Педагогика ғылымының дамуы мен пайда болуы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І. Тарау Педагогиканыњ пайда болуы мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 6
1.1 Халќымыздыњ тєлім-тєрбиелік алтын
ќорына елеулі ‰лес ќосќан
ғалымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

ІІ. Тарау Қазақ педагогика ғылымын зерттеген
ғалым
А.Байтұрсынов ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 14
2.1 Алғашқы зерттелулерде қазақ тілі дыбыс
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...19

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..26

Кіріспе
Педагогика ғылым ретінде өзара байланысты оқыту теориясы
(дидактика, грек тілінде дидаско- үйретемін) және тәрбие теориясы
бөлімдерінен тұрады.
Дидактиканың пәні-тұлға мазмұны және оқыту процесін ұйымдастыру,
оқыту формалары, әдістерімен құралдары болып табылады.
Педагогика сөзі грек тілінде пайдагогос яғни бала жетектеуші
ұғымын білдіреді. Олай болса ол оқыту процесіне тікелей байланысты.
Оқыту дегеніміз өнер өнер болғандада күрделі көп қырлы өзіндік
ерекшелігі бар өнер. Өйткені бұған екі адам – оқытушы мен оқушы қатысады.
Оқыту нәтижелері оқушының білім сапасынан, даму дәрежесінен көрінеді. Олай
болса оқыту – таным, дамыту, қарым-қатынасты шығармашылықты ұйымдастыру
процесі.
Білім беру – білім, біліктілік және дағды жыйынтығынан меігеру
процесі десек. Мұнда-қандай білімді деген сұрақ туатыны сөзсіз.
Бүгінгі күнгі бәрінен бұрын ғылыми білімді меңгеру болып табылады.
Десекте, көп жағдайда бұл білім күнделікті қолданыс таба бермейді.
Біріншіден, педагогиканың тұрмыстық та мәні бар екенін жоққа
шығаруға болмайды. Өйткені әр-бір ата-ана педагог.
Екішіден, оның практикалық мәні педагогика адам баласының
үлкендердің кейінгі ұрпаққа – берер тәлім тәрбиесі бойынша іс-әрекеттері.
Үшіншіден, Педагогика адамдардың даму және дүние танымын жетілдіру
де оларға әсері. Сондықтан, педагогика білімдерді философия, әлеуметтану,
психология және басқа ғылым салаларынан алады.

Адамды тєрбиелеу жµніндегі ѓылым педагогика деп аталады. Ол µз атамасын
грек сµздері пайдес- балалар жєне аго -жетектеу дегеннен алѓан, тікелей
аудармасында педагогика сµзі бала тєрбиесін баѓыттау µнері дегенді
ањдатады, ал педагог сµзі бала жетектеуші мєнін білдіреді.
Барша дєуірлерде педагогтар балалардыњ табиѓаттан берілген
м‰мкіндіктерін іске асырып, жања сапаларды ќалыптастырудыњ тиімді жолдарын
тауып, оларѓа кµмектесумен келеді. Мыњ жылдар бойы ќажетті білімдер
тырнаќтап жиналып педагогикалыќ ж‰йе келеге келді, тексерілді, ќажет
болмаѓан т±стары ќолданымнан шыѓарылды, аќырында µміршењ, ењ пайдалы
педагогикалыќ идеялар саќталып, б‰гінгі к‰німізге жетті. Бірте-бірте басты
міндеті ѓылыми білімдерді топтастыру жєне ж‰йеге келтіру болѓан тєрбие
жµніндегі ѓылым пайда болды. ¦заќќа созылѓан даму жолын бастан кешірген
б‰гінгі заман педагогикасы адам тєрбиесі зањдылыќтары жµніндегі ѓылымѓа
айналды.
Педагогикалыќ басшылыќ барша адамдарѓа µте ќажет. Біраќ мектепке
дейінгі жєне кіші мектеп жасындаѓы тєрбие мєселелері єрдайым кµкейкесті
болып ќалуда, себебі б±л дєуірде адамныњ барша негізгі ќасиет-сапалары
ќаланады жєне дамиды. Мектепке дейінгі жєне кіші мектеп жасындаѓы
балалардыњ тєрбиесімен педагогика ѓылымыныњ арнайы саласы – бастауыш мектеп
педагогикасы ш±ѓылданады. Кейде б±л пєн бірнеше µзара байланысќан салаларѓа
бµлініп ќарастырылады: отбасы педагогикасы, мектепке дейінгі педагогика
жєне бастауыш мектеп педагогикасы. Б±лардыњ єрќайсысы µз пєніне ие.
Бастауыш мектеп педагогикасыныњ негізгі проблемасы – мектепке дейінгі
жєне бастауыш мектеп жасындаѓы балалар тєрбиесі.
Педагогика м±ѓалімдерді белгілі жас тобындаѓы балаларды тєрбиелеу
ерекшеліктері жµніндегі кєсіби білімдермен ќаруландырып, єрќилы
жаѓдайлардаѓы оќу тєрбие процесін болжастыруѓа, жобалауѓа жєне іске
асыруѓа, оныњ тиімділігін баѓалауѓа ‰йретеді. Тєрбие процесін ±дайы
жетілдіріп бару ќажет, себебі адамдардыњ µмір жаѓдайлары µзгермелі ,
аќпараттар кµлемі ±лѓаяды, адамѓа ќойылѓан талаптар жыл сайын к‰рделеніп
баруда. Ќоѓамныњ м±ндай талаптарына педагогтар µсіп келе жатќан єулетті
оќыту, тєрбиелеу жєне оѓан білім берудіњ жања технологияларын ќ±растырумен
жауап береді.
Сонымен, педагогика- тєрбие жµніндегі ѓылым. Оныњ басты міндеті
адам тєрбиесі жµніндегі ѓылыми білімдерді жинаќтау жєне ж‰йелестіру.
Педагогика адамдарды тєрбиелеу, білім беру жєне оќыту зањдылыќтарын ашып,
соныњ негізінде алѓа ќойылѓан маќсаттарѓа жетудіњ ењ пайдалы педагогикалыќ
жолдары мен тєсілдерін кµрсетіп отырады.
Педагогиканың осындай жағдайларда көрініс табуы, кейбір
ғалымдарымыздың педагогикалық білімінсіз ақ педагогтық іс-әрекеттермен әр-
біріміз күнделікті айналысып жүргенімізді алға тартады.
Білімді білім беруді әлеуметтік мәдениет феномені деп қабылдау
дұрыс болмаған болар еді.
Сондықтан да, кәзіргі кезде педагогиканы оқу-тәрбие процесін
басқару жөніндегі ғылым деп түсінген жөн.

І. Тарау Педагогиканыњ пайда болуы мен дамуы
Тєрбие практикасы µз бастауларын адамзат µркениетініњ бірінші
ќадамдарымен байланыстырады. Тєрбие алѓашќы адамдармен бірге пайда болѓан.
Ол замандары бала ешќандай педагогикасыз-аќ тєрбиеленген. Адамдардыњ ол
жµнінде тіпті хабары да болмаѓан. Тєрбие жµніндегі ѓылым геометрия,
астрономия жєне басќа ѓылым салаларынан кµп кейін ќалыптасќан.
Белгілі болѓандай, барша ѓылым салаларыныњ пайда болуындаѓы алѓы шарт
-µмір ќажеттігі. Кейіннен тєрбие адамдар µмірінде аса мањызды рµл атќара
бастады. Єрќандай ќоѓам µсіп келе жатќан єулиетке берген тєрбиесіне орай
жылдам немесе шабан дамитыны белгілі болды. Осыдан тєрбие тєжірибесін
топтастыру жєне ќорытындылау, арнайы оќу- тєрбие мекемелерін ±йымдастырып,
жастарды µмірге дайындаудыњ ќажеттігі туындады.
Ежелгі д‰ниеніњ Ќытай, Индия, Египет, Греция сынды аса дамыѓан
елдерінде сол заманныњ µзінде тєрбие тєжірибесінде бір арнаѓа келтірілді,
теория т‰зу ќадамдары жасалды. Ол кезде табиѓат, адам, ќоѓам жµніндегі
барша білімдер философия шењберінде жинаќталып, сол ѓылыми аумаќта алѓашќы
педагогикалыќ т±жырымдар д‰ниеге келді.
Барша замандарда адамдардыњ рухани жєне тєн-дене дамуында шешуші рµл
атќарѓан ќуатты халыќ педагогикасы жасап келген. Инабаттылыќ, ењбектік, тєн-
дене тєрбиесі бойынша халыќ ќайталанбас ѓажайып µміршењ ж‰йе т‰зді.
Еуропалыќ тєрбие ж‰йесініњ бесігі ежелгі Греция философиясында
ќалыптасќан. Оныњ кµрнекті µкілі Демокрит (460-370 жж. Б.э.д.)- балалар
тєрбиесі бойынша алѓашќы н±сќаулар кітабын жазѓан.
Ол сол уаќыттыњ µзінде: Табиѓат жєне тєрбие мегзес. Дєлірек айтсаќ,
тєрбие адамды ќайта жасайды жєне оны µзгерте отырып, болмыс табиѓатын
т‰зеді... Жаќсы адам болу табиѓат ыќпалынан гµрі тєрбиеге кµбірек тєуелді.
Адам тєрбиесіне жєне т±лѓа ќалыптастыруѓа байланысты идеялар мен
т±жырымдар ежелгі Грек ойшылдары Сократ (469-399жж.б.э.д.), Платон (427-
347жж. Б.э.д.), Аристотель (384-322жж.б.э.д.), Тертуллиана (160-222жж.
Б.э.д) ењбектерінде жарияланѓан.
Орта ѓасырлар дєуірінде шіркеу ќуатќа мініп, тєрбиені толыѓымен діни
арнаѓа б±рды. Ѓасырдан ѓасырѓа догматикалыќ оќу принциптері шыњдала берді.
Б±л баѓыт Еуропада 12ѓасыр бойы ‰стемдік етті. Солайда болса, µз
философиялыќ т±жырымдары мен педагогикаѓа ‰лес ќосќан шіркеу µкілдері
Августин (354-430жж.), Фома Аквинский (1225-1274) есімдері ѓылым тарихында
саќталѓан. Б‰гінгі к‰йінде жалпы білім беретін мектепті ойлап, іске ќосќан
Лойола (1491-1556) жєне оныњ ізбасарлары.
Ќайта тіктелу заманы аса жарќын ойшыл педагог-гуманистерді ѓылым
сахнасына келтірді. Олардыњ ќатарында голландиялыќ Эразм Роттердамский
(1466-1536), италиялыќ Витторино де Фельтре (1378-1446), француздыќ Франсуа
Рабле (1483-1553) жєне Мишель Монтень (1553-1592) µздерініњ педагогикалыќ
ењбектерімен єйгілі болды.
Педагогика кµп заманѓа дейін философияныњ бµлігі болып келді, тек
ќана XVII ѓасырда ол дербес ѓылым лауазымына ие болды. Осыдан педагогика
б‰гінгі к‰нде де философиямен аса тыѓыз байланысќан. Себебі б±л екі
ѓылымныњ да ш±ѓылданатыны адам, оныњ µмірі мен дамуын зерттеу.
Педагогиканыњ философиядан бµлініп, µз алдына ѓылыми ж‰йеге келуі ±лы
чех педагогы Ян Амос Коменскийдіњ (1592-1670) есімімен байланысты. Оныњ
1654 жылы Амстердамда жарыќ кµрген ¦лы дидактика атты ењбегі алѓашќы
ѓылыми –педагогикалыќ кітаптардыњ бірегейі болды. Ондаѓы айтылѓан
идеялардыњ кµпшілігі осы к‰нге дейін µзініњ кµкейкестілігін жєне ѓылыми
мањызын жоѓалтќан емес. Я.А.Коменский ±сынѓан табиѓи сєйкестік принципі,
сынып-сабаќтыќ оќу ж‰йесі жєне басќа да оќу принциптері, єдістері,
формалары педагогикалыќ теорияныњ алтын ќорынан орын иеленді. Оќу негізіне
басќалардыњ зат жµніндегі баќылаулары мен айѓаќтарын жаттау алынбай, сол
заттар мен ќ±былыстарды танып, білу ќалануы тиіс; Естігенді –кµргенмен,
сµзді- ќол єрекетімен байланыстыру ќажет; Єрќандай ‰йрету сыртќы сезім
жєне аќыл-парасат байланысы негізіндегі дєлелдерге с‰йенуі ќажет... ¦лы
педагогтыњ осы т±жырымдары біздіњ заманымыздыњ талаптарына да сєйкес келіп
т±р.
Аѓылшын философы жєне педагогы Джон Локк (1632-1704) µз ќайрат-к‰шін
тєрбие теориясына баѓыштады. µзініњ Тєрбие жµніндегі ойлар атты басты
ењбегінде ол µзіне сенімді, ауќымды білімділігін іскерлікпен, берік наным-
сенімдерін с±лу мєнерлікпен ±штастыра білген адам- джентельмен тєрбиелеуге
арналѓан кµзќарастарын жариялады.
XVIII ѓасырда бастауыш мектеп педагогикасы бойынша µз шыѓармаларымен
танылѓан француз материалист-аѓартушылары Д.Дидро (1713-1784), К.Гельвеций
(1715-1771), П.Гольбах (1723-1789), єсіресе Ж.Ж.Руссо (1712-1778) болды.
Затќа назар! Затќа! Мен ешќашанда біздіњ мылжыњ тєрбиемізбен сµзге аса
кµп мањыз беріп, ќ±рѓаќ сµзді адамдарды жасайтынымызды ќайталап айтудан
жалыќпаймын-деп ±рандады ол.
Бастауыш мектеп педагогикасында И.Г.Песталоцийдіњ (1746-1827) есімі
аса ќ±рметпен аталады. О с‰йікті халќым! Сеніњ ќаншалыќты тµмен жасап
жатќаныњды мен байќап ж‰рмін, мен саѓан кµтерілуге жєрдем беремін-деп, ол
жан айќайын салды. И.Г.Пестолоций µз дегеніне жетті: м±ѓалімдерге балаларды
оќыту мен адамгершілік тєрбиесініњ ізгілікті теориясын ±сынды.
µзгерістерден басќа т±раќты ешнєрсе жоќ, -деп ‰йреткен неміс
педагогы Фридрих А.В.Дистервег (1790-1886) барша педагогикалыќ ќ±былыстарѓа
тєн тєрбиеніњ ќозѓаушы к‰штері мен ќарама-ќарсылыќтарын зерттеген.

1.1 Халќымыздыњ тєлім-тєрбиелік алтын ќорына
елеулі ‰лес ќосќан ғалымдар
Орыс ойшылдары, философтары жєне жазушыларыныњ арасында педагогикалыќ
шыѓармаларымен белгілі болѓан есімдер: В.Г.Белинский (1811-1848),
А.И.Герцен (1812-1870), Н.Г. Чернышевский (1828-1889), Н.А.Добролюбов (1836-
1561). Б‰кіл єлемде Л.Н.Толстойдыњ (1828-1910), Н.И.Пироговтыњ
педагогикалыќ идеялары єйгілі болды. Олар таптыќ мектепті ќатањ сынѓа алып,
халыќтыќ тєрбие саласын т‰бегейлі µзгерту ќажеттігін ±рандады.
Ќазаќ халќыныњ да тєлім-тєрбиелік ж‰йесі ±ланѓайыр да мєуелі. Б±л
салада халќымыздыњ тєлім-тєрбиелік алтын ќорына елеулі ‰лес ќосќан
арыстарымыз Абай, Ы.Алтынсарин, С.Торайѓыр±лы жєне т.б. Олардыњ тєлім-
тєрбиелік µсиеттері талай зерттеулерге арќау болѓан. Кемењгер Ахмет
Байт±рсын±лыныњ µткен ѓасыр басында –Мектептіњ жаны м±ѓалім.м±ѓалім ќандай
болса, мектебі ћєм сондай болмаќшы...Єуелі біз елді т‰зетуді бала оќыту ісін
т‰зетуден бастауымыз керек. Неге десек, болыстыќ та, билік те, халыќтыќ та
оќумен т‰зеледі. Ќазаќ ісіндегі неше т‰рлі кемшіліктіњ кµбі т‰зелгенде,
оќумен т‰зеледі-деген ±лаѓатты ескертпесі б‰гінгі ќазаќ мектебініњ ±лттыќ
білім стратегиясыныњ т±ѓыры ретінде ќабылдануда.
Орыс педагогикасын єлемдік дањќќа бµлеген Константин Дмитриевич
Ушинский (1824-1871).ол оќу-тєрбие теориясын т‰бегейлі µзгеріске келтіріп,
педагогикалыќ практика тµњкеріс жасады. Ушинскийдіњ педагогикалыќ ж‰йесінде
жетекші орын тєрбие маќсаттарына, принциптеріне жєне оныњ мєніне берілген.
Тєрбие, егер ол адамѓа баќыт баѓыштаѓысы келсе, оны баќыт ‰шін
тєрбиелемей, µмірлік ењбекке баулуы тиіс- деп жазѓан еді ±лы ѓ±лама. ¦дайы
жетілуде болѓан тєрбие адамныњ тєн-дене, аќыл-парасат жєне ізгілік-
инабаттыќ к‰штерініњ ауќымын барынша кењейту м‰мкіндігіне ие болады.
Тєрбие жолындаѓы жетекші рµл мектеп жєне м±ѓалімніњ билігінде:
Тєрбиедегі барлыќ істер тєрбиеші т±лѓасына негізделуі тиіс, себебі тєрбие
к‰ші т±лѓаныњ адамилыќ ќадір-сапаларынан бастау алады. Ешбір жарѓы немесе
баѓдарлама , ешќандай жасанды мекеме организмі, ќаншалыќты айламен ќ±рылса
да, тєрбие ж±мысындаѓы т±лѓа беделініњ орнын баса алмайды.
Ушинский б‰кіл педагогиканы ќайта ќарастырып, жања ѓылыми деректер
негізінде білім беру ж‰йесін толыѓымен т‰бегейлі ќайта ќ±руды талап етті:
...теориядан алшаќтаѓан педагогикалыќ практиканыњ бір µзі –медицинадаѓы
тєуіпшілдікпен тењ.
XIX ѓ. Аяѓы- XXѓ. басында педагогикалыќ проблемалар АЌШ-та ќарќынды
зерттеле бастады. Ол жерде адам тєрбиелеудіњ жалпы принциптері мен
зањдылыќтары µрнектелді, єрбір адамѓа белгілеген маќсаттарына тез, єрі
табысты жетуге м‰мкіндік беретін тиімді білім технологиялары
ќалыптасып,практикаѓа енді. Американ педагогикасыныњ белгілі µкілдерініњ
бірі Джон Дьюи (1859-1952). Оныњ зерттеу ж±мыстары б‰кіл батыс ЕАмерика
жєне Австралия аймаќтарында педагогикалыќ ойдыњ дамуына ‰лкен ыќпал жасады.
Американ педагогтарыныњ жєне бір кµрнекті т±лѓасы Эдвард Торндайк (1874-
1949) оќу процесін зерттеу мен атын єйгілеп, єрекетшіл тєрбие технологиясын
б‰кіл єлемге жария етті.
Елімізде аты танымал американ педагогы жєне дєрігері Бенджамен Спок.
Ол ќауымѓа, бір ќараѓанѓа ќарапайым ѓана, тєрбиеде басты не болу
керек:ќаталдыќ па-деген с±раќ ќойып, кµпшіліктіњ санасына жања тєрбие лебін
жеткізді. Б±л с±раќтардыњ астарынан к‰тілген жауап- педагогика ќай баѓытта:
єміршіл-єкімшіл немесе гуманистік- жолымен дамуы ќажет пе? Єзірше б±ѓан
наќты жауап жоќ. Оны Б.Спок µзініњ “Бала жєне оѓан ќамќорлыќ”, “Анамен
с±ќбат” жєне т.б. ењбектерінде іздестіруде.
XX ѓасырдыњ басында єлемдік педагогикада еркін тєрбие жєне бала
т±лѓасыныњ дамуы идеялары белсенді жария етіле бастады. Мария Монтессори
(1870-1952) болды. µзініњ Ѓылыми педагогика єдістемесі кітабында ол
балалыќ жас м‰мкіндіктерін барынша пайдалану ќажеттігін т‰сіндіріп баќты.
Себебі, сєбилік шаќтаѓы бала дамуы ‰лкен тєрбиелік табыстарѓа есік ашады.
Бастауыш мектеп оќуыныњ басты формасы µзіндік оќу ж±мыстары болуы ќажет.
Монтессори кіші жастаѓы оќушылардыњ жекелеп оќуына ыњѓайлы грамматикалыќ,
математикалыќ, биология-жаратылыстану жєне басќа пєндерге арнап
дидактикалыќ материалдар ±сынды. Б±л оќу ќ±ралдарыныњ ерекшелігі, оларды
пайдалана отырып, бала µз кемшілік-ќателерін табады жєне оларды т‰зетеді.
Б‰гінгі к‰нде Ќазаќстан Республикасында да Монтессори ж‰йесініњ
тараптарлары мен ќолдаушылары баршылыќ. Осы баѓытта т‰зілген бала баќша
-мектеп ж‰йесі іске ќосылып, балаларды еркін тєрбиелеу идеясы µз жемісін
беруде.
Ресейдегі еркін тєрбие идеяларын ќуаттаушылардыњ бірі Константин
Николаевич Вентцель (1857-1947)еді. Ол 1917 жылы д‰ниеде алѓашќылардыњ бірі
болып, бала ќ±ќыќтары декларациясын т‰зіп, жариялады. 1906-1909жж.
Аралыѓында Мєскеуде ол ±йымдастырѓан Еркін бала Отауы ж±мыс істеп т±рды.
Б±л ерекше оќу мекемесінде басты кейіпкер- бала аса ќ±рметпен танылады.
Тєрбиешілер мен м±ѓалімдер бала ќызыѓуларына икемдесіп, оныњ табиѓаттан
берілген ќабілеттері мен дарыныныњ дамуына жєрдемдесу ќызметтерін атќарды.

Ќазан тµњкерісіненкейінгі кењестік педагогикасын жања ќоѓамдаѓы адам
тєрбиесі идеяларын µзіндік т‰сінім жолымен дамыта бастады. Жања
педагогикаѓа байланысты шыѓармашылыќ ізденістер аймаѓында белсенділікпен
ќатысќан белгілі педагог ѓалымдар: С.Т.Шацкий (1878-1934),
П.П.Блонский(1884-1941), А.П. Пинкевич (1884-1939) болды. Социалистік дєуір
педагогикасын танымал еткен Н.К.Крупская, А.С. Макаренко, В.А.Сухомлинский
ењбектері. Надежда Константиновна Крупскаяныњ (1869-1939) теориялыќ
ізденістері жања кењес мектебін ќалыптастыру, сыныптан тыс тєрбиелік
ж±мыстарды ±йымдастыру, енді пайда бола бастаѓан пионер ќозѓалысы
проблемаларыныњ тµњірегінде шоѓырланды. Антон Семенович Макаренко (1888-
1939) балалар ±жымына педагогикалыќ басшылыќ, ењбек тєрбиесі, саналы тєртіп
ќалыптастыру жєне балаларды отбасында тєрбиелеу єдістемелеріне байланысты
идеяларды ќорытындылап, оларды практикада іске асыру принциптерін ±сынды,
єрі µзі оларды тєжірибе тексеруінен µткізді. Василий Александрович
Сухомлинский (1918-1970) µз зерттеулерін жастарды тєрбиелеудіњ моральдыќ
проблемаларымен байланыстырды. Оныњ дидактикалыќ кењестері мен наќты да дєл
баќылаулары ќазіргі педагогикалыќ ой дамуы жєне ќоѓамды ќайта т‰зу
дєуіріндегі мектеп таѓдыры жµніндегі ±сыныстарды µз мањызын єлі де
саќтауда, сонымен бірге білім саласын жањаша т‰сінуде ‰лкен жєрдемін
тигізіп отыр.
Халыќќа білім беру аймаѓында 40-60 жылдары белсенді ењбек еткен
педагог-ѓалымдардыњ бірі Михаил Алексеевич Данилов (1899-1973). Ол бастауыш
мектеп т±жырымдамасын жасап шыќты (“Бастауыш білім беру міндеттері мен
ерекшеліктері”,1943), (1947жылы “Адамныњ аќыл-парасат жєне моральдыќ
дамуында бастауыш мектептіњ рµлі”) кітабын жазып, м±ѓалімдерге арналѓан
кµптеген жетекші єдістемелік ќ±ралдар жариялады. Олар осы к‰нге дейін
м±ѓалім ќауымыныњ таптырмас ќ±ралдарына айналып отыр.
Бастауыш мектеп ќ±рамында кіші комплектті мектептер ерекше орын
иеленеді. М±ндай мектептер кішігірім елдер мен ауылдарда бала саны толыќ
сынып ±йымдастыруѓа жетіспей, бір м±ѓалім балаларды єрќилы пєндерге оќытуѓа
мєжб‰р болѓан жаѓдайда т‰зіледі. Шаѓын комплектті мектептердегі оќу жєне
тєрбие мєселелеріне М.А.Мельникованыњ “М±ѓалімдердіњ ќол кітабы” (1950)
арналѓан. М±нда жіктеп, бµліп оќыту єдістемелерініњ негіздері ашылѓан.
70-80-жылдары бастауыш мектеп проблемаларымен академик Л.В.Занковтыњ
ѓылыми лабораториясы белсенді айналысты. Б±л мекеменіњ зерттеулері
нєтижесінде бастауыш мектеп жасындаѓы балаларды оќытудыњ жања, оќушылардыњ
танымдыќ м‰мкіндіктерін арќау еткен оќу ж‰йесі пайда болды.
80-жылдардыњ аќырында б±рынѓы Кењес республикаларында мектепті
жањалау мен ќайта ќ±ру ќозѓалысы µріс алды. Б±л ќызметтестік
педагогикасыныњ туындауынан кµрінді. Осы дєуірдегі жањаланѓан педагогиканы
дамытуѓа ат салысќан педагог ѓалымдар мен бірегей шыѓармашыл м±ѓалімдер
кµптеп атын таныта бастады. Олардыњ арасында Ш.А.Амонашвили,
Л.С.Соловейчик, В.Ф.Шаталов, Н.П.Гузик, Н.Н.Палтышев, В.А. Караковский жєне
басќалар болды.
Б‰кіл елге белгілі болѓан мєскеулік бастауыш мектеп м±ѓалімі
С.Н.Лысынкова “Ќалайша жењіл оќуѓа болады” атты кітабын жариялап, онда
бастауыш мектеп оќушыларыныњ оќу істерін схема, тірек карточкалар,
таблицалар пайдалану арќылы басќару тєсілдерін кµрсетіп берді. Сонымен
бірге С.Н. Лысынкова “Ілгерілестірілген оќу” єдістемесін жасады.
Б‰гінгі кезењдегі педагогика µзініњ диалектикалыќ, µзгермелі ѓылым
сипаттарына сай болуымен ќарќынды дамуда. Кейінгі он жылдыќтарда
педагогиканыњ бірнеше салаларында келелі табыстар ќолѓа кіргізілді, єсіресе
м±ндай жетістіктер мектепкедейінгі жєне бастауыш мектептегі оќудыњ жања
технологияларын жасауда кµрініс берді.
Сапалы оќу баѓдарламаларымен жабдыќталѓан ќазіргі заман компьютерлері
оќу процесін басќаруда ‰лкен жєрдемін тигізуде. Соныњ нєтижесінде оќу
барысында аз ќуат пен уаќыт ж±мсап, жоѓары нєтижелерге жету м‰мкіндіктері
пайда болды.
Тєрбиеніњ жетілген єдістемелерін жасау баѓытында да пайдалы
µзгерістер ќолѓа тиді. Ѓылыми -µндірістік комплекстер, авторлыќ мектептер,
эксперименталды оќу-тєрбие алањдары - ±намды µзгерістер жолындаѓы елеулі
кµзге т‰скен педагогикалыќ жањалыќтар. Еліміздегі жања жєне жањаланѓан
мектеп оќуы мен тєрбиесі басты назарда т±лѓа дамуын кµзге алып, гуманистік
баѓытта µрлеп, µрістеуде.
Сонымен, тєрбие тєжірибесі адамзат µркениетініњ терењдегі тарихи
сатыларынан бастау алады.тєрбие жµніндегі ѓылым негіздері ежелгі, кµне
дєуір философиясыныњ арнасында дамыѓан. Тєрбие, оќу, білім берудіњ тиімді
теориялары мен єдістемелері пайда болѓанша, педагогика дамудыњ ±заќ та
ќайшылыќты жолын басып µтті.
ІІ. Тарау Қазақ педагогика ғылымын зерттеген ғалым А.Байтұрсынов
БАЙТҰРСЫНҰЛЫ Ахмет (1873-1937) – ақын, әдебиет зерттеушісі, ғалым,
қазақ тіл білімінің атасы, түркітанушы, публицист, педагог, аудармашы,
қоғам қайраткері. Қостанай облысының Жангелдин ауданында туған. Торғайдағы
екі сыныптық орыс-қазақ училищесін, Орынбордағы мұғалімдер мектебін
бітірген. 1895-1909 жылдары Ақтөбе, Қостанай, Қарқаралы уездеріндегі
мектептер мен орыс-қазақ училищелерінде мұғалімдік қызмет атқарған. Ол 1905
жылы Қоянды жәрмеңкесінде жазылып, 14500 адам қол қойған Қарқаралы
петициясы (арыз-тілегі) авторларының бірі болған. Қарқаралы петициясында
жергілікті басқару, сот, халыққа білім беру істеріне қазақ елінің мүддесіне
сәйкес өзгерістер енгізу, ар-ождан бостандығы, дін ұстану еркіндігі,
цензурасыз газет шығару немесе баспахана ашуға рұқсат беру, күні өткен дала
ережесін қазақ елінің мүддесіне сай заңмен ауыстыру мәселелері көтерілген.
Сондай-ақ, онда қазақ даласына орыс шаруаларын қоныс аударуды үзілді-
кесілді тоқтату талап етілген. Сол кезеңнен бастап жандармдық бақылауға
алынған Байтұрсынов 1909 жылы шілденің 1-інде губернатор Тройницкийдің
бұйрығымен тұтқындалып, Семей түрмесіне жабылған. 1910 жылы жер аударылған.
Оған тағылған айыпта: халық арасына іріткі салып өзін-өзі автономиялық
басқару идеясын таратты, орыстар мен қазақтар арасында өшпенділік қоздыру
ісімен айналысты деп көрсетілген. Ол 1913-1918 жылдары Орынбор қаласында
өзінің ең жақын сенімді достары Ә.Бөкейханов, М.Дулатовпен бірігіп, сондай-
ақ, қалың қазақ зиялыларының қолдануына сүйеніп, тұңғыш жалпыұлттық Қазақ
газетін шығарып тұрған. Қазақ елінің азаттық қозғалысы тарихында
Байтұрсынов редакторлық жасаған Қазақ газетінің алатын орны ерекше. Осы
тарихи кезеңдегі қазақ өмірінің бірде-бір өзекті мәселесі, елеулі оқиғасы
бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.