ПРЕЗИДЕНТ ҰҒЫМЫ

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 101 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ3

1 ПРЕЗИДЕНТ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ11

1. 1 Президент ұғымының түсінігі11

1. 2 Басқару нысаны мәселесі жайлы ойшыл-ғалымдардың саяси-құқықтық көзқарастары17

1. 3 Президенттік басқару нысанының түрлерінің сипаттамасы23

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ ПРЕЗИДЕНТТІК БАСҚАРУ НЫСАНЫ29

2. 1 Қазақстандағы президенттік республиканың қалыптасу кезеңдері29

2. 2 Қазақстан Республикасының Президенттінің құқықтық мәртебесі, сайлау және оны лауазымнан кетіру тәртібі40

3 ПРЕЗИДЕНТТІҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫНДАҒЫ БЕКІТІЛГЕН ӨКІЛЕТТІЛІГІ53

3. 1 Қазақстан Республикасының Президентінің өкілеттілігінің жалпы сипаттамасы53

3. 2 Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге байланысты өкілеттіктері63

3. 3. Қазақстан Республикасының Президентінің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарының тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесіндегі жұмыс атқаруындағы маңыздылығы75

ҚОРЫТЫНДЫ85

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі88

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Диссертациялық зерттеуде президент ұғымы және оның теориялық мәселелері, басқару нысаны мәселесі жайлы ойшыл-ғалымдардың саяси-құқықтық көзқарастары, президенттік басқару нысанының түрлерінің сипаттамасы, Қазақстандағы президенттік республиканың қалыптасу кезеңдері, Қазақстан Республикасының Президенттінің құқықтық мәртебесі, сайлау және оны лауазымнан кетіру тәртібі, Қазақстан Республикасының Президентінің өкілеттілігінің жалпы сипаттамасы, Президенттің Қазақстан Республикасының Конституциясындағы бекітілген өкілеттіктері, Қазақстан Республикасының Президентінің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарының тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесіндегі жұмыс атқаруындағы маңыздылығы қарастырылады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. «Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы», деп басталатын біздің Конституциямыздағы осы сөздерде мемлекеттілігін жаңғыртып, жаңа әділетті қоғам орнатуды мұрат тұтқан сан ұрпактың тарих сабақтастығы тоғысып жатыр. Мемлекет - аумақтың тұтастығы, азаматтардың топтасқандығы, билік институттары ғана емес, біз сонымен қатар ол өз бойына алдыңғы ұрпақтын өмір тәжірибесі мен жарқын болашаққа деген ізгі үмітін сіңірген Конституция деп те білеміз.

Еліміздің Президенті Н. Назарбаев: «Біздің өмірімізді түбегейлі өзгертіп, Қазақстан тәуелсіздікке ие болған өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарының тарихқа озғанына да көп уақыт өте қойған жоқ. Сана мен сезімнің шиеленісі мен ширығуы жағынан бұл ерекше жылдар болды. Бұл біздің мемлекетіміздің алдағы жүрер жолын айқындайтын аса маңызды шешімдер қабылданған жылдар болды, сол кезде қабылданған бір ғана бұрыс шешім еліміздің жүрер жолының бағыт-бағдарын елеулі өзгеріске ұшыратуы әбден ықтимал еді. Осы уақыттың ішінде халық менің елімізге басшылық етуіме өзінің шынайы сенімін білдірді. Мен болсам, Сіздердің сенімдеріңізді ақтауға тырысып, біздің стратегиялық бағытымыздың негізгі бағдарларын әр жыл сайын өздеріңізбен бірге саралап келемін [1] », - деп атап өтті.

Қазақстан Республикасының тәуелсіздікке қол жеткізуі еліміздің алдында келелі жаңа міндеттерді өмірге әкелді. Соның бірі - Қазақстанның өз тәуелсіздігін баянды етуі үшін ішкі және сыртқы саясатының бағыттарын айқындап, оны өз алдына дербес жүргізе алуы болатын. Бұл еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан: 2030» бағдарламасында былай деп түйінделген: «Адамзат дамуының бүкіл тарихи тәжірибесі мемлекеттің алға басуы және тұрақты өсуі жүзеге асырылатын қажетті шарттардың бастауында оның қауіпсіздігі мен мемлекеттілігінің сақталуы тұрғанына куә. Бостандық пен тәуелсіздікті жеңіп алу жеткіліксіз, оны табанды түрде қорғап, нығайтып, ұрпақтарға қалдыру қажет. Біздің ұрпақ еңсере алмай, өздеріне қалдырған ауыртпалықтар, қиыншылықтар мен проблемалар үшін болашақ ұрпақ кешірер. Егер біз өз мемлекетімізден айрылып, егемендігіміздің стратегиялық негіздерін, өз жерлеріміз бен ресурстарымызды қолымыздан шығарып алсақ, бізге кешірім жоқ. Әрине, болашақты бағамдаудың мұндай қисыны кез-келген ішкі және сыртқы жағдайларда ұзақ мерзімді кезеңге арналған. Қазақстан саясатының стратегиялық бағыты үшін уақыты жағынан үздіксіз болуы керек. Бұл Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының бірінші стратегиялық басымдығы болуға тиіс» [2, 15] .

Егемен Қазақстанда біршама қысқа мерзімнің ішінде екі Негізгі Заң тарих қойнауына кетті. Оның біріншісі бізге кеңестік кезеңнен еншімізге тисе, ал 1993 жылы қабылданған екіншісі, жасырары не, кешегі мен келешекті мәмілелестіруге тырысқан әрекет кана еді. Оның ғұмырының қысқа болары да бесенеден белгілі еді. Экономика мен саясаттағы, адамдардың санасындағы түбегейлі өзгерістердің тездегені сонша, жаңа Конституция қабылдау қажеттігі айдан анық болды. Осы заманғы демократияның негіздері қалана бастаған бұдан екі жүз жылдан астам уақыт бұрын заңдар мен конституцияларға өзгерістер енгізе беруді онша құптай қоймаған Т. Джефферсонның өзі: «заңдар мен адам институттары адамзат парасатының ілгерілеуімен ілесе, бірге жүріп отыруға тиіс» деп жазған еді.

Жаңа Конституцияны әзірлеу үшін отандық заң ғылымының күллі қуаты іске қосылып, коғамтанудағы сабақтас салалардың білікті мамандары, білгір сарапшылар жұмысқа тартылды. Сонымен бір мезгілде басқа мемлекеттердің конституциялары нысаналы түрде сараланды. Ақыры, бүкілхалықтық референдумда Конституция қабылданды.

Халық өзінің егемен құқын пайдаланып, қабылдаған Конституция қол сұғылмас қасиетке, жоғары заңдық қана емес, рухани-адамгершілік киеге ие болады, сөйтіп ол қазақстандық патриотизмді тәрбиелеудің іргетасына айналады.

Конституциялық құрылыстың осынау кезеңінде біз алдымызға аса күрделі, сан қырлы, әрі барынша жауапты міндеттер қойдық. Біріншіден, жаңадан құрылған мемлекеттігімізді, мемлекеттік билік пен басқарудың күллі жүйесін жан-жақты нығайту керек еді. Екіншіден, экономикамызды түбегейлі реформалау мен оны терең дағдарыстан шығарудың қауырт проблемаларын шешу қажет болды. Үшіншіден, оған сындарлы сыртқы саясат жүргізу міндетін косыңыз. Төртіншіден, ішкі саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету керек еді. Сайып келгенде, өркениетті әлемде азаматтардың жалпыға танылған құқықтары мен бостандықтарын орнықтыруға, демократиялық институттарды дамытуға қатысты міндеттердің бәрін шешуге тиіс болдық.

Қазақстан халқы Конституцияға дауыс беру арқылы сол уақытта объективті тұрғыда орнықкан президенттік басқару нысанын бекемдеп берді. Бұл таңдау кездейсоқ емес. Ол алдыңғы тарихымыз бен бүгінгі болмысымыздан, қандай да бір әлеуметтік экономикалық дағдарыстарға немесе биліктің әртүрлі тармақтары арасындағы алауыздыққа байланысты ауытқушылықтарға жол бермейтін қуатты топтасқан билік жүйесінің қажеттігінен туындады.

Президенттік басқару нысанының ауқымында Мемлекет басшысының мәртебесі оның «ахуалды» меңгеруіне, сөйтіп Қазақстан жағдайында мемлекеттік билік органдарының үйлесімді қызмет етуін қамтамасыз етуге, қоғамды ойдағыдай және түпкілікті реформалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қуатты әлеуметтік жіктеліс жүріп жатқан кезде көп ұлтты әрі көп дінді қоғамда азаматтық татулықтың, қоғамдық тұрақтылыктың және ұлтаралық келісімнің кепілі Президент сынды тұлғаның болуы өмірлік мәнді мәселеге айналады. Ол сонымен қатар өкіметтің өзін тағайындап отырған халықтың алдындағы жауапкершілігін көтерудің де ұтымды құралы.

Біз, мемлекеттік биліктің заңнамалық атқарушылық және сот тармақтарының ара жігін ажыратудың конституциялық күрделі міндетін шеше білдік. Бір жағынан олардың тығыз ынтымақтастығын қамтамасыз ететін, екінші жағынан олардың Конституция мен заңдарда белгіленген өзара тежегіш, бірінің құзыретіне бірінің араласуына жол бермейтін тетігі сомдалды. Бұл ретте билікті ажырату принципіне кереғар келетін - «билік бөлінісіне» ұрынуға жол бермеудің маңызы ерекше болды, мұның өзі, керісінше, билік тармақтарының бір-біріне қарсы тұруын, билік басындағы жекелеген адамдардың тайталасын ушықтыра түсер еді.

Қазақстанның біртұтас халқы мемлекеттік биліктің қайнар көзі болып табылатыны біз үшін ақиқатқа айналды, демек оның мүддесіне қызмет ету үшін өкімет өзінің табиғаты мен мақсаткерлігі тұрғысында әрі қуатты, әрі үйлесімді болуға тиіс. Бұл әлемдік үрдістерге сай келеді.

Президенттік басқару нысаны халықтың еркіне негізделіп қана қоймайды. Ол мемлекеттік органдарды азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғауды, оларды мемлекет мүддесімен сәйкестендіруді көздейді. Сөйтіп, адамдардың құқықтары мен бостандықтары мемлекет мүддесінен жоғары тұруын қамтамасыз етеді. Мемлекет Конституцияда тікелей көрсетілгеннен өзге жағдайларда адамдардың, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын шектей алмайды. Констиуциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адам құқығы мен бостандығын, халықтың денсаулығы мен адамгершілігін сақтау мақсатында қажетті деңгейде ғана адам мен азаматтың құқығы мен бостандығының шектелуіне жол берілетіндігі Ата заңымызда тура көрсетілген [3, 10] .

Бұл жағдайлардың барлығы Қазақстан Республикасының Президентінің өкілеттілігінің теориялық мәселелерін, оның ішінде Республика Президентiнiң сыртқы саясаттағы өкiлеттiгi, мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiн және қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету саласындағы өкiлеттiгi, Парламентке және оның Палатасына қатысты өкiлеттiгi, Үкiметке қатысты өкiлеттiгi, Конституциялық Кеңеске қатысты өкiлеттiгi, соттарға және судьяларға қатысты өкілеттіктері, прокуратура органдарына қатысты өкiлеттiгi, Орталық сайлау комиссиясына қатысты өкiлеттiгi, Ұлттық Банкке қатысты өкiлеттiгi, бюджеттiң атқарылуын бақылау жөнiндегi есеп комитетiне қатысты өкiлеттiліктері заман талабына сәйкес бағалап, орнықтыруды қажет ететіндігі сөзсіз. Аталған жағдайлардың барлығы зерттеу жұмысының өзекті екендігін және заман талабына сәйкес туындап отырғандығын көрсетеді.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Конституциялық құқық теориясындағы маңызды мәселелердің бірі президенттік республикадағы мемлекет басшысы Президенттің өкілеттіліктері. Басқару нысаны, оның ішінде президенттік басқару нысанының әртүрлі мәселелеріне арналған әдебиеттер мол болғандығымен қарастырып отырған тақырыбымызға қатыстылары көп емес. Отандық ғалымдар ішінен осы тақырыпқа жақын объектіні зерттеген ғалымдардың бірі Б. А. Майлыбаев. Осы орайда келесі ғалымдарды атап көрсетуге болады: Қ. К. Айтхожин, С. Н. Сабикенов, Ғ. С. Сапарғалиев, С. С. Сартаев, С. З. Зиманов, Т. Ағдарбеков, Ө. Қ. Қопабаев, З. Ж. Кенжалиев, В. В. Мамонов, Т. С. Күлтелеев, Д. С. Сапарбаева, М. А. Сәрсембаев, Ж. Д. Бұсұрманов және т. с. с. Отандық құқық ғылымында Президент институтын, оның өкілеттіліктерінің әртүрлі тұстарын зерттеп жүрген жаңа буын ғалымдарды да атап өту керек, олар: А. К. Абдрахманова, С. Ж. Айдарбаев, Қ. К. Берик, А. Ә. Биебаева, Г. С. Досжанова, Б. А. Есентемирова, С. К. Жетписов, Е. Ж. Жұмабаев, А. Б. Жумагулова, А. В. Казакова, Ф. А. Кожумратова, Д. О. Кусаинов, М. Б. Құдайбергенов, Е. С. Мерзадинов, А. Н. Ниязова, Д. И. Нурумов, А. И. Пильников, А. А. Сабитова, С. М. Сапаралиева, Д. С. Сапарбаева, Н. З. Сеитова, А. В. Турлаев, М. Б. Үсенова, А. Г. Шмарин, Г. Д. Шеримкулова және т. б.

Көршілес Ресейдің құқық ғылымында мемлекет басшысының конституциялық құқықтық мәртебесіне, оның өкілеттіліктеріне ерекше көңіл бөлінуде. Соңғы жылдары Ресейде осы мәселемен айналысып жүргендер Л. Н. Линик, А. Н. Головистикова, М. Н. Малеина, Ю. А. Казановская, Н. В. Кальченко, С. М. Сивец, Г. Б. Романовский, Т. М. Фомиченко, В. В. Чепурин, В. Н. Танаев және т. б.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диссертациялық жұмыстың негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасының Президентi - мемлекеттiң басшысы, мемлекеттiң iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттарын айқындайтын, ел iшiнде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкiлдiк ететiн ең жоғары лауазымды тұлға ретінде конституциялық өкілеттілігінің рөлін межелеу, сонымен қатар Қазақстан Республикасындағы осы бағыттағы тәжірибені талдау болып табылады. Зерттеу жұмысының жоғарыда көрсетілген алдына қойған мақсатына жету үшін төмендегі міндеттерді шешу жүктеледі:

президенттік басқару нысанының түрлерін саралау;
Қазақстандағы президенттік республиканың қалыптасу кезеңдеріне талдау жасау;
Қазақстан Республикасының Президенттінің құқықтық мәртебесі, сайлау және оны лауазымнан кетіру тәртібінің ерекшеліктерін айқындау;
Президенттің Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген өкілеттілігін саралау;
Қазақстан Республикасының Президентінің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарының тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесіндегі жұиыс атқаруындағы маңыздылығына талдау жасау;
Республиканың Президентi - халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрi кепiлi жөніндегі алатын рөлін айқындау.

Зерттеу жұмысының объектісі . Диссертациялық зерттеудің негізгі объектісін конституциялық құқық теориясындағы өзекті мәселелерінің бірі - Қазақстан Республикасының Президентінің конституциялық құқықтық мәртебесі, оның өкілеттіліктері құрайды. Сонымен қатар, конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының Президентінің өкілеттілігі талданады.

Зерттеу жұмысының пәні. Диссертациялық жұмыстың негізгі зерттеу пәнін нақты Республика Президентiнiң сыртқы саясаттағы өкiлеттiгi, мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiн және қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету саласындағы өкiлеттiгi, Парламентке және оның Палатасына қатысты өкiлеттiгi, Үкiметке қатысты өкiлеттiгi, Конституциялық Кеңеске қатысты өкiлеттiгi, соттарға және судьяларға қатысты өкілеттіктері, прокуратура органдарына қатысты өкiлеттiгi, Орталық сайлау комиссиясына қатысты өкiлеттiгi, Ұлттық Банкке қатысты өкiлеттiгi, бюджеттiң атқарылуын бақылау жөнiндегi есеп комитетiне қатысты өкiлеттiліктері құрайды.

Зерттеу жұмысының нормативтік базасы . Жұмыстың негізгі нормативтік базасын 30 тамыз 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы, 25 қазан 1990 жылғы Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы, 16 желтоқсан 1991 жылғы Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Қазақстан Республикасының конституциялық заңы, Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 26 желтоқсандағы №2733 Қазақстан Республикасының Президенті туралы конституциялық заңы, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 16 қазандағы №2529 Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы конституциялық заңы, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 18 желтоқсандағы № 2688 Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы конституциялық заңы, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 2737 Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы конституциялық заңы, Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 25 желтоқсандағы №132-II «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» конституциялық заңы, Қазақстан Республикасының 1995 жылдың 21 желтоқсандағы №2709 «Прокуратура туралы» заңы, Қазақстан Республикасы Президентінің 12 ақпан 1994 жылғы №1596 Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы туралы қаулысы, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған жолдаулары құрайды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы . Диссертациялық жұмыстың басты арқауы болып отырған тақырып конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асыру мәселесі отандық заң ғылымында алғаш рет жүйелі түрде және жан-жақты талданып отыр. Қазақстан Республикасындағы конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асырудың тәжірибесі және ТМД елдеріндегі осы бағыттағы оң өзгерістер өзіндік бағасын алғаш рет алуда. Сонымен қатар, конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асыру ісін жетілдіретін теориялық негізді ұсыныстар мен байлам-түйіндер берілген.

Зерттеу жұмысында қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар .

Диссертациялық жұмыста қорғауға шығарылатын негізгі байлам-түйіндер:

- Қазақстан Республикасының Президенті конституциялық нормаларды жүзеге асыру ісіне заңда белгіленген нақты тетіктер арқылы: заң шығару ісіне қатысу, Вето құқығы, конституцияға толықтырулар мен өзгертулер енгізу жолымен қатыса алады. Сонымен қатар, Президенттің елдегі заңдылықтың жай - күйіне қатысты тиісті органдардың есептерін тыңдауы, конституциялық нормалардың жүзеге асуын қамтамасыз етуге ықпал етуші тетіктер болып табылады;

- Қазақстан Республикасының Президенті және Парламенті тікелей де және жанама да тұрғыда да конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асыруға ықпал етеді. Оның ықпал ету құралына заң шығару қызметі, Үкіметтің есебін және Конституциялық Кеңестің заңдылықтың жай-күйі туралы есебін тыңдау жатады;

- Конституциялық Кеңес конституциялық нормалардың жүзеге асуын қамтамасыз етуші басты орган. Аталған қызметті Конституциялық Кеңес мынандай нысандарда Конституцияны ресми түсіндіру, заңдардың Конституция нормаларына сәйкестігін қарау т. б. арқылы қамтамасыз етеді.

Зерттеу жұмысының методологиялық негізі. Диссертациялық жұмысты жазу барысында магистрант Қазақстан Республикасының Президентінің өкілеттілігі жөнінде барлық теориялық еңбектерді саралаудан өткізіп, толық пайдалануға ұмтылды.

Зерттеу жұмысында қоғамдық ғылымдарға ортақ жалпы танымдық және арнайы әдістер жүйесі: диалектикалық, салыстырмалы, функционалды талдау, жүйелеу, синтездеу, статистикалық тағы басқа әдістер басшылыққа алынады.

Диссертациялық жұмысты жазу барысында автор отандық ғалымдар С. З. Зимановтың, С. С. Сартаевтың, Ғ. С. Сапарғалиевтің, Б. А. Майлыбаевтың, М. Т. Баймахановтың, Ө. Қ. Қопабаевтың, В. Н. Ащеуловтың, В. Кимнің, С. Н. Сабикеновтің, С. А. Табановтың, К. С. Мәуленовтің, Е. Абдрасуловтің, З. Ж. Кенжалиевтің тағы басқалардың еңбектеріне арқа сүйеді.

Сонымен қатар, конституциялық құқықтық норманы жүзеге асырудың әр қырымен айналысушы ғалымдар В. О. Лучиннің, Б. Н. Топорниннің, И. П. Ильинскийдің, О. О. Мироновтың, В. А. Пертциктің, Л. П. Шмайлованың, А. Б. Венгеровтің, И. Е. Фабердің, К. К. Айтхожиннің, А. Черняковтың еңбектеріндегі теориялық тұжырымдарға көңіл бөлді.

Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы . Зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері мемлекет және құқық теориясы мен конституциялық құқық ғылымындағы президенттік басқару нысанының, Президент институтының ерекшеліктерін, Қазақстан Республикасының Президентінің өкілеттіліктерін жүзеге асыру мәселесіне қатысты ізденістерді одан әрі тереңірек зерттеуге теориялық негіз қалайды және еліміздегі конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асыруға қатысты қалыптасқан көзқарастар мен ой тұжырымдарды одан әрі байыта түседі.

Диссертациялық жұмыстың негізгі нәтижелері мен тұжырымдары жоғарғы заң оқу орындары мен факультеттерінде Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы, шет елдердің конституциялық құқығы пәндері т. б. мен конституциялық құрылыс негіздері арнайы курсы бойынша дәріс беру мен тәжірибелік сабақтар жүргізу барысында пайдалануға болады.

Сонымен қатар, конституциялық құқықтық нормаларды жүзеге асыру мәселесіне қатысты нормативтік құқықтық актілерді және басқа да заңдар жүйесін жетілдіру ісінде үлкен маңызы бар.

Жұмыстың сыннан өтуі. Жұмыстың негізгі ғылыми нәтижелері мен байлам-түйіндері конференция материалдарының жинақтарында жарық көрді.

1. Қазақстан Республикасындағы президенттік басқару нысанының қалыптасуы. Жас Тұран-2009 «Социально-экономические процессы в Республике Казахстан: проблемы и приоритеты». Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары, Алматы қ. 2009.

2. Басқару нысаны мәселесі жайлы ойшыл-ғалымдардың саяси-құқықтық көзқарастары. «ХХІ ғасырдағы жоғары кәсіби білімді мамандар даярлаудың мәселелері: кешегісі, бүгіні және болашағы». Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары, V-том. Шымкент университеті. Шымкент қ. 2009. 125-130 беттер.

3. Қазақстандағы президенттік республиканың қалыптасу кезеңдері. «ХХІ ғасырдағы жоғары кәсіби білімді мамандар даярлаудың мәселелері: кешегісі, бүгіні және болашағы». Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары, ІV-том. Шымкент университеті. Шымкент қ. 2009. 152-155 беттер.

Зерттеу нәтижелері 3 халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдарында мақала ретінде көрініс тапқан.

Жұмыстың құрылымы және көлемі . Диссертациялық зерттеу жұмысы кіріспеден, 3 бөлімнен, 7 бөлімшеден, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ПРЕЗИДЕНТ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1. 1 Президент ұғымының түсінігі

Президент сөзі латын тілінен аударғанда «president» - «алдында отыратын», «басшы» деген мағынаны білдіреді.

Баскарудың республикалык нысаны елдерінде мемлекет басшысы президент болып табылады. Оны, әдетте, әрдайым сайлайды. Әлемдік тәжірибеде президентті сайлаудың үш жүйесі бар:

Президентті тікелей сайлау президенттік республикаларды жүргізіледі. Президенттік республикаларды мемлекет басшысы бұл орынға (президенттік) парламент катысуынсыз отырады (мысалы Ресей, Мексика, Бразилия, Өзбекстан, Венесуэла Республикасы, Молдова Республикасы, Панама, Парагвай Республикасы, Тунис Республикасы, Колумбия Республикасы, Коста-Рика Республикасы, т. б. ) Президенттік сайлауга заң бойынша дауыс беруге арналған тізімге енгізілген барлық сайлаушылар қатысады: дауыс беру нәтижесі мажоритарлық сайлау жүйесі бойынша анықталады.

Президентті жанама сайлауда президенттік республикаларда жүргізіледі. Бұл сайлау түрінде сайлаушылар әдетте, дауыс берушілер коллегиясын сайлайды, олар кейін президентті сайлайды. Мысалы, АҚШ президенті дауыс берушілер коллегиясы арқылы сайланады. Осы елдің конституциясының 11-бабына сай әр бір штат осы штаттың заң шығарушы жиналысы белгілеген тәртіп бойынша дауыс берушілерді тағайындайды. Олар АҚШ конгресіне штат жіберуге құқықты, сонда сенаторлар мен өкілдік палатасы мүшелігіне берілген орындарға тепе-тең болуы тиіс. Тек мұнан бір округ ғана босатылады. өйткені, бұл, АҚШ өкіметі тұратын жер болғандықтан үш дауыс берушілерді тағайындайды. Мұндай құқық бұл округке 1961 жылы конгресс қабылдап, Конституцияға енгізген ХХІІІ түзету бойынша берілген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.