Психология пәні және оның психологиялық білімдер жүйесінде алатын орны

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ДӘРІСТІК КЕШЕН

1. Бөлім: Психотехнология пәні, міндеттері, мақсаты, зерттеу әдістері және
теориялары.

1 тақырып: Психотехнология пәні, міндеті, мақсаты.

Мақсаты: Психотехнология пәнінің мақсаты, міндеттерімен танысу.

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Психология пәні және оның психологиялық білімдер жүйесінде алатын
орны.
2. Психологиялың құрылу тарихы.
3. Суггестивті психотерапия

Сендіру ( латын сөзі Suggestio) жүйке-жүйеге және саматикалық
процестерге әсер ететін критикалық бағалаусыз апарат. Сезімдер, қиялдар,
эмоциялы күйлер вегативті функцияларға сендіру арқылы әсер ету тұлға және
логикалық қортындылаусыз жүзеге асады.
Сендірудің негізгі әсер етушісі сөз, суггестатордың сөйлеуі
(сендіруді жүзеге асыратын адам) сөзсіз фактілер ( жест, мимика, іс-әрекет)
негізінен қосымша әсер етеді.
Сендірудің бірнеше түрі белгіленген:
1.Сендіру және өзін -өзі сендіру
2. Тікелей және жанама сендіру
3. Ашық және жабы сендіру
4. Контактілі және дистанциялық сендіру.
Сендіру қолданылады медицинада және психоневрологиялық
диспансерлерде.
Медицинада сендірудің белгілі тәселдерін ғана қоладанылады табиғи,
гипноздық және наркотмикалық ұйқы кезінде.
Сендіру бұйрық түрінде айтылады, бірақ аурудың жағдайын және ауруын
ескеру керек. Ол жалпы жағдайды жақсартуға (ұйқыны , аппетиті т.б) және
невротикалық симптомдардың алдын алуға қолданылады. Ұйы кезінде сендіру
жүргізбес алдында, онымен алдын ала сұхбат жүргізуіміз керек. Сендіру
эффектісі жоғары болады егер ауру көзінде дәрігер беделі жоғары болса.
Табиғи ұйқы кезіндегі сендіру, ол ақырын бұйрық темпіндегі дауыс арқылы
жұзеге асады. Бұл әдіс тиімсіз өйткені адам ұйқысы сезімтал болып оянып
кетуі мүмкін немесе тым қатты болып суггестивті әсер ету жүзеге аспай алуы
мүмкін. Бұл әдіс қолданылады балалардың фобияларын және истеройдты
симптомдарын емдеген кезде.
Жанама сендіру. Сендіру белгілі құралдар немесе жағдайлар арқылы
жұзеге асатын жанама сендіруде бұл қосымша тітіркендіргіштер. Аурудың
жазылатынына сенімділік бұл қосмша фактор.
Жанама сендіру әдістеріне жатады:
“Маска” әдісі ең алғаш бұл әдісті 1924 жылы Лейпцекте Флейксиг
психоневролог лекциясында айтқан.
“Плацеботерапия” немесе “Пустышка” дәрі-дәрмек арқылы емдеу, дәмі түсі
нағыз дәрілерге ұқсайтын.
Өзін-өзі сендіру .Бұл өз-өзіне бағыталған сендіру. Өзін-өзі сендіру
субьектіс өзінің сезімін, зейінін, және эмоциясын басқара алуы.
Өзін-өзі сендіру В.П.Павлов Бойынша белгілі ми алабын
концентрациялаудан,басқа ми бөліктерінің тежелуінен болады.Ухтомскидің
доминанты теориясына сай келеді.
Өзін -өзі сендіру әдісіне өз ұлестерін Тарханов қосқан 1881 жылы
өзінің бақылауларын баспаға шығару арқылы . “Өзін-өзі сендіру организмның
шартсыз функциясына әсері” атты еңбегінде.
Боткин өзінөзі сендіру әдісін ауруларға үйрету керек деп санаған ,
саматикалық аурулардың алдын алу үшін.
Өзін-өзі сендіру аутогенді тренировканың , иоганың , медитацияның
негізінде жатыр.
Бехтерев бойынша сендірудің 1890-1892 жылы өзгеше әдісін үсынған.
Сендіру гипноздық түс болған кезде жүргізіледі (гипноздың бастапқы
сатысы).емдеу амбулаториялық жағдайда жүзеге асады. Ауру әлсіз ұйқыға
кетеді 3 рет сендіру сөзі айтылады аурудың себебіне қатысты. Бұл әдіс
қолданылады невростенияда және истерияда.
Өзін-өзі сендірудің ішінде ең тиімдісі француз дәріханашысының әдісі
Куэнің (1857-1926). Өның әдістемесі бойынша адам таңертең тұрып “Менің
денсаулығымда бәрі жасы болады ” деп айтуы керек. Бұл әдіс кезкелген ауру
түрінде қолданылады.
Сендіру ( латын сөзі Suggestio) жүйке-жүйеге және саматикалық
процестерге әсер ететін критикалық бағалаусыз апарат. Сезімдер, қиялдар,
эмоциялы күйлер вегативті функцияларға сендіру арқылы әсер ету тұлға және
логикалық қортындылаусыз жүзеге асады.
Сендірудің негізгі әсер етушісі сөз, суггестатордың сөйлеуі
(сендіруді жүзеге асыратын адам) сөзсіз фактілер ( жест, мимика, іс-әрекет)
негізінен қосымша әсер етеді.
Сендірудің бірнеше түрі белгіленген:
1.Сендіру және өзін -өзі сендіру
2. Тікелей және жанама сендіру
3. Ашық және жабы сендіру
4. Контактілі және дистанциялық сендіру.
Сендіру қолданылады медицинада және психоневрологиялық
диспансерлерде.
Медицинада сендірудің белгілі тәселдерін ғана қоладанылады табиғи,
гипноздық және наркотмикалық ұйқы кезінде.
Сендіру бұйрық түрінде айтылады, бірақ аурудың жағдайын және ауруын
ескеру керек. Ол жалпы жағдайды жақсартуға (ұйқыны , аппетиті т.б) және
невротикалық симптомдардың алдын алуға қолданылады. Ұйы кезінде сендіру
жүргізбес алдында, онымен алдын ала сұхбат жүргізуіміз керек. Сендіру
эффектісі жоғары болады егер ауру көзінде дәрігер беделі жоғары болса.
Табиғи ұйқы кезіндегі сендіру, ол ақырын бұйрық темпіндегі дауыс арқылы
жұзеге асады. Бұл әдіс тиімсіз өйткені адам ұйқысы сезімтал болып оянып
кетуі мүмкін немесе тым қатты болып суггестивті әсер ету жүзеге аспай алуы
мүмкін. Бұл әдіс қолданылады балалардың фобияларын және истеройдты
симптомдарын емдеген кезде.
Жанама сендіру. Сендіру белгілі құралдар немесе жағдайлар арқылы
жұзеге асатын жанама сендіруде бұл қосымша тітіркендіргіштер. Аурудың
жазылатынына сенімділік бұл қосмша фактор.
Жанама сендіру әдістеріне жатады:
“Маска” әдісі ең алғаш бұл әдісті 1924 жылы Лейпцекте Флейксиг
психоневролог лекциясында айтқан.
“Плацеботерапия” немесе “Пустышка” дәрі-дәрмек арқылы емдеу, дәмі түсі
нағыз дәрілерге ұқсайтын.
Өзін-өзі сендіру .Бұл өз-өзіне бағыталған сендіру. Өзін-өзі сендіру
субьектіс өзінің сезімін, зейінін, және эмоциясын басқара алуы.
Өзін-өзі сендіру В.П.Павлов Бойынша белгілі ми алабын
концентрациялаудан,басқа ми бөліктерінің тежелуінен болады.Ухтомскидің
доминанты теориясына сай келеді.
Өзін -өзі сендіру әдісіне өз ұлестерін Тарханов қосқан 1881 жылы
өзінің бақылауларын баспаға шығару арқылы . “Өзін-өзі сендіру организмның
шартсыз функциясына әсері” атты еңбегінде.
Боткин өзінөзі сендіру әдісін ауруларға үйрету керек деп санаған ,
саматикалық аурулардың алдын алу үшін.
Өзін-өзі сендіру аутогенді тренировканың , иоганың , медитацияның
негізінде жатыр.
Бехтерев бойынша сендірудің 1890-1892 жылы өзгеше әдісін үсынған.
Сендіру гипноздық түс болған кезде жүргізіледі (гипноздың бастапқы
сатысы).емдеу амбулаториялық жағдайда жүзеге асады. Ауру әлсіз ұйқыға
кетеді 3 рет сендіру сөзі айтылады аурудың себебіне қатысты. Бұл әдіс
қолданылады невростенияда және истерияда.
Өзін-өзі сендірудің ішінде ең тиімдісі француз дәріханашысының әдісі
Куэнің (1857-1926). Өның әдістемесі бойынша адам таңертең тұрып “Менің
денсаулығымда бәрі жасы болады ” деп айтуы керек. Бұл әдіс кезкелген ауру
түрінде қолданылады.

2 тақырып: Арттерапия түсінігі.

Мақсаты: Арттерапия тәсілдерімен тансыу.

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Арттерапия түрлері.
2. Жүргізу тәсілдері.

Арт-терапия ағылшын тілінен аударғанда өнер терапиясы немесе кең
интерпретацияда емдік қарым-қатынас әсерінің шығармашылыққа негізделген
терапиясы, деген мағынаны білдіреді. (Карвасарский Б.Д., 1985)
Шығармашылық бастан кешу эмоционалдық ағымға бейімдеп,
психотерапияның алғашқы баспалдағы болады. Қазіргі кезде өнер терапиясы
және шығармашылық өзіндік көрсету жайлы көп айтылады (Хайгл-Эверс А. Және
басқалар, 2002).
Арт-терапия дербес психотерапиялық бағыт ретінде және басқа
психотерапияның дәстүрлі әдістерімен кешендестікте қолданылады.
Емдік контексте өнерді енгізу тиімділігі эмоциялармен, тәжірибе
жасауға, оларды зерттеуге және символикалық деңгейде көрсетуге
негізделген (Рубестам К., 1993).
Арттерапия психотерапиядағы жаңа әдіс. Арттерапияны ең алғаш 1938
жылы Адриан Хиллмен қолданған. Ол туберзулезбен аурытындармен жұмысын
сипаттауда қолданған. Қазіргі кезде арттерапияны барлық өнер сабақтарының
түрлерімен байланыстырады.
Г.Клаузер бойынша арттерапия өзіндік көрінудің өнер терапиясы ретінде
1960-шы жылы пайда болған. (Хайгл Эверс А. және басқалар, 2002ж.)
Сонымен, алғашында артерапия психотерапияның жаңа әдісі ретінде
көрінеді, бірақ оны медицинаның және психотерапияның ең көне әдістері
ретінде қарастыруға болады. Арттерапия процесін туандауын және дамуын
психотерапия контекстінде жақсы түсіну үшін басқа рухани практика
контекстінде, яғни тарихи-мәдение бағыттағы ерекшеліктерін кеңінен
қарастыру қажет.
Мәдени дамуда үш кезеңді бөліп қарастырады:
- премодерн;
- модерн;
- постмодерн (Александер Ф., Селесник Ш., 1995; Эйдемиллер Э.Г., 2000ж.)
Премодерн кезеңінде адамдардың психикасы магиялық қабылдаумен және
болып жатқандарды саналумен сипаттаған. Табиғаттың түсігніксіз құбылыстары
және адамдардың мінез-құлқы сиқырлықпен және өмірмен жасалынғандар ретінде
қарастырылды.
Дін, сиқыр және медицина бір-бірінен бөлінбейтін ішкі шекараларымен
сол кездегі адамдардың рухани контекстінде бір қатарға қойылды.
Сондықтан психиатария және психотерапияны медицинаның алғашқы және
негізгі түрі ретінде атаған жөн.( Александер Ф., Селесник Ш., 1995).
Психотерапияның басты әдістері қазіргі кезге дейін өзінің мәнін
жоймаған әртүрлі діни жоралар, гипноз психотерапияның басқа әдістері. Олар
сену және өзіндік сену феноменіне негізделген.
Өнер, қоғамның мәдениетімен әлеуметтік сипаттамаларын бейнелейді.
Арттерапия бастапқы кезеңде қарындашпен салынған, бояумен немесе
ермексазбен істелген заттар адамның психикасындағы санасыз процестердің
бейнеленуі деп бағаланған, яғни психоанализге екпіндеген 20-шы жылдары
Принцхерн (1922-1972) психикалық аутықулары бар клиенттердің
шығармашылықтарына зерттеулер жүргізіп, олардың сурет шығармалары
интенсивті қақтығыстарды бейнелейді деген қорытындыға келді.
АҚШ-та бірінші өнер терапиясымен Маргарет Наумбурк айналыса бастаған,
ол Нью-Йорк штатының психиатириялық институтында мінез-құлықында
мәселелері бар балаларды зерттейп кейіннен психодинамикалық бағдар бойынша
өнер терапиясының бірнеше оқыту бағдарламаларын ұйымдастырды. Ноумбурк
өзінің жұмысында З. Фрейдтің алғашқы ойлар мен уайымдар вербалды түрде
емес, бейнелер мен белгілер арқылы көрінеді, деген идеясына жүгінеді.

3 тақырып: Психология ғылымының зерттеу әдістері.

Мақсаты: Зерттеу әдістерін ашу

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Зерттеу әдістеріне қойылатын талаптар.
2. Теориялық және практикалық мақсаты, зерттеу бірлігін анықтау.
3. Мәселелелерге әлеуметтік модельдеу, әлеуметтік бағдарлау.

Психикалық дамуды диагностауда іске асырудың мүмкіндіктері мен
жолдары оқыту мен дамытудың өзара байланысы теориясына негізделген.
Ол өз бастамасын П.П. Блонскийдің, А.С. Выготскийдің жұмыстарынан алады,
одан соң С.Л.Рубинштейннің, А.Н. Леонтьевтің, Г.Я.Гальпериннің, А.В.
Запорожецтің, Д.Б. Элькониннің және В.В. Давыдовтың еңбектерінде
қарастырылады.
Л.А. Венгер, З.И. Калмыкова, Н.И. Непомнящая, И.А. Менчинская
оқушылардың ойлауы мен ақыл – ой дамуы бағалй үшін бірнеше критерийлер
жасады, кейіннен оларды А.Я. Понамарев, В.Н. Пушкин, В.Х. Магкаев, А.З. Зак
және басқалар толықтырылды.
Отандық психологияда дамытушы тәсілге қарағанда - қалыптастырушы,
диагностық тәсілге қарағанда зерттеуші – эксперименталды тәсіл көп
кездеседі.
Психология да басқа ғылым салалары сияқты өз әдістемелер жүйесімен
қолданады.
Қандай да бір нақтылықты зерттеудің ғылыми жолын әдіс деп айтамыз.
ӘДІС – қандай да бір нәтиже алу үшін іс-әрекеттің ретке келтірілген
мақсатқа жету жолы. Психологиялық әдістердің І-ші тобына ұйымдастыру
әдісін жатқызамыз, оған: Ұйымдастыру әдісі жатады, онда салыстыру әдісі
жүргізіліп, әртүрлі құбылыстар мен объектілерді салыстыруға мүмкіндік
береді. Ұйымдастыру әдісіне: лонгитюдты әдіс жатады онда белгілі бір
уақыт аралығындағы құбылыстар мен объектілерді неше қайтара зерттеуге
мүмкіндік береді. Жалпы жинақталған (комплексті) әдіс, онда әр ғылым
салаларының әдістер жиынтығын қолдану.
Психология ғылымында маңызды орынды эмпирикалық әдіс алады, оған:
бақылау, әңгімелесу, эксперимент, тестілеу жатады. Әдістердің әрқайсысының
өз модификациясы (жаңарту, өзгертулері) болады. Бақылау ол танымдық әдіс.
Оның қолданбалы түрі – тұрмыстық байқаулар, оны күнделікті өмірде үнемі
қолданамыз.Бақылаудың мынадай түрлері болады, олар:
- қысқа мерзімді бақылау;
- ұзақ мерзімді бақылау;
- таңдаулы бақылау;
- тұтас бақылау;
- зерттеушінің зерттелінетін топтың мүшесі ретіндегі байқаудың
ерекше түрі.
Зерттелушінің әңгімесінен, іс-әрекеті мен эмоциялық жағыдайынан
тікелей, жанама, ауызша, жазбаша мағлұматтар алынады. Сұхбат арқылы
жүргізілген зерттеулерде оның психологиялық бейнесін неғұрлым тереңірек
түсінуге мүмкіндік береді. Сұхбат анкеттеу, интервью, сұрақтама т.с.с.
түрінде болады. Интервью ол зерттеушінің алдын ала дайындалған сұрақтарға
жауаптар алу. Егер сұрақтар мен жауаптар жазбаша болса, онда анкеттеу
әдісі жайлы сөз болады. Психологиялық зерттеудің басты әдісі эксперимент
болып саналады, яғни зерттеушінің өзіне қажетті психологиялық мәліметтер
алу үшін зерттелінетін адамның әрекетін арнайы ұйымдастырады. Ол
арнаулы жабдықталған лабораторияларда жүргізілетіндіктен лабораториялық
эксперимент болып табылады. Сонымен қатар табиғи ортада жүргізілетін
табиғи эксперименттер болады. Тестілеу әдісі - адамдардың білімі мен
икемділігі, бейімділігі, жалпы ақыл ойының даму дәрежесі, не жекелеген
тұлғалық қуаттарының дамып, қалыптасуы жөнінен мағлұмат алуға
көмектеседі. Алынған нәтижелерді өңдеу үшін психологияда өз әдістері бар,
олар: сандық, сапалық, статистикалық, нәтижелерді топтастыру т.с.с.

4 тақырып: Психология ғылымының және психотерапияның негізгі бағыттары.

Мақсаты: Психологияның негізгі бағыттарын білу

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Бихевиоризм.
2. Небиховиоризм және мінез-құлық психотерапиясы.
3. Бихевиоризм ХХ ғ. АҚШ психологиясының бағыты.
4. Бихевиоризмнің негізін салушы АҚШ психологы Дж. Уотсон

Бихевиоризм бағыты ХХ ғасырда танымал болды. Ол Д.Уотсон және Б.
Скиннер еңбектерінен бастау алады. Бұл бағыттың таралуына Э. Толмен, К.
Халл, А. Эллис және т.б. үлестерін қосқан. Олардың пікірі бойынша, сананы
оның мазмұны мен қызметін емес, объективті түрде байқауға келетін, ортаға
бейімделуге бағытталған мінез-құлықты қарастыру керек.
Бихевиористік теория мен тәжірибенің жалпы консультация жұмысының
мазмұнына сәйкес келетін жақтары бар. Бихевиористік тұрғыдағы
психотерапия мен консультациялау барысында клиенттерге үйрету
принциптері қолданылады. Ол үшін психолог клиентпен бірлесе отырып,
клиенттің мінез-құлқын өзгертуге белсенді қадамдар жасайды.
ХХ ғасырдың бас кезінде Американдық зерттеуші Джон Уотсон (1878-
1958) еңбектері арқасында бихевиоризм (ағылшын сөзінен аударғанда –мінез-
құлық, жүріс тұрыс беген мағынаны білдіреді) – бағыты дүниеге келді.
Жаратысылыстану негізінде бихевиоризм психикалық құбылыстарды объективті
тұрғыдан түсіндіруге талпынды. Бихевиористер саналы түрде аңғару,
сезіну деген сияқты ұғымдарды объективті құралдармен байқап көруге
болмайтын, ғылыми емес, субъективті сондықтан психологияда қолданылмауы
керек деп санаған. Бихевиоризм бойынша психологияда белсенділікті,
мінез-құлықты, жүріс-тұрысты зерттеу керек.
Дж.Уотсон ықпал ету, яғни ситумл (S) организмнің сәйкесінше белгеле
бір мінез-құлықпен, жүріс-тұрыспен анықталатын жауабын, яғни реакциясының
(R) туындауынап себепкер болады деген. Осыған орай мінез-құлықты, жүріс-
тұрысты басқарып үйренуге бағытталған Дж. Уотсонның ғылыми бағдарламасы
жасалғанды.
Бихевиористік тұрғыдан S- R өрнегі жануарларға да, адамдарға да
келе береді. Уотсон бойынша үйрену заңдары (белгілі стимулдарға
реакциялардың қалыптасуы) әмбебаптық сипатта; сондықтан жануарларға
жасалған эксперимент нәтижелерін бихевиористер адамның мінез-құлық,
жүріс-тұрысына жарай береді деп санаған.

5 тақырып: Мінез-құлықты бақылау.

Мақсаты: Мінез-құлықты бақылай алу теорияларымен, әдістерімен таныстыру.

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Мінез- құлықтың реакция формасы.
2. Э. Толменнің молярлік биховиоризмі.
3. Мінез-құлықты бақылау технологиялары.

Қазіргі кездегі психотерапияның 3 негізгі бағыттарының біріне, сонымен
қатар динамикалық және мінез-құлықтық бағыттар қосылады. Ең алдымен оған
экзистенциалды писхотерапия,дазайн анализ,логотерапия,клиент-центрлі
психотерапия,гештальт-терапия жатады.
Терапевттік бірлестік дәрігер мен пациенттің немесе мұғалім мен
студенттің қатынасы болып табылмайды, ол бір адамның басқаға қатынасын
ұсынады. Роджерс былай деп жазады: Мен қарым-қатынасқа түскенде, диагноз
бен емдеуді анықтай алатын оқытушы, дәрігер сияқты емес, жеке қатынаста
болатын тұлға ретінде қарым-қатынасқа түсемін. Бұл бағыттың өкілдері,
психотерапияның әдісі туралы сұрақтарға, техникалық амалдарға сүйене
отырып,былай деп санайды: психотерапевттің ісінен гөрі, ой мәнділігі
маңыздырақ, айтқанынан гөрі, өзін кім деп санауы маңыздырақ. Барлық
техникалық амалдардың мақсаты пациенттің феноменологиялық әлеміне кіруге
ұмтылыс ретінде қалыптасуы мүмкін. Динамикалық бағыттың психотерапевтінен
айырмашылығы, мұнда психотерапевт пациенттің өткендеріне, диагнозына назар
аудармайды, инсайтқа, интерпритацияға ұмтылмайды, мақсатты көрсетпейді.
Роджерс мектебінің және классикалық экзистенциализмнің психотерапевттері
пациентпен вербалды қарым-қатынасты меңгереді. Психотерапиядағы гуманистік
бағыттағы басқа мектептер өз әдісінде жиірек вербалсыз. Олар (м,гештальт-
терапия) жоғары интеллектуализацияны пациеттің проблемасының бір бөлігі
ретінде көреді, яғни уайымдар мен сезімдерге қарсы қорғаныстың пайда болуы.
Психотерапевтер белсенділікті рефлексияға шоғырландыруға тырысады, сөзден
іс-әрекетті артық көреді немесе интроспекциямен біріктіреді. Олардың
мақсаты пациеттің денелік сезімдері,позалары,қысымдары,сомати алық процеске
деген қимылы туралы дамуында тұжырымдалады. Мұндай мектепте өзіндік
толқулардың амалы ретінде рөлдерде ойнау маңызды орын алады.
Аутогенді тренировка. Аутогенді тренировка (грек сөзі auts-өзім,
genos-шығу) психотерапияның ,психопрафилактиканың және психологиның негізгі
әдістерінің бірі болып саналады. Стресстік жағдайда зақымдалған
организімнің өзін-өзі реттеу механизіміне бағытталған.Негізгі әдістердің
элементтері өзін-өзі сендіруге, өзін-өзі тәрбиелеуге және бұлшық ет
релаксациясына үйрету.
Бұл әдісті емдік әдіс ретінде Шульц 1832 жылы ұсынады. Шульц аутогенді
тренировканың екі сатысын ұсынады.
1. Төмен саты:Релаксацияға, жүрек дем ритіміне бағытталған.
2. Жоғары саты: аутогенді медитация әр түрлі дәрежедегі жағд
Найхан терапиясы. Найхан – жапон сөзі тікелей аудармасы - өзін-өзі
бақылау деген мағынаны білдіреді. Оның мақсаты: адам өз кінәсін сезіп,
қамқорлыққа ие болуы. Клиенттің өзінің өткен өміріне көз салып, өзінің ішкі
ойларын консультантқа айтады. Клиенттің ойларын таспаға жазып оны өзіне
қайта естуге береді.

6 тақырып: Тірі жан иесінің мінез-құлық детерминаттары.

Мақсаты: Гуманистик бағытты меңгеру.

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Гуманистік бағыт. К. Роджерс, У. Шутц.
2. Кездесу топтары деп аталатын топтық жұмыстың жаңа бағыты.

Гуманистік психологияның түп тамыры С. Кьеркегор, К. Ясперс, М.
Хайденггер, Ж. П. Сартар негізін құрған экзистенциалды философияда жатыр.
Экзистенционалистер сияқты гуманистік психология адамды түсініп,
зерттеудегі ең басты феноменге субъективті тәжірибені жатқызады. Тікелей
тәжірибе мен оған адамның өз қатысын қарағанда, теориялық білім мен
мінез-құлық қосалқы орында болады. А. Маслоу тәжірибені ештеңе
алмастырмайтындығын көрсетеді.
Гуманистік психологияға негізделген консультация барысында психолог
клиентке ашық және жабық сұрақтар қоя алады, клиент сезімін
айнадағыдай бейнелеу, оның айтқандарын қайталап барып, сұрақ қою сияқты
тәсілдерді қолданады.
Клиентпен қарым-қатынаста психолог өзара әрекеттесудің
мазасыздықты, қиналысты түсіретін әдістерін қолдану арқылы клиентке
адамдармен қарым-қатынас жасаудың жолдарын көрсетеді. Психологиялық
консультация сұхбат ретінде ұйымдастырылады. Психолог пен клиенттің
кездесу-сұхбаттары аптасына екі немесе одан да жиі болады.
Гумманистік бағыттағы психолог консультацияда шешіле сөйлеуге,
сөздерді дәл мағынада қолдана алуға қабілетті болуы керек. Қарым-қатынаста
компетентті психолог қана клиенттің енжар, тұйық, тәуелді болуына жол
бермей, керісінше, оның ашық белсенді, өзгеруге, қиыншылықтарын жеңуге
ниеті жоғары болатындай жағдай жасайды. Гуманистік бағыттағы консультация
үнемі клиенттің жеке-дара дамуына негізделеді.
Гуманистік психологияның түп тамыры С. Кьеркегор, К. Ясперс, М.
Хайденггер, Ж. П. Сартар негізін құрған экзистенциалды философияда жатыр.
Экзистенционалистер сияқты гуманистік психология адамды түсініп,
зерттеудегі ең басты феноменге субъективті тәжірибені жатқызады. Тікелей
тәжірибе мен оған адамның өз қатысын қарағанда, теориялық білім мен
мінез-құлық қосалқы орында болады. А. Маслоу тәжірибені ештеңе
алмастырмайтындығын көрсетеді.
Гуманистік психологияға негізделген консультация барысында психолог
клиентке ашық және жабық сұрақтар қоя алады, клиент сезімін
айнадағыдай бейнелеу, оның айтқандарын қайталап барып, сұрақ қою сияқты
тәсілдерді қолданады.
Клиентпен қарым-қатынаста психолог өзара әрекеттесудің
мазасыздықты, қиналысты түсіретін әдістерін қолдану арқылы клиентке
адамдармен қарым-қатынас жасаудың жолдарын көрсетеді. Психологиялық
консультация сұхбат ретінде ұйымдастырылады. Психолог пен клиенттің
кездесу-сұхбаттары аптасына екі немесе одан да жиі болады.
Гумманистік бағыттағы психолог консультацияда шешіле сөйлеуге,
сөздерді дәл мағынада қолдана алуға қабілетті болуы керек. Қарым-қатынаста
компетентті психолог қана клиенттің енжар, тұйық, тәуелді болуына жол
бермей, керісінше, оның ашық белсенді, өзгеруге, қиыншылықтарын жеңуге
ниеті жоғары болатындай жағдай жасайды. Гуманистік бағыттағы консультация
үнемі клиенттің жеке-дара дамуына негізделеді.
Карл Роджерс (1902-1987) бойынша өзін-өзі актуалдандыру деген адамды
әр түрлі деңдейде дамуға мәжбүр ететін күшті білрідеді. Ол адамның
биологиялық қажеттіліктері оңтайты даму мақсатында қанағаттандырулары
керек деп дейді. К. Роджерс адам баласы қоғам тарапынан бақылауды қажет
етпейді; бақылау адамды жамандыққа баруға ықпал етеді деп санайды. Адамның
бақытсыздыққа ұышырататын мінез-құлқы, жүріс-тұрысы адамзат табиғатына
сәйкес келмейді. Қатігездік , таяздық, жат қылықтар және т.с.с. – қорқыныш
пен психологиялық қорғаныс нәтижелері. Сондықтан психолог міндеті – кел-
келген адамның жан дүниесінің түкпіріне ұялаған позитивті қасиеттерді
өзінің көріп, саналы аңғаруына көмек беру. К. Рождерс үшін ең маңыздысы кез-
келген жағдайда адамға деген шартсыз позитивті қатынас арқылы толымды
әрекет ететін тұлға болуына мүмкіндік беру керек.

7 тақырып: Индивидуалды психология.

Мақсаты: Индивдидуалды психология саласының теорияларымен соның ішінде А.
Адлер тұжырымдамаларын меңгеру.

Қарастырылатын сұрақтар:
1. Индивидуалды психологияның негізгі тұжырымдамалары.
2.Адам табиғатына байланысты А. Адлердің негізгі тұжырымдамалары.

Жүйелі жол көмегімен индивидуалдылықты анықтаудағы ғылыми-тәжірибелік
міндет осы индивидуалдылықтың даму барысын басқару. В.С.Мерлин пікірінше,
тәжірибелік экспериментте іс-әрекеттің индивидуалды стилін қалыптастыру
болып табылады. Бірақ басқада болжамдар болуы мүмкін, мысалы, сендіру рөлі,
тұлға аралық қатынас құрылымы және т.б. ( В.С.Мерлин, 1986).
Индивидуалдылықты интегралды зерттеу теорияларына дәстүрлі түрде
келесі сұрақтарды жатқызады: индивидуалдылық құрылымдық элементтерін,
оларды ұйымдастыру принципін,іс-әрекет формалары мен функционалдық рөлін
зерттеу; индивидуалдылық құрылымындағы әр деңгейлік қасиеттерін тану
критерилерін анықтау; индивидуалдылық құрылымындағы жоғары және төменгі
деңгейінің өзара әрекеті; индивидуалдылық толықтығы типологиясын құру.
Ал, индивидуалды психотерапия ұйымдастырушы форма ретінде ең алғаш
рет құрылды. Ұйымдастырушы аспектісі ретінде индивидуалды психотерапияда
альтернативті топ ұжым және отбасын алды.
Адам бірыңғай және өзіні-өзі үйлесімділік ағза болып табылатыны
жайлы болжам адлерлік психологияның негізгі алғышарттарын құрайды. Адлер
өзінің теориясын индивидуалды психология деп атады, латын сөзінен
аударғанда – неделимый – бөлінбейді деген мағынаны білдіренді. Адлер бірде-
бір өмірлік беллсенділіктің байқалуын оқшау қарасытыруға болмайтынын, тек
тұлға тұтастығымен арақатынасты ғана қарастыру кректігін айтты.
А.Адлер индивидуалды психотерапияның негізгі үш деңгейін атап
көрсетті: клиенттің өмірлік стилін психотерапевттің түсінуі; клиентке
өзінің мінез-құлық ерекшеліктерін түсінуге көмектесу, оның әлеуметтік
қызығушылықтарын арттыру.
Өзін-өзі үйлестіру және бірыңғай тұлғаның құрылымын Адлер өмір
стилі деп анықтады. Бұл тұжырымдамада оның адамды бірыңғай тұтас ретінде
қарастыруға ұмтылса, басқаға қарағанда едәуір көрсетілген.
Адам өмірі жетілуге белсенді ұмтылыс ретінде.
Индивидуум шығармашылық және өзін-өзі анықтау тұтастығы ретінде.
Индивидуумның әлеуметтік қатарында болушылығы.
Индивидуалды субъективтілік.
Индивидуалды психология: негізгі тұжырымдамалыр және қағидалары.
Тұлғаның негізгі мақстаы - психологтар, терапевтер үшін пайдалы және
үнемді бағдар болып қызмет етеді, ол үлкен есептеулер бойынша кез-келген
адамға психологиялық жағынан дұрыс мінез-құлыққа өзгеру жолында деп
Адлер сенімді болды. Тұлғаның барлық теориялық құрылым негізінде келесі
қағидаларды ұсынады:
- компенсация және тлымсыздық сезімі;
- басымдылыққа ұмтылыс;
- өмір стилі;
- әлеуметтік қызығушылық;
- шығармашылық Мен,
- туу реті;
- жалған финализм.

8 тақырып: З.Фрейд бейсаналық туралы ілімі.

Мақсаты: З.Фрейд бейсаналық ұғымымен танысу және оның негіздерін ашу.

Қарастырылатын сұрақтар:

1. З.Фрейдтің бейсаналлық ілімі.
2. Психоаналитикалық психотерапия түрі

Саналы және санасыз бөліктер бір-бірімен сәйкес келіп отырады.
Біздің алдымызда қиың жағдайлар туған кезде, мысалы, шешім қабылдау
кезінде, барлық шешілмеген мәселелер айқын саналы аймаққа түседі де
шешім қалай қабылданады солай мінез-құлықпен басқару санасыз сфераға
беріледі, ал сана келесі жаңа шешімдерді қабылдауға босатылады.
Зерттеушілердің ойынша, санасыз аймақ мынадай процестерге жауап
береді:
- түс көру;
- санасыз тітіркендіргіштерге жауап реакциясына;
- автоматтандырылған қозғалыстарға;
- адамды саналы мақсатсыз әрекетке итермелейтін процестерге
жауап береді.
Санасыз сфераны психиканың төменгі деңгейіне жатқызуға болмайды. Бұл
тек адамға ғана тән психикалық құбылыс, ол қоғамдық жағдайларға
байланысты адам санасында пайда болады да онымен үзіліссіз баланыста
болады.
Психодинамикалық позициядағы консультант клиенттің психоаналитикалық
диагностикалық профилінің құрылымы болатын төмендегі жағдайларға басты
назар аударылады:
- отбасы мен жеке басының өмірбаяны;
- өмірінде ұмытылмаған, аса мәнді болып сақталған жағдайлар мен
оқиғалар;
- даму, есею сатыларынан өтуіндегі ерекшеліктер;
- басты либидозды және агрессивті елігулікті, құмарлықтың даму
деңгейлерін бағалау;
- Эго функциясының даму деңгейі, соынң ішінде - Эгоның тәжірибе
жинақтау, аса қиратушы ститмулдардан аулақ болу, инстинкт талаптарын
бақылау, қанағатқа деген ішкі күштерді тұншықтыру мүмкіндіктері;
- Қорғаныс механизімінің даму деңгейі;
- Супер-Эго дамуының деңгейі;
- Жеке басындағы қақтығыстар;
- Тұлғаның актуальды дамуындағы прогрессивті және регрессивті ағымдар.
Қазіргі психоанализде тұлға әртүрлі ағымдардың, елігу мен табулардың
(тыйымдардың), қарсыласу мен қорғаныс механизмдерінің арасындағы
күрестердің динамикалық картинасы ретінде қарастырылады.

Психоанализ көрсеткіштері және кері көрсеткіштері. Кері
көрсеткіштері көбінде психотерапевттің кәсіптік жасы мен тұлғалық
ерекшелігіне байланысты психоанализбен емдеу жұмыстарын жалпы білім беру
бағдарламаларынан басқа 400 сағат көлемінде тұлғалық психоанализ курсын
өткен мамандар ғана жүргізе алады.
Психотерапия бағытындағы аналитикалық зерттеулер. Негізі
психоанализден алынады.Оның 2 түрі бар: бағытталған инсайд, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.