Интернет дамуының тарихы

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

0.1 Интернет дамуының тарихы

Бүкіләлемдік желі немесе WorldWideWeb (WWW) - ол ИНТЕРНЕТ. Интернет дегеніміз - дүниенің әр түкпіріндегі тұтынушыларды бір-бірімен мәліметтер қоймасы, бейнелер және дыбыстар жазбалары арқылы жеңіл байланыстыратын дүниежүзілік желі.
Интернеттің артықшылығы - ол түрлі көлемде әр алуан тақырып бойынша өзінде сақтаулы мәліметтерді экран бетінде көрсетіп бере алады.
Интернет (Internet) ағылшын тілінен аударғанда - компьютерлік серверлердің бүкіләлемдік топталған желісі [1].
1950-ші жылдардың соңында АҚШ-тағы қорғаныс министрлiгi құпия зерттеулердің нәтижесінде соғыс уақытында динамикалық маршруттаудағы хабарламалардың арқасында компьютер желiлерi төзімділік көрсету барысында Интернет жарық дүниеге келді.
Ең алғаш мұндай желiні 1969 жылы ARPANET Internet Protocol (IP) интернет хаттамасы бойынша Юта штатындағы желiсi бар Калифорниядағы үш желi біріктірілген (1.1-суретке қараңыз). Honeywell-516 компьютерінде 12 Кб оперативті жад бар болатын.

1.1-сурет. ARPANET архитектурасы

1971 жылы желі арқылы электронды почта жіберуге мүмкіндік беретін алғашқы компьютерлік бағдарлама жасалып, ол жоғары деңгейде таралды.
ARPANET желісі NCP протоколынан TCPIP протоколына 1983 жылы көшірілді. TCPIP протоколы қазіргі кезге дейін желілерді біріктіру үшін пайдалануда. Сол жылдан бастап ARPANET термині Интернет желісіне байланысты айтылатын болды.
Жиырмасыншы ғасырдың 70-ші жылдарының аяғында АҚШ ұлттық ғылыми қоры (NSF - National Science Foundation) NSFNETте бүкіләлемдік желі, университеттің талабы бойынша TCPIP хаттамасын қолданды. Бұл хаттама әлі күнге дейін қолданыста жүр. Бүкіләлемдік желілердің бастарын қосып Интернетті іске асырды.
1991 жылы Бүкіләлемдік өрнек (тор) Интернетте пайда болды, ал 1993 жылы әйгілі NCSA Mosaic браузері пайда болды.
Интернет ақпарат алмасудың ең танымал құралына айналды. Қазіргі кезде Интернетпен тек қана компьютерлік желілер арқылы емес, сонымен қатар, байланыс спутниктері, радиосигналдар, кабельдік теледидар, телефон, ұялы байланыс, арнайы оптикалық-талшықтық желілер және электр желілері арқылы да байланысуға болады.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында интернет технологиясын дамыту маңызды мәселелердің бірі.
Интернет желісінің қазақстандық сегменті - ол Қазнет. Қазақстан Республикасы Үкімет тарапынан Қазнеттің дамуына ерекше көңіл бөлінуде.
Қазне́т - Интернет желісінің қазақ және орыс тілдеріндегі қазақстандық бөлігі.
Қазіргі заманда Казнеттің негізгі тілі - орыс тілі екенін мойындамауға болмайды, осы себептен Қазнет Рунеттің бір бөлігі боп табылады деген пікірлер де білдіріледі. Сонымен қатар Қазнеттегі қазақ тілінің қолданылу аумағы өсіп келетінін де байқай алуға болады [2].
Қазнет термині мына негізгі ұғымдардан тұрады:
- .kz аумағының доменді зонасының Интернет ресурстары;
- Қазақстандық провайдерлер көлемінде орналасқан басқа да аймақтық аумақ ресурстары;
- Қазақстандық тыңдаушыларға бағытталған шетелдік ресурстар;
- Қазақстандық ұйымдардың шетелдік өкілдер ресурстары.
Қазнеттің дамуының қысқаша тарихына тоқталып өтсек, 1994 жылдың 19 қыркүйегінде жоғары деңгейлі .kz домені ресми түрде тіркеліп, 1997 жылы қазақстандық сайт Business Website of 1997 халықаралық конкурсында бірінші халықаралық марапатқа ие болды. Бүгінгі таңда жойылған жоба жеңімпаздардың бірі болды. 1998 жылдың маусымында Интернетте қазақ тілінде алғашқы сайт пайда болды - Физико-технический институт МН-АН РК. 1998 жылдың қазан айынан бастап, тұңғыш рет Казнетте университет ресурстарына - ҚазМУ электронды каталогы қол жеткізуге мүмкіндік беретін онлайн жүйесі іске қосылды. Аталған жүйе қазір lib.kazsu.kz сайтында қолданылады. 1999 жылы IANA халықаралық ұйымы Желілік информацияның қазақ орталығын жоғары деңгейлі .kz доменді атауын қолдау ісі бойынша менеджері ретінде тағайындады.

0.2 Интернет технологиялар негіздері

Интернет (Internet) деген сөз екі бөліктен тұрады: Inter - аралық және net - желі. Сондықтан, Интернет - бұл, бүкіл әлемді қамтитын желілердің желісінің жиынтығы. Интернет технологиясын қарастырмас бұрын алдымен компьютерлік желілердің негізгі қағидаларын оқып үйренген жөн.

1.2.1 Компьютерлік желілер классификациясы

Желі (Network) - ресурстарды бірегей қолдану мен ақпараттармен алмасу үшін қандай-да бір тәсілдермен біріккен компьютерлер немесе басқа да құрылғылардың тобын айтамыз.
Ресурстар - желідегі қолданылатын бағдарламалар, берілгендер файлдары, принтерлер мен басқа да қосымша құрылғылар.
Компьютерлерді желіге ондағы ресурстар мен ақпарат алмасуды бірге пайдалану үшін жалғайды (1.2 - суретке қараңыз). Компьютер ресурстары: ақпараттық және техникалық болып екіге бөлінеді. Ақпараттық ресурстарға - программалар мен мәліметтер, ал техникалық ресурстарға - принтерлер, модем, сканерлер жатады.
Тек сол компьютердің өзінен алуға болатын ресурстар жергілікті ресурстар деп аталады. Желінің басқа компьютерлері де пайдалана алатын ресурстар ортақ немесе желілік ресурстар деп аталады. Жергілікті және ортақ ресурстар түсінігі шартты түрде бөлінген. Яғни, бұл жергілікті ресурсты ортақ ресурсқа айналдыруға, керісінше, жалпы ресурсты жергілікті ресурс жасауға болады, демек, желінің басқа пайдаланушыларына бұл ресурсты пайдалануға тыйым салуға болады.
2
1
3
4
5
6
2
1
3
4
5
6

1.2-сурет. Компьютерлік желі

Компьютерлік желілерді пайдалану:
oo ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
oo желінің бір ДК-де сақталу есебінен бір ақпараттың көшірмесі пайда болуының қосарлану мүмкіндігінің жойылуы;
oo ақпарат сақталу сенімділігінің жоғарылауы;
oo ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
oo ұйымның бөлімшелер мен қызметкерлері арасындағы жедел жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Компьютерлік желілер классификациясы. Компьютерлік желілер классификациясы тәсілдерінің көптеген түрлері бар [3, 4]:
oo Байланысатын түйіндер арасындағы қашықтыққа қарай;
oo Желілердің ақпаратты беру ортасының типіне қарай;
oo Ақпаратты беру жылдамдығына қарай;
oo Компьютерлер арасындағы рөлдерді жүктеуге қарай.
1) Байланысатын түйіндер арасындағы қашықтыққа қарай келесі 3 класқа бөлуге болады:
- жергілікті (локальные, LAN);
- аймақтық (региональные, MAN);
- аймақтық-таратылған (глобальные, WAN).
Жергілікті есептеуіш желілер (ЖЕЖ) - бір ғимарат немесе бір мекемеде орналасқан және бір-бірімен байланысқан компьютерлердің шағын тобы. Жергілікті (локальды) желіде жұмыс істейтін жұмыс станцияларды маршрутизатор арқылы интернет желісіне жалғауға болады.
Аймақтық желілер - бір аудан, қала немесе аймақтағы бірнеше жергілікті желілерді біріктіретін желі. Аймақтық желі - бұл бір аймақтағы компьютерлерді біріктіретін желі. Егер мұндай желі қандай да бір ұйымдарға, ұйымдардың тобына қарасты болса, онда мұндай желі корпоративті желі деп аталады. Компьютерлік желі клиенттерге әр жердегі бөлімшелерден қызмет көрсету үшін пайдаланылады, мысалы, банктерде. Мұндай желіге Қазақстан Республикасының ұлттық банкінің желісі - Banknet мысал бола алады. Ол клиенттерді банктің негізгі компьютерлерін оның барлық филиалдарындағы компьютерлермен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді. Қазіргі кезде әр аймақтық желі аумақты желінің бір бөлігі болып саналады.
Аймақтық-тартылған (ауқымды) желілер - түрлі қалалар, аудандар және мемлекеттердегі компьютерлерді біріктіретін желі.
Ауқымды желі - бұл әлемдегі ақпарат ресурстарын ортақ пайдалану үшін көптеген жергілікті желілердің, бір-бірінен қашықта тұрған жеке компьютерлердің бірігуі. Ең кең тараған ауқымды желі Интернет болып табылады.
Аймақтық-таратылған желілер, аймақтық және жергілікті есептеуіш желілердің бірігуі көпдеңгейлі иерархияны (тармақты) құруға мүмкіндік береді және ол үлкен көлемдегі мәліметтер ағымын өңдеуге жеңілдік береді (1.3-суретке қараңыз).
Аймақтық-таратылған желі
ЖЕЖ
Аймақтық желі 2
Аймақтық желі 1
ЖЕЖ
ЖЕЖ
ЖЕЖ
ЖЕЖ
Аймақтық-таратылған желі
ЖЕЖ
Аймақтық желі 2
Аймақтық желі 1
ЖЕЖ
ЖЕЖ
ЖЕЖ
ЖЕЖ
1.3-сурет. Желілердің көпдеңгейлі иерархиясы

Жергілікті және аймақтық таратылған желілерді байланыстырудың қызықты мысалы - виртуальді жеке желілер болып табылады (Virtual Private Network, VAN).
Интернет арқылы байланысқан, мекеменің бірнеше жергілікті желілері виртуальді жеке желі деп аталады (1.4-суретке қараңыз).
ЖЕЖ 1
Виртуальді жеке желі
VPN-сервер 1
VPN-сервер 2
Транспорттық желі-Интернет
ЖЕЖ 2
ЖЕЖ 1
Виртуальді жеке желі
VPN-сервер 1
VPN-сервер 2
Транспорттық желі-Интернет
ЖЕЖ 2

1.4- сурет. Виртуальді жеке желінің байланысуы

II) Желілердің ақпаратты беру ортасының типіне қарай 2-ге бөледі:
1) Сымдық - кабель қолдану арқылы
2) Сымсыз - инфрақызыл диапазонында радиоарналарда ақпараттың берілуі
III) Ақпаратты беру жылдамдығына қарай 3-ке бөледі:
1) Төмен жылдамдықтағы (10 Мбитс-қа дейін)
2) Орта жылдамдықтағы (100 Мбитс-қа дейін)
3) Жоғары жылдамдықтағы (100 Мбитс-тан жоғары)
IV) Компьютерлер арасындағы рөлдерді жүктеуге қарай 2-ге бөледі:
1) бір рангілік
2) клиент-серверлік

Сервер - арнайы ерекшеленген жоғары өңдеуші компьютер. Ол желі жұмысын орталықтандыра басқара алатын, бағдарламалық қамтамасыздандырумен жасақталған және желідегі басқа компьютерлерге өзінің ресурстарын (берілгендер файлы, жинақтауыштар, принтер, т.б.) ұсынады.
Клиенттік компьютер (клиент, жұмыс станциясы) - сервердің (серверлердің) ресурстарына мүмкіндік алатын желідегі қолданушы компьютер.
Бір рангілік желіде барлық компьютерлердің құқықтары бір болып келеді, яғни әрбір компьютер сервер рөлінде де, клиент рөлінде де бола алады (1.5-суретке қараңыз).
Комп1
Комп2
Комп3
Комп4
Принтер

Коммутатор
Комп1
Комп2
Комп3
Комп4
Принтер

Коммутатор
1.5-сурет. Бір рангілік желі мысалы

Ережеге сәйкес желілер кәсіпорындар мен ірі мекемелерде орнатылады. Мұндай желілерде бір немесе бірнеше серверлер бөлінеді (1.6-суретке қараңыз).
Сервер
Клиент1
Клиент3
Клиент2

Клиент4
Сервер
Клиент1
Клиент3
Клиент2

Клиент4
Коммутатор
Коммутатор
Принтер
Принтер
1.6-сурет. Клиент-серверлік желінің мысалы

Компьютерлерді желіге байланыстыру мақсатында желілік кабельдердің түрлі типтері, телефон немесе ғарыштық (спутниктік) арналары, соңғы кезде ең танымал болып жүрген сымсыз шешімдер (WLAN, Wi-fi, Wi-MAX) қолданылады.

1.2.2 Базалық желі топологиясы

Желілік топологияның екі түсінігі бар:
1. физикалық топология, яғни компьютерлерді орналастыру тәсілдері.
2. логикалық топология - компьютерлер байланысының құрылымы мен желі бойынша сигналдардың таралу сипаттамасы.
Көптеген компьютерлер келесі 3 базалық топология негізінде құрастырылады: шина, сақина, жұлдызша.
1. Шина - барлық компьютер бір-бірімен бір кабельмен жалғанады (1.7-суретке қараңыз). Ең қарапайым әрі арзан топология (бірнеше кемшіліктері бар). Жіберілген ақпарат барлық компьютерге таратылады, тек бір ғана компьютер ақпаратты өңдейді. Бұдан он жыл бұрын қолданылған, қазір қолданылмайды. (Терминатор - сигналдардың дыбысталуын басады).
терминатор
терминатор
Клиент3
Клиент4
Клиент2
Клиент1
терминатор
терминатор
Клиент3
Клиент4
Клиент2
Клиент1
1.7-сурет. Шиналық топология

2. Сақина - әрбір компьютер қалған екі компьютермен біреуінен ақпарат алу үшін, ал екіншісі арқылы ақпарат беру үшін байланыстырылады (1.8-суретке қараңыз). Соңғысы бірінші компьютерге байланысады да, сақина тұйықталады. Қазір көп жағдайда аз қолданылады.
Клиент1
Клиент2
Клиент3
Клиент4
Клиент5
Сервер
Клиент1
Клиент2
Клиент3
Клиент4
Клиент5
Сервер
1.8-сурет. Сақина топологиясы

1. Жұлдызша белсенді топологиясы (жұлдызша-шина немесе пассивті жұлдызша) - мұнда компьютерлер мен қосымша құрылғылар пассивті концентраторға немесе хабқа (hub) байланыстырылады (1.9-суретке қараңыз). Хаб сигналдарды орнатып, барлық компьютерлер мен құрылғыларға жібереді.

ХАБ
Клиент1
Клиент4
Клиент3
Клиент2
принтер
ХАБ
Клиент1
Клиент4
Клиент3
Клиент2
принтер

1.9-сурет. Жұлдызша белсенді топологиясы

Интернет топологиясы. Жалпылама функциялануын анықтайтын Интернет топологиясын қарастырайық. Қолданушының дербес компьютері модем арқылы тұрғылықты провайдермен байланыс орнатады (1.10-суретке қараңыз). Мұндай байланыс телефон желісінің көмегімен жүзеге асырылады. Қолданушының компьютерінің провайдермен байланысқан нүктесі қатысу нүктесі деп аталады (Point of Presence - POP).

Дербес компьютер
Корпоративтік ЖЕЖ
Серверлік ферма 1
Машрутизаторлар
Серверлік ферма 2
Тұрғылықты провайдер 1
Тұрғылықты провайдер 2
Телефон желісі
Дербес компьютер
Корпоративтік ЖЕЖ
Серверлік ферма 1
Машрутизаторлар
Серверлік ферма 2
Тұрғылықты провайдер 1
Тұрғылықты провайдер 2
Телефон желісі

1.10-сурет. Internet топологиясы

Маршрутизаторлар мен байланыс сызықтарынан тұратын провайдердің өзінің тұрғылықты желісі болады. Егер де жіберілетін пакеттің тағайындалған орны берілген провайдермен қызмет көрсетілетін хост болса, онда ол тікелей сол хостқа жіберіледі, кері жағдайда пакет желілік магистраль операторына жіберіледі.
Магистральдік операторлар өзара түрлі тұрғылықты провайдерлерді байланыстыратын жоғары жылдамдықтағы халықаралық магистральдік желілерді басқарады. Кей жағдайда үлкен корпорациялар мен хост компаниялардың магистральға тікелей қосылған өзінің жеке серверлік фермалары болады. Мұндай фермалар секундына мыңдаған және он мыңдаған веб-парақтарды ашу сұраныстарына қызмет көрсетеді. Әдетте мұндай фермалар тікелей магистральдік маршрутизаторлар орналасатын магистральдік операторлармен жалға берілетін орындарда орнатылады. Магистральдар жіберілетін пакетті бір магистральдан басқасына өткізіп отыратын өзара желіге кіру нүктесінің (Network Access Point - NAP) көмегімен байланысқан.

1.3 Интернеттегі хаттамалар

Хаттама - желідегі компьютерлер байланысын реттейтін ережелер мен процедуралар жиыны. Бірнеше хаттамалар жиынын - хаттамалар ағымы деп атаймыз. Қазіргі таңда ең кең тараған ағым - TCPIP (ең тиімдісі). Ол 60 ж.ж. XX ғ. ARPANET жобасынан (проектісінен) бастап зерттеле бастады, 70 ж.ж. өңделді. ARPANET - АҚШ қорғаныс министрлігінің жоспарлы ғылыми жобасы Агенттігінің желілері. TCPIP хаттамалар ағымы Интернет негізін құрушы болып саналады.
Желілік деңгейде TCPIP ағымына кіретін хаттамалар: ARP, RARP, ICMP, IGMP, IP.
Физикалық деңгейде: Ethernet, Token Ring, Wi-fi, Bluetooth, т.б.
Транспорттық деңгейде: TCP, UDP.
Қолданбалы деңгейде: HTTP, FTP, SMTP, POP3, DNS, RIP, OSPF.
Сонымен қатар IPSSPX, NWLink пен NetBEUI хаттамалар ағымы бар. Бұл хаттамалар қолданыстан шығып жатыр.
Интернет мыңдаған үкіметтік, мемлекеттік органдік, корпоративті, ғылыми және үй желілерінен құралған. Бірнеше архитектуралы және топологиялы желілерді біріктіруге Internet Protocol (IP) протоколын және мәліметтер пакеттерін маршруттауды қолдану арқылы көтеріңкі дәрежеге жетті. IP протоколы физикалық байланыс арналарына тәуелсіз етіп жасалды. Цифрлық мәліметтерді тасымалдауға арналған кез-келген жүйе Интернетпен де байланыса алады. Желілердің байланысқан түйіндерінде арнайы маршрутизаторлар пакеттердің қабылдаушылардың IP-адрестерін қарай отырып, мәліметтер пакеттерін сұрыптаумен және бағыттаумен айналысады. IP протоколы бүкіл әлем көлемінде біртұтас адрес кеңістігін құрады, бірақ әрбір жеке желіде өзіндік адрес кеңістігі болуы мүмкін. IP-адрестерді осылайша ұйымдастыру маршрутизаторларға әрбір мәлімет пакетінің бағытын анықтауға мүмкіндік береді. Интернет құрамындағы жекелеген желілер арасында келіспеушіліктер болмайды, ал мәліметтер бүкіл әлем көлемінде тура жеткізіледі.
IP протоколын Internet Engineering Task Force (IETF) ұйымы ойлап тапқан болатын. Қазіргі күні де осы ұйым Бүкіләлемдік желінің протоколдарын дамытумен айналысады.
Хабарламаның нақты түрде жеткізілуіне белгіленген функциялар өңдеушілерді қосалқы бағдарламалардан және дейтаграмманы басқару амалдарынан босатады. Хаттама жіберуші мен алушы арасында мәліметтер жіберілуін қамтамасыз етеді. ТСР жалғауды қондыруға бағытталған болғандықтан, дейтаграмманы алған адресат жіберушіге алғаедығы туралы хабар беруі керек. Жалпы жіберуші мен алушы арасында виртуальды канал қондырылады, ол жерде олар хабарламамен алмасады және алғандығы туралы хабар жіберіледі.
Мәліметтерді алмасу процесі машина - жіберуші және машина - алушы арасында жалғауды қондыру сұранысынан басталады. Бұл сұраныста арнайы бүтін саны болады, оны біз сокет номері деп атаймыз. Ал жауабына алушы өз сокетінің номерін жібереді. Жіберуші мен алушының сокеттерінің номері жалғауды анықтайды (былай айтқанда, жалғау жіберуші мен алушының IP-адресінсіз орындалмайды, бірақ та бұл тек төменгі деңгейлі хаттамаларға қатысты).
ТСР жалғауын қондырғаннан кейін хабарламаның сегменттері жіберіліп бастайды. Жіберушінің төменгі деңгейлі IP-адресінде сегменттер бір немесе бірнеше дейтаграммаларға бөліне бастайды. Желіні өте келе, дейтаграммалар алушыға келіп түседі, содан IP деңгейі олардан қайтадан сегмент жинақтап ТСР береді. ТСР барлық сегменттерді бір хабарламаға жинақтап отырады. ТСР - дан процесс - алушыға хаттамалардың қада жиналатыны туралы хабарлама жіберіліп отырады.
ТСР машина - алушыда номері бойынша бүкіл сегменттерді бір хабарламаға жинақтайды. Егер қандайда бір хабарлама сегменті жоғалған немесе бүлінген болса, жіберушіге қате кеткен сегменттің номері жіберіледі. Бұндай жағдайда жіберуші сегментті қайта жіберуіне тура келеді. Егер де сегмент дұрыс қабылданған болса, онда алушы анықтаушы - квитанциясын жібереді (ACK - acknowledgement).
Таймер ТСР хаттамасында ең маңызды рөлді атқарады. Егер де белгіленген уақыт ішінде анықтаушы - квитанциясы келіп түспеген болса, онда сегмент жоғалтылған болып саналады. Бұндай жағдайда сегментті қайта жіберу процесі орындалады.
Порттар номерлері мен сокеттер. ТСР қолданылатын қосымшасы (процесс) номер порт нөмері - санымен анықталады. Бұрыннан әйгілі желі қызметтерінің порттар нөмірлері төмендегі кестеде көрсетілген.

Internet желісінің кеңінен қолданылатын порттар нөмірлері.

Порт номері
Желі қызметі
Сипаттау
0

Резервтелген
7
echo
Келген хабарламаға жауап - эхо
9
discard
Бүкіл келген хабарламалар лақтыру (жою)
11
users
Белсенді қолданушылар
13
daytime
Күннің уақыты туралы мәліметтер
19
chargen
Символдар генераторы
20
ftp data
FTP хаттамалары арқылы мәліметтерді жіберу
21
ftp
FTP хаттамасы арқылы басқарушы командаларын жіберу
23
telnet
TELNET хаттамасы арқылы портты қосу
25
smtp
SMTP почталық хабарламаларын жіберу хаттамалары
37
time
Уақытты көрсететін мәлімет
42
name
Аттар сервері
43
whois
Бұл кім
53
domain
Домендер аттары серверлері
67
boots
Жоғалған серверді енгізу хаттамасы
68
bootc
Жоғалған клиентті енгізу хаттамасы
69
tftp
TFTP файлдарын жіберудің жеңілдетілген хаттамасы
79
finger
FINGER қолданушылары туралы мәліметтер алу хаттамасы
80
http
HTTP гипермәтінін жіберу хаттамасы
109
pop2
POP2 почталық жәшігінің хаттамасы
110
pop3
POP3 почталық жәшігінің хаттамасы
111
rpc
RPC жоғалған процедуралар хаттамасы
156
sqlserv
SQL қызметі
161
snmp
SNMP басқарушы хаттамасы

TCP хаттамасының хабарландыру форматындағы порт нөмірі астына 16 бит апарылады, сондықтан порттың максимальді мүмкіндікті нөмірі 65535 болып табылады. 0-ден 255-ке дейінгі порттардың нөмірлері жүйелік қажеттіліктерге қатаң резервтеген, оларды қолданбалы бағдарламаларда пайдалануға рұқсат етілмейді. 256-дан 1023-ке дейінгі аралықта көптеген порттарда желілік қызметтермен пайдаланылады, сондықтан оларды да қолданбалы қажеттіліктерге пайдалануға рұқсат етілмейді. Ереже бойынша TCPIP негізіндегі бөтен көптеген қолданбалы қосалқы анықтауыштар порт номерлерін 1024-тен 5000-ға дейінгі диапазонында пайдаланады. 3000-нан 5000-ға дейінгі нөмірлерді пайдалану ұсынылады, 5000-нан жоғары нөмірлері көбінесе қысқа мерзімдік қолданулар үшін пайдаланылады.
TCP-дегі кезкелген байланыс каналдары екі санмен анықталынады - бұл комбинация сокет деп аталады. Осылайша сокет ЭЕМ-де IP-адресімен және TCP-дегі бағдарламалық қамсыздандыру арқылы порт нөмірімен анықталады. Қосылу кезінде кезкелген машина бір мағынада IP-адресімен анықталады, ал әрбір процесс - портпен анықталады, сондықтан екі процестер арасындағы қосылыстар бір мағынада сокетпен анықталынады. Өзара әрекеттесуші ЭЕМ барлық активті порттардың жіберушілерінің және алушыларының кестелерін жүргізеді. Егер екі машиналар арасында мәліметтер алмасуы жүрсе, онда олардың бірінің порты жіберуші, екіншісі алушы немесе керісінше болып келеді. Егер жіберуші машина бірнеше қосылуларды сұраса, онда олардың әрбірінің өздерінің жіберуші порты болады, ал алушының порты жалпы болуы мүмкін. Бірнеше машина бір уақытта тек бір алу портын ғана пайдалануы мүмкін, ондайда бұл мультипликсерлеу деп аталады.
Қашанда бірнеше қосылулар орнатылса, онда бірдей порт көздері және алушылары көрсетілген қосылуларға бірнеше машиналар сұраныс жібереді.
TCPIP - Интернетте қолданылатын әртүрлі деңгейдегі желілік хаттамалар жиыны (ағымы) үшін арналған жинақы атауы. TCPIP ерекшеліктері:
oo Бағдарламалық және аппараттық қамтамасыздандырудан тәуелсіз өңделетін хаттамалардың ашық стандарттары;
oo Жіберудің физикалық ортасынан тәуелсіздігі;
oo Ерекшеленген адрестеу жүйесі;
oo Кең тараған қолданушы сервистері үшін жоғары деңгейдегі стандартталған хаттамалар.

Қосымша деңгейі
Желілік деңгей
Физикалық және каналдық деңгей
Транспорттық деңгей

Қосымша деңгейі
Желілік деңгей
Физикалық және каналдық деңгей
Транспорттық деңгей

1.10- сурет. TCPIP хаттамалар ағымы

TCPIP хаттамалар ағымы 4 деңгейге бөлінеді: қолданбалы, транспорттық, желіаралық, физикалық және каналдық (1.10-суретке қараңыз).
Кейіннен ISO 7-деңгейлі моделі қабылданды, бірақ ол қолданылмайды (1.11-суретке қараңыз).

HTTP тақырыбы
Қосымшаның (браузердің) мәліметтері

TCP тақырыбы
HTTP тықырыбы бар қосымша мәліметтері

IP тақырыбы
HTTP және TCP тықырыбы бар қосымша мәліметтері

Ethernet тақырыбы
HTTP, TCP және IP тықырыбы бар қосымша мәліметтері

1.11-сурет. TCPIP ағымындағы пакеттердің бір-біріне кірістірілу мысалы

Мәліметтер пакеттермен беріледі. Пакеттердің қызметтік ақпаратты құрайтын тақырып пен қорытындысы болады. Жоғары деңгейдегі мәліметтер төменгі деңгейдегі пакеттерге кірістіріледі.
Физикалық және каналдық деңгей. TCPIP ағымы мәліметтерді жіберудің физикалық ортасы мен рұқсат алу деңгейінің қандай-да бір анықталған хаттамаларын қолдануды көздемейді. Рұқсат алу деңгейінен жеткізу ортасына дейін IP-пакеттерді жеткізуді қамтамасыздандыратын IP модулі бар интерфейстің болуы талап етіледі. Сондай-ақ, IP-пакет MAC-адреске жіберілетін желі түйінінің IP-адресін түрлендіруін қамтамасыз ету талап етіледі. Жеткізу ортасына рұқсат алу деңгейі ретінде барлық хаттамалар ағымының қатысуы жиі кездеседі, сонда ATM-нан жоғары IP, IPX-тан жоғары IP, X.25-тен жоғары IP және т.б. жайлы айтылады.
Желіаралық деңгей және IP хаттама. Бұл деңгейдің негізін IP-хаттама құрайды.
IP (Internet Protocol) - интернет хаттама.
IPv4 бірінші стандарты RFC-760-та анықталды (DoD standard Internet Protocol J. Postel Jan-01-1980).
IPv4 соңғы версиясы - RFC-791 (Internet Protocol J. Postel Sep-01-1981).
IPv6 бірінші стандарты RFC-1883-та анықталды (Internet Protocol, Version 6 (IPv6) Specification S. Deering, R. Hinden December 1995).
IPv6 соңғы версиясы - RFC-2460 (Internet Protocol, Version 6 (IPv6) Specification S. Deering, R. Hinden December 1998).
Негізгі есептері:
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.