Психодиагностиканың қалыптасу тарихы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ІІ-БӨЛІМ. ПСИХОДИАГНОСТИКАНЫЊ ДАМУ ТАРИХЫ.
Тақырып 3. Психодиагностиканың қалыптасу тарихы.
3.1. Психодиагностика тарихы және ғылыми қалыптасуы.
3.2. Психодиагностиканың эксперименталды психология саласында құрылуы
(В.Вундт, Ф.Гальтон, Г.Эббингауз т.б.ењбектеріне шолу).
3.3. Психологиялық тесттілеудің шығуы.

Ғылыми диагностиканың қалыптасуы ең алдымен психологиялық
ғылымда эксперименттің, жаңа идеялардың пайда болуымен байланысты.
Психологиялық зерттеулер туралы ойлар ХІХ ғ. 30 жылдары жарыққа шықты. Ең
бірінші бұл туралы неміс зерттеушісі Вольф болды. Ол психометрия ұғымын
енгізді. Бірақ сол кездегі философтардың төккен қан мен тері ғасыр өткеннен
кейін ғана өз нәтижесін берді. Э.Вебер мен Г.Фехнердің психофизика бойынша
бастаған жұмыстарында, яғни психикалық көріністердің салыстыру туралы
ойлардың шындыққа енуі сол кездегі эксперименталды психологияның
ізденістеріндегі негізгі бағытты анықтап берді. Осы кездестірген
жайттардың ішіндегі қызықтысы, индивидтің айқындалуын зерттеп оқуда
оқымысты ғалымдар психологияға, физиологияға және медицинаға жақын
болғандар.
Ментальды хронометрияда маңызды бағдар көрсетуде еңбек сіңірген
Голланд ғалымы әрі физиологы Ф. Дондерс (1818-1889) болды. Ол бірнеше
реакция түрлерін бөліп көрсетті. А реакциясы – тәжірибе жасалынып жатқан
қандай нәрсе әсер ететінін және оған қалай жауап беру керек екенін біледі.
В реакциясы – зерттелуші әр әсерге әр түрлі жауап береді. С реакциясы –
барлық жасалғандардың ішінде тек қана біреуіне ғана жауап береді.
Бұл зерттеулер экспериментті зерттеулердің маңызды бір бөлігі ретінде
қарастырылды.
Ќазіргі заман психодиагностиканыњ тарихы ХІХ ѓасырдыњ І-ші
жартысынан басталады, яѓни сол уақыттан бастап, ењ алдымен психологиялыќ
білімніњ дамуыныњ клиникалыќ кезењі басталды. Б±л кезењ адам туралы
психологиялыќ эмпирикалыќ білімді талдауда жєне оны ќолдануда шешуші рольді
дєрігерлердіњ орындауымен сипатталады. Ал б±ѓан дейін м±нымен негізінен
философтар мен жазушылар ш±ѓылданѓан. Дєрігерлерді емделуі ќиын аурулар
жєне аурудыњ неден пайда болѓандыѓы туралы, сондай-аќ сол жылдары єлемніњ
дамыѓан елдерінде етек алѓан жан к‰йзелістерінен болатын аурулар жєне
невроз себептері ќатты ќызыќтырды.
Психиатр дєрігерлер Европа клиникаларында ауруѓа ж‰йелі т‰рде
баќылау ж‰ргізе бастайды жєне µз баќылау нєтижелерін талдап, жазып отырды.
Б±л уаќытта психодиагностика єдісініњ баќылау, с±рау, ќ±жаттарды талдау
сияќты єдістері ж‰зеге асады. Біраќ б±л жылдары психодиагностика т±тастай
толыќ ќ±рылды деп айта алмаймыз. ¤йткені, м±нда тек дєрігерлердіњ бір ауру
т‰рін ѓана баќылауы жєне бірдей єдіспен ќорытындылануы, олардыњ зерттеу
нєтижелері дєрігерлердіњ кµзќарастары, ой ќорытындылары бойынша ѓана
жасалады. Б±л кезењде психодиагностика єдістері тек сапалық жағынан ѓана
сипатталатынын кµрсетеді.
Психодиагностика єдістерінің сандыќ кµрсеткіштерін алу т‰рі ХІХ
ѓасырдың ІІ-ші жартысында ж‰зеге аса бастады. Осы жылдары атаќты неміс
психологы В.Вундтыњ жетекшілігімен єлемде алѓаш рет тєжірибелік лаборатория
ашылды. М±нда психодиагностикалау маќсаттарында єр т‰рлі ќ±ралдар мен
жабдыќтар ќолданыла бастады. Психологиялыќ жєне физикалыќ ќ±былыстыњ µзара
сандыќ байланысын кµрсететін “негізгі психофизикалыќ зањдылыќтыњ” ашылуы
сєйкес келіп, ол сандыќ психодиагностикада єдістерініњ тезірек ќалыптасуына
‰лес ќосты. Негізгі психофизикалыќ зањдылыќ психологиялыќ ќ±былыстарды
µлшеудіњ м‰мкіндіктерін ашты жєне б±л ашылу т‰йсікті µлшеуге арналѓан
шкаланыњ пайда болуына єкелді.
Осыѓан сєйкес ХІХ ѓасырдың соњына дейін психодиагностика
негізінен адамныњ т‰йсіну дєрежесін µлшеумен ѓана шектеліп отырды. Негізгі
психологиялыќ процестерге ќатысты адамныњ ќасиеттері мен жаѓдайын зерттеуге
арналѓан психодиагностика єдістерініњ т‰рлері ХІХ ѓасырдыњ соњы мен ХХ
ѓасырдыњ басында ќалыптасып дами бастады. Осы кезде µте белсенді т‰рде жєне
психолог мамандардыњ ќатысуынсыз “ыќтималдылыќ теориясы”, “математикалыќ
статистикалыќ бағалаулар” психодиагностиканыњ ѓылыми сандыќ єдістемелеріне
араласып кетті. Біраќ математикалыќ статистика єдісін психологиядан б±рын
математика, биология, экономика, медицина, т.б. ѓылымдар пайдаланып келді.
Ењ бірінші арнайы психометриялыќ мекеме Англияда аѓылшынныњ ±лы
психологы Гальтонныњ басшылыѓымен ќ±рылды. Ол 1814 жылы адам ќабілеті
кµрсеткішінің статистикалыќ мєліметтерін алуѓа арналѓан антропометрикалыќ
лаборатория ашты. ¤здерініњ ќабілетін аныќтау ‰шін осы лабораториялыќ
зерттеуге он мыњ шамасында адамдар келді.
Статистиканы психологияда ќолдануды ±сынѓан Гальтон еді. Ол
бірлесіп ж±мыс жасау ‰шін Пирсон, Фишер сияқты математик ѓалымдарды
шаќырды. Спирменніњ 1904 жылы “Объективті аныќталѓан жєне µлшенген жалпы
интеллект” деген ењбегі жарыќќа шыќты.
Г.Айзенг пен Р.Кеттел т±лѓалық ќасиеттерді зерттеу ‰шін
факторлыќ анализді пайдаланды. 1905-1907 жылдары француз ѓалымы А.Биненіњ
статистикаѓа негізделген интеллект тестісі жарыќќа шыќты. Ол француз ѓалымы
Т.Симонмен бірге осы тестті аяќтап, нәтижесінде µмірге Бине-Симон тестісі
келді.

Тақырып 4. Психодиагностиканың революцияға дейінгі дамуы.
4.1. ХХ ғасырда психодиагностиканың даму тарихы.
4.2. 50-60жылдарда психологиялық зерттеу әдістерін ұйымдастыру.
А.Н.Леоньтев, А.Р.Лурия, П.Я.Гальперин жұмыстары.
4.3. Психологиялық-педагогикалық диагностикаға Л.С.Выготскийдің қосқан
үлесі. Д.В.Элькониннің жеке адам тұлғасын зертеуге деген генетикалық
тәсілдері туралы.

Психологиялық диагностиканың дамуы – диагностиканың негізгі зерттеу
әдісінің шығу тегіменен ұштасады.
Бұл әдіс психологиядағы басқа әдістердің ішінде қаншалықты орын алады,
оның спецификалық мәнісі не?
Зерттеу әдісінде эксперименталды және эксперименталды емес болып
бөлінеді. Эксперименталды емес әдістің әр түрін бақылау, әңгімелесу, іс-
әрекеттің болғанын зерттейді.
Эксперименталды әдіс жағдайдың тууына қарай негізделеді, зерттеп отырған
фактордағы тіркеудің өзгерісін және онымен байланысты әрекетті, сонымен
қатар зерттеуші мен зерттелушінің қарқынды байланысын зерттейді.
Диагностикалық әдістер (тесттер) кейде эксперименталды әдістердің ішінен
қарастырылады. (Б.Г. Ананьев 1976.).
Психодиагностикалық әдістер өздеріне мынадай әрекет тест әдістерін
қамтиды. Олар: объективті, субъективті, проективті немесе құрылымдық.
Диагностикалық зерттеулер екі әдіс қолданылады. Ол – ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.