Тауарлы – материалдық қорлар туралы жалпы мағлұмат

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1.Тауарлы – материалдық қорлар туралы жалпы мағлұмат.
1.1 Тауарлы – материалдық қорлардың ұғымы және классификациясы
... ... ... ..5
1.2 Кәсіпорынның қоймасына тауарлы – материалдық қорлардың түсуін құжаттық
рәсімдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3 Кәсіпорының қоймасынан тауарлы – материалдық қордың шығуын құжаттық
рәсімдеу және материалдардың өндірістегі жұмсалуына бақылау жасау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Материалдық жауапты тұлғаның есеп
беруі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..13

2. Тауарлы – материалдық қорлардың есебі.
2.1 Тауарлы – материалдық қорлардың
бағалануы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..16
2.2 Тауарлы – материалдық қорлардың синтетикалық есебі мен материалдардың
қозғалысын есепке алу ведомосін толтыру
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3 Тауарлы – материалдық қорлар есебін жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...29
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30

ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.

КІРІСПЕ.

Курстық жұмыста тауарлы – материалдық қорларды есепке алу мәселелері
қарастырылған. Тауарды өндіру мен жеткізуде бір қалыптылық жоқ жағдайда
үзіліссіз қызметті қамтамасыз ету үшін өндіріс мекемелері мен кәсіпорында
қажетті тауар қорлары болуы қажет. Тауар қорлары – бұл соңғы тұтынушыға
сатылған кезге дейінгі нарықтағы қоғамдық өнімнің бөлігі.
Тауарлы –материалдық қорларды есепке алу атты №7 бухгалтерлік есеп
стандарттарына сәйкес, тауарлы – материалдық қорлар бұл: шикізат қорлары,
материалдар, ыдыс және ыдыстық заттар, аяқталмаған өндіріс, дайын өнім
тауарлар түріндегі активтер.
Курстық жұмыстың мақсаты – тауарлы –материалдық қорлар жөнінде
мәліметті толық және шынайы қалыптастыру.
Осыған орай курстық жұмыста мынадай міндеттер қойылады:
1.Тауарлы –материалдық қордың ұғымы және бағалау тәртібін қарастыру.
2.Тауарлы –материалдық қордың қозғалысын құжаттық рәсімдеу және есепке
алу сұрақтарын зерттеу.
3.Тауарлы –материалдық қор есебін жетілдіру жолдарын анықтау.
Курстық жұмыста Энергия плюс ЖШС практикалық материалдары
қолданылған.
Энергия плюс ЖШС 14 сәуірде 2003 жылы Қарағанды облысының Басқару
юстициясында тіркелген. Серіктестік қызметінің мақсаты тауарлар нарығын
кеңейту, пайда табу, қоғам қажеттігін қанағаттандыру.Энергия плюс ЖШС
негізінен мынадай іс –қызмет түрімен айналысады:
1. коммерциялық қызмет;
2. жанар-жағармай сатып алу, сақтау, көтерме және бөлшек
саудалау, сату;
3. күрделі құрылыс жұмыстары, жөңдеу, монтаждау жұмыстары;
4. көлікпен қамтамасыз ету;
5. қоғамдық тамақтандыру пунктері мен азаматтардың демалыс
орындарын ашып, олардың жұмысын ұйымдастыру;
6. ҚР заңында тыйым салынбаған басқа да қызмет түрлері.
Өз қызметінің барысында Энергия плюс ЖШС-ң қолданыстағы бухгалтерлік
есептің негізгі заңдарын, бухгалтерлік есеп шоттың үлгі жоспарын, қолдана
отырып шаруашылық операцияларын жүзеге асырады.
Курстық жұмыстың өзектілігі – ұйымның міндеттемелерінің бірі болып
тауарлы – материалдық қорларды есепке алу тақырыбы өз алдына бөлек мәселе
болып қарастырылады және нарықтық экономика жағдайында өте актуалды.
Курстық жұмыста Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен есеп
беру жүйесін реттейтін нормативтік құжаттар, отандық және шет елдік
авторлардың жұмыстары, периодикалық басылымдар пайдалынады.
Курстық жұмыстың зерттелу обьектісі – тауарлы – материалдық қорлар
болып келеді.
Осы жұмыстың құрылымы екі бөлімнен тұрады.I- бөлімнің аты Тауарлы-
материалдық қорлар туралы жалпы мағлұмат, II-бөлімнің аты Тауарлы
-материалдық қорлардың есебі. I-бөлім төрт бөлімшеден тұрады, ал II-бөлім
үш бөлімшеден тұрады. Сонымен бірге қорытынды, қолданылған әдебиеттер,
қосымшалар келтірілген.

1.Тауарлы – материалдық қорлар туралы жалпы мағлұмат.

1. Тауарлы –материалдық қорлардың ұғымы және классификациясы.

Тауарларды өндіру мен жеткізуде бір қалыптылық жоқ жағдайында үзіліссіз
сауданы қамтамасыз ету үшін сауда мекемелері мен кәсіпорында қажетті тауар
қорлары болуы қажет.
13.11.96 жылғы № 3 бухгалтерлік есеп жөніндегі Ұлттық комиссияның
қаулысымен бекітілген 7 Тауарлы – материалдық қорлар есебі бухгалтерлік
есеп стандартына, 28.01.2003 жылы 27 ҚР Қаржы Министрлігінің бұйрығымен
бекітілген өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес, тауарлы – материалдық
қорлар – бұл:
1. Шикізат қатары, материалдар, сатып алатын жартылай фабрикаттар және
құрамдық заттар, конструкциялар мен тетіктер, отын, ыдыс, ыдыстық
заттар, қосалқы бөлшектер, өндірісті пайдалануға немесе тұрмыстар мен
қызметтер үшін пайдалануға арналған өзге материалдар;
2. Аяқталмаған өндіріс, жұмыстар, қызметтер орындау;
3. Ұйымдардың қызметі барысында сатуға арналған дайын өнімдер мен
тауарлар түріндегі активтер.
Соған сәйкес тауарлы – материалдық қорлардың келесідей топтарды бөліп
көрсететін, олардың экономикалық жіктелуі материалдардың есебін дұрыс
ұйымдастырудың маңызды жағдайларының бірі болып болып табылады:
I. Шикізаттар мен материалдар - өнімнің материалдық негізін құрайды.
Осыған орай, негізінен, ауыл шаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіп
өнімін – шикізат деп, ал өндеуші өнеркәсіп өнімін – материалдар
деп атайды. Өнеркәсіптің кейбір салаларында шикізат және
материалдар негізгі және көмекші болып бөлінеді, дегенмен, бұлай
бөлу, шартты болып саналмайды, өйткені ол өнімдердің әр түріне
материалдардың сол бір түрін қолдану санына, технологиялық
процесстің сипатына қатысты болады. Мысалға, наубайхана
өндірісінде негізгі шикізат және материалдарға ұн, тұз, ашытқы
және су жатқызылады. Көмекші шикізат және материалдар өнімдердің
сапасын жақсартуға әсерін тигізеді, олар белгілі бір тұтыну
қасиеттерін береді.(қант, сүт, хош иіс)
II. Сатып алынатын жартылай фабрикаттар - өндеудің белгілі бір
сатыларынан өткен, бірақ әлі дайын өнім болып табылмайтын шикізат
және материалдар. Әзірленген өнім де негізгі материалдар сияқты
рөлді атқарады, яғни оның материалдық негізін құрайды (тоқыма
өндірісінде иірілген жіп, машина жасаудағы моторлар, автомобиль
жасаудағы дөңгелектер).
III. Отын - өндірістегі өзінің тағайындалу және пайдалану жағдайлары
бойынша энергетикалық, технологиялық, двигательдік (жанар, жағар
май) және шаруашылық мұқтаждықтары үшін (ғимараттар мен үй
жылытулары үшін) отын болып бөлінеді.
IV. Ыдыс және ыдыстық заттар – бұл әртүрлі материалдар мен дайын
өнімдерді орау, буып-түю, тасымалдау және сақтау үшін пайдаланатын
заттар. Былайша бөлінеді:
а) қызмет мерзімі мен құнына байланысты НҚ немесе материалдардың
құрамында ескерілетін инвентарлық ыдыс;
ә) өндірістік қорлардың құрамында ескерілетін инвентарлық емес
ыдыстар.
Жеткізу талаптарына сай ыдыстар қайтарымды(әдетте бірнеше рет
пайдаланылатын) немесе кепілді болуы мүмкін. Мұндай кезде
жеткізуші сатып алушыдан кепіл алады, ал оны ыдыс тапсырылғаннан
кейін қайтарады.
V. Қосалқы бөлшектер машиналар мен құрал жабдықтардың тозған
бөлшектерін жөндеу және ауыстыру үшін қызмет етеді.
VI. Өзге де материалдар өзіне аталмыш ұйымда материалдар, отын немесе
қосалқы бөлшектер ретінде, пайдалана алатын, негізгі құралдардың
шығарылып тасталуынан алынған материалдарды, өндіріс қалдықтарын,
түзетуге келмейтін ақшаларды енгізеді.
VII. Басқа жаққа қайта өңдеуге берілген материалдар – бұл сырт
ұйымдардың өңдеуіне тартылған және одан кейін одан алынған
өнімдердің өзіндік құнына қосылатын материалдар.
VIII. Құрылыс материалдары – құрылыс салушы ұйымдар есепке алынатын,
құрылыс бөлшектерін жасау, ғимараттар мен құрылыстардың бөліктерін
және конструкцияларын бөлу және көтеру үшін тікелей құрылыс және
монтаж жұмыстары процесінде пайдаланатын материалдарды, сондай-ақ
құрылыс мұқтаждықтары үшін қажетті өзге де тауарлы-материалдық
қорларды білдіреді.Өндірістік қорлар есебін дұрыс ұйымдастыру үшін
оларды негізді бағалай білудің үлкен маңызы бар.
Материалдық босалқы қорлардың барлық түрін есепке алу үшін 1300 Қорлар
бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттары қолданылады. Бұл бөлімше
құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді :
1310 Шикізат және материалдар;
1311 Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар,
конструкциялар мен бөлшектер, детальдар;
1312 Отын;
1313 Ыдыс және ыдыстық материалдар;
1314 Қосалқы бөлшектер;
1315 Басқа материалдар;
1316 Қайта өңдеуге берілген материалдар;
1317 Құрылыс материалдары.
1310 Шикізат және материалдар шотында шығарылатын өнімнің негізін салатын
немесе өнімді жасап шығаруда оның компоненті болып табылатын қажет
шикізаттар мен материалдарын есепке алады. Бұл жерде сондай-ақ өнімді
шығаруға қатысатын шаруашылық, технологиялық және өндіріс процесіне
септігін тигізетін көмекші материалдар есепке алынады.
Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектілер қажеттігінше әрбір шоттар бойынша
субшоттар және материалдың есебі бойынша аналитикалық шоттар аша алады.
Сонымен қоса, кәсіпорын өзіне жатпайтын материалдарды, баланстан тыс
шоттарда есепке алады. (002,003).
Атап көрсетілген шоттар дебеті бойынша әртүрлі көздерден түскен тауарлы –
материалдық қорлар операциялары, ал кредит бойынша тауарлы - материалдық
қорлардың әртүрлі бағыттар бойынша шығарылу операциялары көрсетіледі.
Шикізаттар, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы
бөлшектер және басқа қосалқы материалдар кәсіпорын балансында өздерінің
нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.Осы баға бойынша құндылықтар синтетикалық
есеп – тұрақты есеп бағасымен (келісімді немесе жоспарланған) көрсетіледі.
Мысал. Шығыс ААҚ аяқ киімді өңдеу үшін, сары ЦЛ терісін жабдықтаушыларға
тапсырыс берген, оның 1 дм 90 теңге (ҚҚС-мен) тұрады. Келісім шарт жасақан
соң, Шығыс ААҚ-на тапсырыс берген материалы келіп түскен. Барлық келіп
түскен терінің мөлшері 3555,6 дм құраған, ал оның сомасы 3200004 теңге
болған. Тасымалдау шығыны (түсірушілер жалақысы – 300000 және әлеуметтік -
56700 ( 300000-300000*10%*21%)) 356700 теңге құраған. Түсіруге дейінгі
қоймада сақтау шығыны 630000 теңге құраған. Шығыс ААҚ теріні өңдеудің
тәсілін жетілдірудің арқасында, оның құнын 90 теңгеден 75 теңгеге дейін
түсірген, нәтижесінде алынған терінің нарықтық бағасы 16,67 % төмендеген.
Біз бұл мысалда алынған терінің өзіндік құны 4545324 теңге немесе 1 дм –ты
127,84 теңге құраған:
- сатып алу бағасы - 2758624 теңге (ҚҚС – сыз)
- ҚДШ - 1156700 теңге (800000 + 356700);
- Сақтау шығындары - 630000 теңге.
Енді осы операциялар бойынша жасалатын шоттар корреспонденциясы 1-кестеде
көрсетілген (қосымша №1).

1.2. Тауарлы –материалдық қорлардың түсуін құжатпен рәсімдеу.

Тауарлы – материалдық қорларды кәсіпорын әртүрлі жағдайда алуы мүмкін:
жабдықтаушының қоймасынан, темір жол станцияларынан, аймақтардан,
аэропорттардан, материалды жауапты тұлғалар арқылы өз қоймаларынан.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарлы – материалдық қорды алған кезде
алушы кәсіпорын өздерінің жауапты тұлғалары арқылы жүзеге асырылады.
Материалдардың қозғалысын есепке алынған кезде мынадай типтік құжаттар
пайдалынады.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарларды алу үшін материалды жауапты
тұлғаға сенімхат беріледі. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушының қолын
қойғызып, қолхат алу арқылы береді. № М – 2а типтік ведомосы арқылы нысаны,
алдын -ала нөмірленген және түптелген Журналға (ү.№ М-3) тіркеледі.
Берілген сенімхатты есептеу журналы, сенімхатты тіркеуге және беруге
жауапты тұлғада сақталады. Сенімхатты беру үшін лауазымды тұлғамен келісім
шарт жасалады, ондай келісім шарты жоқ болған жағдайда бір жолғы
сенімхаттар беріледі. Берілген сенімхатта шаруашылық жүргізуші субъектілер
оның мерзімін көрсетеді. Сенімхатқа кәсіпорын басшысы, бас бухгалтері қол
қойып, мөр басады. Сол сенімхатты алынатын тауарлардың тізімі сенімхаттың
артқы жағында жазылады.
Бір қоймаға жататын тауарлы – материалдық қорлар алынған жағдайда оған
бірнеше накладной керек болса, сенім беруші тұлғаға бір сенімхатын беруіне
болады, бірақ онда берілген барлық накладной нөмірі, күні көрсетілуі тиіс.
Пайдаланбаған сенімхатты қайтарған кезде оны Сенімхаттарды есепке алу
журналына тіркейді және оның түбіршегіне пайдаланбаған деген белгісін
жасайды. Жабдықтаушылар тауарлы – материалдық қорларды босатқан кезде,
әрбір жіберілген тауарлы – материалдық қорларды бақылау жасау үшін
пайдалынады. Ал 3-шісі бухгалтерияға беріледі. Тауарлы- материалдық
қорларды босатып біткен соң ең соңғы партиясының құжаттарымен бірге
сенімхатта бухгалтерияға тапсырылады.
Жабдықтаушылардан сатып алушының қоймасына автотранспортпен тауарлы
–материалдық қорларды жеткізіп берген кезде, сатып алушылардың
материалдарын материалды жауапты тұлға жабдықтаушылардың экспедиторынан
алған тауарлы –материалдық қорлардың санын және брутто салмағын, тауарлы –
көліктік накладной мәселесімен салыстырады, ол екі данада жасалады. Егер
олардың мәлімдемесінде айырмашылық болмаса, онда оның бір данасына қол
қойып және штамп басып, тауарлы –материалдық қорлар қабылданды деп жазады.
Накладнойдың бір экземпляры материалды жауапты адамда қалады. Ал егер
сомасы мен санында айырмашылық болса, Акт жасалады. Ол екі дана қылып
жасалады және оған жауапты адамдар қол қояды.
Тауарлы – материалдық қорларды қабылдау кезінде жүзеге асырылатын
операциялардың барлығы автомобильмен, сумен, авиациямен әкелетін жүктердің
операцияларына ұқсас болып келеді.
Тауарлы – материалдық қорларды кірістеуге мына құжаттар негіз болып
саналады:
- шот фактура, онда: тауар нөмірі мен күні, атауы және жабдықтау мен
тауарлы – материалдық қорларды сатып алушының СТН, ҚҚС-ын есепке қою туралы
куәлік нөмірі, әкелінген тауарлы – материалдық қорлардың атаулары мен саны
құны, акцизделетін тауарлы – материалдық қорлардың сомасы т.б.
Кіріс ордері. Жабдықтаушылардан немесе өңдеуден түскен запастарды есепке
алу үшін пайдалынады. Ол бір ғана данада жазылады және ол қоймаға келіп
түскен кезде толтырылады.
Материалдарды қабылдау туралы акті. Жабдықтаушылардың ілеспе құжаттарындағы
мәліметтерді сандық сапалық айырмашылықтары бар босалқыларды қабылдау
кезінде қолданылады. Құндылықтарды қабылдағаннан кейін құжаттармен қоса
актілердің бір данасы материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу үшін
бухгалтерияға, ал екіншісі – жабдықтаушыға талап хатын жазу үшін ,
жабдықтау бөліміне жіберіледі.
Материалдық құндылықтарды өндірісте дайындалған және сақталған кезіндегі
жетіспеушілігі мен жоғалуы туралы актісі. Бұл құжат материалдарды қабылдау
жөніндегі Акт–ге тіркеледі. Екі данасы толтырылады, комиссия мүшелері мен
кінәлі кісілер қол қояды. 1-ші данасы бухгалтерияға, ал екіншісі –
бөлімшеде қалады.
Сауда мекемелерінде тауарларды қабылдау, біріншіден кімнен тауар
жеткізілген және ол қандай түрде – упаковка жасалған немесе упаковкасы
алынған күйде ме.
Сандық және сапалық тауарды жергілікті жабдықтаушылардан қабылдағанда
жабдықтаушының қоймасында егер тауарлар менеджерлермен немесе жүргізушімен,
онда қоймада, егер тауарлар көліктік жеткізушілермен әкелінсе.
Тауарларды саны мен сапасы бойынша сату кәсіпорындарда болса, тауарлардың
сапасы мен саны және өнімнің қабылдауыбекітілген тәртіпке сүйене отырып
қабылданады, ол ҚР Министрлер кабинетінің қаулысымен бекітілген № 1240
09.11.1994 ж және т.б. нормативтік актілерге байланысты. Тауарды қоймадан
мекеме өкілі алуы үшін ол міндетті түрде сенімхат және куәлік көрсетуі
тиіс. Жабдықтаушылармен тауар жіберілген кезде сенімхат алынады, ол
менеджерге керекті тіркемелі құжаттар және тауарларды қабылдағанда, жатқан
тауарлар қабылдағанда тауар көлемі, сапасы құжатқа сәйкес тексеріледі. Егер
қабылданып жатқан тауар упаковка ішінде болса, онда міндетті түрде ілеспе
құжат жазылуы тиіс Тауар массасы брутто және орын мөлшері нақты
тексерілмеген және Тауар құжаттама келтірілген сапаға сәйкес нақты
тексерілмей қабылданды, бұл құжат тапсырған және қабылданған адамдардың
қолдарымен рәсімделеді.
Егер тауарларды қоймаға жабдықтаушы немесе жүргізуші үш – төрт тауарлы –
көлік накладнойымен жеткізеді.
Түскен тауарларды қоймада қабылдауды қойма меңгерушісі және МЖА сапасы және
санын тексеріп қабылдайды. Жергілікті жабдықтаушылардан тауарларды қабылдау
мерзімі тауар түскеннен бастап 10 күн, басқа қалалардағылардан – тауарлар
станцияға түсу күннен кейін – 20 күн. Тез бұзылатын тауарларды 24 сағат
ішінде сапасы мен санына сәйкес қабылданады. Егер тауарды қабылдау мерзімі
кешіктірілсе, ол тауар айналымының көлемі азаюына әкеледі, ол дегеніміз
шығындардың ұлғаюына және табыстың азаюына әкеліп соғады. Қабылдап алынған
қоймадағы тауарларды бағытталған түрде тіркейді, ал ілеспе жабдықтаушы
тауарлардың құжаттарын қолдана отырып, бұл үшін қойма меңгерушісі арнайы
штамп қояды, онда келесілер көрсетіледі:
Тауар қабылдау күні, нөмірі және ілеспе құжат күні, нақты өзіндік құны және
бөлек ыдыстар, ол материалды жауапкершілік адам қолымен расталады.
Бұндай тауар қабылдауды құжаттық рәсімдеу тәртібі рационалды болып
саналады, сондықтан құжат санын азайтып, оларды құруға жұмсалатын
шығындарды азайтады. Егер тауар қабылдау бойынша келіспеушілік туындаған
жағдайда бекілген тәртіпте акті жазылып, арнайы комиссия құрылады. Ол үшін
шешім комиссия шешімімен сәйкес шешіледі.
Тауарлы – материалдық қорларды жабдықтаушы жөнелткенде оған келесі құжаттар
толтырылады:
Тауарлық, есептік және көліктік.
Тауарлық құжат – деп, жіберілген тауарлар саны мен сапасы, яғни толық
мәлімет беріледі. Оларға: шоттар, шот – фактуралар, тауарлы – көліктік
накладнойы, спецификасы, жүк жіберуші түбіртегі және т.б.
Есеп айырысу құжаттары – бұл түскен тауарларды түсіргенде есеп айырысу
және жүк жіберушімен олар банкқа беріледі. Мұндай құжаттарға: төлем талап –
тапсырмасы жатады.
Көліктік - бұл құжаттар тасымалданған жүк көлемін айқындайды және
көліктік қызмет және көліктік органдарға есеп айырысуға арналған
құжаттар.Тасымалдау үшін қолданылатын транспорт түрі:
- теміржол накладнойы – теміржол көлігімен тасымалдайтын
тауарлар.
- Тауарлы – көліктік накладнойы – автокөліктік
тасымалдайтын тауарлар екі бөлімнен тұрады: тауарлық –
транспорттық;
- Коносамент – су жолымен тасымалданатын тауарлар;
- Авиа накладнойы - әуе жолымен және су жолымен
тасымалдайтын тауарларды жеткізгенде беріледі.
- Шот – фактураны есепке алу Шот – фактураны тіркейтін
журнал, бұл журнал есеп беру мерзіміне сәйкесті келесі
түрде жүргізіледі.
Тауар түріне байланысты және оның шот – фактурасын немесе тауарлы –
көліктік накладнойына жабдықтаушы көптеген басқа құжаттар беріледі, бір
бөлігі мөлшерді растайды және түскен тауарлар санын, ал басқасы – сапасы
және т.б. тауарлар бірлігі.
ҚР заңына сәйкес Стандартизация және сертификация жайлы тауарлардың халық
тұтыну үшін сертификация жасалынады, ол тізімді Республика Парламенті
тағайындайды.

3. Тауарлы – материалдық қорларды босатқанда рәсімделетін құжаттар және
материалдардың өндірістегі жұмсалуына бақылау жасау әдістері .

Өндірістегі босату дегеніміз - өнім әзірлеу, жұмысты орындау немесе
қызмет көрсету үшін материалды босату.
Кәсіпорын қоймасынан материалдар өнімді әзірлеуге және басқа да
шаруашылық қажеттілігі үшін цехтарға, сондай – ақ сыртқа өңдеуге немесе
артығын сатуға босатқан кезде пайдалынады. Тауарлы – материалдық қорларды
цехтан цехқа берілсе, онда оны өндірістің ішіндегі қозғалысы деп санайды,
ал егер де орталық қоймадан цех қоймасына берілсе, онда ол өндіріс шығыны
ретінде танылады.
Материалдардың шығысы мынадай құжаттар бойынша рәсімделеді:
Лимиттік – жинақтама картасы; материалдарды айырбастауға арналған талап
–актісі; материалдарды босатуға арналған талап накладнойы, накладной.
Жабдықтаушылар тауарларды босатқан кезде әрбір жіберілген бөлігіне 3 данада
накладной жазады. Онда сенімхаттың нөмірі, күні көрсетіледі. 1- ші данасы
тауарларды алушыда, ал екіншісі жіберушінің өзінде қалады, үшіншісі
бухгалтерияға беріледі.Тауарларды босатып біткен соң ең соңғы партиясы
құжаттарымен бірге сенімхатын да бухгалтерияға тапсырады.
Лимиттік - жинақтама картасы - өнімді дайындауда үздіксіз пайдалынатын
құндылықтарды бостау, сондай – ақ өндіріс қажеттілігіне керек құндылықтарды
босатудың белгіленген лимиттерін сақтауға, ағымдағы және қоймадағы
материалдық қорларды бақылауға және оларды есептен шығаруға негіз бола
алатын құжат. Лимиттік жинақтама карталары жабдықтау бөлімі немесе
жоспарлау бөлімі материалдардың бір түріне 2 дана етіп дайындалады. Бір
данасы ай басталғанша цехқа қорды пайдаланушыға, 2-ші қоймаға немесе цехтың
қоймасына беріледі. Өндіріске қорлар қоймалардың, цех өкілдерінің лимиттік
– жинақтама картасы ұсынған кезде ғана босатылады. Қоймашы екі данаға да
босатылған қордың күні мен мөлшерін жазған соң, лимитте қалған қалдығы
шығарылады.
Қоймашының лимиттік – жинақтама картасын цех өкілі, ол цехтың лимиттік –
жинақтама картасына қоймашы қол қояды. Цех өнім қорларды алу кезінде
тікелей материалдар есебінің картотекасына қол қояды, ал қоймашы лимиттік –
жинақтама картаға қол қояды.
Материалдарды айырбастауға арналған талап – актісі. Бұл құжат қорлардың
белгіленген лимиттен артық босатылуын немесе олардың ауыстырылуын есепке
алу үшін қолданылады, сондай –ақ қоймадан қорларды шығаруға негіз болып
табылады. Ол екі дана етіп дайындалады: біріншісі алушыға, ал екінщісі –
қоймаға. Қоймашы актінің екі данасына да босатылған қорлардың күні мен
мөлшерін белгілеп, содан соң қалдығын шығарады. Алушының актісіне қойма
меңгерушісі, ал қойма актісіне – алушының өкілі қол қояды.
Материалдарды босатуға арналған талап накладнойы. Босалқыларды субъектінің
өз ішіндегі қозғалысына және олардың кәсіпорынның аумағынан тыс жердегі
шаруашылықтарына, сондай – ақ басқа мекемелерге босатуды есепке алғанда
пайдалынады.
Ол екі данада дайындалады. Материалдарды өз кәсіпорынының шаруашылықтарына
босатқанда бірінші данасын алушыға, екіншісін – қоймаға, кейінірек
бухгалтерияға өткізіледі. Бір данасы қоймаға, ал екіншісі цехқа
құндылықтарды кіріске алуға негіз бола алады.
Кәсіпорынның аумағынан тыс жерде орналасқан өз шаруашылықтарына немесе
басқа мекемелерге материалдық құндылықтарды босатқан кезде талап –
накладной келісімдердің, нарядтардың және басқа тиісті құжаттардың
негізінде дайындалады. Бірінші данасы қоймаға материалды қоймаға босатуға
негіз болады, ал екіншісі материалды қабылдап алушыға беріледі. Материалды
босатқан кезде өзі алып кететін жағдай туса, алушы қол қойған талап-
накладнойды, сондай-ақ егер қорлар кейін төленетін болып босатылып жатса,
қоймашы есеп айырысу төлемдік құжаттарын толтыруға бухгалтерияға жібереді.
Материалдардың бүлінуі, сынуы, сынығы туралы акті. Материалдардың
бүлінуі, сынуы, сынығы туралы М7В нысанындағы акт кәсіпорындағы бүлінудің,
сынудың нәтижесінде бағасы кемуге немесе есептен шығаруға тиісті қорларды
есепке алу үшін пайдаланылады. Бүліну туралы актіге комиссия қол қояды. Бір
данасы бухгалтерияға жіберіледі, өйткені қорлар ысырабын материалды жауапты
тұлғалардан есептен шығаруға негіздеме болып табылады, екінші данасы –
бөлімшеге жіберіледі;
Өнеркәсіптің салаларында пайдаланылатын қамтама карталары. Машина
құрылысы кәсіпорындарының әзірлеу цехтарында, тоқыма, аяқ киім және
өнеркәсіптің басқа салаларында пайдаланылатын қамтама карталары.
Қамтама карталарында көрсетілетіндер:
- қойманың нөмірі;
- атауы;
- номенклатуралық нөмірі;
- саны;
- бағасы;
- құны;
- шығындар коды.
Қаптау аяқталғаннан кейін картада нақты алынған бұйымдардың саны
(жарамдысы және ақаулысы), оларға норма бойынша және нақты жұмсалған
материал шығындары белгіленеді және қаптау нәтижесі шығарылады (үнемділік
немесе артық шығындылық);
Жинақтаушы ведомостар. Материалдардың босатылуын тікелей қойма есебінің
карточкаларында ресімдеуге болады. Мұндай жағдайда материалдарды босатуға
шығыс құжаттары ресімделмейді.
Материалдардың өндірістегі жұмсалуына алдын ала және кезекті бақылаулар
жүзеге асырылады. Алдын ала бақылау кезінде материалдарды өндіріске босату
әзірленген лимиттер бойынша жүзеге асырылады. Есепті айға материалдар
шығысының лимиті материалдардың жекелеген түрлері бойынша белгіленген
шығыс нормасын орындалған жұмыстардың жоспарлы көлеміне көбейту жолымен
анықталады. Бұл орайда лимиттік – шектеу картасы толтырылады. Материалдарды
шектен тыс босату немесе материалдың бір түрін басқасына алмастыру жеке
құжатпен, яғни жүкқұжатпен ресімделеді.
Материалдардың өндірісте пайдаланылуын одан әрі бақылау үшін мынадай
әдістер қолданылады:
1. Нормадан ауытқуды ресімдеу құжаты.

2. Топтамалар бойынша қаптау есебі.
3. Инвентарлық әдіс.
1- әдіс. Бұл әдіс кезінде, яғни материалдардың бір түрін басқасына
алмастыру және материалдарды нормадан тыс босату нәтижесінде туындаған
норма ауытқулары дабылдама құжатпен (қызыл сызықпен) ресімделуі тиіс.
2 - әдіс. Қапталатын материалдардың әрбір топтама бойынша ауытқуын
анықтау үшін қаптама картасы ашылады. Онда жұмыс орындарына берілген
материалдардың саны, дайын бұйымдардың норма бойынша және нақты шығуы
көрсетіледі. Бұл есепті өндірістік шебер-нұсқаушылар немесе жоспарлы-
диспетчерлік бюро жүзеге асырады.
3 - әдіс. Бұл әдістің мәні мынада: өндіріске босатылған материалдардың
саны мен құны бастапқы құжаттардың негізінде 1310 – 1317- шоттардың
кредитінен 8011, 8031, 8041, 7210, 7110- шоттардың дебетіне есептен
шығарылады. Ай соңында түгендеу жүргізу жолымен өндірісте қолданылмаған
материалдардың саны анықталады. Қалдықтардың саны мен құны өндіріс шотынан
сторно (түзетпе) жазу жасалынады.
Мысалы: Д-т 8011 К-т 1310 – 10,0.
Түгендеу нәтижесі бойынша шикізаттың пайдаланылмаған қалдығы 3820
теңге құрады.
Д-т 8011 К-т 1310 – 3820.
Құрылыста кезекті бақылау М29 нысанындағы “Өндірістік нормалармен
салыстырғандағы негізгі материалдардың шығысы туралы есеп берудің ”
деректері бойынша жүзеге асырылады.
Жұмсалған материалдардың М29 нысанындағы есеп беруде көрсетілген саны
жұмсалған материалдардың М19 нысанындағы материалдық есеп берулерде
келтірілген санына сәйкес келуі тиіс.

1.4 Материалды жауапты тұлғаның есеп беруі.

Тауарлар мен ыдыстардың саны мен сапасын және ақшалардың сақталуын
қамтамасыз ету үшін материалдардың жауапкершілік енгізілген және ол
жүктелген қызметкерлер материалды жауапты тұлғалар деп аталады.
Қоймадағы материалдық босалқыларды есепке алуды материалды есепке алуды
материалды жауапты немесе олардың келісімдерін жұмысын атқаратын есепшілер
(операторлар) материалдарды есепке алу үшін арналған карточкаларында
жүргізеді. Босалқылардың әрбір номенклатурасының нөміріне жекелеген
карточкалар ашады да, содан соң ол бухгалтериядан қоймаға жартылай
толтырылған күйінде беріледі.
Алған карточкаларда қоймада материалдардың сақталатын орнын сипаттайтын
реквизиттерді толтырады. Карточкаларға жазбалар құжаттардың негізінде
жазылады.
Егер қоймадағы материалдық қорлардың қалдықтары қорлардың белгіленген
нормасынан жоғары немесе тең болса, онда қойма меңгерушісі бұл туралы
жабдықтау бөліміне хабарлауы тиіс. Бұл мақсатта қорлардың белгіленген
нормаларынан нақты қалдық қорының ауытқушылығы туралы дабыл анықтамасы
қолданылады. Анықтаманы бір дана етіп қойма меңгерушісі материалдарды
есепке алу карточкасының деректері бойынша жасайды. Анықтамаға деректерді
енгізудің өлшемдерін субъектінің материалдық-техникалық жабдықтау бөлімі
белгілейді.
Бухгалтерияға берер алдында жазбалардың дұрыстығы және карточкадағы
қалдықтардың шығарылуы қойманың өзінде тікелей тексеріледі. Материалдық
құндылықтардың қозғалысын рәсімдейтін құжаттарды бухгалтер қоймадағы
Құжаттарды қабылдау - өткізу тізімінің негізінде қабылдайды.
Жетіспеушілік және материалдық жағынан жауапты адамдардың қызметіндегі
тәртіп бұзушылықтар туралы, сондай-ақ іріктеп тексерулер мен өткізілген
нұсқамалардың нәтижелері туралы бухгалтерияның қызметкері бас бухгалтерге
хабарлауы тиіс.
Айдың аяғында қоймаға бухгалтериядан материалдардың қалдықтарының есепке
алынатын кітабын қоймашыға береді, оған қойма меңгерушісі материалдарды
есепке алу карточкасындағы қалдықтарын көшіріп жазады. Мұнан кейін
деректерді салыстыра отырып тексеру үшін материалдық босалқы қорлардың
есептік топтары бойынша және бүтіндей алғанда кітап бойынша жиынтығын
бухгалтерияға қайтарады.
Сөйтіп, қойма меңгерушісі материалдарды есепке алуға, олардың карточкаларын
жүргізуге, құжаттардың тізімдерін жасауға және қойма есеп кітабының
қалдықтарын шығаруға міндетті.
Есеп беру түрлері мен мәні. Материалды жауапты адам басшы тағайындаған
белгілі бір мерзімде бухгалтерияға бірінші ретті кіріс және шығыс құжатын
есеп беру ретінде тапсырып отыруы тиіс. Ол әрбір шаруашылық операциялар
тауардың шығуы және түсуімен байланысты болады. Тауардың түсуі мен шығуы
көлемі мен жиілігіне байланысты болады.
Қызмет жасау саласына байланысты көтерме сауда кәсіпорында тауарлар түрі,
тауарлық операциялар көлемі және құжат айналымы көп болғандықтан,
аналитикалық есепке алу тауарларды бухгалтерияда материалды
жауапкершілікті адамдар тіркемелі құжаттарды тапсыру реестрі немесе
тауарлап есеп беруді құрайды(Қосымша №2). Реестрда тек кіріс және шығыс
құжаттарының аттары, олардың нөмірлері мен күні көрсетіледі. Соңында,
құжаттар мөлшерін көрсетеді. Реестр – тек құжаттар тізімі, онда т.б.
мәліметтер болмайды. Көтерме сатуда көп тараған және МЖА тауар қозғалысының
есеп беру үлгісі Тауарлық есеп беру, ол тауарлардың қордағы қозғалысын
және қалдығын көрсетеді.
Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспары бухгалтерлік есепке қаржылық –
шаруашылық іс - әрекетке енгізгеннен бастап тауарлы операцияларды есепке
алу әдісі өзгерді. Тауар түскенде бір бөлек шотта салық қосылған сома
мөлшерін айқындайды, жіберушілерге орын толтыратын, сатып алғанда тауарлар
екі бағада көрініс табады. Сату құнымен және бұл тауарлар МЖА-н есеп
бағасымен алынып тасталады.
Кәсіпорында кіші көлемде тауар кезінде МЖА және тауар жіберіп тұрғанда
кіріс- шығыс накладнойы екі көшірмеде жасалады. Бірінші көшірме тауар
қабылдаған адамға жіберіледі, ал екіншісі - қоймада қалады.
Әрбір МЖА есеп беруі аналитикалық тауарлар есебі, қаржы құралдардың есебі,
ол қол астындағы тауарлардың көлемін айқындап отырады.
МЖА есеп беруі кәсіпорында қандай үлгіде болмасын бірнеше бөлімнен тұрады.
Есеп беру бастапқы бөлімді толтырудан басталады, онда кәсіпорынға аты мен
нөмірі (бөлім, секция), фамилиясы және МЖА аты –жөні, айлық тауар айналым
жоспары және тауарлы қалдықтардың нормативі; ол норматив мекеме басшының
тағайындалған мөлшеріне сәйкесті келеді, есеп беру нөмірі және есеп беру
мерзімі, қай мерзімге есеп беру құралатыны көрсетіледі.
Есеп беру жыл басынан жыл соңына дейін МЖА-м бірінші нөмірден бастап
нөмірленеді. Егер МЖА жұмысқа жыл басынан кіріспесе, сол жұмыс бастаған
күннен бастап нөмірленеді.
Есеп берудің келесі бөлімінде есеп беруде тауарлар мен ыдыстардың есеп беру
жыл басына қалдығы жазылады, ол қалдықтар тексерілген және қабылданған
бекітілген тәртіпке өткен жыл бойынша Есеп беру мерзімінің аяғына қалдығы
немесе инвентаризациялық тексеруден алынады. Қалдықтар және тауарлар есеп
беруінде мекеме есептік саясатын аналитикалық есеп есептік бағасымен
көрсетіледі. МЖА көтерме кәсіпорында тауарлық есеп беруде бірінші бес
бөлімдерін кіріс және шығыс бөлімінде толтырады, онда жеке нөмірі және
кіріс және шығыс құжаттарының күні, жабдықтаушылардың және сатып
алушылардың аттары, тауарлардың нақты өзіндік құны бойынша көрсетіледі.
Кіріс бөлімінде есеп беру әрбір кіріс құжатының әр бөлек жолда сол күнде
жасалған операцияларға сәйкес пайда болу көздерімен түсуі, нөмірі және
құжат күні, нақты өзіндік құн бойынша қабылданған тауарлар және қабылданған
ыдыстарды әрбір құжат бойынша. Барлық есеп беру мерзіміне кіріс құжаттарын
жазғаннан кейін түскен тауарлар және түскен ыдыстар саналады және оларды
тауарлық есепте соңғы құжат түскенде береді.
Осылайша, шығыс құжаттарда шыққан материалдардың мөлшері анықталады.
Соңында тауар қалдығы есеп беру мерзімі аяғына бөлек есептеледі, бұл үшін
есеп беру мерзім басындағы қалдыққа қосамыз соңғы кіріс сомасы және соңғы
шығыс сомасын алып тастаймыз.
Айтып кететін жайт, Тауар мен Ыдыстар бөлімшелерінде түскен және шыққан
тауарлар бағасы мекеменің есеп саясатындағы бағамен жазылады.

2.Тауарлы – материалдық қорлардың есебі.
2.1Тауарлы – материалдық қорлардың бағалануы.

Материалдардың бір ғана түрінің алу бағасы есептік кезең барысында әртүрлі
болуы мүмкін, сондықтан оларды дұрыс анықтау үшін, №7 БЕС қарастырылған 3
әдістің бірін қолданамыз:
1. арнайы (идентификациялау) әдісі
2. орташа өлшемді әдіс
3. қорларды бастапқы сатып алу бағалары бойынша бағалау
әдісі (Фифо)
Мысалға, тауарлы – материалдық қорлардың өзіндік құнын бағалаудың
әдістерін қарастырылып отырған Энергия плюс ЖШС 2003 ж 1 қаңтарында
қалған материалдар саны:
- цемент – 200 тонна 60000 теңге шамасына;
- бензин – А-95 – 100 литр 45000 теңге шамасына.

Күні Цемент Бензин А-95
Кіріс шығыс Кіріс шығыс
Саны 1 Саны Саны 1 Сомасы, Саны,
тонна литрдіңтонна литр литрдің теңге литр
бағасы бағасы
тенге тенге
Ай басына 20 3000 60000 100 45 4500
қалдық
Кірісшығы
с
02.01.03 10 3100 31000 15 50
05.01.03 2 3200 6400 300 46 13800
11.01.03 10 150
20.01.03 17 3400 57800 500 45 22500
25.01.03 12 300
27.01.03 19 3400 64600 100
28.01.03 100
29.01.03 200 47 9400 100
Кірісшығы48 - 15980037 1000 - 45700 800
с
Барлық 68 - 219800* 1100 - 50200 *
қалдық пен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.