Педагогикалық шеберлік жэне оның әлеуметтік маңызы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Педагогикалық шеберлік жэне оның әлеуметтік маңызы

Бүгінгі қогам адамдық ресурстарды, яғни экологиялық, демографиялық жэне элеуметтік сиякты жаһандық дағдарыстарды негізгі фактор ретінде қарастырады. Психологтар да, педагогтарда адамның рухани интеллектуальдық, кэсіби шығармашылықпен өзін-өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде эр қалай деп көрсетеді. Мысалы: эрбір маман иесі өз мамандыгына сәйкес шығармашылық жолдарда өзін-өзі анықтаудан кэсіби әрекет негіздерін меңгеріп, кэсіби шеберліктің баспалдақтарымен өту арқылы кэсіби шығармашылықты жетілдІрудің шыңына көтеріледі. Мұнда адамдағы шығармашылық кэсіби шыңына жетеді. Бұл ретте адам шығармашылығының даму заңдылықтарын зерттейтін жаңа интерактивті-кешенді ғылым акмеологияның алар орны ерекше. Адамтану саласының педагогика гылымы мен практикасы үшін аса маңызды басылымдылықтары мен стратегиялық бағыттары да осы акмеология болып табылады.

Халықаралық акмеология академиясының президенті Н. В. Кузмина акмеологияны «адам дамуының заңдылықтары, шығармашылық элеуетті жасампаздықпен жүзеге асыруда жетістіктерге жету туралы ғылым» - ретінде тануды ұсынады. Ал, белгілі ғалым В. Н. Андреев «педагогикалық акмеология» деп аталатын ғылымда адамның өмірінде жеткен табыстары мен оған бастап апаратын ішкі мүмкіндіктер мэселесі қарастырылатындыгы атап өтіледі. Сонымен қатар, мұғалімнің шығармашылық шыңға көтерілуі шеберлік пен кэсібилік сияқты сатылардан тұратындығына тоқталады.

Кэсіби шеберліктің шыңына шығу туралы гылым «Акмеология» грек тілінен аударғанда «шың», «биіктік» деген мағынаны береді. Демек акмеология - шың туралы ғылым, кемел адамның дамуы мен өмірлік эрекеті барысындағы биіктерге шығуы туралы ілім. Акмеологияда адам өзін-өзі дамыту мен шығармашылыққа кабілетті өзінің өмірі мен кэсіби эрекетін ұйымдастыра алатын өз эрекетінің субъектісі ретінде қарастырылады.

Мұғалім өзінің педагогикалық эрекетінде акме жағдайға:

Шеберлік кәсібилік құзырлылық

сияқты сатылардан өтуі қажет.

Мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы, адамның жан дүниесі, рухани элеміне байлай алу өнері деп түсінген ұлы педагогтар А. Дистервег, К. Д. Ушинский, А. С. Макаренко, В. С. Сухомлинский т. б. педагогикалық шеберліктің дамуына зор үлес қосқан. Мысалы: А. С. Макаренко мұгалім өзінің кэсіби-шығармашылығын жүзеге асыру жолында алдымен шеберлікке жетуі тиіс деп, «шеберлік» үғымын педагогикаға қатыстыра ең алғаш қолданған жэне бұл сапа жайлы «Тәрбиешінің шеберлігі» - айрықша талантты қажет ететін ерекше өнер, ол дэрігер немесе музыкантты шеберлікке үйреткендей үйрететін мамандық деген.

Педагогикалық шеберлік сан-салалы кэсіби эрекетті жүзеге асыруды нэтижелі ету үшін еңбексүйгіштік, балаға деген сүйіспеншілік, олардың ішкі

дүниесін түсіну, жобалай алу сияқты қасиеттердің болуын талап етеді. Осы түрғыдан алып қарағанда педагогикалық шеберлік - кэсіби эрекетті жоғары деңгейге көтеретін мүғалімнің жеке қасиеттерінің, оның білімі мен білігінің жүйесі.

Осы мэселеге қатысты ғалымдар Ю. Б. Иванов пен Т. В. Сорокина педагогикалық шеберліктің қүрамаларына гуманистік бағыттылық, кэсіби білімдер, педагогикалық қабілеттер, педагогикалық техника, педагогикалық психологияны білуді жатқызады.

Педагогикалық әрекеттің коэффициентін арттыру көп жағдайда оған өзінің ішкі күштерін жүмылдыра алуға, өзінің психикасына эсер ете алуына байланысты.

Педагогикалық эрекеттің шыңына апаратын келесі баспалдақ - кэсібилік. Қоғамның жаңаруы мен қарыштап дамуы оның азаматтарының барлық саладағы кэсібилігіне байланысты. Осы мэселені терең зерттеген А. К. Маркова мүғалімнің кэсіби деңгейге көтерілуінің төмендегідей психологиялық критерийлерін анықтаған. I. Объективті критерийлер.

Мүғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес элеуметтік тэжірибеге қосар үлесі қандай екендігі. Жоғары еңбек көрсеткіші, эртүрлі мэселелерді шығармашылықпен шеше алу біліктері т. б. жататындығын атап өтеді. II. Субъективті критерийлер.

Адамның мамандығы қаншалықты оның табиғатына, қабілеттері мен қызығушылықтарына сэйкес, қаншалықты ол өз ісінен қанағат табатындығымен байланысты. Мүғалім еңбегіндегі субъективті критерийлергё кәсіби-педагогикалық бағыттылық, кэсіптің маңыздылығын, оның қүндылығын түсіну, маман иесі ретінде өзіне позитивті көзқарастың болуын жатқызады.

III. Нэтижелі критерийлер.

Мүғалім өз ісіне қоғам талап етіп отырған нэтижелерге қол жеткізіп отыр ма деген мэселе түрғысынан қарастырады. Біреулер нэтиже ретінде оқушылардың білімдерінің стандартқа сай болуын алса, енді біреулер олардың қарым-қабілетін дамытуды алады, ал кейбіреулері оқушылардың өмірге дайындығын басты назарда үстайды.

Осы түста өз көзқарасымызды білдіре кетсек, оқыту нэтижесі біз үшін баланың психологиялық функцияларының жетіліп, өзінің педагогикалық эрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік мэселелерін шешуге қолдана алуы. Мүны қазір қүзыреттіліктер деп атап жүрміз. Тек сонда ғана мектеп бітіруші мына өзгермелі қоғамда өзін-өзі дамытуға, өз бетінше өмір сүруге дайын болады.

IV. Шығармашылық критерийлер.

Мүғалім өз кэсібінің шекарасынан шыға алуы, сол арқылы өз тэжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады.

Шығармашыл мүғалім үшін біреудің тэжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын білгендері мен түйгендерін басқаларға үсына алудың шығармашылық бағыттылықтың болуының мэні зор. Тек сонда ғана ол өз

оқушыларының дамуына қол жеткізш, өзінің кәсш иесі репндеп ішкі сұраныстарына жауап бере алады.

Кэсібиліктің бірден келе салмайтындығы белгілі, оны эр мүғалім ерте ме кеш пе меңгеруі тиіс. Ал, А. К. Маркова оның кезендерін төмендегідей етіп бөледі:

Мұғалімнің өз мамандығына бейімделу кезеңі

і т

Мамандықта өзін-өзі актуалдандыру кезеңі

еркш меңгерген кезең

і Т

Мамандықты

1

Мамандықта шыгармашылық деңгейге жеткен кезең.

Ғалым кэсіби кұзіреттіліктің сипаттамасын шебер-мұғалімнің, жаңашыл-мұғалімнің, зерттеуші-мұғалімнің, кэсіби дэрежесіне көтерілген мұғалімдердІң жиынтық образы ретінде қарастырады.

Кэсіби құзіреттіліктің деңгейлерінің сипаттамалары

Шебер-мұғалім

Ғылым мен практикаға белгілі тэсілдердің үлгілерін
жоғары деңгейде меңгерген. Қалыптасқан тыс
педагогикалық міндеттерді шеше алады.
Оқушылардың дамуын ескеруге талпынады.
Тұрақты жоғары тиімділікті көрсетеді. Басқа
мұгалімдерге өз тәжірибесін таныта алады.

Жаңашыл-мұғалім

Тұтас ұжымды педагогикалық жүйелер немесе жеке
тапқыр тэсілдер таба, қолдана біледі.
ІПығармашылық көрсете алады. Еңбектің негізгі
нэтижесІ ретінде оқушылардың психологиялық
дамуына бағыт ұстайды. Жаңалықты іздеуде
тиімділік корсетеді. Жеке тұлға.

Зерттеуші -мұғалім

Өзінің тапқыр мәнділігін зерттеп, оған баға беруге
ұмтылады, басқа мұгалімдердің жаңа идеяларының
тиімділігіне баға береді

Кэсібилік деңгейіндегі

мұғалім

Психикалық жағынан өзін-өзі дамытуға ұмтылады. Жаңаны іздеуде «оқушыдан» эрі қарай жүріп, оқушы үшін оны жүзеге асырады. Зерттеушіге тэн қасиеттер иесі, жаңаның жаңашылдығын аныктай алады.

4

Мұғалімнің акме жағдайына жетудегі тағы бір басқыш - оның кэсіби қызығушылық деңгейі. «Қызығушылық» ұғымының қазақ тіліндегі түсіндірмесі «жасай алу» деген мағынаны білдіреді.

Кәсіби құзіреттілік:

психология әлеуметтану педагогика

ғылымдарының түйісу нүктесінде пайда болады.

Белгілі ғалым М. М. Чошанов қүзырлылықты білім, білік дағдысының өзара байланысы деп қарап, оның төмендегідей формуласын ұсынады:

білімді қолданудың жылдамдығы + эдістердің орамдылығы + ойлаудың сынаулығы.

Н. В. Кузминаның көзқарасы бойынша бұл ұғым педагогтың басқа бір адамды дамытуында негіз болатын білімділігі мен абыройлығы.

Қазіргі уақытта екІ типтегі мұғалімдерді бөліп қарауга болады.

Біріншілері: жаңалыққа жаны құмар, тиімді тэсілдерді таңдай алатын, еңбекке деген жоғары мотивтері бар мұғалімдер. Олар акме жағдайға жақын тұрғандар.

Екіншілері: оқыту мен тэрбиелеуге бір ғана өзінше дұрыс көзқарасы қалыптасқан, оқушылармен олардың ата-аналарына эсер ете алмайтын, психологиялық білімі төмен, өзін-өзі дамытуға қызығушылығы төмендер.

БілІм беру жүйесіндегі қазіргі «субъект-субъектілік» жағдай басқа адамға кэсіби құзырлылық деңгейі жоғары адам ғана эсер ете алатындығын көрсетіп отыр. Ал мұғалімнің сапасы, тұлғаның сапасын дайындайтын кэсіби құзіретті эрекеттің сапасы. Мұндай сапа білімнің сапасын қамтамасыз етеді деп айтуға болады.