Психологиядан дәрістер жинағы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 89 бет
Таңдаулыға:

1. Лекция тезистері

1. Психологияның ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуы

1 Психология пәні мақсаты міндеттер

2. Психология ғылымының салалары

3. Қазақстандағы ұлттық психология оның ерекшеліктері

Психология психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының ) пайда болу, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғалым.

Психикалық құбылыстарды бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттарымен құбылыстарының мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Олар (түйсік, елес ой, сезім тілек қабілет қызығу, мінез әділет т. б. ) көпшілігімізге өз тәжірбиемізден жақсы мәлім, тілімізде жиі кездесетін ұғымдар. Психология ерте заманнан келе жатқан білім салаларының бірі. Оның дүниеге тұңғыш келген жері ежелгі Грекция . «Психология» теримі гректің екі сөзінен тұрады: оның біріншісі - «псюхе» (жан), екіншісі - «логос» (сөз, ілім) . Сөйтіп, бұл сөз «жан туралы ілім» деген ұғымды білдіреді.

Жан туралы ғылыми түсінік ежелгі гректерінің әмбебап ғылымы Арестотель (б. з. д. 384-322 ) есімімен байланысты. Екі жарыммың жылға созылған осынау кезеңінде психология басқа ғылымдарымен (философия, медицина, әдебиет, жаратылыстану т. б. ) аралас астарласа дамып келеді. ХІХ- ғасырдың екінші жартысынан былай қарай ғылымдар жан құбылыстарын ( түйсік, ес, ойлау, қиял т. б. эксперемент (тәжірбие) жүзінде әртүрлі құрал- жабдық аспаптарының көмегімен зерттей бастады. Осы кезден бастап психология өз алдына дербес отау тігін, тәжірбиелік ғылым ретінде дамыды. Ғывлымының осы саласына эксперементі тұңғыш енгізген, неміс ғұламасы В. Вундт (1832-1920) болды.

Психология ғылымының тарихы да біріне -бірі қарама қарсы жоғарыда аталған екі бағыттың үздіксіз ой-пікір тартысына толы. Мысалы, ертедегі грек ойшылдарының

Психологиялық құбылыстарының топтастырылуы

бірі Демокрит (б. э. д. 460-370) сол кездің өзінде ақ жанды (психика) оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп түсіндірді. Ол жанның мәнгі еместігін, оның өсіп, өшіп отырғандығын айтып, материалистік тұжырым жасады. Сол заманның екінші бір ойшылы, иедялистік Платон (427-347) керісінше «жан мәнгі өлмейді, өшпейді», деп тұжырымдады.

Психикалық әрекетті ослайша екі түрлі көз қарас тұрғысынан түсіну, қоғам дамуының кейінгі кезеңдеріндек әсіресе орта ғасырларп заманынан бермен қарай кең өріс ала бастады. Шығыстың ұлы ойшылы Әбу насыр әл-Фараби (870-950) дүние материядан құралады, ол жойылмайды бір түрден екінші түрге көшіп өзгере береді. Жан денеден бұрын өмір сүрмейді, бір денеден екінші бір денеге барып орналаса да алмайды деп матералистік тұрғыдан дұрыс пайымдаса, батыс ойшылы Фома Аквинский (1225-1274) жанның мәңгі өлмейтіндігі, оның денеден бөлек өмір сүретіндігі жайлы пікірлерді ары қарай дамытып, осы көзқарастың кең өріс алуына мүмкіндік береді.

Психологиялық ғылыми білімдердің тарихы екі кезеңге бөлінеді. Оның біріншісі- шамамен 2500 жылға созылған, көш басы Аристотельден жан дүниесі жайлы психология басқа ғылымдармен, әсіресе, философиямен қосақтаса дамып келеді. Оның екінші тарихы 1879 жылдан басталады. Осы жылы неміс ғалымы В. Вундт (1832-1920) Лейпцигте тұңғыш лобаратория ұйымдастырып, мұның дербес эксперементтік ғалым болуына себепкер болды.

Психологиялық әрекетті ғалымдар бейнелеу теориясы негізінде түсіндірді. Бұл теория бойынша сыртқы дүние біздің сезімде мида түйсік, қабылдау, елестеу, ой-сезім түрінде бейнеленеді. Бұлардың бәрінде кейбір сөзбен адамның санасы немесе психикасы деп айтады. Мидағы бейне, образ сол бейнеленген зат пен құбылысқа дәл келеді. Бейнелеу процесі әр адамның өмір тәжірбиесіне, жол мөлшеріне, білім деңгейіне, мақсат мүддесіне, наным сеніміне орай өзіндік ерекшеліктерге толы болады.

Неограникалық материяның (өлі табиғат) өзінде де түрлі нәрселер сәуленеді. Мәселен, заттың айнадағы сәулесінен біз оның суретін көреміз. Ал егер затты алып кетсек, оның суретінің де айна бетінен жоғалып кететіні мәлім. Психикалық бейнеде осы іспестес, яғни сыртқы орта әсер етпейінше мида ешқандай психикалық құбылыс пайда болмайды. Айна бетіндегі бейне де адам миындағы бейне де «бейнелеу» деген бір сөзбен аталғанымен бұл екеуінің арасындағы айырмашылық жер мен көктей. Айна бетіндегі сәуле «жансыз» сәуле болып табылады. Ал адам миындағы болатын бейнелеу процесінің айна бетіндегі сәуледен бір ерекшілігі - соңғы бейне өте күрделі, ол жүйке процестерінің жұмысынан туады. Мидағы бейненің екінші бір ерекшілігі - сөздің жәрдемімен бенеленуі. Бейнелеудің осы түрі ұзақ уақыт тарихи дамуының нәтижесінде адамдардың еңбек ету қызметінің негізінде пайда болған.

Айналадағы заттар мен құбылыстарының адам миында бейнелеуі жануарлардан бөлек, өзгеше жолмен, белсенді түрде сөздің көмегімен жүзеге асады. . Адам қоғамдық - әлеуметтік өмірдің жемісі болғандықтан, оның бейнелеуі ұғым, пікір, ой қортындысы түрінде көрінеді. Ол белсенді әрекеттену негіінде, әр түрлі обектілерімен қатынас жасап өзі солардың бейнелеуіне мүмкіндік туғызады. Бейнелеу - заттың миға әсер етуінен ғана болатын бір жақты процесс емес, субьект (адам) пен обьектінің (сыртқы орта) өзара байланысының нәтижесі. Адам сыртқы ортаның тигізген әсерін, шама- шарқынша өңдеп саналы түрде бейнелейді. Бейнелеу ми қабаты жықпылдарында адамның жас мөлшері, білім, дағды, икемі, тәжірбиесіне орай түрлі деңгейде көрініп отырады.

Бейнелеу формаларының шығуына құрамында белоктық заттары бар тіршіліктің пайда болуы шешуші роль атқарады. Тітіркенушілік, яғни тірі организмнің сыртқы әсерге жауап бере алу қабілеті, жүйке жүйесі күрделі сипат алған сайын организмнің сыртқы ортамен байланысында елеулі орын ала бастайды. Мәселен, балықтардың миы өте мардымсыз болса, сүтпен қоректенушілердің миы бұған қарағанда жақсы дамыған. Жануарлар миының алдынғы жағы (маңдай бөлігі) өскен сайын олардың сыртқы ортамен байланысының дәрежесі, яғни бейнелеу мүмкіншілігі де арта түседі.

Бейнелеу теориясының мәнін басқаша түсінетіндер де кездеседі. Неміс ғалымы Г. Гельмгольц (1821-1894) «Мидағы бейнелердің сыртқы дүние заттарымен ешқандай ұқсастығы жоқ, бұлар - заттың бейнесі емес, оның символы», - дейді. Бұл теория біздің сезім мүшелеріміздің көрсеткеніне сенбеушілік туғызады, обьективтік дүниені жоққа шығарады. Заттың бейнесі бір басқада шарттың таңба - символ бір басқа. Бейне « кескінделетін» сыртқы заттың обьективтік болуын қажет етеді, ал «таңба» мен «символ» оны турадан- тура жоққа шығарады.

Адам санасының табиғатын осылайша түсіндіретіндерді ғалымда тұпайы матералистер дейді. Мәселен, ХІХ ғасырда өмір сүрген немістің кейбір оқымыстылары (Молешотт, Бюхнер, Фохт) : « бауыр өтті өзінен өқалай бөліп шығарса, ми да ойды солай бөліп шығарады» деп адамның сана сезімімен, ойлау процесін ми шығаратын заттың ерекше бір түрі деп түсіндіреді. Бұл өте тұрпайы түсінік. Шынында сана сол материяның өзі болса, бұдан материя мен сана арасындағы айырмашылық жойылады да, бұл екеуі бірдей болып шығады. Ғылыми түсінік бойынша, психика, сана зат емес, оны көругеде суретін түсіріп алуғада болмайды. Сана сыртқы дүние заттарымен құбылыстарының мидағы бейнесі. Ол материалдық бейне емес, идеялдық бейне. Сана шындықтың жай суреті, оның жансыз көшірмесі емес, адамның басында, жүйке жүйесінде жасалып жататын шындықтың күрделі бейнесі.

Жан қуаттарының күрделі ағымын аңғару үшін алдымен оларды белгілі топтарға жіктеуіміз керек. Мұны жан қуаттарының топтастырылуы деп атайды. Бұл топтастыру бойынша, психика бір-бірімен тығыз байланысты үш топқа бөлінеді. Олардың бірі психикалық процестер деп аталса, екіншілері психикалық қалып, үшіншілері психикалық қасиеттер дер аталынады. Жан қуаттарының кейбірі (түйсік, қабылдау, елестету, т. б. ) сыртқы дүние заттарымен құбылыстарын тікелей танып білуде, енді біреулері (ойлау, қиял т. б. ) бұлардың арасындағы күрделі байланыстарды, дәнекерлі қатынастарды, өзгерістерді тереңдей бойлап білуде ерекше орын алады. Адамның сыртқы дүниемен (обективтік шындықпен) үздіксіз қатынастағы белсенді байланысында оның сезім, ерік процестері шешуші қызмет атқарады.

Психикалық кейіп ( немесе қалып) түрлі көңіл күйінің ( шабыт, зәрігу, үрейлену, абыржу, сергектік, белсенділік т. б. ) тұрақты компоненттері. Жан қуаттарының осы екінші тобы ғылымда әліде, болса толық зерттелінбеген.

Психикалық қасиеттер - бір адамды екіеші бір адамнан ажыратуға негіз болатын ең маңызды, ең тұрлаулы ерекшеліктер. Бұған әрбір адамның мінезі мен темпераменті, қабілеті мен дүние танымы, сенімі мен талғамы, туғызуы жатады. Психикалық қасиеттердің қалыптасуына адамның өскен ортасымен қатар, оның кейбір таптық, ұлттық, жас өзгешілік, мамандық ерекшеліктеріде бірсыдырғы орын алады.

Психикалық процестер - сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының мидағы түрлі бейнелері. Бұлардың түрлері көп. Аспан жұлдыздар жымыңдап бір өшіп бір жанып тұр. Оқтын-оқтың самал желдің ақырын ғана толқып өскен лебі денеге тиеді, шөп сыбдыры баяу ғана құлаққа шалынады, жас жусанның иісі мұрын жарып тұр. Көлде әлсін-әлі құрбақа бақылайды. Осындайларды адам түйсік, қабылдау деп аталатын процестері арқылы сезінеді. Түйсікте сыртқы дүние заттарымен құбылыстарының толып жатқан жеке саналары сәуленетін болса, қабылдауда, олар тұтастай біріккен сапаларымен бейнеленеді.

Ғылымның тыңанан бір жаңалық ашуы, инженердің машина ойлап шығаруы, оқушының шығарма жазуы т. б. үлкен қиялды қажет етеді. Бұрын қолданылған нәрселерді қайтадан өңдеп образ жасауда көрінетін психикалық процес қиял деп аталады. Алдымызда тұрған мәселені шешу заттардың себеп- салдар байланыстарын көрсету, болмысты жалпылай және жанама түрде тану- ойлау процесінің арқасында болып отырады. Сөйлеумен тығыз байланысты ойлау адам танымның ең жоғарғы түрі. Біз айналадағы нәрселерге толғаусыз қарамаймыз. Ісіміз оңға басса, көңіліміз толып, оған қатты қуанамыз, жаман нәрсені көрсек ренжиміз, әділетсіз іске ашу білдіреміз. Қуаныш қайғы ұнату, ұнатпауц, уайым, масаттау, достық, жолдастық адалдық шыншылдық т. б. адамның сан алуан сезімдерімен эмоцияларын бейнелейтін атаулар.

Жан қуаттарының ішінен зейін ерекше орын алады. Зейін санамыздың барлық жақтарының (қабылдау, елес, ойлау, қиял. т. б. ) белгілі обьектіге бағытталып, шоғырлануы. Зейін жан қуаттарының қай қайсына болса да дәнекер болады, оны күшейте де, әлсірете де алады, ерік процесі де онсыз пәрменсіз болады.

Белгілі жоспар бойынша жүйелі түрде біраз уақыт бойына зерттелуші адамның психикалық ерекшеліктерін қадағалауды байқау әдісі деп атайды. Байқау, әдетте, табиғи жағдайда, зерттелінуші адамның зеттелушінің мимикасын сөз реакцияларын түрлі қозғалыстарын мінез -құлқын жалпы әрекетін байқауға болады. Сондай-ақ адамның ерік күші, сезім ерекшеліктері темпераменттері де байқау әдісі арқылы ажыратылады. Мысалы, мектептегі оқушының ойлау және сөйлеу ерекшеліктерін зерттеу керек болса, ол үшін зерттеуші оқушының әрбір сабақ үстіндегі жеке сөздерін сөйлемдерін стенографиялап, күрделікке түсіреді, кейін оны тиянақты түрде талдайды да тиісті қорытынды шығарады.

Ғылыми зерттеу жұмыстарының түрлі ерекшеліктеріне қарай байқау әдісіне кейде аспаптар да қолданылады. Мәселен зеттелетін обьектіні суретке түсу үшін фотаапараттар, зерттелінуші адамның сөз тіркестерін жазып алып, кейін оны пластинка бойынша қайтадан жаңғырту үшін магнитофон т. б. пайдаланылады.

Байқау әдісінің нәтижелі болып шығуы үшін қолданылатын қажетті кейбір шарттар:

Байқаудың ұзақ уақыт бойына жүргізілуін және бір фактінің өзі бірнеше рет қайталанып зерттелуін қамтамасыз ету :
Зерттелетін обьектіні айқын белгілеу және байқаудық мақсатын түсіне білу қажет. Мысалы, байқау обьектісі ретінде сабаққа нашар студентті алатын болсақ, мақсатымыз- оның сабақ дайындау кезеңіндегі ой жұмысының кейбір ерекшіліктерін білу:
Байқалған фактілерді сол сәтте жазып отыру, зерттелінушінің сөз реакцияларының стенографиялау: кейін оған мұқиятталдау жасау; басты фактілерді іріктеп алу- осы әдіске қойылатын негізгі талаптардың бірі.

Байқау әдісіне қарағанда жан қуаттарынын эксперементтік жолмен зерттеудің біраз артықшылығы бар. И. П. Павлов: «Байқау табиғаттың ұсынғанын жинайды, ал тәжірбие табиғаттан өзін тілегенін алады» - деп тегін айтпаған. Тәрбие жасауда зерттеуші өзіне қажетті жан қуаттарының көлденеңнен кез болуын күтіп түрмай, сол процестің тууына өзі жағдай жасайды. Психологияда тәрбие лабораториялық және табиғи болып екіге бөлінеді. Енді бұларға жеке -жеке тоқталып өтейік.

ХІХ ғасырдың ортасынан бастап, жеке психологиялық процестердің зеттеу үшін тәжірбие кең түрде қолданыла бастады. Неміс ғалымы В. Вундт (1832-1920) психологияны тәжірбиелік жолмен зерттеудің негізін салды, тұңғыш рет лаборатория ашты (1879) . Психологтар алғаш рет көру, есту иіс түйсіктерін зерттеу үшін тәжірбиені пайдаланды. Сексенінші жылдары ес құбылыстарын зерттеу лабораторияда тұңғыш жүргізіле бастайды. Арнаулы әдістер қолдану арқылы жаттап алудыңм тездігімен дәлдігі, ұмытудың жылдамдығы т. б. өлшеніледі. Осы психологы Н. Ланге (1858-1921) экперемент әдісімен зейін мен қабылдауға зерттеу жүргізді. Тоқсаныншы жылдарда француз психологы А. Бине (1857-1911) алғаш рет ойлау процесіне тәжірбие жасады. Осы зерттелудің нәтижелері психологтардың І-ші дүние жүзілік конгресінде ІІ(Париж, 1889) талқыланды. ХХ ғасырдың басында психология ғылымының қарамағында ондаған лабораториялар болды. Осындай жақсы жабдықталған психологиялық лабораториялардың бірін ХХ ғасырдың басында орыс психологы Г. И. Челпанов (1862-1936) ұйымдастырды.

Тәжірбие жүргізу үшін арнаулы лабораториялық мекемелер қажет болатынын айттық. Енді кейбір қарапайым аспаптардың атымен таныстырайық. Мысалы, психикалық процестердің пайда болу щапшаңдығын өлшеу үшін -хроноскоп, тері түйсігінің сезгіштігін байқау үшін - эстезиометр, зейннің көлемін анықтау үшін- тахистоскоп, есітуді өлшеу үшін - аудиометр, денедегі бұлшық еттердің жұмысын тіркеп отыру үшін -эргографты пайдаланады.

Психологияда бұл айтылғандардан басқа әдістер бар. Оларды қосалқы әдістер деп атайды. Осындай қосалқы әдістердің қатарына адамның іс-әрекетінің нәтижесінде талдау (яғни түрлі күнделікті, естелік, хаттар, шығарма, мазмұндама, диктант, сын жұмыстары, түрлі формадағы творчествалық жұмыстарды талдау), өмірбаян (яғни зеттелушінің туған күніне бастап есейген шағына дейінгі даму жолын зерттеу, оның өмірбаян, естелік, мінездемелерін талдау), анкета (жазбаша) әдістері жатады. Мәселен, анкеттік әдіс арқылы кісі күні бұрын бланкіге жазылып қойылған сұрақтарға жазбаша жауап қайырады. Әлеуметтік психологияда жиі қолданылатын зерттеу әдістерінің бірі - сұқбат. Математика қазіргі кезде көптеген ғылымдардың зерттеу әдістеріне кеңінен еніп отыр. Психологияда мұны алғаш қолданған ағылшын психологы Ч. Спирмен (1904) . Осы әдіспен адам интеллектісін (ақыл -ой), оның музикалық, математикалық қимыл қозғалыс т. б. қабілеттерінің белгілі шамасын белгілеуге болады. Мәселен, осы әдісті психологтар адамның жоғары жүйке қызметі қасиеттерінің құрлымын (Б. М. Теплов, В. Д. Небылицын) зерттеуде пайдаланды. Тест арқылы бала өз жасынан қарағанда дұрыс дамымаған ба, не оның дамуында өз кезеңінен ауытқушылық (жоғары төмен) бар ма деген, сауалдапрға жауап алынады. Тесті толық орындауы мүмкін болмайтындай етіп іріктеу қажет. Тапсырма жас мөлшері біркелкі балаларға (кемінде 200) бірдей беріледі де, мұдағы жауаптардың орта ( барлық бала бойынша ортақ балл) есебі шығарылады. Осы орта есеп жас мөлшерлік норма болып есептелінеді. Тест тапсырмаларын тексеру, жас мөлшерлік норма белгілеу тесті стандарттау деп аталады. Мұндай тестке кейін ешқандай өзгеріс анықтауға арналған тесттерді интелектік тестер дейді. Мұнда әртүрлі ақыл ой әрекетін қолдануды талап ететін, зеттелінушілерге бұрынан таныс емес тапсырмалар болады.

Психология сан саналы ғылым. Қазіргіде оның жуық саласы бар. Қай саласы болса да, күнделікті өмірімізге қызмет етеді. Оларды тудырған қоғамның нақтылы талап - тілектері, өмірімізде болып жатқан ғылыми техникалық экономикалық прогрестің әсері. Осы ғылымның кейбір салалары еңбек, яғни нақты іс-әрекет үстінде адам санасы қалайша дамып отырғандығын зерттейді. Осы тұрғыдан жантану ғылымы - педагогикалық медициналық әскери инженерлік т. б. болып, бірнеше салаларға бөлінеді. Мәселен педагогикалық психология оқу, тәрбие істерінің оқушы санасына қалайша әсер ететіндігін зерттейді. Психология педагогикалық медициналық әскери инженерлік т. б. болып бірнеше салаларға бөлінеді. Мәселен, педагогикалық психология оқу тәрбие істерінің оқушы санасына қалайша әсер ететіндігін зерттейді. Оқу материалының мазмұны мен көлемін анықтау, балалардың жас мөлшеріне лайықты оқулықтармен бағдарламалар құрастыру - кейбір оқушылардың екінші жылға қалу, мектептен шығу кету себептері, тәрбиеленуі қиын балалармен жұмыс істеудің жолдары, жыныс тәрбиесі, бағдарламалап оқыту (алдын ала жасалынылған үлгіге қарап оқыту әдісін ұтымды етіп ұйымдастыру), педагогикалық психология зерттейтін ғылыми мәселелердің бір тобы. Медициналық психология дәрігермен науқастың арасындағы қатынасты олардың мінез - құлқының түрлі көрністерін зерттейді. Ол өз тарапынан нейропсихология, психоформалогия, психотерапия, психопрофилактика, психогигиена дейтін салаларға бөлінеді. Адам мен техниканың қарым қатынасынан туындайтын психологиялық мәселелерді инженерлік психология зерттейді. Бұл соңғы кездерде кең өріс алған ғылыми келешегі мол жантану салаларының бірі.

Инженерлік психологияның негізі проблемаларына операторларды кәсіптік тұрғыдан таңдап алу, оларды үйрету және жаттықтыру, тиісті информациялық модельдер мен басқару орынрдарын жобалау, операторлардың хал-күйін (шаршау, болдыру т. б. ) анықтау, техникалық эстетика мен эргономиканың, ЭВМ-нің алгоритмдеріне қойылатын талаптарды тұжырымдау, түрі агрегатты басқарудағы адамның дара психологиялық өзгешіліктерін, оның ерік сезім сферасын, интелект деңгейін зерттеу т. б. жатады.

Психологиялық ғылымының келесі бір топқа енуіне даму принципі басты негіз болды. Бұларға мектепке дейінгі бала, жас-өспірім, балаңщ, кемел, егде жастағылар психологиясы жатады, ал арнаулы психология психикасы кеміс адамдардың түрлі жақтарын зерттейді. Салыстырмалы психологияға зоопсихология, этнология дейтін салалар кіреді. Мәселен, балалар психологиясы қоғамдық жағдай мен биологиялық факторлардың баланың дүниеге келгенен кейінге дейін психикалық дамуына тигізетін әсерілерді зерттейді. Салыстырмалы психология жануарлар психикасымен ұқсастықтары мен айырмашылықтарын қарастырады. Қоғамның, ұжымының жеке адамдарға тигізетін ықпалын зеттеу ісімен психологияның әлеуметтік (қоғамдық) деп аталатын саласы айналысады.

Әлеументтік психологиялық ой-пікірлердің даму тарихы екі кезеңге бөлінеді. Мұның біріншісі шамамен 2400 жылдай уақытқа созылып, көш басшы Аристотельден (348-322) басталатын ілкі тарих) . Аристотель өзінің

«Жан туралы трактатында» жан тәнінің өмір сүру формасы екендігін, мұның өзі ес, қиял, ойлау, эмоция секілді процестерге бөлінетіндігін айтса, келесі бір грек ғылымы Демокрит (460-370) жанды заттың атомдары секілді өсіп өшіп отыратын үнемі қозғалыста болатын қасиет деп түсіндірді.

Ал француз Рене Декарт (1596-1650) жануар сыртқы ортаның әсеріне рефлекс ( жүйке жұйесінің қызметі) алқылы жауап береді десе, голланд ғұламасы Бенедикт Спиноза (1632-1667) адамның еркі мен эмоциясы (аффект, құмарлық т. б. ) дене қызметімен тығыз байланыста болатындығын жайлы терең түйін айтқан.

Психологияның өз алдына дербес отау тігіп ғалым ретінде көрінуі өте бері де, яғни 1879 жылдан басталады. Сол жылы неміс ғалымы Вильгельм Вундт (1832-1920) Лейпциг қаласында тұңғыш лаборатория ұйымдастырып, психикалық құбылыстарды арнаулы құрал- сайман аспаптардың көмегімен зеттеуге болатындығын дәлелдеп мұның дербес эксперементтік ғылым болуына жол ашты.

ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде жан қуаттарының заңдылықтарын зерттеуімен айналысатын психология ғылымының дағдарасы айқын байқала бастады. Тәжірбие арқылы алынған есепсіз көп нақты материалдар сана құбылыстарын теориялық тұрғыдан дұрыс түсіндіріп бере алмады. Психолог ғалымдар сананың сыртқы ортамен байланысын зерттеудің орнына оның ақиқаттан қалайша ажырауын көрсетуден алысқа бара алмады. Алынған деректердің практика үшін елеулі маңызы бола тұрса да, осы ғылымының әдіснамалық астары әлсіз болып, психологияда, бір -біріне қарама қайшы бағыттар пайда бола бастады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.