Программалау тілдерінің маңызы
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1. Программалау тілдері
1.1 Программалау тілдерін сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Программалау
технологиялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Серверлік
Web-қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4 Гипермәтінді көру
құралдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
2. Программалауды оқытудың замануи технологиялары
2.1 Ақпараттық және
софт-технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Жаңа педагогикалық
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
2.3 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Интернетте программалау жүйелерін оқыту
негіздері ... ... ...
2.4.1 HTML – гипермәтіндік
тілі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
2.4.2 Интернетте программалауға арналған –
Java Script
тілі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
3 ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Delphi визуалды ортасы. Ортаның негізгі сипаттамасы
3.2 Оқиға арқылы программаны басқару принциптері
3.3 Macromedia Flash программасының
ортасы ... ... ... ... ... ... ...
3.3.1 Редактрлеудің құрал-саймандар панелі
3.3.2 Мәтінді құру және өңдеу
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер мен қайнарлар
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
КІРІСПЕ
Программалау дегенді біз бүгінгі күннің, ғылым мен техникадағы
прогресстің туындысы деп санаймыз. Бірақ ол дұрыс емес. ХIХ ғасырда
алғашқы есептеу құрылғылары пайда болғаны белгілі, сол кезден бастап
есептеу программалауды құрудың қажеттілігі туындады. Бірінші болып осы
мәселені шешкен Ада Лавлейс болып саналады, ол Чарльз Бэббидждің есептеуіш
машинасында жұмыс істейтін программаны құрған. Ал бірақ нағыз программалау
тілдері әрине электрондық есептеуіш машиналар (ЭЕМ) ғасырында пайда болды.
Ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың қарқынмен дамып,
күнделікті тұрмысқа енуіне байланысты соңғы кездері программалауға деген
қызығушылықтың арта түскені белгілі. Қазіргі уақытта компьютерсіз қандай да
бір жұмыс орындауды көз алдымызға елестету қиын. Бұл компьютермен жұмыс
істейтін адамға қандай да бір ұмтылысты тудыруы мүмкін.
Программалау іскерлігін үйрену үшін нақты есептер шығарып,
программасын жаза білу қажет. Ол үшін программалау тілі мен оны құру
ортасын меңгеру керек.
Тіл деп кез келген белгілер жүйесін айтамыз (белгі – бұл ақпаратты
тасымалдау үшін арналған объект). Тілдермен қатар трансляция мәселесі пайда
болды, яғни бір тілден екіншісіне ауысу. ЭЕМ-дерді басқару қиынға соқты,
өйткені ЭЕМ-нің машиналық тілі адам түсініктерінен алыс болды.
Программисттер өз жұмысын жеңілдету мақсатында символдық аттарды машиналық
кодтарға ауыстыратын программаларды жасады. Мұндай программаларды
ассемблерлер деп атады. Содан соң арифметикалық өрнектерді трансляциялайтын
программалар (автокодтар) жасалды. 1958 жылы жоғары деңгейлі тіл Фортран
трансляторы пайда болады. Машиналық кодта программаны жазу қиын, өйткені
программаның көлемі өскен сайын күрделі бола түседі. Сондықтан барлық
программалар программалау тілдері арқылы жазылады. Теориялық жүзінде
программаны кәдімгі тілдермен де жазуға болады - бұл метатілде программалау
деп аталады.
Ғылыми әдебиеттерді талдау барысында білім беру саласында ақпараттық
технологияларды қолдану мәселесі шетел және отандық ғалымдардың зерттеулері
бойынша бірнеше бағытта қарастырылғанын анықтадық.
Зерттеудің нысаны. Жоғары оқу орындарының оқу үдерісі.
Зерттеудің пәні. Жоғары оқу орындарында программалау технологиясын
қолдану.
Зерттеудің мақсаты. Дипломдық жұмыстың мақсаты- программалаудың
заманауи технологияларын оқыту әдістемесін көрсету.
Зерттеудің ғылыми болжамы. Егер жоғары оқу орындарында білім берудегі
ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық шарттарын айқындап,
оның моделі жасалса, онда оқытудың жаңа технологияларын қолдану арқылы
студенттердің шығармашылық іс-әрекетінің қалыптасқандығын көре аламыз,
өйткені білім берудегі жаңа ақпараттық технологияларды қолдану жағдайында
білім беру жүйесінің сапалылығы қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің міндеттері:
1. Жоғары оқу орындарында білім берудегі ақпараттық технологияны
қолдануды теориялық негіздеу.
2. Жоғары оқу орындарында программалау негіздерін меңгеруде
ақпараттық технологияны қолданудың педагогикалық шарттарын
айқындау.
Зерттеудің жетекші идеясы. Жоғары оқу орындарында ақпараттық
технологияны қолдану программалау негіздерін заманауи талабына сай жетік
меңгерген, білімді тұлғаны қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
1. Жоғары оқу орындарында білім берудегі ақпараттық технологияны
қолданудың теориялық негіздері анықталды.
2. Жоғары оқу орындарында программалау негіздерін меңгеруде ақпараттық
технологияны қолданудың педагогикалық шарттары айқындалды.
3. Программалаудың заманауи технологиялары тақырыбын оқыту әдістемесі
жасалды.
Дипломдық жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жұмыстың кіріспесінде диплом тақырыбының өзектілігі және мақсаты,
қысқаша жұмыс мазмұны туралы мәлімет беріледі, яғни оның бірінші тарауында
программалау негіздеріне және программалау технологиялары туралы деректер
келтірілген. Бұл тарауда негізінен теориялық мәселелер қарастырылған.
Жұмыстың екінші тарауында программалауды оқытудың замануи технологиялары,
олардың оқу үрдісіндегі орны анықталған, үшінші тарауында оқытудың
программалық жабдықталуы және оны дайындау технологиясы келтірілген.
Дипломдық жұмысты педагогикалық программалық құралдар, программалаудың
заманауи технологиялары, оны оқыту әдістемесі туралы ақпараттар алғысы
келетін жас мамандар, студенттер үшін әдістемелік нұсқау ретінде
пайдалануға болады.
1. программалау ТІЛДЕРІ
1.1 Программалау тілдерін сипаттау
Программалау тілдері – бұл жасанды тілдер(олар шектелген сөздермен
ерекшеленеді). Кәдімгі тілдерден айырмашылығы трансляторға түсінікті
болатын шектелген сөздері мен командалары қатаң ережелермен жазылады.
Мұндай талаптар жиынтығы программалау тілдерінің синтаксисін, ал әрбір
командалар мен тілдің басқа конструкцияларының мағынасы – оның семантикасын
құрайды. Егер программаның жазылу формасы өзгеретін болса, онда транслятор
оператор қызметін түсінбей, синтаксистік қате деп хабар береді. Ал егер
дұрыс жазылған, бірақ алгоритмге сәйкес емес командалар қолданылса, онда
семантикалық қатеге келтіріледі. Программадағы қателерді іздеу процесі –
тестілеу деп, ал қателерді жөндеу процесі – отладка деп аталады.
Әртүрлі типті процессорлардың әртүрлі командалар жиыны бар. Егер
программалау тілдері белгілі бір процессорге бағытталған болып, оның
ерекшеліктерін ескеретін болса, онда ол төмен деңгейдегі программалау
тілдері деп аталады. Оған ассемблер тілі жатады. Жоғарғы деңгейдегі
программалау тілдері адамға түсініктірек болады. Жоғарғы деңгейлі
программалау тілдеріне Fortran (Фортран), Cobol (Кобол), Algol (Алгол),
Pascal (Паскаль), Basic (Бейсик), C (Си), C++ (Си++) тілдері жатады.
Кез келген есепті шығарғанда алдымен оның математикалық үлгісі
жасалады. Математикалық үлгі – объектінің, құбылыстың қасиеттерін,
ерекшеліктерін және басқа сипаттамаларын жете зерттеп, оны теңдеулер жүйесі
не теңсіздіктер мен функциялар арқылы өрнектеу. Программаны түрлі тәсілдер
бойынша құруға болады, бірақ оған қойылатын негізгі талап оның сапалы және
пайдаланушыға түсінікті болуында. Әдетте бұл үшін күрделі информация алдын-
ала тұжырымды бірнеше бөліктерге (блоктарға) бөлініп алынады да, олардың
әрқайсысына арналған жеке-жеке программа құрылады. Осыдан соң олар көмекші
программалар ретінде қарастырылып, бір программаға біріктіріледі.
Кейде дайын программаға басқа программалаушының кеңейтуіне жаңа
бөлімдер қосу сияқты өзгерістер енгізуі қажет болады. Сондықтан
программаның қатесіз, түсінікті құрылуының үстіне оңай өзгертіле алатын
болуы тиіс. Сапалы программа құру бағытында пайдаланылатын тәсілдер
программалау технологиясы делінеді. Технология құрамына енетін программаны
дұрыстау немесе сынақтау да оңай жұмыс емес. Әрбір программаны мұқият
тексеру және сынақтау қажет. Сынақтауды түрлі-түрлі жолдармен жүргізу
ықтимал. Мысалы:
- программаны орындалу нәтижесі белгілі болатын қарапайым бастапқы
берілгендерді таңдап алып, программаны қайта іске қосу;
- бір программаны екі түрлі программалау тілінде дайындап, олардың
орындалу нәтижелерін салыстыру;
- программаның орындалу барысын уақытша тоқтатып, есептелген аралық
мәндерді экранға шығару және олардың дұрыстығына көз жеткізу.
Кейде нәтиженің ойлаған аралықтан алшақ болып шығуы мүмкін. Бұл да
программаны мұқият сынақтауды қажет етеді. Түсінікті программаны шығару
оңайға түседі.
Негізгі түсініктер
- Алгоритм берілген есепті шешуге қажетті анықталған іс – әрекеттер
тізбегі.
- Программа – есепті шешуге қажетті реттелген командалар тізбегі.
- Программалау жүйесі – осы тілде құрылған, шынайы машинада программаны
орындауды қамтамасыз ететін программалау тілі мен виртуальды машина
жиынтығы.
- Виртуальды машина – анықталған тілі бар компьютердегі басқа, машинаның
тілімен, басқаша айтқанда программалаудың кірме тілін жүзеге асыратын
программалық кешен.
- Программалау тілден компютер үшін алгоритмдерді дәл сипаттау арқасында
жүзеге асатын белгілеулер жүйесін айтады.
- Программалау тілінде жазылған алгоритм программа деп аталады, ал
алгоритмді көрсетілген тілге ауыстыру процесі – программалау.
- Программалау қамсыздандыру – қажетті есептерді жүзеге асыратын
программалар жиынтығы.
- Компилятор – дербес компьютер тіліне программаларды түрлендіру
операциясын арналған программалар.
- Обьектілер – қосымша құрылатын кейбір элементтер.
- Қасиеттер – программалаушы жұмыс істейтін кейбір заттарды анықтайтын
мінездеме (компонент түрі, қандай оның көрінбейтін бөлігі болады).
- Оқиға – шынайы уақыттағы іс әрекеттер.
- Әдіс класс бөлігі ретінде анықталған процедура және өзінде
инкапсулданған.
- Инкапсуляция мәліметтер мен осы мәліметтерді өңдеу алгоритмдерін
біртұтас етіп біріктіру.
- Мұрагерлік өзінің ұрпақтары туғызатын объектілер қасиеті.
- Полиморфизм – туыстас объектілердің мағынасы бір мәселелерді әр түрлі
тәсілдермен шешу қасиеті.
Программалау тілдерін сипаттау
Тіл Негізгі қолданылуы Сипаттау
Aдa Қорғаныста Жоғарғы деңгейлі
Ассемблер Аппараттық жасақтауға тез Анық дағдылану мен
орындалу және кішкене машықтануды қажет
өлшемді программаларды ететін, тез әрі тиімді
бөліктік бақылауды қажет
етеді
Бейсик Білімде, базисте, үйде Оқып үйрену оңай
C Жүйелік программалау, Әмбебап тілі ретінде
әмбебап программалау қолданыс аясы кең, тез
әрі тиімді
C++ Объектілі – бағдарланған С тіліне негіздлген
программалау
Кобол Бизнесте программалау Тек қана коммуникациялық
есептерге бағдарланған,
үйрену оңай, бірақ өте
көп операторлар
Форт Қосымшаларды басқару Инверстік поляктық
жазуды қолданады
Фортран Ғылыми жұмыс және Математикалық
есептеулер формулаларға негізделген
Лисп Жасанды интеллект Үйренуге қиын символдар
тілі
Модула – 2 Жүйелік программалау және Жоғары құрылымды, шынайы
шынайы уақытта әлемді қосымшасы үшін
программалау, әмбебап Паскальді алмастыруға
прграммалау негізделген
Оберон Әмбебап программалау Кішігірім Паскаль және
Модула – 2 тілдерінің
көптеген қасиеттерін
біріктіретін компактілі
тіл
Паскаль Әмбебап тіл Жоғары құрылымды
Пролог Жасанды интеллект Программалардың символды
логикалық жүйесі,
басында теоремаларды
шешуге негізделген,
қазіргі кезде жасанды
интеллектпен байланысты
есептерді шешуге
арналған
2. Программалау технологиялары
Кез келген программалау тілінің негізіне сәйкесінше программалаудың
стиліне маңызды әсері бар басқарушы идея қойылады.
Программалау процесін жақсартатын және кең қолданылатын әдістердің бірі
– құрылымдық программалау. Құрылымдық программалаудың 3 бөлігі бар:
1. Модульдік программалау
2. Құрылымдық кодтау
3. Жоғарыдан төменге қарай жобалау
Модульдік программалау дегеніміз – программаны логикалық бөліктерге
бөлу процесі. Программа бірнеше модульдерге бөлінеді және мына 2 мақсат
орындалуы тиіс:
1) модулдің дұрыс болуы және оның контекстерден тәуелсіз болуы қажет;
2) модулдің ішкі жұмыстарын білмей тұра әр түрлі модулдерден программа құру
мүмкіндігінің болуы қажет.
Мысал ретінде стандарт математикалық функциялардың есептелу
программасын қарастыруға болады. Программист sin(x) функциясын программаның
кез-келген жерінде қолдана алады және оған функцияның есептелуіне қай
әдістің қолданып тұрғанын білудің қажеттілігі жоқ. Модуль өлшемі 60 жолдан
аспауы керек және модульдер өзара тәуелсіз болуы керек. Байланысқан
элементтерді бір модульге, байланыспаған элементтерді әр түрлі модульге
жинау керек. Модульдерді қолдана отырып программа күрделілігін төмендетуге
болады.
Pascal тілінде модуль процедуралар мен функциялардың көмегімен
құрылады, Cи тілінде функциялардың көмегімен құрылады.
Құрылымдық кодтау деп программада басқарушы конструкциялардың–шартты
операторлардың, циклдің (параметрлі, цикл-әзір, цикл-дейін) қолданылуын
айтады. Шартсыз көшу операторы программада сирек қолданылуы керек немесе
шартты оператордың, циклдің көмегімен өзгертілуі керек.
Программаны жоғарыдан төмен қарай жобалаудың өз иерархиялық құрылымы
бар және қысқа есеп қойылымынан басталады. Одан кейін есеп бірнеше ұсақ
ішкі есептерге бөлінеді. Ішкі есептердің өзі де ішкі есептерге бөлінуі
мүмкін. Әр қадамда ішкі есептің орындайтын негізгі функциялары анықталуы
керек. Бөлу процесі әр ішкі есеп қарапайым болғанға дейін, яғни әр ішкі
есепке бір модуль сәйкес келгенше созылады.
Құрылымды программалау
Құрылымды программалау – программалық жасақтаманы талдауға,
жобалауға және жүзеге асыруға жүйелік қатынасқа негізделген программалау
методологиясы. Бұл методология 70 жылдардың басында пайда болады және
өміршең болғандығы соншалық, қазіргі кезге дейін көптеген жобаларда негізгі
болып келеді. Бұл технологиялар негізі келесі ережелерден тұрады:
- Күрделі есептер басқарылатын функционалды түрде майда есептерге
бөлінеді. Әрбір есептің бір кірісі және бір шығысы бар. Бұл жағдайда
программаның басқарылатын ағыны функционалды қызметі бар қарапайым
ішкі есептер жиынтығынан тұрады.
- Есепте қолданылатын басқарушы құрылымдар қарапайымдылығы. Бұл ереже
логикалық есептердің минималды, функционалды түрде жеткілікті
басқарушы құрылымдар жиынтығынан тұратынын білдіреді. Мұндай жүйенің
мысалы ретінде логика алгебрасын айтуға болады, мұнда әрбір функция
функционалды толық жүйе: дизъюнкция, конъюнкция және терістеу арқылы
көрсетіледі.
- Программаны өңдеу сатылы жүргізілуі тиіс. Әрбір сатыда нақты қойылған
шектелген есептердің бүкіл есеп аймағында мәні мен ролі анықталып,
шығарылуы тиіс.
Модульдік программалау концепциясы
Программалаудың құрылымды технологиясы сияқты, модульдік
программалау концепциясын бірнеше ұғымдар мен ережелер түрінде көрсетуге
болады:
- Есептің функционалды декомпозициясы - үлкен есепті кішігірім,
функционалды жеке ішкі есептерге – модульдерге бөлу.
- Модуль - модульдік программалау концепциясының негізі. Функционалды
декомпозицияда әрбір модуль бір кірісі және бір шығысы бар қара
жәшік болып табылады. Модульдік қатынас программаны жүргізу
процесінде жаңалауға мүмкіндік береді. Қосымша модульдік қатынас бір
жобаның программа бөліктерін әртүрлі программалау тілдерінде өңдеуге
мүмкіндік береді, одан кейін комповка құралдары көмегімен біртұтас
жүктелетін модульге біріктіруге болады.
- Жүзеге асырылатын шешімдер қарапайым және анық болуы тиіс. Егер модуль
қызметі анық болмаса, онда есептің бастапқы және аралық декомпозициясы
сапасыз жүргізілді деп есептеледі. Бұл жағдайда есепті тағы да бір рет
талдау және ішкі есептерді қосымша бөлу қажет болуы мүмкін. Жобадағы
күрделі жағдайлар болса, ойластырылған түсініктемелер жүйесі көмегімен
құжаттау қажет. Бұл процесс есептің барлық модульдері қызметінің толық
түсінілгенше және олардың оптималды үйлесуі болғанша жүргізіледі.
- Модульдің барлық айнымалыларының қызметі анықтамасы бойынша
түсініктемелер көмегімен сипатталуы тиіс.
Объектілі-бағдарланған программалау
Объектілі-бағдарланған программалау идеясы мәліметтерді осы
мәліметтерді өңдейтін процедуралармен біртұтас – объектіге байланыстыру
болып табылады. Объектілі-бағдарланған программалау объектілерге жаңа
қасиеттер беретін үш маңызды принципке негізделген. Бұл принциптер
инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм.
1-сурет
- Инкапсуляция – бұл мәліметтер мен осы мәліметтерді өңдеу
алгоритмдерін біртұтас етіп біріктіру.
- Мұрагерлік өзінің ұрпақтары туғызатын объектілер қасиеті.
- Полиморфизм – туыстас объектілердің мағынасы бір мәселелерді әр түрлі
тәсілдермен шешу қасиеті.
- Объекті-бағытталған программалау тілдерінің негізгі концепциясы–
құрылатын қосымша өзара байланысқан негізгі объектілерден тұрады.
Объекті-бағытталған технологияда қолданушы үш базалық элементпен:
объектілер, хабар және класстармен жұмыс істейді.
Объектілер дегеніміз бірнеше рет қолданылатын программалық модулдерден,
яғни байланысқан мәліметтер мен процедуралардан тұрады. Объект құрылымы екі
бөліктен тұрады: айнымалылар және әдістер. Әдістер объект функциясының
алгоритмін анықтайтын процедуралар мен функциялар жиынынан тұрады.
Объектілі айнымалылар жәй мәліметтерден (сан, массив, мәтін) және күрделі
құрылымды ақпараттардан (график, дыбыс т.б.) тұрады.
Объектілердің өзара байланысуына хабарлар қолданылады және үш бөлімнен
тұрады: объект идентификаторы, ағымдағы объектіде қолданылатын әдіс аттары
және таңдалған әдіс режимін қалпына келтіретін қосымша информациялар.
Күрделі программалар бірнеше біртипті объектілерді қолдануы мүмкін. Бұл
жағдайда әр объект үшін әдістер мен айнымалылар туралы информацияны жазу
тиімсіз. Бұл мақсатқа объектілер класы деген түсінік енгізілген. Класс
дегеніміз біртипті объектілерге арналған шаблон және объектілі айнымалылар
типтері мен әдістерін анықтайтын информациялардан тұрады.
Объекті-бағытталған технологияға негізделген программалау тілдері:
SmallTalkv, Object Pascal, ACT++, C++, Simula, Actor, Classic–Aga және
т.б.
Логикалық программалау
Логикалық программалау тілдері PROLOG және LISP жасанды интеллект
проблемаларының есептерін шешуге арналған. LISP тілін 50-інші жылы
Д.Макартни символдық информацияларды өңдеуге арнап құрды. LISP тілінің
мәліменттерінің негізгі құрылымы тізімдер, тізімнің элементтері атомдар.
Lisp тілінің бір ерекшелігі динамикалық жаңа объектілерді құру мүмкіндігі,
объект есебінде программаның өзі де қатыса алады.
LISP тілі және оның модификациялары символды өңдеуге арналған
бағытталған программалық бөлімді құруға кең қолданады және қазіргі кезде
көптеген тиімді компиляторлары бар.
70-жылдары Lisp тілінің негізінде құрылған Prolog тілі логикалық
программалау тілі болып табылады. Prolog программасының негізгі элементі
атом болып табылады және жеке объектілер арасындағы қарапайым қатынастарды
көрсетеді, басқа программалау тілдеріне қарағанда атом түсінігінің
мағыналық мәні басқа. Тіл тек сипаттамадан тұрады және инструкциялары жоқ,
яғни процедуралы емес. Әр Prolog программа сөйлемдер жиынынан тұрады, яғни
жәй тұжырымдар немесе импликациялар. Prolog тілінің базасында эксперттік
жүйелер, білімді көрсететін жүйелер, білім базасы және жаратылыс тілдерін
өңдейтін жүйелер құрылады. Prolog тілінің негізіне математикалық логика
элементтері қолданылады. Программа объектілер арасындағы қатынас терминдері
арқылы сипатталады. Логикалық программалау тілдерінің жетістігі параллель
программалау принципі қолданылады. Prolog тілінің көптеген танымал
модификациялары бар, оның ішінде ең көп тарағаны – Borland фирмасының Turbo
Prolog программалау жүйесі. Жасанды интеллект мәселесіне арналған жаңа
логикалық және функционалды программалау тілдері құрылуда, мысалы, DURAL,
VALID тілдері.
1.3 Серверлік Web қосымшалар
Бүгінгі таңда программалаудың заманауи технологияларына WWW және HTML,
Java, клиенттік және серверлік скриптер мен мәліметтер базасының сұраныс
тілдері, web-дизайн негіздері туралы концептуалды білімдері бар Интернет-
технологиялар жатады. Өткен ғасырдың соңғы жылдары Web-қосымшалар деп
аталатын жаңа класс қосымшалары өте кең тарады. Ақпараттық жүйелер мен
мәліметтер базасына Интернет немесе интражелі арқылы қатынасты жүзеге
асыратын Web-қосымшалар қазіргі заманғы бизнестің тиімді құралдарының
біріне айналды.
Web-қосымшалар болып табылатын Web-серверлерді өңдеу үшін HTML
(HyperText Markup Language) гипермәтіндік тілі кеңінен қолданылады. Web-
серверлердегі көріп жүрген барлық беттер HTML тілінде жазылған және
құрамында әртүрлі типті объектілері(суреттер, анимация, ақпаратты енгізу
формалары және т.б.) бар. Егер Web-сервер-де тек қана оқтын-оқтын өзгеретін
статикалық ақпарат болса, онда оны HTML құжаттарының жиынтығы түрінде
көрсетуге болады. Оларды жасау үшін кез келген мәтіндік редакторды
пайдалануға болады, бірақ HTML беттерін визаулды жобалаудың арнайы құралы
Microsoft FrontPage программасын пайдаланған жөн.
Бір жағынан HTML тілі оңай сияқты, бірақ бұл оңай емес. Бұл тілдің
мүмкіншіліктерінің шектелуіне байланысты қажетті нәтижені алу үшін көп
жұмыс істеу керек. Өйткені бір беттің өзі әртүрлі браузерлерде әртүрлі
болып көрінеді, сондықтан Web-беттерді жобалағанда браузерлермен
үйлесімділігіне назар аудару керек. Беттердің жүктелуін жылдамдату үшін
оның ішіндегі көріністерді азайту қажет.
Web-тің пассивті және активті серверлері болады. Егер сервер
беттерінде тек қана статикалық мәтіндік және мультимедиялық ақпарат,
сонымен қатар басқа беттерге гипермәтіндік сілтемелер болса, онда серверді
пассивті деп атаймыз. Сервер беттері кәдімгі интерактивті қосымшалар
терезелеріне ұқсас болса және пайдаланушы мен сұхбаттасатын болса, онда
пайдаланушы белсенді сервермен жұмыс істеп отырғаны. Шындығында, статикалық
Web сервер Интернет желісінде мәліметтер базасымен интерактивті
қосымшаларды жасауға негіз бола алмайды, өйткені ол сұраныстар мен енгізу
құралдарын көздемейді.
CGI программалары. Web сервер пайдаланушымен сұхбат жүргізуі үшін
стандартты шлюздік интерфейс(Common Gateway Interface, CGI) қолдануға
негізделген сервердің программалық кеңейтілім мехнизмі өңделген. CGI
программалары – бұл интерфейсті пайдаланушыдан мәліметтерді алу үшін,
оларды өңдеу үшін және жаңа HTML құжат түрінде қайтадан жіберу, қолда бар
құжатқа немесе басқа объектіге сілтеме жасау үшін қолданады.
Сонымен қатар пайдаланушы HTML құжатқа ақпаратты енгізу үшін әртүрлі
басқару органдары бар формалар кірістіріледі. Форманы толығымен
толтырғаннан кейін пайдаланушы енгізу батырмасын басады, сол кезде форма
өрістерінен мәліметтер CGI программасына беріледі(Сурет 1). Мәліметтер
өңдегеннен кейін CGI программасы өңдеу нәтижесі бар жаңа HTML құжатын
динамикалық түрде қалыптастырып, оны қайтадан пайдаланушыға жібереді. Қажет
жағдайда CGI программасы серверде жұмыс істеп жатқан мәліметтер қорын
басқару жүйесі немесе басқа программалық жүйелерге қатынас жасайды.
CGI программаларын әртүрлі программалау тілдері - С, C++, Perl,
Pascal, Java және т. б. құрастыруға болады. Perl программасы CGI
программаларын жасауға ыңғайлы, өйткені оның құрамында сәйкесінше
функциялар бар және Linux және Solaris сияқты операциялық жүйелерде қол
жетімді болады.
CGI программасы - Web серверінің операциялық жүйесінің ортасында жұмыс
істейтін және стандартты енгізу және шығару ағымдары арқылы мәліметтерді
алмастыруды жүзеге асыратын консольды қосымшалар. Мұндай қосымшалар тек
қана пайдаланушы сұранысы бойынша, HTML құжатынан шақыру командасы
орындалғанда жүктеледі. Пайдаланушы сұранысы өңделіп біткеннен кейін, CGI
программасы аяқталады.
ISAPI кеңейтулері. Web серверін кеңейтудің басқа технологиясы -
Microsoft IIS – ISAPI (Internet information Server Application Program
Interface) серверінің программалық интерфейсі. ISAPI модульдері өздерінің
функционалды мүмкіндіктеріне қарай CGI программаларына ұқсас келеді, бірақ
олар мәліметтер өңделгеннен кейін қосымша жабылмайды және процесс ретінде
үздіксіз жұмыс істеп тұру есебінен, олар тез жұмыс істейді. CGI
программалары үшін әрбір пайдаланушы үшін жеке процесті жүргізу қажет, ал
бұл уақытты алады, ал ISAPI барлық пайдаланушы сұранысын өңдейді. Басқа
жағынан, ISAPI Web серверінің адрестік кеңістігінде жұмыс істегендіктен
ISAPI қосымшасындағы қателік Web серверінің жұмысын жылдам тоқтатуына
қабілетті. CGI программасындағы қателіктер маңызды емес, өйткені қателік
программа жұмыс істеп тұрған процесте болады.
Сурет 1. Клиенттік браузер мен программалық кеңейтілім өзараәрекеттестігі
ISAPI технологиясы басында тек қана Microsoft IIS серверіне арналған
болса, қазір оны Linux платформасында да пайдалануға болады. ISAPI
кеңейтілімін жасау үшін, С және C++ тілдері, сонымен қатар Windows
программалық интерфейсінің функциялары қолданылады.
ASP қосымшалары. Active Server Pages (ASP) технологиясы Internet
Information Server серверінде HTML тілінің операторлары құрамындағы asp
кеңейтілімі бар мәтіндік файлдарды, және JScript немесе VB Script-тегі
сценарииларды қолдануды болжайды. Пайдаланушы ASP бетіне қатынас жасағанда,
Web сервер оның құрамындағы сценарийді интерпретациялайды. Бұл кезде осы
бетке жіберілген параметрлер талданады. Содан кейін бет жаңартылады(немесе
жаңадан жасалады), содан кейін қайтадан пайдаланушыға қайтады. Web сервері
беттің өзін емес, оның интерпретациясының нәтижесін жібереді, ал беттің
жұмыс логикасы пайдаланушыдан жасырылады.
РНР қосымшалары. Белсенді Web серверлерін жасаудың бір тәсілі -
РНР(қысқартылған Php: Hypertext Preprocessor) гипермәтінін алдын-ала
өңдеудің технологиясын пайдалану. РНР технологиясы объектілі модульдердің
классикалық кітапханаларына негізделеді. Unix және оның клондары үшін
жасалған РНР қазіргі кезде Microsoft Windows платформасында да қол жетімді.
Клиенттік қосымшалар
Төмен жылдамдықта Интернет каналдары жағдайында оптималды өнімділікке
жету үшін клиент пен сервер арасындағы жұмысты мақсатты түрде бөлу керек.
Серверге жіберілетін енгізілетін мәліметтерді алдын-ала өңдеуді клиент
жағында орындау тиімді. Бұл дұрыс емес толтырылған формаларды қайтадан
жіберуге тосқауыл қояды. Ал мәліметтер базасынан таңдауды сервер орындау
керек.
Беттер мазмұнын бейнелейтін браузер интеллектуалды терминал ролін
ойнайды. Мәтін мен графиктік бейнелерді көрсетуден бөлек, браузер Web
беттеріне енгізілген белсенді объектілер жұмыс істейтін орта болып
табылады.
2 Оқытудың заманауи технологиялары
2.1 Ақпараттық және софт-технологиялар
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясында ақпараттық технологиялар(AT) саласындағы
негізгі міндет ашық жүйелердің тұжырымдамасы негізінде әлемдік қоғамдастық
іске асыратын ғаламдық ақпараттық инфрақұрылымның бір бөлігі (Global
Information Infrastructure - Gil) ретінде ҮАИ-ды (ұлттық ақпараттық
инфрақурылым) біртіндеп дамыту, сондай-ақ, бағдарламалық өнімдерді және
софт-технологияларды дамытуды ынталандыру болып табылады. Ақпараттық
технологияларды дамыту кезінде компьютер жабдықтарына бағаның
төмендетілуіне орай негізгі пайда компьютер жабдығының өндіруінде емес,
пайдаланушылар шығындарының тұрақты өсімі болатын - бағдарламалық құралдар,
қызметтер мен консультациялар секторында шоғырланатынын ескеру қажет.
Қазақстанда қолдануға болатын ақпараттық технологиялар секторы экономиканың
аса маңызды салаларында ныгаюы тиіс. Бұлай болмаған жағдайда осы саланың
өнімі импорттың маңызды бөлігі болып қала беруі мүмкін. Бұдан басқа, тұтас
алғанда ұлттық экономика салаларында сапалы өзгерістердің қозғаушысы бола
отырып, ақпараттық технологиялар елдің телекоммуникацияларын дамытуда
айқындаушы рөл атқарады.
AT саласындағы мемлекеттік саясат:
-УАИ-ды дамытуға ықпал ететін ашық және тұрақты нормативтік-құқықтық
базалар мен стандарттарды жасауға;
-халықтың, шаруашылық субъектілерінің, қоғамдық ұйымдардың және
Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару органдарының, ҮАИ-ға жан-
жақты қол жеткізуін қамтамасыз етуге;
-мемлекеттік органдар порталдарын жасауға;
-ақпараттандырудың мемлекеттік құралдары мен жүйелерін стандарттауға,
сәйкестендіруге және сертификаттауға;
-ішкі және сыртқы әлемдік рыноктардын, жаңа мүмкіндіктерін барынша
пайдалануға мүмкіндік беретін электрондық сауда-саттықты толық ауқымда
енгізуге жәрдемдесуге;
-мемлекеттік сатып алу саласында электрондық аукциондар мен тендерлер
тетігін енгізуге;
-халықтың білім деңгейін электрондық оқу мекемелері мен кітапханаларды
құруды қолдау есебінен көтеруге;
-бағдарламалық құралдар мен софт-технологиялардың ұлттық индустриясын
дамытуды жан-жақты қолдауға бағытталуы тиіс айтылғандай оқыту, білім беру
тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі арттырып отыруды талап
етеді. Сол себепті педагогикальгқ үрдісті технологияландыру мәселесі
маңызды болып саналады.
Ақпараттық-коммуникациялық технология электрондық есептеуіш
техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысьінда компьютерді пайдалануға,
модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға,
интернетте жұмыс істеуге компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын
пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияның келешек ұрпақтың жан- жақты
білім алуына, іскер әрі талантты; шығармашылығы мол, еркін дамуына жол
ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы
аса мол. Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаhандану үрдісі әлемдік
бесекелестікті күшейте түсуде. XXI ғасыр - бұл ақпараттық қоғам дәуірі,
технологиялық мәдениет дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына,
кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. Білім беру үрдісін
ақпараттандыру - жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта
оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-
тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарлатуды
көздейді.
Ақпараттық қоғамның негізгі талабы - оқушыларға ақпараттық білім
негіздерін беру, логикалық-құрылымдық ойлау қабілеттерін дамыту, ақпараттық
технологияны өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану
дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейімдеу. Олай болса,
ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнің жүйелік-ақпараттық бейнесін
оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен құндылық бағдарларын дамыту арқылы
қалыптастыруды көздейтін, адамның дүниетанымының құрамдас бөліп болып
табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір жолы.
Ақпараттық бірлікті қалыптастыру мектептің материалдық-техникалық
базасына, ақпараттық қоғам саясатының мақсаты мен міндеттеріне оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру жүйесіне; оқушылардың жас ерекшеліктері
мен меңгepv қабілеттеріне, педагог мамандардың информатикадан білім
деңгейлерінің сапасына, оқу-тәр6ие бағытының ақпараттық қоғам бағытымен
өзара байланысына тәуелді. Қазіргі уақытта жаратылыстану-ғылыми білім
беруде интерактивті құралдардың көмегімен мұғалімнің, оқушының
шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашылып отыр.
Қазіргі акпараттық қоғамда өндірістің дамуының негізгі құралы болып
ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру саласы
да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты адамға
ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын
оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда. Жаңа ақпараттық технологиямен
орындалатын қызмет өзінің кез келген нақты формасында, тиімдірек
орындалады, адам өркениетті бола бастайды. Ұрпақ үшін кітаптың маңызы
қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи
құралы болып табылады Олай болса, барлық сабақтарды компьютерлердің
қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті
мәселелерінің бірі.
Соңғы жылдары білім беру аясы жүйесінде компьютерлік техниканы
пайдалану белсенді түрде жүзеге асырылуда. Білім беру жүйесіндегі
ақпараттық технология дегеніміз - оқу және оқу-әдістемелік материалдар
жинағы, оқу қызметіндегі есептеуіш техниканың құралдары олардың ролі мен
орны туралы ғылыми білімнің жүйесі және оқытушылар еңбектерін жүзеге асыру
үшін оларды қолдану формалары мен әдістері деген анықтама беруге болады.
Яғни, ақпараттық технология - білім беру мекемесі мамандарының жұмысын
жүзеге асырушы әдістер мен формалар және балаларға білім беруші құрал.
Ақпараттық технология қызметінің құралы ретінде жаңа ақпараттық
технологияның компьютерлік құралдары қолданылып жүр, алайда заман талабына
сай компьютерлік техниканың дамып жетілуіне байланысты ғылыми сипаттағы
компьютерлік бағдарламаларды жасау керек және ол оқушының іс - әрекетінің
интеллектуалды құрылысымен сәйкес келуі тиіс.
Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді оқытуда ақпараттық
технологияларды пайдаланудың бірнеше бағыттары көрсетілген, солардың ішінде
мектептегі оқу практикасында қажеттілерінің негізгілері мыналар:
компьютер - оқушы білімн бағалау құралы, компьютерлік модельдеуді
қолданатын зертханалық практикум;
мультимедиа-технология, жаңа материалды түсіндірудегі иллюстрациялық
құрал, дербес компьютер, білім жетілдіру құралы.
Оқытушы жұмысы практикада оқушы білімін бағалау үшін алатын тақырыптық
тестерден көрінеді. Тест көзі мультимедиа компакт-дискілер немесе интернет
желісі болуы мүмкін. Бұдан басқа да, тест генераторлары деп аталатын
тестілеуші бағдарламалар құруға болатын арнайы компьютер бағдарламалары,
қосымшалар)бар. Бұл жағдайда оқытушы тестің сұрақтарын және формасын
өздігінен таңдап алады
Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар оқу материалдарын иллюстрация
жасау кезінде (мысалы, анимациялы слайд фильмдер) қолданылады. Бұл оқу
үрдісін қозғалыс бейнелеуге мүмкіндік береді. Компьютердің көмегімен
дыбыстық кино бейнефрагменттерді де демонстрация жасауға болады.
Қазіргі заманғы ақпараттық технологияды пайдалану өз білімін
көтерутиімдлігін де арттырады. Бұл бірінші кезекте сандық, түрде жазылған
ақпараттарды пайдалану кезінде қажетті мәліметтерді оңай табуға мүмкіндік
береді. Қазіргі кезде көптеген әлемге танымал энциклопедиялар, сөздіктер
электронды түрге айналдырылған.
Бірақ, практика көрсеткендей, компьютер толыққанды оқу құралына әлі
айнала қойған жоқ. Бұл көптеген дербес жагдайларға байланысты:
Уақытша. Мектеп бағдарламасындағы әрбір пәннің өз ұйымдастырушылық -
әдістемелік және мазмұндық ерекшеліктері болады, соған орай оған ақпараттық
технологияны енгізу көзін таңдай алу керек.
Техникалық. Дербес компьютерлердін техникалық сипаттамасы әрқилы.
Сондықтан өзімізге қажет қосымша құрылғыларды таңдай білуіміз керек.
Ұйымдастырушылық. Пәнді оқыту үрдісіне ақпараттық технологияларды
енгізу барысында бағдарламалық жабдықтарды баптау және құрылғыларды жөндеу
сұрағы тұрады. Сондықтан білікті көмекші қажет.
Осы шарттарды орындаған жағдайда қазіргі ақпараттық технологиялар әсер
етуші дидактикалық құралдар болмақ. Оқу үрдісінде компьютерлік техниканы
қолданудағы қиыншылықтар көбіне оқытушының дербес компьютерді
дидактикалык, құрал ретінде қабылдауына дайын екендігіне байланысты.
Қазіргі кезде компьютердің көмегімен тек белгілі бір аудиторияларда
ғана емес, сонымен бірге қашықтан оқыту үрдісі де дамып келе жатыр. Ол үшін
Интернет және оған қосылған компьютер керек. Қашықтан оқыту кезінде
тапсырманы жене онымен бірге ұсынылған оқулықтарды қарап отырып білім
алғысы келетін адам өзі ізденіп, жауаптарын салып жібереді немесе бірлескен
тeлeкoнфepeнциялapғa қатысады Оқытудың бұл түрі анағұрлым арзан, әрі
қалаған уақытында оқуыңа, тапсырмаларды орындауыңа мүмкіндк береді.
2.2. Жаңа педагогикалық технологиялар
Педагогикалық технология түсінігі педагогикалық ғылымға ондаған
жылдар бұрын жол ашты. Өйткені педагогикада гуманитарлық ғылым ретінде
Я.А.Каменский және ежелгі дәуірдің педагогикасынан бастап қалыптасқан
тәрбиелеу мен оқьпудың әдістерін дидактикалық анықтауы үйреншікті және
түсінікті болды. Уақыт өте бұл техника жағымды, бірақ өсіп келе жатқан
ұрпаққа білім беруде шешуші фактор емес екенін,
оны ұстаздың орнына емес, керекті жерде қолдану қажет деген түсінік пайда
болды. Техниканың оқу үрдісіне енуі мен Батыста білім алудың технологиясы
жайлы сөз болды және оны техникалық оқу құралдарымен байланыстырылды.
Ресейде білім алу технологиясы түсінігін педагогикалық технология
терминіне дейін кеңейтті: Технология сөзі (гректің - өнер, ғылым, деген
мағынасын білдірді) шығармашылық үрдістерді өткізу әдістері мен амалдары
туралы білімнің жиынтығы. Бұл білімдердің жиынтығын жүйе ретінде түсініп
көптеген авторлар жұмыстарында оқу үрдісінің технологиясы туралы айтады.
Бүгінгі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық(оқыту)
технология ұғымы терең тамыр жайды. Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен
пайдалануда әртүрлілік басым.
Технология - өңдірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері
жайлы білім жиынтығы,- деп шетел сөздерінің қысқаша сөздігінде анықтама
берілген. Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін
пайдаланылатын барлық дара, инструменталдық және методологиялық және
құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді (Кларин М.В.).
Технология - оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін
ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан
- жақты ойластырылған үлгісі (Монахов В.М.).
Fылымға технология – диалектикалық жүйенің процессуалды бөлiгi
(ЧошановМ.).
• Педагогикалық технология - практикада іске асырылатын педагогикалық
жүйенің жобасы (Беспалько Б.П.).
• Педагогикалық технология дегеніміз жоспарланған оқыту нәтижесіне жету
процесінің сипаттамасы (И.П.Волков).
• Педагогикалық технология дегеніміз оқу процесін іске асырудың мазмұндьrқ
техникасы (В.П. Беспалько).
• Педагогикалық технология - оқыту процесін өткізудегі, ұйымдастырудағы,
жоспарлаудағы мұғалім мен оқушы үшін жағдай жасап, бірлескен педагогикалық
қызметінің барлық бүге-шүгесі ойластырылған үлгісі - моделі (В.М.Монахов).
• Педагогикалық технология - оқытудың, тәрбие құралдарының арнайы жиынын,
әдісін, тәсілін, айласын анықтайтын психологиялық - педагогикалық нұсқаулар
бірлестігі, ол педагогикалық процесті ұйымдастырудың әдістемелік құралы
(Б.Т.Лихачев).
• Педагогикалық технология - оқыту процесін ұйымдастыру ұйытқыларының
тәуелді бірліктегі қызметінің нақты, мазмұндық көрінісі.
Педагогикалық технология оқытудың тиімді жолдарын зерттеуші ілім
ретінде оқытуда қолданылатын қағидалар, реттеушілер, әдістер жүйeci
peтінде, нақты оқыту процесі ретінде қызмет етеді. Оның үш деңгейі бар:
1) Жалпы дидактикалық деңгей (мaқcaттap, мазмұн, оқытудың құралдары мен
әдістер жиынтығы, субъекті мен объекті қызметінің алгоритмі);
2) Пәндік деңгей (белгілі бір пән, сынып, мұғалімнің оқьпу мазмұнын іске
асырудың әдістері мен құралдары жиыны ретінде түсініледі);
3) Модульдік (жергілікті) деңгей.
Педагогикалық психологияның берері көп: бірінші - әр шәкірт оқу
еңбегіне жұмылдыlрылады, әрқайсысына лайықталған әр деңгейдегі
тапсырмалар жүйесі бар және оған жеке дайындығына бөлінген уақыт
бар, екінші - әр шәкірттің ілгерілеуіне жол ашыладьr, еркін өз пікірін айта
алуына, өзара көмек көрсетілуіне жағдай туғызылады, үшінші -
оқушының білім деңгейі бағаланатын кесте толтырылып отырады, күнбе-күнгі
бақылауға алынады. Жеке оқушымен әр деңгейлікті тапсырмалармен еңбек ету
оның білімі мен біліктілігін, дағдысы іскерлігін шыңдайды, әрі қарай білім
мазмұнын ірі блоктармен жинақ логикалы байланыста білім алуға машықтанады.
Осылайша пайымдауы, пікірі, өз көзқарасы бар жеке тұлға қалыптасады.
Осындай әр оқушыға ыңғайланып жасалынған деңгейлік тапсырмаларды
нәтижесінде өзіне деген сенімділік пайда болып, сабақта белсендік артады.
Педагогтік технологиялардың үш түрлі сипатының құрылым жүйесі бар.
Олар:
Ғылымилығы. Оқу жоспарындағы пәндердің ғылыми негіздерінің мұраты,
мақсаты, мазмұны, әдіс-тәсіл, амал жолдары, құралы. Педагогикалық
үрдістердің жобасы.
Үрдісті сипаттық. Әр пәннің сабақтың типіне орай блоктік жүйесінің
алгоритмі, тапсырмаларды нәтижеге бағдарлайтын мақсаты, мазмұны, әдістері,
құралдары, тәсілдері, амалы, жолы.
Үрдісті-әрекеттестік. Педагогтік әдіснаманың, құралының жеке тұлғалық
белгілерді дамыту бағытындағы атқарылатын ойлау әрекеті.
Біздер педагогикалық технологиялардың ғылым ретінде қалыптасуына
осындай сапалық іс-шараларды қарастырдық. Мұнда оқытудың ең ұтымды түрлері
зерделеніп, ой елегінен өтіп, ұста нұсқаушылық, ұйымдастырушылық, тапқырлық
тәсілдеріне cүйеніп отыру дағдыға айналды. Оқыту жүйесі үнемі үзіліссіздік,
сабақтас қағидаларға негізделіп, ірі-ірі блоктардың басын қосып, тұтасть
толық, кең аукымда тәртіппен қабылдауына мүмкіңдіктер жасады.
Жалпы педагогтік. Белгілі бір оқыту шешімінің білім меңгеру
үрдісіңдегі тұтастық заңдылығын caқтayғa ыңғайлануы. Бұны оқыту жүйесі
дейміз. Осында басқарудың, оқытудың мұраты, мақсаты, міндеті, мазмұны,
құралы, әдісі, амалы, жолы айқындалады.
Жеке әдістемелік. Жекелеген пәндердің белгілі бір нысананың толық
қабылдануының мақсаты, міңдеті, мазмұны, әдіс-құралы, тәсілі, амал жолы.
Бөліктік (пішін) деңгейі. Әр технология педагогтік үрдістің түрлерін
айқыңдады, ұғымдар қалыптастырады, оны терендетуге бағыттайды. Әсіресе,
сабақтың типін жүзеге асыру үшін атқарылатын жұмыстардың үлгісі, пішіні,
құрылысы құрастырылады. Мұның бәрі дерлік әр оқушының қабілетіне сәйкес
құрылған тапсырмалардың орындалуы нәтижесінде білік пен өзінің жиған ілімін
бақылауға алып, өнімді оқу еңбегін ұйымдастыруына ықпалын тигізеді., күнбе-
күнгі бақылауға алынады. Жеке оқушымен әр деңгейліктегі тапсырмалармен
еңбек ету оның білімі мен біліктілігін, дағдысы мен іскерлітіншындайды, әрі
қарай білім мазмүнын ірі блоктармен жинақтап логикалы байланыста білім
алуға машықтанады. Осылайша өз пайымдауы, пікірі, өз көзқарасы бар жеке
тұлға қвлыптасады. Осындай әр оқушыға ыңғайланып жасалынған деңгейлік
тапсырмалардың нәтижесінде өзіне деген сенімділік пайда болып, сабақта
белсенділігі артады.
Басқару ісіндегі және оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру үрдісіндегі
педагогикалық технологиялардың бәріне ортақ құрылым жүйесі мыналар:
Методологиялық талаптар:
1. Концептуалдық негізінің болуы. Қандай технология болса да философиялық
ғылыми тұжырымдарға негізделуі тиіс.
2. Жүйелілігі. Педагогикалық жүйенің барлық бөліктерінің логикалық
байланыста болуы шарт.
3. Басқаруға оңтайлығы. Диагностикалық болжау - жасауға, жоспарлауға,
нәтижені өндеу, өзгеріс енгізу мақсатында әдіс-тәсілдерді кезектеп
пайдалану мүмкіндігі болуы керек.
4. Тиімділігі. Білім беру стандартын канағаттандыруы тиіс.
5. Қайталауға жарамдылығы. Басқа ұжымда дәл осы күйде қолдануға
мүмкіндіктің болуы.
Педагогикалық технологияның даму көзі мен құрамдас бөліктері болып:
• әлеуметтік өзгеріс және педагогикалық жаңаша ойлау;
• педагогика, психология, қоғамдық ғылымдар;
• отандық, шетелдік тәжірибелер, ескі мен жаңа;
• этнопедагогика болып табылады;
Тұжырымдық негізі:
• оқытудың бүгінгі нарықтық қоғамға лайықты мазмұны (оқытудың мақсаты)
жалқы және жалпы. Оқу материалының нысанасы;
• үрдістік бөлігі - технологиялық үрдіс.
Негізінде, көптеген технологиялардың құрылым-жүйесінің заңдылығы
ретінде педагогикалық картаны құрастыру тиімді. Бұл - білімдi тұтас,
тараулардың ірі блоктарға жинақталып, олардың бір-бірімен логикалық
байланыста больm келуінің кепілі.
Әр педагогтік технология белгілі бір тәжірибе жинақтау ұтысында ғылыми
тұжырымдардың тірек ұғымдарының қосындысын анықтайды. Пәндердің өзіндік
ғылыми негіздері бар. Педагогикалық тұжырымдардың өзі мынандай
жіктемелерден, құрамдардан тұрады:
- ғылыми негізі технологияның озық төжірибе қатарына қосылған ғылыми
жүйесін меңгеруге бағыттайды. Мұнда оқытудың біліми, ғылыми үндестігі
қатарынан дамытылады;
- жүйелілік. Педагогикалық технология жүйесінің барлық белгілерін қамту
көзделеді:
1. Парасат, бағам үрдісі, оның кіші құрамдарының ішінара байланысы,
тұтастық қағидасы. Алдымен макродидактикалық, одан кейін микродидактикалық
жүйенің құрылымы.
2. Басқарымдық қуаты. Мақсаттылық мүмкіндікті қарастырады, оқу үрдісін
жоспарлауға, жобалауға, диагностика жүргізуге, әр түрлі әдіс-тәсіл, амал-
жол жүйесін үнемі қажетіне қарай құбылтып, өзгерістер енгізіп отыру
көзделеді.
3. Ұтымдылық қуаты. Монополия зандылығына, сұраным мүддесіне сай келіп,
өміршендігіне кепілдік беру оқытудың мемлекеттік қалып-талаптарынан жоғары
басқыштарға, мәреге көтерілу жолдарын, барлық білім көздерінің (мектеп
жағдайында) адам өміріне жарауына бағамдалады.
4. Қайтарымдық қуаты. Бүгінгі танда мектеп өміріне педагогтік технологияның
қажеттілігі жайлы әңгіме қозғаудың артық екені даусыз. Өміріміздің бір
тынысы больm кеткен педагогикалық технологиялардың oқыту үрдісіндегі
жүйесі: мақсат, мазмұн, әдіс-тәсіл, амал-жол екенін ұмытпаған жөн.
Педагогикалық технологиялардың ғылыми негізі нысана мен тұлғалық ділді
дамытумен анықталады.
Даму ең негізгі, жетекші желінің ауқымында өрбиді, оны былай жіктеуге
болады:
- адам баласының ойлау қабілетін ширату, психологиялық қалпын анықтау,
тұқым қуалаушылық дәстүрін зерделу іс-әрекеттеріне ұмтылдырады;
- әлеуметтік-рухани жан дүниесінің маңыздылығын іріктеуге, ізгілікті жағын
дамытуға бағыттайды;
- өз-өзін дамытудағы психологиялық даралық сипатын аңғаруға ниеттендіреді;
- мұратты, іштей ойындағы мақсатты, т.б. көзге түсе бермейтін тұлғалық
сипатын айқындап отыруға ұмтылдьrрады(жалпы психология, ұлттық психология,
парапсихология).
Педагогикалық технология ұғымы - бұл тек технологиялық оқу құралдарын
дамьrrу немесе компыотерлеңдіру емес, білім беру үрдісінің факторларына
талдау, пайдаланылатын әдіс-тәсілдерді конструктірлеу, бағалау арқылы,
білім беру тиімділігін арттыратын ұстанымдар мен заңдылықтарды зерттеу
деген тұжырымға тоқталамыз.
Жеке тұлға, яғни шығармашылыққа бейім дарынды тұлға қалыптастыру білім
мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы болып отыр. Кәсіпке
дайындау, мақсатты білім беру - тұлға дамуын жүзеге асыратын мәселелер.
Педагогикалық технология оқьпу мақсатына жетудің тиімді, нақты жолдарын
көрсетеді. Мақсатты айқындау, ол - сабаққа қойылатын жаңа талап, жаңалық
емес. Ал, мақсаттың нақты болуы, нәтижемен тікелей жұптасып жатуы
педагогикалық технологияның негізі түйіні. Педагогикалық технология
ерекшелігі оқу іс-әрекетін ұйымдастыру арқылы ойлау дағдыларын дамыта
отырып окушының өз бетімен мақсатқа жетуінде.
Зер сала қарасақ, білімгерлердің білімді меңгеру деңгейі талдаудан
бастап, синтез, баға деңгейлерінде жоғарылай түседі. Егер білім түсінік
қолдану, берілген білімді ұғу, меңгеру, пайдалану дәрежесінде ғана болса,
өз оқушыларымыздан өндіріп аларымыз аз, яғни оқушы қызметі өнімсіз деңгейде
қалып қоймақ. Ал мақсатты анализ жасау деңгейінде білімгерлер да қойылған
мәселе төңірегінде ізденіс, талпыныс пайда болып, өз ойларын ортаға сала
отырып, өнімді қызмет ету деңгейіне көшу басталады. Сондықтан да
оқушылардың өнімсіз немесе өнімді деңгейлердегі қызметі тікелей оқу
үрдісінің ұйымдастырылуына, мақсатты нaқты aнықтayғa байланысты.
Оқушылардың білімді меңгеру деңгейлері В.П.Беспалько, Б.Блум
тұжырымдамасында келтірілген танымдық қызмет аймағымен анықталды.
Осылайша жіктелген білімді менгерудің төрт сатысы оқушылардың бастапқы
оқушы деңгейінен шығармашылық сатысына дейінгі жобасын айқын бейнелейді.
Бірінші сатыда (оқушы деңгейі) мақсат, шарт, әрекет мұғалім арқылы
анықталып, оқушы әрекеті негізінен қабылдау, тыңдау, ұғыну қызметімен
шектеледі.
Оқушы әрекеті екінші алгоритмдік сатыда мұғалімнің қойған мақсаты,
шарты негізінде ұқсас тапсырмаларды орындауда байқалады. Ал мақсат айқын,
шарт белгісіз болған жағдайда, оқушы өзі қойған шартына қарай өздері әрекет
жасап, өзі үшін жаңалық ашады, тапқырлық көрсетеді, яғни олар өз
еңбектерімен жаңа мәлімет алып, өнімді қызметке қолы жетеді. Өнімділік
деңгейдің ең жоғарғы шығармашылық сатысында мақсат нақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1. Программалау тілдері
1.1 Программалау тілдерін сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Программалау
технологиялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Серверлік
Web-қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4 Гипермәтінді көру
құралдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
2. Программалауды оқытудың замануи технологиялары
2.1 Ақпараттық және
софт-технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Жаңа педагогикалық
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
2.3 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Интернетте программалау жүйелерін оқыту
негіздері ... ... ...
2.4.1 HTML – гипермәтіндік
тілі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
2.4.2 Интернетте программалауға арналған –
Java Script
тілі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
3 ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Delphi визуалды ортасы. Ортаның негізгі сипаттамасы
3.2 Оқиға арқылы программаны басқару принциптері
3.3 Macromedia Flash программасының
ортасы ... ... ... ... ... ... ...
3.3.1 Редактрлеудің құрал-саймандар панелі
3.3.2 Мәтінді құру және өңдеу
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер мен қайнарлар
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
КІРІСПЕ
Программалау дегенді біз бүгінгі күннің, ғылым мен техникадағы
прогресстің туындысы деп санаймыз. Бірақ ол дұрыс емес. ХIХ ғасырда
алғашқы есептеу құрылғылары пайда болғаны белгілі, сол кезден бастап
есептеу программалауды құрудың қажеттілігі туындады. Бірінші болып осы
мәселені шешкен Ада Лавлейс болып саналады, ол Чарльз Бэббидждің есептеуіш
машинасында жұмыс істейтін программаны құрған. Ал бірақ нағыз программалау
тілдері әрине электрондық есептеуіш машиналар (ЭЕМ) ғасырында пайда болды.
Ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың қарқынмен дамып,
күнделікті тұрмысқа енуіне байланысты соңғы кездері программалауға деген
қызығушылықтың арта түскені белгілі. Қазіргі уақытта компьютерсіз қандай да
бір жұмыс орындауды көз алдымызға елестету қиын. Бұл компьютермен жұмыс
істейтін адамға қандай да бір ұмтылысты тудыруы мүмкін.
Программалау іскерлігін үйрену үшін нақты есептер шығарып,
программасын жаза білу қажет. Ол үшін программалау тілі мен оны құру
ортасын меңгеру керек.
Тіл деп кез келген белгілер жүйесін айтамыз (белгі – бұл ақпаратты
тасымалдау үшін арналған объект). Тілдермен қатар трансляция мәселесі пайда
болды, яғни бір тілден екіншісіне ауысу. ЭЕМ-дерді басқару қиынға соқты,
өйткені ЭЕМ-нің машиналық тілі адам түсініктерінен алыс болды.
Программисттер өз жұмысын жеңілдету мақсатында символдық аттарды машиналық
кодтарға ауыстыратын программаларды жасады. Мұндай программаларды
ассемблерлер деп атады. Содан соң арифметикалық өрнектерді трансляциялайтын
программалар (автокодтар) жасалды. 1958 жылы жоғары деңгейлі тіл Фортран
трансляторы пайда болады. Машиналық кодта программаны жазу қиын, өйткені
программаның көлемі өскен сайын күрделі бола түседі. Сондықтан барлық
программалар программалау тілдері арқылы жазылады. Теориялық жүзінде
программаны кәдімгі тілдермен де жазуға болады - бұл метатілде программалау
деп аталады.
Ғылыми әдебиеттерді талдау барысында білім беру саласында ақпараттық
технологияларды қолдану мәселесі шетел және отандық ғалымдардың зерттеулері
бойынша бірнеше бағытта қарастырылғанын анықтадық.
Зерттеудің нысаны. Жоғары оқу орындарының оқу үдерісі.
Зерттеудің пәні. Жоғары оқу орындарында программалау технологиясын
қолдану.
Зерттеудің мақсаты. Дипломдық жұмыстың мақсаты- программалаудың
заманауи технологияларын оқыту әдістемесін көрсету.
Зерттеудің ғылыми болжамы. Егер жоғары оқу орындарында білім берудегі
ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық шарттарын айқындап,
оның моделі жасалса, онда оқытудың жаңа технологияларын қолдану арқылы
студенттердің шығармашылық іс-әрекетінің қалыптасқандығын көре аламыз,
өйткені білім берудегі жаңа ақпараттық технологияларды қолдану жағдайында
білім беру жүйесінің сапалылығы қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің міндеттері:
1. Жоғары оқу орындарында білім берудегі ақпараттық технологияны
қолдануды теориялық негіздеу.
2. Жоғары оқу орындарында программалау негіздерін меңгеруде
ақпараттық технологияны қолданудың педагогикалық шарттарын
айқындау.
Зерттеудің жетекші идеясы. Жоғары оқу орындарында ақпараттық
технологияны қолдану программалау негіздерін заманауи талабына сай жетік
меңгерген, білімді тұлғаны қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
1. Жоғары оқу орындарында білім берудегі ақпараттық технологияны
қолданудың теориялық негіздері анықталды.
2. Жоғары оқу орындарында программалау негіздерін меңгеруде ақпараттық
технологияны қолданудың педагогикалық шарттары айқындалды.
3. Программалаудың заманауи технологиялары тақырыбын оқыту әдістемесі
жасалды.
Дипломдық жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жұмыстың кіріспесінде диплом тақырыбының өзектілігі және мақсаты,
қысқаша жұмыс мазмұны туралы мәлімет беріледі, яғни оның бірінші тарауында
программалау негіздеріне және программалау технологиялары туралы деректер
келтірілген. Бұл тарауда негізінен теориялық мәселелер қарастырылған.
Жұмыстың екінші тарауында программалауды оқытудың замануи технологиялары,
олардың оқу үрдісіндегі орны анықталған, үшінші тарауында оқытудың
программалық жабдықталуы және оны дайындау технологиясы келтірілген.
Дипломдық жұмысты педагогикалық программалық құралдар, программалаудың
заманауи технологиялары, оны оқыту әдістемесі туралы ақпараттар алғысы
келетін жас мамандар, студенттер үшін әдістемелік нұсқау ретінде
пайдалануға болады.
1. программалау ТІЛДЕРІ
1.1 Программалау тілдерін сипаттау
Программалау тілдері – бұл жасанды тілдер(олар шектелген сөздермен
ерекшеленеді). Кәдімгі тілдерден айырмашылығы трансляторға түсінікті
болатын шектелген сөздері мен командалары қатаң ережелермен жазылады.
Мұндай талаптар жиынтығы программалау тілдерінің синтаксисін, ал әрбір
командалар мен тілдің басқа конструкцияларының мағынасы – оның семантикасын
құрайды. Егер программаның жазылу формасы өзгеретін болса, онда транслятор
оператор қызметін түсінбей, синтаксистік қате деп хабар береді. Ал егер
дұрыс жазылған, бірақ алгоритмге сәйкес емес командалар қолданылса, онда
семантикалық қатеге келтіріледі. Программадағы қателерді іздеу процесі –
тестілеу деп, ал қателерді жөндеу процесі – отладка деп аталады.
Әртүрлі типті процессорлардың әртүрлі командалар жиыны бар. Егер
программалау тілдері белгілі бір процессорге бағытталған болып, оның
ерекшеліктерін ескеретін болса, онда ол төмен деңгейдегі программалау
тілдері деп аталады. Оған ассемблер тілі жатады. Жоғарғы деңгейдегі
программалау тілдері адамға түсініктірек болады. Жоғарғы деңгейлі
программалау тілдеріне Fortran (Фортран), Cobol (Кобол), Algol (Алгол),
Pascal (Паскаль), Basic (Бейсик), C (Си), C++ (Си++) тілдері жатады.
Кез келген есепті шығарғанда алдымен оның математикалық үлгісі
жасалады. Математикалық үлгі – объектінің, құбылыстың қасиеттерін,
ерекшеліктерін және басқа сипаттамаларын жете зерттеп, оны теңдеулер жүйесі
не теңсіздіктер мен функциялар арқылы өрнектеу. Программаны түрлі тәсілдер
бойынша құруға болады, бірақ оған қойылатын негізгі талап оның сапалы және
пайдаланушыға түсінікті болуында. Әдетте бұл үшін күрделі информация алдын-
ала тұжырымды бірнеше бөліктерге (блоктарға) бөлініп алынады да, олардың
әрқайсысына арналған жеке-жеке программа құрылады. Осыдан соң олар көмекші
программалар ретінде қарастырылып, бір программаға біріктіріледі.
Кейде дайын программаға басқа программалаушының кеңейтуіне жаңа
бөлімдер қосу сияқты өзгерістер енгізуі қажет болады. Сондықтан
программаның қатесіз, түсінікті құрылуының үстіне оңай өзгертіле алатын
болуы тиіс. Сапалы программа құру бағытында пайдаланылатын тәсілдер
программалау технологиясы делінеді. Технология құрамына енетін программаны
дұрыстау немесе сынақтау да оңай жұмыс емес. Әрбір программаны мұқият
тексеру және сынақтау қажет. Сынақтауды түрлі-түрлі жолдармен жүргізу
ықтимал. Мысалы:
- программаны орындалу нәтижесі белгілі болатын қарапайым бастапқы
берілгендерді таңдап алып, программаны қайта іске қосу;
- бір программаны екі түрлі программалау тілінде дайындап, олардың
орындалу нәтижелерін салыстыру;
- программаның орындалу барысын уақытша тоқтатып, есептелген аралық
мәндерді экранға шығару және олардың дұрыстығына көз жеткізу.
Кейде нәтиженің ойлаған аралықтан алшақ болып шығуы мүмкін. Бұл да
программаны мұқият сынақтауды қажет етеді. Түсінікті программаны шығару
оңайға түседі.
Негізгі түсініктер
- Алгоритм берілген есепті шешуге қажетті анықталған іс – әрекеттер
тізбегі.
- Программа – есепті шешуге қажетті реттелген командалар тізбегі.
- Программалау жүйесі – осы тілде құрылған, шынайы машинада программаны
орындауды қамтамасыз ететін программалау тілі мен виртуальды машина
жиынтығы.
- Виртуальды машина – анықталған тілі бар компьютердегі басқа, машинаның
тілімен, басқаша айтқанда программалаудың кірме тілін жүзеге асыратын
программалық кешен.
- Программалау тілден компютер үшін алгоритмдерді дәл сипаттау арқасында
жүзеге асатын белгілеулер жүйесін айтады.
- Программалау тілінде жазылған алгоритм программа деп аталады, ал
алгоритмді көрсетілген тілге ауыстыру процесі – программалау.
- Программалау қамсыздандыру – қажетті есептерді жүзеге асыратын
программалар жиынтығы.
- Компилятор – дербес компьютер тіліне программаларды түрлендіру
операциясын арналған программалар.
- Обьектілер – қосымша құрылатын кейбір элементтер.
- Қасиеттер – программалаушы жұмыс істейтін кейбір заттарды анықтайтын
мінездеме (компонент түрі, қандай оның көрінбейтін бөлігі болады).
- Оқиға – шынайы уақыттағы іс әрекеттер.
- Әдіс класс бөлігі ретінде анықталған процедура және өзінде
инкапсулданған.
- Инкапсуляция мәліметтер мен осы мәліметтерді өңдеу алгоритмдерін
біртұтас етіп біріктіру.
- Мұрагерлік өзінің ұрпақтары туғызатын объектілер қасиеті.
- Полиморфизм – туыстас объектілердің мағынасы бір мәселелерді әр түрлі
тәсілдермен шешу қасиеті.
Программалау тілдерін сипаттау
Тіл Негізгі қолданылуы Сипаттау
Aдa Қорғаныста Жоғарғы деңгейлі
Ассемблер Аппараттық жасақтауға тез Анық дағдылану мен
орындалу және кішкене машықтануды қажет
өлшемді программаларды ететін, тез әрі тиімді
бөліктік бақылауды қажет
етеді
Бейсик Білімде, базисте, үйде Оқып үйрену оңай
C Жүйелік программалау, Әмбебап тілі ретінде
әмбебап программалау қолданыс аясы кең, тез
әрі тиімді
C++ Объектілі – бағдарланған С тіліне негіздлген
программалау
Кобол Бизнесте программалау Тек қана коммуникациялық
есептерге бағдарланған,
үйрену оңай, бірақ өте
көп операторлар
Форт Қосымшаларды басқару Инверстік поляктық
жазуды қолданады
Фортран Ғылыми жұмыс және Математикалық
есептеулер формулаларға негізделген
Лисп Жасанды интеллект Үйренуге қиын символдар
тілі
Модула – 2 Жүйелік программалау және Жоғары құрылымды, шынайы
шынайы уақытта әлемді қосымшасы үшін
программалау, әмбебап Паскальді алмастыруға
прграммалау негізделген
Оберон Әмбебап программалау Кішігірім Паскаль және
Модула – 2 тілдерінің
көптеген қасиеттерін
біріктіретін компактілі
тіл
Паскаль Әмбебап тіл Жоғары құрылымды
Пролог Жасанды интеллект Программалардың символды
логикалық жүйесі,
басында теоремаларды
шешуге негізделген,
қазіргі кезде жасанды
интеллектпен байланысты
есептерді шешуге
арналған
2. Программалау технологиялары
Кез келген программалау тілінің негізіне сәйкесінше программалаудың
стиліне маңызды әсері бар басқарушы идея қойылады.
Программалау процесін жақсартатын және кең қолданылатын әдістердің бірі
– құрылымдық программалау. Құрылымдық программалаудың 3 бөлігі бар:
1. Модульдік программалау
2. Құрылымдық кодтау
3. Жоғарыдан төменге қарай жобалау
Модульдік программалау дегеніміз – программаны логикалық бөліктерге
бөлу процесі. Программа бірнеше модульдерге бөлінеді және мына 2 мақсат
орындалуы тиіс:
1) модулдің дұрыс болуы және оның контекстерден тәуелсіз болуы қажет;
2) модулдің ішкі жұмыстарын білмей тұра әр түрлі модулдерден программа құру
мүмкіндігінің болуы қажет.
Мысал ретінде стандарт математикалық функциялардың есептелу
программасын қарастыруға болады. Программист sin(x) функциясын программаның
кез-келген жерінде қолдана алады және оған функцияның есептелуіне қай
әдістің қолданып тұрғанын білудің қажеттілігі жоқ. Модуль өлшемі 60 жолдан
аспауы керек және модульдер өзара тәуелсіз болуы керек. Байланысқан
элементтерді бір модульге, байланыспаған элементтерді әр түрлі модульге
жинау керек. Модульдерді қолдана отырып программа күрделілігін төмендетуге
болады.
Pascal тілінде модуль процедуралар мен функциялардың көмегімен
құрылады, Cи тілінде функциялардың көмегімен құрылады.
Құрылымдық кодтау деп программада басқарушы конструкциялардың–шартты
операторлардың, циклдің (параметрлі, цикл-әзір, цикл-дейін) қолданылуын
айтады. Шартсыз көшу операторы программада сирек қолданылуы керек немесе
шартты оператордың, циклдің көмегімен өзгертілуі керек.
Программаны жоғарыдан төмен қарай жобалаудың өз иерархиялық құрылымы
бар және қысқа есеп қойылымынан басталады. Одан кейін есеп бірнеше ұсақ
ішкі есептерге бөлінеді. Ішкі есептердің өзі де ішкі есептерге бөлінуі
мүмкін. Әр қадамда ішкі есептің орындайтын негізгі функциялары анықталуы
керек. Бөлу процесі әр ішкі есеп қарапайым болғанға дейін, яғни әр ішкі
есепке бір модуль сәйкес келгенше созылады.
Құрылымды программалау
Құрылымды программалау – программалық жасақтаманы талдауға,
жобалауға және жүзеге асыруға жүйелік қатынасқа негізделген программалау
методологиясы. Бұл методология 70 жылдардың басында пайда болады және
өміршең болғандығы соншалық, қазіргі кезге дейін көптеген жобаларда негізгі
болып келеді. Бұл технологиялар негізі келесі ережелерден тұрады:
- Күрделі есептер басқарылатын функционалды түрде майда есептерге
бөлінеді. Әрбір есептің бір кірісі және бір шығысы бар. Бұл жағдайда
программаның басқарылатын ағыны функционалды қызметі бар қарапайым
ішкі есептер жиынтығынан тұрады.
- Есепте қолданылатын басқарушы құрылымдар қарапайымдылығы. Бұл ереже
логикалық есептердің минималды, функционалды түрде жеткілікті
басқарушы құрылымдар жиынтығынан тұратынын білдіреді. Мұндай жүйенің
мысалы ретінде логика алгебрасын айтуға болады, мұнда әрбір функция
функционалды толық жүйе: дизъюнкция, конъюнкция және терістеу арқылы
көрсетіледі.
- Программаны өңдеу сатылы жүргізілуі тиіс. Әрбір сатыда нақты қойылған
шектелген есептердің бүкіл есеп аймағында мәні мен ролі анықталып,
шығарылуы тиіс.
Модульдік программалау концепциясы
Программалаудың құрылымды технологиясы сияқты, модульдік
программалау концепциясын бірнеше ұғымдар мен ережелер түрінде көрсетуге
болады:
- Есептің функционалды декомпозициясы - үлкен есепті кішігірім,
функционалды жеке ішкі есептерге – модульдерге бөлу.
- Модуль - модульдік программалау концепциясының негізі. Функционалды
декомпозицияда әрбір модуль бір кірісі және бір шығысы бар қара
жәшік болып табылады. Модульдік қатынас программаны жүргізу
процесінде жаңалауға мүмкіндік береді. Қосымша модульдік қатынас бір
жобаның программа бөліктерін әртүрлі программалау тілдерінде өңдеуге
мүмкіндік береді, одан кейін комповка құралдары көмегімен біртұтас
жүктелетін модульге біріктіруге болады.
- Жүзеге асырылатын шешімдер қарапайым және анық болуы тиіс. Егер модуль
қызметі анық болмаса, онда есептің бастапқы және аралық декомпозициясы
сапасыз жүргізілді деп есептеледі. Бұл жағдайда есепті тағы да бір рет
талдау және ішкі есептерді қосымша бөлу қажет болуы мүмкін. Жобадағы
күрделі жағдайлар болса, ойластырылған түсініктемелер жүйесі көмегімен
құжаттау қажет. Бұл процесс есептің барлық модульдері қызметінің толық
түсінілгенше және олардың оптималды үйлесуі болғанша жүргізіледі.
- Модульдің барлық айнымалыларының қызметі анықтамасы бойынша
түсініктемелер көмегімен сипатталуы тиіс.
Объектілі-бағдарланған программалау
Объектілі-бағдарланған программалау идеясы мәліметтерді осы
мәліметтерді өңдейтін процедуралармен біртұтас – объектіге байланыстыру
болып табылады. Объектілі-бағдарланған программалау объектілерге жаңа
қасиеттер беретін үш маңызды принципке негізделген. Бұл принциптер
инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм.
1-сурет
- Инкапсуляция – бұл мәліметтер мен осы мәліметтерді өңдеу
алгоритмдерін біртұтас етіп біріктіру.
- Мұрагерлік өзінің ұрпақтары туғызатын объектілер қасиеті.
- Полиморфизм – туыстас объектілердің мағынасы бір мәселелерді әр түрлі
тәсілдермен шешу қасиеті.
- Объекті-бағытталған программалау тілдерінің негізгі концепциясы–
құрылатын қосымша өзара байланысқан негізгі объектілерден тұрады.
Объекті-бағытталған технологияда қолданушы үш базалық элементпен:
объектілер, хабар және класстармен жұмыс істейді.
Объектілер дегеніміз бірнеше рет қолданылатын программалық модулдерден,
яғни байланысқан мәліметтер мен процедуралардан тұрады. Объект құрылымы екі
бөліктен тұрады: айнымалылар және әдістер. Әдістер объект функциясының
алгоритмін анықтайтын процедуралар мен функциялар жиынынан тұрады.
Объектілі айнымалылар жәй мәліметтерден (сан, массив, мәтін) және күрделі
құрылымды ақпараттардан (график, дыбыс т.б.) тұрады.
Объектілердің өзара байланысуына хабарлар қолданылады және үш бөлімнен
тұрады: объект идентификаторы, ағымдағы объектіде қолданылатын әдіс аттары
және таңдалған әдіс режимін қалпына келтіретін қосымша информациялар.
Күрделі программалар бірнеше біртипті объектілерді қолдануы мүмкін. Бұл
жағдайда әр объект үшін әдістер мен айнымалылар туралы информацияны жазу
тиімсіз. Бұл мақсатқа объектілер класы деген түсінік енгізілген. Класс
дегеніміз біртипті объектілерге арналған шаблон және объектілі айнымалылар
типтері мен әдістерін анықтайтын информациялардан тұрады.
Объекті-бағытталған технологияға негізделген программалау тілдері:
SmallTalkv, Object Pascal, ACT++, C++, Simula, Actor, Classic–Aga және
т.б.
Логикалық программалау
Логикалық программалау тілдері PROLOG және LISP жасанды интеллект
проблемаларының есептерін шешуге арналған. LISP тілін 50-інші жылы
Д.Макартни символдық информацияларды өңдеуге арнап құрды. LISP тілінің
мәліменттерінің негізгі құрылымы тізімдер, тізімнің элементтері атомдар.
Lisp тілінің бір ерекшелігі динамикалық жаңа объектілерді құру мүмкіндігі,
объект есебінде программаның өзі де қатыса алады.
LISP тілі және оның модификациялары символды өңдеуге арналған
бағытталған программалық бөлімді құруға кең қолданады және қазіргі кезде
көптеген тиімді компиляторлары бар.
70-жылдары Lisp тілінің негізінде құрылған Prolog тілі логикалық
программалау тілі болып табылады. Prolog программасының негізгі элементі
атом болып табылады және жеке объектілер арасындағы қарапайым қатынастарды
көрсетеді, басқа программалау тілдеріне қарағанда атом түсінігінің
мағыналық мәні басқа. Тіл тек сипаттамадан тұрады және инструкциялары жоқ,
яғни процедуралы емес. Әр Prolog программа сөйлемдер жиынынан тұрады, яғни
жәй тұжырымдар немесе импликациялар. Prolog тілінің базасында эксперттік
жүйелер, білімді көрсететін жүйелер, білім базасы және жаратылыс тілдерін
өңдейтін жүйелер құрылады. Prolog тілінің негізіне математикалық логика
элементтері қолданылады. Программа объектілер арасындағы қатынас терминдері
арқылы сипатталады. Логикалық программалау тілдерінің жетістігі параллель
программалау принципі қолданылады. Prolog тілінің көптеген танымал
модификациялары бар, оның ішінде ең көп тарағаны – Borland фирмасының Turbo
Prolog программалау жүйесі. Жасанды интеллект мәселесіне арналған жаңа
логикалық және функционалды программалау тілдері құрылуда, мысалы, DURAL,
VALID тілдері.
1.3 Серверлік Web қосымшалар
Бүгінгі таңда программалаудың заманауи технологияларына WWW және HTML,
Java, клиенттік және серверлік скриптер мен мәліметтер базасының сұраныс
тілдері, web-дизайн негіздері туралы концептуалды білімдері бар Интернет-
технологиялар жатады. Өткен ғасырдың соңғы жылдары Web-қосымшалар деп
аталатын жаңа класс қосымшалары өте кең тарады. Ақпараттық жүйелер мен
мәліметтер базасына Интернет немесе интражелі арқылы қатынасты жүзеге
асыратын Web-қосымшалар қазіргі заманғы бизнестің тиімді құралдарының
біріне айналды.
Web-қосымшалар болып табылатын Web-серверлерді өңдеу үшін HTML
(HyperText Markup Language) гипермәтіндік тілі кеңінен қолданылады. Web-
серверлердегі көріп жүрген барлық беттер HTML тілінде жазылған және
құрамында әртүрлі типті объектілері(суреттер, анимация, ақпаратты енгізу
формалары және т.б.) бар. Егер Web-сервер-де тек қана оқтын-оқтын өзгеретін
статикалық ақпарат болса, онда оны HTML құжаттарының жиынтығы түрінде
көрсетуге болады. Оларды жасау үшін кез келген мәтіндік редакторды
пайдалануға болады, бірақ HTML беттерін визаулды жобалаудың арнайы құралы
Microsoft FrontPage программасын пайдаланған жөн.
Бір жағынан HTML тілі оңай сияқты, бірақ бұл оңай емес. Бұл тілдің
мүмкіншіліктерінің шектелуіне байланысты қажетті нәтижені алу үшін көп
жұмыс істеу керек. Өйткені бір беттің өзі әртүрлі браузерлерде әртүрлі
болып көрінеді, сондықтан Web-беттерді жобалағанда браузерлермен
үйлесімділігіне назар аудару керек. Беттердің жүктелуін жылдамдату үшін
оның ішіндегі көріністерді азайту қажет.
Web-тің пассивті және активті серверлері болады. Егер сервер
беттерінде тек қана статикалық мәтіндік және мультимедиялық ақпарат,
сонымен қатар басқа беттерге гипермәтіндік сілтемелер болса, онда серверді
пассивті деп атаймыз. Сервер беттері кәдімгі интерактивті қосымшалар
терезелеріне ұқсас болса және пайдаланушы мен сұхбаттасатын болса, онда
пайдаланушы белсенді сервермен жұмыс істеп отырғаны. Шындығында, статикалық
Web сервер Интернет желісінде мәліметтер базасымен интерактивті
қосымшаларды жасауға негіз бола алмайды, өйткені ол сұраныстар мен енгізу
құралдарын көздемейді.
CGI программалары. Web сервер пайдаланушымен сұхбат жүргізуі үшін
стандартты шлюздік интерфейс(Common Gateway Interface, CGI) қолдануға
негізделген сервердің программалық кеңейтілім мехнизмі өңделген. CGI
программалары – бұл интерфейсті пайдаланушыдан мәліметтерді алу үшін,
оларды өңдеу үшін және жаңа HTML құжат түрінде қайтадан жіберу, қолда бар
құжатқа немесе басқа объектіге сілтеме жасау үшін қолданады.
Сонымен қатар пайдаланушы HTML құжатқа ақпаратты енгізу үшін әртүрлі
басқару органдары бар формалар кірістіріледі. Форманы толығымен
толтырғаннан кейін пайдаланушы енгізу батырмасын басады, сол кезде форма
өрістерінен мәліметтер CGI программасына беріледі(Сурет 1). Мәліметтер
өңдегеннен кейін CGI программасы өңдеу нәтижесі бар жаңа HTML құжатын
динамикалық түрде қалыптастырып, оны қайтадан пайдаланушыға жібереді. Қажет
жағдайда CGI программасы серверде жұмыс істеп жатқан мәліметтер қорын
басқару жүйесі немесе басқа программалық жүйелерге қатынас жасайды.
CGI программаларын әртүрлі программалау тілдері - С, C++, Perl,
Pascal, Java және т. б. құрастыруға болады. Perl программасы CGI
программаларын жасауға ыңғайлы, өйткені оның құрамында сәйкесінше
функциялар бар және Linux және Solaris сияқты операциялық жүйелерде қол
жетімді болады.
CGI программасы - Web серверінің операциялық жүйесінің ортасында жұмыс
істейтін және стандартты енгізу және шығару ағымдары арқылы мәліметтерді
алмастыруды жүзеге асыратын консольды қосымшалар. Мұндай қосымшалар тек
қана пайдаланушы сұранысы бойынша, HTML құжатынан шақыру командасы
орындалғанда жүктеледі. Пайдаланушы сұранысы өңделіп біткеннен кейін, CGI
программасы аяқталады.
ISAPI кеңейтулері. Web серверін кеңейтудің басқа технологиясы -
Microsoft IIS – ISAPI (Internet information Server Application Program
Interface) серверінің программалық интерфейсі. ISAPI модульдері өздерінің
функционалды мүмкіндіктеріне қарай CGI программаларына ұқсас келеді, бірақ
олар мәліметтер өңделгеннен кейін қосымша жабылмайды және процесс ретінде
үздіксіз жұмыс істеп тұру есебінен, олар тез жұмыс істейді. CGI
программалары үшін әрбір пайдаланушы үшін жеке процесті жүргізу қажет, ал
бұл уақытты алады, ал ISAPI барлық пайдаланушы сұранысын өңдейді. Басқа
жағынан, ISAPI Web серверінің адрестік кеңістігінде жұмыс істегендіктен
ISAPI қосымшасындағы қателік Web серверінің жұмысын жылдам тоқтатуына
қабілетті. CGI программасындағы қателіктер маңызды емес, өйткені қателік
программа жұмыс істеп тұрған процесте болады.
Сурет 1. Клиенттік браузер мен программалық кеңейтілім өзараәрекеттестігі
ISAPI технологиясы басында тек қана Microsoft IIS серверіне арналған
болса, қазір оны Linux платформасында да пайдалануға болады. ISAPI
кеңейтілімін жасау үшін, С және C++ тілдері, сонымен қатар Windows
программалық интерфейсінің функциялары қолданылады.
ASP қосымшалары. Active Server Pages (ASP) технологиясы Internet
Information Server серверінде HTML тілінің операторлары құрамындағы asp
кеңейтілімі бар мәтіндік файлдарды, және JScript немесе VB Script-тегі
сценарииларды қолдануды болжайды. Пайдаланушы ASP бетіне қатынас жасағанда,
Web сервер оның құрамындағы сценарийді интерпретациялайды. Бұл кезде осы
бетке жіберілген параметрлер талданады. Содан кейін бет жаңартылады(немесе
жаңадан жасалады), содан кейін қайтадан пайдаланушыға қайтады. Web сервері
беттің өзін емес, оның интерпретациясының нәтижесін жібереді, ал беттің
жұмыс логикасы пайдаланушыдан жасырылады.
РНР қосымшалары. Белсенді Web серверлерін жасаудың бір тәсілі -
РНР(қысқартылған Php: Hypertext Preprocessor) гипермәтінін алдын-ала
өңдеудің технологиясын пайдалану. РНР технологиясы объектілі модульдердің
классикалық кітапханаларына негізделеді. Unix және оның клондары үшін
жасалған РНР қазіргі кезде Microsoft Windows платформасында да қол жетімді.
Клиенттік қосымшалар
Төмен жылдамдықта Интернет каналдары жағдайында оптималды өнімділікке
жету үшін клиент пен сервер арасындағы жұмысты мақсатты түрде бөлу керек.
Серверге жіберілетін енгізілетін мәліметтерді алдын-ала өңдеуді клиент
жағында орындау тиімді. Бұл дұрыс емес толтырылған формаларды қайтадан
жіберуге тосқауыл қояды. Ал мәліметтер базасынан таңдауды сервер орындау
керек.
Беттер мазмұнын бейнелейтін браузер интеллектуалды терминал ролін
ойнайды. Мәтін мен графиктік бейнелерді көрсетуден бөлек, браузер Web
беттеріне енгізілген белсенді объектілер жұмыс істейтін орта болып
табылады.
2 Оқытудың заманауи технологиялары
2.1 Ақпараттық және софт-технологиялар
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясында ақпараттық технологиялар(AT) саласындағы
негізгі міндет ашық жүйелердің тұжырымдамасы негізінде әлемдік қоғамдастық
іске асыратын ғаламдық ақпараттық инфрақұрылымның бір бөлігі (Global
Information Infrastructure - Gil) ретінде ҮАИ-ды (ұлттық ақпараттық
инфрақурылым) біртіндеп дамыту, сондай-ақ, бағдарламалық өнімдерді және
софт-технологияларды дамытуды ынталандыру болып табылады. Ақпараттық
технологияларды дамыту кезінде компьютер жабдықтарына бағаның
төмендетілуіне орай негізгі пайда компьютер жабдығының өндіруінде емес,
пайдаланушылар шығындарының тұрақты өсімі болатын - бағдарламалық құралдар,
қызметтер мен консультациялар секторында шоғырланатынын ескеру қажет.
Қазақстанда қолдануға болатын ақпараттық технологиялар секторы экономиканың
аса маңызды салаларында ныгаюы тиіс. Бұлай болмаған жағдайда осы саланың
өнімі импорттың маңызды бөлігі болып қала беруі мүмкін. Бұдан басқа, тұтас
алғанда ұлттық экономика салаларында сапалы өзгерістердің қозғаушысы бола
отырып, ақпараттық технологиялар елдің телекоммуникацияларын дамытуда
айқындаушы рөл атқарады.
AT саласындағы мемлекеттік саясат:
-УАИ-ды дамытуға ықпал ететін ашық және тұрақты нормативтік-құқықтық
базалар мен стандарттарды жасауға;
-халықтың, шаруашылық субъектілерінің, қоғамдық ұйымдардың және
Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару органдарының, ҮАИ-ға жан-
жақты қол жеткізуін қамтамасыз етуге;
-мемлекеттік органдар порталдарын жасауға;
-ақпараттандырудың мемлекеттік құралдары мен жүйелерін стандарттауға,
сәйкестендіруге және сертификаттауға;
-ішкі және сыртқы әлемдік рыноктардын, жаңа мүмкіндіктерін барынша
пайдалануға мүмкіндік беретін электрондық сауда-саттықты толық ауқымда
енгізуге жәрдемдесуге;
-мемлекеттік сатып алу саласында электрондық аукциондар мен тендерлер
тетігін енгізуге;
-халықтың білім деңгейін электрондық оқу мекемелері мен кітапханаларды
құруды қолдау есебінен көтеруге;
-бағдарламалық құралдар мен софт-технологиялардың ұлттық индустриясын
дамытуды жан-жақты қолдауға бағытталуы тиіс айтылғандай оқыту, білім беру
тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі арттырып отыруды талап
етеді. Сол себепті педагогикальгқ үрдісті технологияландыру мәселесі
маңызды болып саналады.
Ақпараттық-коммуникациялық технология электрондық есептеуіш
техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысьінда компьютерді пайдалануға,
модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға,
интернетте жұмыс істеуге компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын
пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияның келешек ұрпақтың жан- жақты
білім алуына, іскер әрі талантты; шығармашылығы мол, еркін дамуына жол
ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы
аса мол. Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаhандану үрдісі әлемдік
бесекелестікті күшейте түсуде. XXI ғасыр - бұл ақпараттық қоғам дәуірі,
технологиялық мәдениет дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына,
кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. Білім беру үрдісін
ақпараттандыру - жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта
оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-
тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарлатуды
көздейді.
Ақпараттық қоғамның негізгі талабы - оқушыларға ақпараттық білім
негіздерін беру, логикалық-құрылымдық ойлау қабілеттерін дамыту, ақпараттық
технологияны өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану
дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейімдеу. Олай болса,
ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнің жүйелік-ақпараттық бейнесін
оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен құндылық бағдарларын дамыту арқылы
қалыптастыруды көздейтін, адамның дүниетанымының құрамдас бөліп болып
табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір жолы.
Ақпараттық бірлікті қалыптастыру мектептің материалдық-техникалық
базасына, ақпараттық қоғам саясатының мақсаты мен міндеттеріне оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру жүйесіне; оқушылардың жас ерекшеліктері
мен меңгepv қабілеттеріне, педагог мамандардың информатикадан білім
деңгейлерінің сапасына, оқу-тәр6ие бағытының ақпараттық қоғам бағытымен
өзара байланысына тәуелді. Қазіргі уақытта жаратылыстану-ғылыми білім
беруде интерактивті құралдардың көмегімен мұғалімнің, оқушының
шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашылып отыр.
Қазіргі акпараттық қоғамда өндірістің дамуының негізгі құралы болып
ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру саласы
да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты адамға
ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын
оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда. Жаңа ақпараттық технологиямен
орындалатын қызмет өзінің кез келген нақты формасында, тиімдірек
орындалады, адам өркениетті бола бастайды. Ұрпақ үшін кітаптың маңызы
қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи
құралы болып табылады Олай болса, барлық сабақтарды компьютерлердің
қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті
мәселелерінің бірі.
Соңғы жылдары білім беру аясы жүйесінде компьютерлік техниканы
пайдалану белсенді түрде жүзеге асырылуда. Білім беру жүйесіндегі
ақпараттық технология дегеніміз - оқу және оқу-әдістемелік материалдар
жинағы, оқу қызметіндегі есептеуіш техниканың құралдары олардың ролі мен
орны туралы ғылыми білімнің жүйесі және оқытушылар еңбектерін жүзеге асыру
үшін оларды қолдану формалары мен әдістері деген анықтама беруге болады.
Яғни, ақпараттық технология - білім беру мекемесі мамандарының жұмысын
жүзеге асырушы әдістер мен формалар және балаларға білім беруші құрал.
Ақпараттық технология қызметінің құралы ретінде жаңа ақпараттық
технологияның компьютерлік құралдары қолданылып жүр, алайда заман талабына
сай компьютерлік техниканың дамып жетілуіне байланысты ғылыми сипаттағы
компьютерлік бағдарламаларды жасау керек және ол оқушының іс - әрекетінің
интеллектуалды құрылысымен сәйкес келуі тиіс.
Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді оқытуда ақпараттық
технологияларды пайдаланудың бірнеше бағыттары көрсетілген, солардың ішінде
мектептегі оқу практикасында қажеттілерінің негізгілері мыналар:
компьютер - оқушы білімн бағалау құралы, компьютерлік модельдеуді
қолданатын зертханалық практикум;
мультимедиа-технология, жаңа материалды түсіндірудегі иллюстрациялық
құрал, дербес компьютер, білім жетілдіру құралы.
Оқытушы жұмысы практикада оқушы білімін бағалау үшін алатын тақырыптық
тестерден көрінеді. Тест көзі мультимедиа компакт-дискілер немесе интернет
желісі болуы мүмкін. Бұдан басқа да, тест генераторлары деп аталатын
тестілеуші бағдарламалар құруға болатын арнайы компьютер бағдарламалары,
қосымшалар)бар. Бұл жағдайда оқытушы тестің сұрақтарын және формасын
өздігінен таңдап алады
Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар оқу материалдарын иллюстрация
жасау кезінде (мысалы, анимациялы слайд фильмдер) қолданылады. Бұл оқу
үрдісін қозғалыс бейнелеуге мүмкіндік береді. Компьютердің көмегімен
дыбыстық кино бейнефрагменттерді де демонстрация жасауға болады.
Қазіргі заманғы ақпараттық технологияды пайдалану өз білімін
көтерутиімдлігін де арттырады. Бұл бірінші кезекте сандық, түрде жазылған
ақпараттарды пайдалану кезінде қажетті мәліметтерді оңай табуға мүмкіндік
береді. Қазіргі кезде көптеген әлемге танымал энциклопедиялар, сөздіктер
электронды түрге айналдырылған.
Бірақ, практика көрсеткендей, компьютер толыққанды оқу құралына әлі
айнала қойған жоқ. Бұл көптеген дербес жагдайларға байланысты:
Уақытша. Мектеп бағдарламасындағы әрбір пәннің өз ұйымдастырушылық -
әдістемелік және мазмұндық ерекшеліктері болады, соған орай оған ақпараттық
технологияны енгізу көзін таңдай алу керек.
Техникалық. Дербес компьютерлердін техникалық сипаттамасы әрқилы.
Сондықтан өзімізге қажет қосымша құрылғыларды таңдай білуіміз керек.
Ұйымдастырушылық. Пәнді оқыту үрдісіне ақпараттық технологияларды
енгізу барысында бағдарламалық жабдықтарды баптау және құрылғыларды жөндеу
сұрағы тұрады. Сондықтан білікті көмекші қажет.
Осы шарттарды орындаған жағдайда қазіргі ақпараттық технологиялар әсер
етуші дидактикалық құралдар болмақ. Оқу үрдісінде компьютерлік техниканы
қолданудағы қиыншылықтар көбіне оқытушының дербес компьютерді
дидактикалык, құрал ретінде қабылдауына дайын екендігіне байланысты.
Қазіргі кезде компьютердің көмегімен тек белгілі бір аудиторияларда
ғана емес, сонымен бірге қашықтан оқыту үрдісі де дамып келе жатыр. Ол үшін
Интернет және оған қосылған компьютер керек. Қашықтан оқыту кезінде
тапсырманы жене онымен бірге ұсынылған оқулықтарды қарап отырып білім
алғысы келетін адам өзі ізденіп, жауаптарын салып жібереді немесе бірлескен
тeлeкoнфepeнциялapғa қатысады Оқытудың бұл түрі анағұрлым арзан, әрі
қалаған уақытында оқуыңа, тапсырмаларды орындауыңа мүмкіндк береді.
2.2. Жаңа педагогикалық технологиялар
Педагогикалық технология түсінігі педагогикалық ғылымға ондаған
жылдар бұрын жол ашты. Өйткені педагогикада гуманитарлық ғылым ретінде
Я.А.Каменский және ежелгі дәуірдің педагогикасынан бастап қалыптасқан
тәрбиелеу мен оқьпудың әдістерін дидактикалық анықтауы үйреншікті және
түсінікті болды. Уақыт өте бұл техника жағымды, бірақ өсіп келе жатқан
ұрпаққа білім беруде шешуші фактор емес екенін,
оны ұстаздың орнына емес, керекті жерде қолдану қажет деген түсінік пайда
болды. Техниканың оқу үрдісіне енуі мен Батыста білім алудың технологиясы
жайлы сөз болды және оны техникалық оқу құралдарымен байланыстырылды.
Ресейде білім алу технологиясы түсінігін педагогикалық технология
терминіне дейін кеңейтті: Технология сөзі (гректің - өнер, ғылым, деген
мағынасын білдірді) шығармашылық үрдістерді өткізу әдістері мен амалдары
туралы білімнің жиынтығы. Бұл білімдердің жиынтығын жүйе ретінде түсініп
көптеген авторлар жұмыстарында оқу үрдісінің технологиясы туралы айтады.
Бүгінгі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық(оқыту)
технология ұғымы терең тамыр жайды. Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен
пайдалануда әртүрлілік басым.
Технология - өңдірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері
жайлы білім жиынтығы,- деп шетел сөздерінің қысқаша сөздігінде анықтама
берілген. Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін
пайдаланылатын барлық дара, инструменталдық және методологиялық және
құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді (Кларин М.В.).
Технология - оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін
ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан
- жақты ойластырылған үлгісі (Монахов В.М.).
Fылымға технология – диалектикалық жүйенің процессуалды бөлiгi
(ЧошановМ.).
• Педагогикалық технология - практикада іске асырылатын педагогикалық
жүйенің жобасы (Беспалько Б.П.).
• Педагогикалық технология дегеніміз жоспарланған оқыту нәтижесіне жету
процесінің сипаттамасы (И.П.Волков).
• Педагогикалық технология дегеніміз оқу процесін іске асырудың мазмұндьrқ
техникасы (В.П. Беспалько).
• Педагогикалық технология - оқыту процесін өткізудегі, ұйымдастырудағы,
жоспарлаудағы мұғалім мен оқушы үшін жағдай жасап, бірлескен педагогикалық
қызметінің барлық бүге-шүгесі ойластырылған үлгісі - моделі (В.М.Монахов).
• Педагогикалық технология - оқытудың, тәрбие құралдарының арнайы жиынын,
әдісін, тәсілін, айласын анықтайтын психологиялық - педагогикалық нұсқаулар
бірлестігі, ол педагогикалық процесті ұйымдастырудың әдістемелік құралы
(Б.Т.Лихачев).
• Педагогикалық технология - оқыту процесін ұйымдастыру ұйытқыларының
тәуелді бірліктегі қызметінің нақты, мазмұндық көрінісі.
Педагогикалық технология оқытудың тиімді жолдарын зерттеуші ілім
ретінде оқытуда қолданылатын қағидалар, реттеушілер, әдістер жүйeci
peтінде, нақты оқыту процесі ретінде қызмет етеді. Оның үш деңгейі бар:
1) Жалпы дидактикалық деңгей (мaқcaттap, мазмұн, оқытудың құралдары мен
әдістер жиынтығы, субъекті мен объекті қызметінің алгоритмі);
2) Пәндік деңгей (белгілі бір пән, сынып, мұғалімнің оқьпу мазмұнын іске
асырудың әдістері мен құралдары жиыны ретінде түсініледі);
3) Модульдік (жергілікті) деңгей.
Педагогикалық психологияның берері көп: бірінші - әр шәкірт оқу
еңбегіне жұмылдыlрылады, әрқайсысына лайықталған әр деңгейдегі
тапсырмалар жүйесі бар және оған жеке дайындығына бөлінген уақыт
бар, екінші - әр шәкірттің ілгерілеуіне жол ашыладьr, еркін өз пікірін айта
алуына, өзара көмек көрсетілуіне жағдай туғызылады, үшінші -
оқушының білім деңгейі бағаланатын кесте толтырылып отырады, күнбе-күнгі
бақылауға алынады. Жеке оқушымен әр деңгейлікті тапсырмалармен еңбек ету
оның білімі мен біліктілігін, дағдысы іскерлігін шыңдайды, әрі қарай білім
мазмұнын ірі блоктармен жинақ логикалы байланыста білім алуға машықтанады.
Осылайша пайымдауы, пікірі, өз көзқарасы бар жеке тұлға қалыптасады.
Осындай әр оқушыға ыңғайланып жасалынған деңгейлік тапсырмаларды
нәтижесінде өзіне деген сенімділік пайда болып, сабақта белсендік артады.
Педагогтік технологиялардың үш түрлі сипатының құрылым жүйесі бар.
Олар:
Ғылымилығы. Оқу жоспарындағы пәндердің ғылыми негіздерінің мұраты,
мақсаты, мазмұны, әдіс-тәсіл, амал жолдары, құралы. Педагогикалық
үрдістердің жобасы.
Үрдісті сипаттық. Әр пәннің сабақтың типіне орай блоктік жүйесінің
алгоритмі, тапсырмаларды нәтижеге бағдарлайтын мақсаты, мазмұны, әдістері,
құралдары, тәсілдері, амалы, жолы.
Үрдісті-әрекеттестік. Педагогтік әдіснаманың, құралының жеке тұлғалық
белгілерді дамыту бағытындағы атқарылатын ойлау әрекеті.
Біздер педагогикалық технологиялардың ғылым ретінде қалыптасуына
осындай сапалық іс-шараларды қарастырдық. Мұнда оқытудың ең ұтымды түрлері
зерделеніп, ой елегінен өтіп, ұста нұсқаушылық, ұйымдастырушылық, тапқырлық
тәсілдеріне cүйеніп отыру дағдыға айналды. Оқыту жүйесі үнемі үзіліссіздік,
сабақтас қағидаларға негізделіп, ірі-ірі блоктардың басын қосып, тұтасть
толық, кең аукымда тәртіппен қабылдауына мүмкіңдіктер жасады.
Жалпы педагогтік. Белгілі бір оқыту шешімінің білім меңгеру
үрдісіңдегі тұтастық заңдылығын caқтayғa ыңғайлануы. Бұны оқыту жүйесі
дейміз. Осында басқарудың, оқытудың мұраты, мақсаты, міндеті, мазмұны,
құралы, әдісі, амалы, жолы айқындалады.
Жеке әдістемелік. Жекелеген пәндердің белгілі бір нысананың толық
қабылдануының мақсаты, міңдеті, мазмұны, әдіс-құралы, тәсілі, амал жолы.
Бөліктік (пішін) деңгейі. Әр технология педагогтік үрдістің түрлерін
айқыңдады, ұғымдар қалыптастырады, оны терендетуге бағыттайды. Әсіресе,
сабақтың типін жүзеге асыру үшін атқарылатын жұмыстардың үлгісі, пішіні,
құрылысы құрастырылады. Мұның бәрі дерлік әр оқушының қабілетіне сәйкес
құрылған тапсырмалардың орындалуы нәтижесінде білік пен өзінің жиған ілімін
бақылауға алып, өнімді оқу еңбегін ұйымдастыруына ықпалын тигізеді., күнбе-
күнгі бақылауға алынады. Жеке оқушымен әр деңгейліктегі тапсырмалармен
еңбек ету оның білімі мен біліктілігін, дағдысы мен іскерлітіншындайды, әрі
қарай білім мазмүнын ірі блоктармен жинақтап логикалы байланыста білім
алуға машықтанады. Осылайша өз пайымдауы, пікірі, өз көзқарасы бар жеке
тұлға қвлыптасады. Осындай әр оқушыға ыңғайланып жасалынған деңгейлік
тапсырмалардың нәтижесінде өзіне деген сенімділік пайда болып, сабақта
белсенділігі артады.
Басқару ісіндегі және оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру үрдісіндегі
педагогикалық технологиялардың бәріне ортақ құрылым жүйесі мыналар:
Методологиялық талаптар:
1. Концептуалдық негізінің болуы. Қандай технология болса да философиялық
ғылыми тұжырымдарға негізделуі тиіс.
2. Жүйелілігі. Педагогикалық жүйенің барлық бөліктерінің логикалық
байланыста болуы шарт.
3. Басқаруға оңтайлығы. Диагностикалық болжау - жасауға, жоспарлауға,
нәтижені өндеу, өзгеріс енгізу мақсатында әдіс-тәсілдерді кезектеп
пайдалану мүмкіндігі болуы керек.
4. Тиімділігі. Білім беру стандартын канағаттандыруы тиіс.
5. Қайталауға жарамдылығы. Басқа ұжымда дәл осы күйде қолдануға
мүмкіндіктің болуы.
Педагогикалық технологияның даму көзі мен құрамдас бөліктері болып:
• әлеуметтік өзгеріс және педагогикалық жаңаша ойлау;
• педагогика, психология, қоғамдық ғылымдар;
• отандық, шетелдік тәжірибелер, ескі мен жаңа;
• этнопедагогика болып табылады;
Тұжырымдық негізі:
• оқытудың бүгінгі нарықтық қоғамға лайықты мазмұны (оқытудың мақсаты)
жалқы және жалпы. Оқу материалының нысанасы;
• үрдістік бөлігі - технологиялық үрдіс.
Негізінде, көптеген технологиялардың құрылым-жүйесінің заңдылығы
ретінде педагогикалық картаны құрастыру тиімді. Бұл - білімдi тұтас,
тараулардың ірі блоктарға жинақталып, олардың бір-бірімен логикалық
байланыста больm келуінің кепілі.
Әр педагогтік технология белгілі бір тәжірибе жинақтау ұтысында ғылыми
тұжырымдардың тірек ұғымдарының қосындысын анықтайды. Пәндердің өзіндік
ғылыми негіздері бар. Педагогикалық тұжырымдардың өзі мынандай
жіктемелерден, құрамдардан тұрады:
- ғылыми негізі технологияның озық төжірибе қатарына қосылған ғылыми
жүйесін меңгеруге бағыттайды. Мұнда оқытудың біліми, ғылыми үндестігі
қатарынан дамытылады;
- жүйелілік. Педагогикалық технология жүйесінің барлық белгілерін қамту
көзделеді:
1. Парасат, бағам үрдісі, оның кіші құрамдарының ішінара байланысы,
тұтастық қағидасы. Алдымен макродидактикалық, одан кейін микродидактикалық
жүйенің құрылымы.
2. Басқарымдық қуаты. Мақсаттылық мүмкіндікті қарастырады, оқу үрдісін
жоспарлауға, жобалауға, диагностика жүргізуге, әр түрлі әдіс-тәсіл, амал-
жол жүйесін үнемі қажетіне қарай құбылтып, өзгерістер енгізіп отыру
көзделеді.
3. Ұтымдылық қуаты. Монополия зандылығына, сұраным мүддесіне сай келіп,
өміршендігіне кепілдік беру оқытудың мемлекеттік қалып-талаптарынан жоғары
басқыштарға, мәреге көтерілу жолдарын, барлық білім көздерінің (мектеп
жағдайында) адам өміріне жарауына бағамдалады.
4. Қайтарымдық қуаты. Бүгінгі танда мектеп өміріне педагогтік технологияның
қажеттілігі жайлы әңгіме қозғаудың артық екені даусыз. Өміріміздің бір
тынысы больm кеткен педагогикалық технологиялардың oқыту үрдісіндегі
жүйесі: мақсат, мазмұн, әдіс-тәсіл, амал-жол екенін ұмытпаған жөн.
Педагогикалық технологиялардың ғылыми негізі нысана мен тұлғалық ділді
дамытумен анықталады.
Даму ең негізгі, жетекші желінің ауқымында өрбиді, оны былай жіктеуге
болады:
- адам баласының ойлау қабілетін ширату, психологиялық қалпын анықтау,
тұқым қуалаушылық дәстүрін зерделу іс-әрекеттеріне ұмтылдырады;
- әлеуметтік-рухани жан дүниесінің маңыздылығын іріктеуге, ізгілікті жағын
дамытуға бағыттайды;
- өз-өзін дамытудағы психологиялық даралық сипатын аңғаруға ниеттендіреді;
- мұратты, іштей ойындағы мақсатты, т.б. көзге түсе бермейтін тұлғалық
сипатын айқындап отыруға ұмтылдьrрады(жалпы психология, ұлттық психология,
парапсихология).
Педагогикалық технология ұғымы - бұл тек технологиялық оқу құралдарын
дамьrrу немесе компыотерлеңдіру емес, білім беру үрдісінің факторларына
талдау, пайдаланылатын әдіс-тәсілдерді конструктірлеу, бағалау арқылы,
білім беру тиімділігін арттыратын ұстанымдар мен заңдылықтарды зерттеу
деген тұжырымға тоқталамыз.
Жеке тұлға, яғни шығармашылыққа бейім дарынды тұлға қалыптастыру білім
мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы болып отыр. Кәсіпке
дайындау, мақсатты білім беру - тұлға дамуын жүзеге асыратын мәселелер.
Педагогикалық технология оқьпу мақсатына жетудің тиімді, нақты жолдарын
көрсетеді. Мақсатты айқындау, ол - сабаққа қойылатын жаңа талап, жаңалық
емес. Ал, мақсаттың нақты болуы, нәтижемен тікелей жұптасып жатуы
педагогикалық технологияның негізі түйіні. Педагогикалық технология
ерекшелігі оқу іс-әрекетін ұйымдастыру арқылы ойлау дағдыларын дамыта
отырып окушының өз бетімен мақсатқа жетуінде.
Зер сала қарасақ, білімгерлердің білімді меңгеру деңгейі талдаудан
бастап, синтез, баға деңгейлерінде жоғарылай түседі. Егер білім түсінік
қолдану, берілген білімді ұғу, меңгеру, пайдалану дәрежесінде ғана болса,
өз оқушыларымыздан өндіріп аларымыз аз, яғни оқушы қызметі өнімсіз деңгейде
қалып қоймақ. Ал мақсатты анализ жасау деңгейінде білімгерлер да қойылған
мәселе төңірегінде ізденіс, талпыныс пайда болып, өз ойларын ортаға сала
отырып, өнімді қызмет ету деңгейіне көшу басталады. Сондықтан да
оқушылардың өнімсіз немесе өнімді деңгейлердегі қызметі тікелей оқу
үрдісінің ұйымдастырылуына, мақсатты нaқты aнықтayғa байланысты.
Оқушылардың білімді меңгеру деңгейлері В.П.Беспалько, Б.Блум
тұжырымдамасында келтірілген танымдық қызмет аймағымен анықталды.
Осылайша жіктелген білімді менгерудің төрт сатысы оқушылардың бастапқы
оқушы деңгейінен шығармашылық сатысына дейінгі жобасын айқын бейнелейді.
Бірінші сатыда (оқушы деңгейі) мақсат, шарт, әрекет мұғалім арқылы
анықталып, оқушы әрекеті негізінен қабылдау, тыңдау, ұғыну қызметімен
шектеледі.
Оқушы әрекеті екінші алгоритмдік сатыда мұғалімнің қойған мақсаты,
шарты негізінде ұқсас тапсырмаларды орындауда байқалады. Ал мақсат айқын,
шарт белгісіз болған жағдайда, оқушы өзі қойған шартына қарай өздері әрекет
жасап, өзі үшін жаңалық ашады, тапқырлық көрсетеді, яғни олар өз
еңбектерімен жаңа мәлімет алып, өнімді қызметке қолы жетеді. Өнімділік
деңгейдің ең жоғарғы шығармашылық сатысында мақсат нақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz