.08.07 ж.
1.3. Инновациялык педагогиканын пайда болуы
Инновация термині ғылымға XIX гасырда антропология және этнография
аркылы еніп, дэстүр терминіне антоним ретінде мәдениет саласындагы
өзгерістерді зерттеу үдерісінде колдана бастады жэне өзгеше мэдениетке өту
барысындағы жаңалык ендіру деп танылды. Инновация ұғымы мәдени өзгерісінің
эволюционистік жазыктығының орнын басты. XX гасырдың бірінші жартысында
Батыста элеуметтік ғылымдар саласында айтулы өзгерістер орын алды,
инновация қалыптасқан жүйенің мормадан ауыткуы ретінде көрініс тауып,
жаңалықтың шығу көзі ретінде ганыла бастады. Ал экономика ғылымында XX
гасырдың басында-ак инновация ұғымы ендіріліп, бар элементтердің жаңа
комбинациясы ретінде қалыптастырылып, халық шаруашылығында, адам өмірінде,
түрмыста пайда табудың көзі ретінде саналып, циклдік дағдарысты жеңудің
негізгі кұралы деп карастырылды.
XX ғасырдың 30 жылдарындағы экономикалық дағдарыстан кейін менеджерлер
арасында фирманың инновациялык саясаты де-ген термин калыптасты да, 50-70
жылдары алып фирмалар мен баска да іскер ұйымдар жүргізген эмпирикалық
зерттеулерде техникалык және ұйымдастырушылык-баскарушылык инновациялар кең
қүлан жайды, сондай-ақ экономикалық саладағы инновациялардың әлеуметтік
факторлары белсенді түрде зерттеле бастады.
XX ғасырдың екінші жартысында әлеуметтанушылар функционализмнің әлсіздігін
жеңу үшін инновацияны жалпы даму үдерісінің әлеуметтік өзгерісі ретінде
қарастырып, 4 негізгі элементтерін ақырын көрсетті: жаңалык,
жаңашылдық, диффузия агенттігі, бағалаушылар.
Инноватиканың ғылымға жаңалық енгізудің мақсатқа бағыттал-ған
өзгерісінің зандылықтарын үйрететін білімнің калыптастырушы теориялық
саласы ретінде қарастыру Г.Тарда, И.Шумпертер жэне т.б. ғалымдар еңбегінде
көрініс табады.
Г.Тарданың Әлеуметтік логика еңбегінде қоғамдык үдерістің индикаторы
өнертапқыш пен жаңашылдық болып табылатындығы айкын дәлелденеді: өнертапкыш
- бұл жаңалык ашу, ал жаңашылдык жаңаны меңгеру үдерісі, жаңашылдыктың
басты мақсаты халықтың сұранысын қанағаттандыру гана емес, адамның коғамды
өзгертуге бағытталған жаңаны, жаналыкты өмірге экелуі.
Австралиялық экономист И.Шумпертер Экономикалық даму
теориясы атты еңбегінде жаңалықты енгізудің жаңа тетігін үсынады: ғылым —
зерттеу — қүрастыру —* өндіріс — қолданыс. Шетелдік ғалымдар
инновация терминін эртүрлі мағынада түсіндіреді. Мэселен, шетелдік
галым Э. Роджерс инновация - дегеніміз жаңашылдык, жаңа идея, жаңалык деп
түсіндіреді.
Ал В.П. Кваша инновация - бүл жаңашылдық, қандай да бір жүйенің сапалы
өзгерісідеп, инновациялык динамиканыңекібағытын ерекше атап өтеді:
педагогикалык инновация жэне педагогикалык шығармашылық.
XX ғасырдың 80-жылдарында осы инновация үғымының педагогика ғылымына
түпкілікті енуіне сэйкес, педагогикада инновациялык үдеріс, инновациялык
элеует үғымдары ендіріліп, кеңінен зерттеле бастады.
Ғалым Н.Р. Юсуфбекова педагогика ғылымына өзара синоним болатын білім
берудегі инновациялар мен педагогикалык инновация терминдерін енгізіп,
ғылыми негіздемесін жасады. Н.Р.Юсуфбекова педагогикалык инноватиканы
өзінің жеке нысанасы (объектісі), пэні жэне зерттеу эдістері бар педагогика
гылымының жеке саласы ретінде қарастырады.
Қазіргі кезеңде инновация термині педагогика теориясы мен
практикасында кеңінен қолдануда. Бірак, бұл терминнің белгілі бір
педагогикалык категория ретінде әлі де қалыптасу үстінде екені анық.
Инновация деген сөз - латынның novis - жаңалық және іn - енгізу
деген сөзінен шыккан, ал оның қазакша аудармасы жаңару, жаңалық, өзгерту
деген мағынаны білдіреді.
Т.И. Шамова, П.И. Третьяковалардың еңбегінде Инновация дегеніміз жаңа
мазмүнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу дегеніміз - тек кана
жаңалыкенгізу,ұйымдастыру,ягнииннов ацияүдерісімазмұндыдамытуды, жаңаны
үйымдастыруды, калыптастыруды аньщтайды, ал жаңаша деп жаңаның мазмұны,
оны енгізудің эдіс-тэсілі мен технологиясын
камтитынкүбылыстытүсінемізделінген . Энциклопедиялыксөздіктерде инновация
эртүрлі анықталады. Үлкен энциклопедиялық сөздікте бүл үгым жаңаша білім
беру деп түсіндіріледі.
С.И.Ожеговтың сөздігінде инновация үғымына үш түрлі анықтама беріледі:
1) Бірінші рет шыққан, жасалған немесе жаңадан пайда болған;
2) Бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған нэрсе;
3) Бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық.
Қоғам білім беруде тулғаның қандай болып қалыптасуын қажет етеді,
қалай тэрбиелеу керек екеніне сұраныс жасайды. Осыған байланысты дэстүрлі,
адам жайлы философиялык жэне педагогикалык көзкарастарға білім берудегі
дэстүрлі мен жаңаның арасындағы байланыс, дэстүрлінің қандай түрлерін
сақтау, дамыту керек жэне қазіргі білім беру жүйесіне қалай тасымалдау
керектігіне талдау жасау кажеттігі туындайды.
Дәстүрлініц жай ғана өткенді үдайы өндіруші ретінде каралмауы керек
екенін ұмытпаган жөн. Қазіргі тек ғана бүгінгі пайда болған жаңаның бейнесі
емес.
Бірақ мүның барлығы жаңаның өзі кездейсоқ емес, дэстүрлінің ықпалында болуы
кажет. Қазіргі біздіңше, дэстүрлі мен жаңанын синтезі. Осыдан келіп,
Инновация мен жаңаның арасындағы айырмашылық қандай? деген занды сұрақ
туады.
Инновациялык педагогика педагогика ғылымының басқа салалары сияқты өз
дамуындағы кезеңдерді бастан кешіреді: түсіндірілмелі жэне құрылымдық.
Бірінші кезеңде ол жаңалықты кұру үдерісінің ерекшеліктерін аньщтайды, оны
меңгеру мен ендірудің принциптерін, эдістерін, мазмүнын негіздейді.
XX ғасырдың 80-жылдарында инновациялык іс-әрекеттің басым бағыттары
анықталынды, әсіресе алдыңғы катарлы озат іс-тәжірибенің мэн-мағынасын
ғалымдар В. А.Кан-Калик, Ю.Н.Кулюткин, Г.С .Сухобская, Н.В.Кухарев,
Я.С.Турбовской, Ф.Ш.Терегулов, Л.М. Фридман, К.Н. Волков, Ш.Т.Таубаева жэне
т.б. ашты жэне олардың негізгі түрлері анықталынды:
• өнертапңыштың (кіріктірілгеннен жэне педагогикадағы белгілі әдіс-
тэсілдер, формаларды түрлендіру, зерттеулер ендіру);
• жаңашылдық (педагогикалык еңбектің тиімділігін арттыратын жаңа эдістер
мен формаларды табу);
• инновациялык, (ғылыми-зерттеушілік негізде білім берудің жаңа мазмұнын,
жаңа формасы мен эдістерін, жаңа ғылыми идеялардың мағыналы байланыстары
тұрғысынан жүзеге асыру);
• ғалымдар мен практик-мүғалімдердің бірлескен шығармашылык ізденістері.
Соңгы жылдары педагогикалык білім мен оларды практикада колдануы арасында
айтарлыктай қарама-кайшылықтар орын алуда. Бүған қоса жаңа гылыми,
тэжірибелі жэне практикалык білімді кұру үдерісі мен практик-мүғалімдердің
педагогикалык тэжірибені, ғылыми-зерттеу нэтижелерін меңгеру үдерісі
арасында үлкен алшақтык белең алуда. Осындай алшақтыктың бірден-бір себебі-
педагогикалык білімнің дамуы, түрленуі және іс-тэжірибеге ендіру мэселелері
бір-бірінен байланыссыз, түжырымдамалық негіздемесіз карастырылып келуі. Ал
инновациялык педагогика осындай бір-бірінен алшактыкты, жүйесіздікті жойып,
оларды бір-бірімен тығыз байланыста қарайды, инновациялык үдерістің
ерекшеліктерін аша түсіп, педагогикадағы жаңалықтың өмірге келуі, оның
дамуы, практикаға енгізілуі сиякты мәселелерді қарастырады. Сондықтан,
инновациялык педагогика ғылымдағы жаңалықтың өмірге келуі мен оны меңгеру,
практикаға ендіру үдерістерін қарастыратын педагогиканың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz