Психология пәні туралы ілім

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Психология пәні

Психологтя жануар мен адам жанының пайда боуы, даму және қалыптасу заңдылықтарды зерттейтін ғылым. Жан құбылстары бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен нәрселерінің мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Түйсік, елес, ой, сезім, тілек, қабілет, қызығу, мінез т. б . - осындай бейнелер түрінде көзімізге өз тәжірибемізден жақсы мәлім, тілімізде жиі қолданнатын сөздер. Бұлардың мән - мағынасы мен заңдылқтарын жантану дейтін ғылым арқылы танып - біліп, ұғынуға болады. Жантану(психология) термині гректің екі сөзінен тұрады. Оның біріншісі, «псюхе» қазақша ( жан) , екіншісі, «логос» (қазақшасы - сөз, ілім - білім) сөйтіп, бұл сөз «жан туралы ілім» дейтін түсінікті білдіреді. Бірақ психологияны қысқа түрде « жан туралы ілім» деп айта салмай, өз алдында крделі заңдылқтары бар, дербес тәжірибеге сүйенген ғылым деп ұғынуымыз қажет.

Адамның жан дүниесінің күрделі ағымын дұрыс аңғару үшін алдымен оларды белгілі жүйаеге топтастыруымыз керек. Кісінің жан сыры, яғни ғылым тілімен айтқанда, оның психикасы бір - бірімен тығыз байлансты үш отпқа бөлінеді. Олардың бірі - психикалық процестер, екінші бір тобы - психикалық кейіп немесе қалып, ал үшіншілері - кісінің жеке - дара қасиеттері немесе өзгешеліктері деп аталады.

Психиканы материялистік және идеалистік тұрғыдан түсіну.

Сонау ерте замандарда - ақ адам ( айнала қоршаған табиғаи, адамдар, әр алуан заттар) және затсыз, дерексіз (әр түрлі адамдар мен заттардың бейнелері, оларды еске алу, көңіл күйі) түсініксіз тілсім құбылстар болатындығына назар аударған. Бұл жұмбақ құбылстарды дұрыс түсінуге, олардың табиғаты мен пайда болу себептерін ашуға мүмкіндігі болған соң, адамдар оларды қоршаған ақиқаит дүниеге тәуелсіз, өз бетінше өмір сүретін деп санай бастады. Осылайша тән мен жан, материя мен психка болмыстардың бөлектігі жөніндегі тошылаулар пайда болады. Бұл тошылаулар принципті түрде кереғар, бірін - бірі жоққа шығаратын философиялық екі бағыт:

Материализым және идеализм болып қалыптасты .

Материализым мен идеализмнің арасында осыдан екі мың жылдан астам уақыт бұрын басталаған тартыс қазірде жүріп жатыр . бұл ретте мынаны естен шығармаған жөн, егер иеализмнің пйда болуын адамдардың білім дәрежесінің төмендігінен деп түсіндіруге болатын болса, ал оның күні бүгінге дейін сақталуы таптық қарама - қайшылқтардан, езуші таптың идеализмді өзінің билеп - төстеу жағыдайын негіздеуге және нығайтуға пайдалану тлпынысынан туады. Адамзат таризының бүкіл бойында идеализм кертартпалық, ескілік философиясы болып келеді және солай болып та отыр.

Психикалық құбылстарды идеалистік тұрғыдан түсінудің мәні психиканың материядан тыс, өз бетінше өмір сүретін болмыс ретінде қаралатындығында болып табылады. Психика - тәнсіз, татериялсыз негіздердің - « обсолютті рухтың», « идеяның» көрініс беруі, - дейді идеалистер. Тарихи жағдайларға байлансты идеализм өз ұсқынын өзгертеді, бүркемелене түседі, бірақ мәні өзгермей өз қалпында қалады.

Психиканы материалистік тұрғыдан түсінудің идеализмге қарама - қарсылығын психиканың материядан шығатын екінші кезекті құбылыс, ал материяның бірінші кезекті, субстрат, психиканың иесі ретінде қаралатындығында.

Материяның бірінші және психиканың екінші кезекті екендігін психиканың материяның дамуының белгілі бір кезеңінде ғана пайда болатындығымен нанмды дәлелдеуге болады. Жер бетінде психиканың ие тіршілік иелері пайда болғанға дейін жасы миллиардтаған жылдармен есептелетін өлі табиғат болған. Алғашқы тіршілік иелерінің өзі бұдан бірнеше миллиондаған жылдар бұрын ғана пайда болған.

«жер бетінде, - деп жазды В. И. Ленин, - ешқандай адам, жалпы айтқанда, тіпті, ешқандай жан иесі болмаған және болуы мүмкін де емес уақытта жердің осы қалпында бар болуы мүмкін де емес уақытта жердің осы қалпында бар болғанын жаратылыс тану ғылымы батыл қуаттап отыр. Организмді материя кейін жаралған нәрсе, - ой, сана, түсінік, - өте жоғары дәрежеде дамудың жемісі».

Материялистік ілім бойынша психика айрықша ұйымдасқан жоғары дәрежелі матнрия - мидың қасиеті ретінде ұғынылады. Ал психиканың шынында да ми қызыметінің нәрі, оның ерекше қасиеті екендігі жануарларға жасалған көптеген тәжірибелер және адмдарды клиникалық жағыдайда байқаумен дәледенуде. Мәселен, мидың белгілі бір зақымдалуы кезінде психика міндетті түрде өзгерске ұшырайды және оның мидың қай учаскесіне байлансты екенін анықтауға болады: егер мидің сол жақ сыңарының шүйделік бөлігіндегі қыртысы зақымдалса, адамның кеңістікте бағдар жасуы бұзылады, ал мидың самай бөлегі зақымдалғанда сөзді, музыка әуендерін қабылдау бұзылаоды. Осылай және басқа да көтеген мысалдар психиканың ми қызметімен бірлікте екенін көрсетеді.

Ми қызымеиінің даратылстық ғлыыми талдауы И. М Сеченев пен И. П Павловтың еңбектерінде берілген.

И. М Сеченев « ми рефлекстер» (1863 ) деген еңбегінің өзіндн -ақ, психикалық қызмет - рефлекторлық немесе бейнелендіргіш қабылеті бар қызмет деп жазған болатын. Ол психиканың рефлекторлық табиғатын аша келіп, адам миының рефлекстеріне үш буынның енетінін көрсетеді. Бірінші, бастапқы буын - сезім мүшелерінде сыртқы әсерден туған қозу. Екінші, орталық буын - мида өтетін қозу және тежелу процестер. Солардың негізінде психикалық құбылстар ( сезіну, елестеу, сезімдер және басқалар) пайда болады. Үшінші, соңғы буын - сыртқы қозғалстар және адамның әреукеттері. Осы буындардың барлығын өзара байлансты және бір біріне өзара себепкер.

Сеченев ұсынған қағидалардың маңызы аса зор: біріншіден, психикалық құбылстарға сыртқы әсердердің себепші жайы ашылад; екішіден, психика миқыртысында өтетін қозу мен тежелудің физолгиялық процесінің нәтижесі ретінде қаралады, үшішіден, психика сыртқы қозғыштарды және тұтас алғанда мінез - құлықты реттеуші ретінде қаралады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.