Педагогикалық-психологиялық диагностикалау - тұлғаны зерттеудің негізі

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Педагогикалық-психологиялық диагностикалау - тұлғаны зерттеудің негізі

Түркістан - 2013

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

1 IIСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Психодиагностиканың даму тарихы және ғылыми әдебиеттердегі көрінісі . . .

1. 2 Психологиялық диагностика принциптері мен оның тәжірибе жүзіндегі негізгі мәселелері . . .

Практикалық диагностика ұғымы және психодиагностика

әдістерінің жалпы сипаттамасы . . .

2 ПСИХОЛОГ ЖҰМЫСЫНДА ҚОЛДАНАТЫН ПСИХО- ДИАГНОСТИКАЛАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2. 1 Тұлғаның дара-психологиялыќ ќасиеттерін диагностикалау . . .

2. 2 Студенттердің жекелік қасиеттерін зерттеу әдістемелерінің мәні . . .

2. 3 Студенттердің когнититвті процестерін зерттеу әдістемелерін пайдалану ерекшеліктері . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Қосымшалар . . .

КІРІСПЕ

Еліміздің саяси-экономикалық және әлеуметтік жедел жаңаруында Қазақстан Республикасының «Қазақстан - 2050» даму стратегиясы бағытына сәйкес әрбір ұрпақ жеке тұлға болып қалыптасуында ұлттық тірбиенің шешуші факторы болуы заңдылық [1] .

Бүгінгі ұрпақтың жеке тұғасын қалыптастыруда халқымыздың ғасырлар бойы қастер тұтып келген ар-намыс, ождан, атамекен, ана тіліне сүйіспеншілік, әдеп-иба, қайырымдылық, жауапкершілік, үлкенді сыйлау мен құрметтеу қасиетін дарыту - олардың өз еліне өгей тартып кетпеуінің басты шарты.

Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея ұлттық қағидаға айналған. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлемі елдерінің бәсекегеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісіп, оның теориясы мен тұжырымдалары жасалып жатыр. Ал Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін жүзеге асырудың тиімді жолдары Елбасының бәсекеге барынша қабілетті 30 елдің қатарына кіру стратегиясы» жолдауында айқындалған. Адамның жалпы білімін көтеру кең ауқымды мәселе болып отыр. Олардың біліктілігін, дағдыларын қалыптастыру қажеттігі еліміздегі ғылым-техникалық және әлеуметтік мәдени жетістіктерінің қарыштап дамуынан туындайды.

Жастарды оқытуға оларға кәсіби білім беруге, мамандарды жан-жақты даярлауға қоғам мен мемлекеттің бүгінгі таңда барынша назар аударуы да сондықтан. Елімізде жүргізіліп жатқан білім саясаты әлемдік білім кеңістігімен ықпалдасуға бағдарланған. Әлемдік білім кеңістігінен жалпы білім берудің басымдылық мақсаты-өзгермелі білім жағдайына тез бейімделетін өз жолын дұрыс таңдай білетін, оң шешім қабылдай алатын тұлғаны даярлау

Елбасының Қазақстан халқына жолдауында «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады деп тұжырымдалса, Қазакстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында: «Орта білім берудің мақсаты- жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайында алынған терең білімнің кәсіби дағдылары негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қажетті жеке тұлғаны қалыптастыру» деп атап көрсетілген

Еліміздің әлеуметтік жағынан дамуы оның азаматтарының адамгершілік және шығармашылық белсенділігінің дамуымен тығыз байланысты. Қоғамдағы жетістіктердің негізгі күші - адам, оның білімі, шеберлігі, еңбектегі табандылы-ғы, ойлауы мен адамгершілік қасиеттері. Еңбектің қай түрі болмасын адамның психологиялық мүмкіндіктерін мейлінше толық, жан-жақты ескеріп, соған сәйкес ұйымдастырылса ғана жақсы нәтиже берері сөзсіз. Адамның жан дүниесімен сырласып, оның психологиясын зерттеп жүрген ммамандар, психологиялық көмектің әрбір тұлға үшін аса қажет екенін айтады.

Адамдар тұлға болып, өзіндік жеке бас ерекшеліктерімен бірден дүниеге келмейді, әрбір жеке тұлғаны қалыптастыру, тәрбиелеп жетілдіру осы заман ағымына лайықты азамат, білімді, ойлы, өмірге құштар болып өсуіне үлесімізді қосуымыз қажет.

Қазақстандық белгілі психолог-педагог ғалымдар Ә. Алдамұратов, Қ. Жарықбаев, М. Мұқанов, Т. Тәжібаев зерттеулерінде оқыту үрдісіндегі жеке тұлғаның танымдық іс-әрекеті мен қабылдаудағы психологиялық ерекшеліктері туралы құнды ой-пікірлер айтылған [2, 3, 4] .

Ресейлік психолог-ғалымдар Л. С. Выготский, А. Н. Леонтьев, К. К. Платонов т. б. жеке тұлғаныі психолоиялық іс-әрекетінің қалыптасу теориясы мен ұстанымдары туралы ой-пікірлер түйіндеген [4, 5] .

Тұлғаны қалптастыру өте күрделі үрдіс. Бұл шет ел ғалымдары Х. Дейкер, З. Фрейд еңбектерінде көрніс тауып, теориялық және әдістемелік тұрғыда зерттелген [6] .

Қазіргі заман психодиагностикасының тарихы ХІХ ғасырдың І-жартысынан бастау алады. Яғни, сол кезеңнен бастап ең алдымен психология білімінің дамуының клиникалық дамуы басталды. Бұл кезең адам туралы психологиялық эмпирикалық білім болады. Талдауда және оны қолануда шешуші рөлді дәрігердің ойымен сипаттайды. Ал бұған дәлел мұнымен негізінен философтар мен жазушылар шұғылданды. Дәрігерлерді емделуі қиын ауру және аурудың неден пайда болғандығы, сондай-ақ сол жылдары әлемдік дамыған елдерінде еңбек алған жан күйзелістерінен болатын аурулар және невроз себептері қатты қызықтырды. Психиатр дәрігерлер Европа клиникаларында ауруларға жүйелі түрде бақылау жүргізе бастады және өз басқару нәтижесін талдап жазып отырды. Бұл уақытта психодиагностика әдісінің бақылау, сұрау құжаттарды талдау сияқты әдістерді жүзеге асады. Бірақ бұл жылдары психодиагностика тұтастай толық құрылды деп айта алмаймыз. Өйткені мұнда тек дәрігерлерге 1 ауру түрін ғана бақылауы және бірдей әдіспен қорытындылауы, олар зерттеу нәтижесінде дәрігерлер көзқарасы, ой қорытындысы бойынша заң жасалды. Бұл кезеңде психодиагностика әдістемелері тек сандық жағынан сипатталатынын көрсетеді. Психодиагностика әдістемелері сандық көрсеткіштерін алу түрі ХІХ ғ ІІ жартысында жүзеге аса бастады. Осы жылдары атақты неміс психологы Вундтың жетекшілігімен әлемде алғаш рет тәжірибелік психология лабораториясы ашылды. Мұнда психодиагностикалау мақсаттар әр түрлі құралдар мен жабдықтар қолдана бастады. «Диагностика» оқыту тәжірибесіндегі «білім, білік, дағды, іскерлікті тексеру» ұғымын қамтығанымен, одан мазмұны, мақсаты жағынан ауқымды. Білім, білік, дағдыны іскерлікті тексеру тек нәтижені, фактіні ғана көрсетеді.

Ал, диагностика бақылау, тексеру, бағалау, статистикалық мәліметтерге талдау, оның даму бағытын айқындау, дидактикалық үрдісті жобалау, яғни педагогикалық жүйенің тұтастығын қамтамасыз ету қызметін атқарады.

Диагностика үрдісінде оқытудың нәтижесі ғана анықталып қоймай, сол нәтижеге жетудің жолдары мен амалдары талданылады. Олай болатын болса, білім жүйесіндегі өзгеріс, біздің алдымызға келелі міндеттерді қойып, сол міндеттерді шешудің жолын қарастыруды талап етеді. Осы қойылған міндеттерді шешу мақсатында біз, тақырыбымызды «Педагогикалық-психологиялық диагностикалау-тұлғаны зерттеудің негізі» деп алдық .

Зерттеудің мақсаты: Студенттердің тұлғасын зерттеу мақсатында

психологиялық диагностикалауды теориялық және практикалық түрде негіздеу;

Зерттеу нысаны: Жоғары оқу орнындағы оқу үдерісі.

Зерттеу пәні: Тұлғаны зерттеу диагностикасының теориясы мен практикасы

Зерттеу міндеттері:

психологиялық диагностиканы теориялық тұрғыда негіздеу;
психологиялық диагностика ұғымына сипаттама беру;
диагностикалаудың ЖОО практикасында қолдану барысына талдау жасап, оны өз тәжірибемізде қолдану.

Диплом жұмысы екі бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

I Психологиялық диагностиканың теориялық негіздері

1. 1 Психодиагностиканың даму тарихы және ғылыми әдебиеттердегі көрінісі

Ғылыми диагностиканың қалыптасуы ең алдымен психологиялық ғылымда эксперименттің, жаңа идеялардың пайда болуымен байланысты. Психологиялық зерттеулер туралы ойлар ХІХ ғ. 30 ж. жарыққа шықты. Ең бірінші бұл туралы неміс зерттеушісі Вольф болды. Ол психометрия ұғымын енгізді. Бірақ сол кездегі философтардың төккен қан мен тері ғасыр өткеннен кейін ғана өз нәтижесін берді. Э. Вебер мен Г. Фехнердің психофизика бойынша бастаған жұмыстарында, яғни психикалық көріністердің салыстыру туралы ойлардың шындыққа енуі сол кездегі экспериментальді психологияның ізденістеріндегі негізгі бағытты анықтап берді. Осы кездестірген жайттардың ішіндегі қызықтысы, индивидтің айқындалуын зерттеп оқуда оқымысты ғалымдар психологияға, физиологияға және медицинаға жақын болғандар.

«Ментальды хронометриядан маңызды бағдар көрсетуде еңбек сіңірген Галланд ғалымы әрі физиологы Ф. Дондерс (1818-1889) болды. Ол бірнеше реакция түрлерін бөліп көрсетті. А реакциясы - тәжірибе жасалынып жатқан қандай нәрсе әсер ететінін және оған қалай жауап беру керек екенін біледі. В реакциясы - зерттелуші әр әсерге әр түрлі жауап береді. С реакциясы - барлық жасалғандардың ішінде тек қана біреуіне ғана жауап береді.

Бұл зерттеулер экспериментті зерттеулердің маңызды бір бөлігі ретінде қарастырылды.

Ќазіргі заман психодиагностиканыњ тарихы ХІХ ғасырдың І-ші жартысынан басталады, яғни сол уақыттан бастап, ең алдымен психологиялық білімнің дамуының клиникалық кезеңі басталды. Бұл кезең адам туралы психологиялық эмпирикалық білімді талдауда және оны қолдануда шешуші рольді дәрігерлердің орындауымен сипатталады. Ал бұған дейін мұнымен негізінен философтар мен жазушылар шұғылданған. Дәрігерлерді емделуі қиын аурулар және аурудың неден пайда болғандығы туралы, сондай-ақ сол жылдары әлемнің дамыған елдерінде етек алған жан күйзелістерінен болатын аурулар жєне невроз себептері қатты қызықтырды.

Психиатр дєрігерлер Европа клиникаларында ауруға жүйелі түрде бақылау жүргізе бастайды және өз бақылау нәтижелерін талдап жазып отырды. Бұл уақытта психодиагностика әдісінің бақылау, сұрау, құжаттарды талдау сияқты әдістері жүзеге асады. Бірақ бұл жылдары психодиагностика тұтастай толық құрылды деп айта алмаймыз. Өйткені, мұнда тек дәрігерлердің бір ауру түрін ғана бақылауы және бірдей әдіспен қорытындылануы, олардың зерттеу нәтижелері дәрігерлердің көзқарастары, ой қорытындылары бойынша ғана жасалады. Бұл кезеңде психодиагностика әдістері тек сапалық жағынан ғана сипатталатынын көрсетеді.

Психодиагностика әдістерінің сандық көрсеткіштерін алу түрі ХІХ ғасырдың ІІ-ші жартысында жүзеге аса бастады. Осы жылдары атақты неміс психологы В. Вундтың жетекшілігімен әлемде алғаш рет тәжірибелік лаборатория ашылды. [7] Мұнда психодиагностикалау мақсаттарында әр түрлі құралдар мен жабдықтар қолданыла бастады. Психологиялық және физикалық құбылыстың өзара сандық байланысын қөрсететін “негізгі психофизикалық заңдылықтың” ашылуы сәйкес келіп, ол сандыќ психодиагностикада әдістерінің тезірек қалыптасуына үлес қосты. Негізгі психофизикалық заңдылық психологиялық құбылыстарды өлшеудің мүмкіндіктерін ашты және бұл ашылу түйсікті өлшеуге арналған шкаланың пайда болуына әкелді.

Осыған сәйкес ХІХ ғасыр соңына дейін психодиагностика негізінен адамныњ түйсіну дєрежесін өлшеумен ғана шектеліп отырды. Негізгі психологиялық процестерге қатысты адамның қасиеттері мен жағдайын зерттеуге арналған психодиагностика әдістерінің түрлері ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында қалыптасып дами бастады. Осы кезде өте белсенді түрде және психолог мамандардың қатысуынсыз “ықтималдылық теориясы”, “математикалық статистикалық бағалаулар” психодиагностиканың ғылыми сандық әдістемелеріне араласып кетті. Бірақ математикалық статистика әдісін психологиядан бұрын математика, биология, экономика, медицина т. б. ғылымдар пайдаланып келді.

Ең бірінші арнайы психометриялық мекеме Англияда ағылшынның Ұлы психологы Гальтонның басшылығымен құрылды[8] . Ол 1814 жылы адам қабілеті көрсеткішінің статистикалық мәліметтерін алуға арналған антропометрикалық лаборатория ашты. Өздерінің қабілетін аныќтау үшін осы лабораториялық зерттеуге он мың шамасында адамдар келді.

Статистиканы психологияда қолдануды ұсынған Гальтон еді. Ол бірлесіп жұмыс жасау үшін Пирсон, Фишер сияқты математик ғалымдарды шақырды. Спирменнің 1904 жылы “Объективті анықталған және өлшенген жалпы интеллект” деген еңбегі жарыққа шықты.

Индивидуалды өлшегіштерді зерттеудің ғылыми негізін қалаған және оны өлшеу құралы ретінде пайдалану тестісін енгізген ағылшын Френсис Гальтон (1822-1911) еді. Ф. Гальтон адамның тұқым қуалаушылық арқылы берілетін өлшеуді мақсат етті.

Бұл мәселе ғалымды көптен қызықтырған еді. Адамзат несілі азғындауға ұшырайтындығы мен мақсатты іріктеу жолымен жақсартуға зәру болатындығына сене отырып, ол адамдарды сұрыптау үшін қабілеттерін өлшеу әдісін жасауға ұмтылды. «Психометрия» нақты айтқанда ақыл-ой (mind) операциясының саны мен және өлшеумен қамти алатын өнер-мысалы, әр түрлі адамджардың реакциясының уақытытн анықтау. Қандай да бір білім саласының феномені өлшеу мен санға бағынбаса, онда олар ғылымда статусқа және абыройға жете алмайды» дейді Ф. Гaльтон.

Дж. Локктың философиялық іліміне және өзінің бақылауына сүйене отырып, Ф. Гальтон сенсорлық айырмашылықтың көмегімен адамның ақыл-ойын бағалауға болады деп жоламалдады. Ф. Гальтон сезімталдық табалдырығын, жауап беру ұзақтығын анықтаудың тәжірибелік психологиядағы тәсілін жетілдіріп, жаңа түрлерін де ендіреді. Олардың бірі дыбыс ұзақтығын қабылдауға арналған ысқырық болса, екінші ұзындықтың айырмашылығын көруге арналған сызғыштық. Бұлар осы кезеңге дейін Гальтонның тапқырлық қасиетін танытып отыр.

Ф. Гальтонның зерттеулері. оның тестілері әр түрлі елдердің ғалым- психологтарының назарырн аударды, оның шәкірттері мен ізбасарлары пайда болды. Ф. Гальтонның индивидуалды ерекшеліктер өлшемі мен әдістеріне біршама әуестенушілердің бірі американдық ғалым Джеймс Мак Кин Кэттел (1860-1944) болды.

Г. Айзенг пен Р. Кэттел Тұлғалық қасиеттерді зерттеу үшін факторлық анализді пайдаланды. 1905-1907 жылдары француз ғалымы А. Биненің статистикаға негізделген интеллект тестісі жарыққа шықты. Ол француз ғалымы Т. Симонмен бірге осы тестті аяқтап, нәтижесінде өмірге Бине-Симон тесті келді.

Индивидуалды ерекшеліктер мәселелерді қабылдамау тән. Вундтың эксперименті психологиядан түңіле отырып, Дж. Кэттел Ф. Гальтонның арқасында әрекет ету уақытын зерттеуден ақыл-ойды өлшеуге ойысты. Ол Ф. Гальтонда қонақта болып, АҚШ-қа қайтқан соң тестілерді белсене насихаттауға кірісті.

Кэттел Раймонд Бернард (1905-1998) Американдық психолог, Иллиной университетінің, сондай-ақ Стенли Холл мен Кларк университеттерінің профессоры. өзін-өзі жүзеге асыру және мораль негізін зерттеу бойынша Институт негіздеді. Ғылыми жұмыстары тұлға құрылымы, дамудың тұқымқуалаушылық және мәдени факторлары, психологиядағы факторлы талдау әдістері, мотивациялық процестерді математикалық дәлелдеу, психологиялық конфликтілерді оқып, меңгеру мәселелерімен байланысты. Оның психологиялық диагностика аумағындағы біршама маңызды үлесі факторлы анализдің таксономикалық әдістері, мотивация диагностикасының әдістемелері, интеллект тестілерін жасап шығаруы болып табылады.

1890 жылы Дж. Кэттел Mind атты журналында психодиагностика саласындағы әйгілі еңбегін жариялайды, онда қай зерттеуші болса да индивидуалды ересектер мәселелеріне назар аудармай, оның жетістікке жете алмайтынын айтты. Бұл «Умственные тесты измерение» (ақыл -ой тестілері және оның өлшемі - Mental Test and Measurement) атты мақаласы, оның соңғы сөзін Ф. Гальтон өзі жазды. Ақыл-ой тестілері индивидуалды ерекшеліктерді меңгеру және өлшеуге деген талпыныста болған психологтар арасында «mental test - ақыл тесті» деген ұғым көпшілікке белгілі болды және психологияның бір саласының символына айналып тез арада танымал бола бастады.

«Егер психология экспериментсіз және өлшеусіз өтетін болса, ол функциялық ғылым тәрізді айқындалған және дәлме-дәл бола алмайды. Бұл бағыттың бірінші қадамы ақыл-ой тестілерінің сериясын қолдану көмегімен психикалық процестердің тұрақтылығын, өзара тәуелділігі мен әр түрлі жағдайдағы өзгерістерді көрсетуде. Олардың нәтижелері ғылыми құндылығында» деп жазды Дж. Кэттел. [9]

Дж. Кэттел белгілі адамдар санына тестілер мен статистикалық (сандық) талдауды қолдануды жаңа психологияның кепілі ретінде қалыптастыра отырып, оның дәлдік білімдерге сүйенуі туралы айтты. Жоғарыда айталған мақалада ол сондай-ақ бір кездері пайдаланған тестілердің елу тізімінің ішінен оны іріктеп алады. Олар танымал тестілер:

- «механикалық күшті өлшейтін» (динамометрия),

- «анықталған арақашықтыққа қолдың қозғалысы үшін

жұмсалған уақыты» (диапазон движения),

- «сезімталдық зонасы» (зона чувствительности),

- «ең аз түйсінетін салмақ айырмашылығы» (наименее ощутимая разница в весе),

- «дыбысқа деген реакция уақыты» (время реакция на звук),

- «түстерді айыру реакциясы» (время распознования цветов),

- «елу сантиметрлі сызықтың екі есе қосарлануы» (удвоение 50 сантиметровой линий),

- «он секундтық уақыт мерзімін ажырату» (размышление 10-секундного отрезка времени),

- «әрі қатарын бір ізгілік жаңғырту» (последовательность воспроизведения буквенного ряда) .

Осы тестілерді Дж. Кэттел ақыл өлшеуіндегі ең қарапайым психикалық функциялар деп санай отыра мақаласының аяғында: «Ф. Гальтон осы ұсынысымды қолдайды деген үміт артамын» деп аяқталған. Бірақ мэтр өзінің соңғы сөзінде керісінше, сол ауыспалы тестілер нәтижелерін салыстыру маңыздылығының тәуелсіз емес өзгерістер екендігін еске алмаған үшін Дж. Кеттеллдің ойын - сынға алды. (басқа сөзбен айтқанда Ф. Гальтон бұл жерде тест жарамдылығына назар аударды) . Өзінің шәкіртін төмендетпей Кэттелдің тест жүйесіне қосу үшін Ф. Гальтон өзінің жасаған бірнеше жаңа тестілерін ұсынды. Психодиагностикалық зерттеулерде дәстүрлі түрде белгілі әдістер лидер бола бастады. 1951 мақала, Герман Роршах тестіне байланысты 1219 мақала, Стэнфорд-Бине шкаласына сай 493 мақала, ал Векслер-Белльвюге сәйкес 371 мақала жарияланды.

Көптеген зерттеулер ТАТ және ММРІ-мен байланысты болды. Сонымен бірге кейбір әдістерге қызығушылық төмендеді. 1953 ж. Бурос 793 тесті туралы хабарлайды, яғни олардың саны он жылда 250-ге өскен екен. 1955ж. Векслер-Белльвю құрылымына ұқсас ересектердің (ақыл-ойын) интеллектісін өлшеуге арналған Векслер шкаласы пайда болды. [10] Шкала 16 жастан 64 жас аралығындағы екі жыныстан 1700 адамнан құралған іріктелген стнадарттаумен анықталған. Бұл іріктеуге географиялық тұрағы мен қалалық немесе ауылдық жерде тұратындығы есепке алынып, әр түрлі кәсібі мен білімі бар адамдар теңде қатысты.

Жеке тұлғалық өлшеулер саласында ілгерушілік байқалады. 50 жылдар- факторлық сауалнама деп аталатын жаңа типтік тұлғалық сауалнамалардың дамуымен ерекшеленеді. Осы бағыттағы зерттеулердің жүргізушілері Раймонд Кэттел болды, ол тұлға қасиеттерін айқындайтын сөздік, тұрмыстық атаулардан жалпыланған тұлғалық факторлардыанықтай отырып және факторлық анализді қолдана отырып тұлғаны сипаттаудың кең шамада болуын біршама азайтады.

Дж. Гилфордтан өзгешелігі ол үшін факторлық талдау тұлғаны терең айқындаудың әдісі негізі болып табылады. [11] Алғаш рет 1950 жылдары жарық көріп және барлық әлем психологтарының арасында танымал болған 16 тұлғалық факторлар сауалнамасы немесе 16 РҒ-Кетелдің және оның әріптесерінің зерттеулерінің салмақты нәтижесі.

1921жылы Роршах психодиагностика терминін енгізді. [12] Қазір психодиагностиканың тарихы XIX ғасырдың екінші жартысынан басталады. Білімін жетілдіру клиникалық кезеңінде ашылған. Бұл кезде адамдар жайлы эмпирикалық психологиялық білімдерді талдау жасауда негізгі шешуші рөлді дәрігерлер алады. Бұған дейін бұл мәселелермен философтар және жазушылар айналысқан. Сол жылдары дәрігерлерді әлемде кең тараған ауруды емдейтін невроз және жан ауруларына шалдыққан адамдардың ауруының шығу тегі және себептерін табу қызықтырды. Дәрігер психиатрлар Европа клиникаларында ауруларға жүйелі бақылау жасап, оның нәтижесін талдай бастады. Сол кезде психодиагностикада бақылау, сұрақтама, құжаттарды талдау сияқты әдістер шыға бастады.

Психодиагностиканың сандық әдістері XIX ғасырдың екінші жартысында шыққан деп есептеуге болады. Сол кезде алғаш рет неміс психологы В. Вундттың басшылығымен бірінші рет эксперименталдық психологиялық лабаратория ашылды. Онда техникалық құралдар қолданыла бастады. Негізгі психологиялық процестерге байланысты адамның жағдайының құрылысы қазіргі психодиагностикалық әдістердің негізінде жүргізіледі. Бұл кездерде математикалық мүмкіндік теориясы аймағында психодиагностикалық әдістер қолданыла басталды. Бірінші және екінші статистикалық өңдеуден өткен эксперименталды мағлұматтар дәл осы жылы шыға бастады. Кейіннен факторлық анализ қолданылады. Ол алғашқыда психодиагностикада жеке тұлғаның ерекшелігі келбеті мен интелектуалды жетелеу деңгейімен байланысты болды.

1905-1907жылдары француз ғалымы А. Бине ең алғаш рет интелектінің статистикалық қалыптасқан тестерін жасап шығарды. [13] Кейіннен Симон бұл тестті жетілдіріп, психодиагностикаға Бине -Симон тесті ретінде енгізді. XX ғасырдың екінші жартысында әр түрлі процестерді, қасиеттерді зерттейтін тесттер шыға бастады. Олар әлеуметтік зерттеулермен байланысты болды. Бұдан кейін психологияда үлкен дағдарыс болып соған байланысты әдістемелер саны арта түсті.

1955 жылы АҚШ-та Д. Келлидің «Тұлғалық конструктілер психологиясы» атты кітабы жарыққа шықты[14] . Сондай-ақ тұлғалық зерттеудің жаңа «рецептуралық торлар» әдістемесі жарияланды. Бұл әдістеме семантикалық дифференциалмен және классификацияның әдістемелері мен ұқсас әрі әмбебап және өзгергіш, икемді болып келеді. Бұл матрицаны сыналушы немесе айқындаушы толтырады. Матрицаның бағаналарына зерттеушіні қызықтыратын адамдар, ұғымдар, дыбыстар, түстер түрінде көрінетін элементтердің белгілі тобына сәйкес болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.