Оқушылар ұжымын нығайту жолдары мен қалыптастыру процесі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ҰЖЫМ ТЕОРИЯСЫ
1.2 Ұжымның даму кезеңдері, олардың бір.бірімен сабақтастығы ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Оқыту процесіндегі оқушыларды ұжымын нығайту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕГІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҰЖЫМЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ.
2.1 Ұжым және тұлға ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.2 Оқушылар іс.әрекеті ұжымын нығайтуға педагогикалық жетекшілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
3.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАР ҰЖЫМЫН НЫҒАЙТУДА ЖАҢА ТЕХНАЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ
3.1Оқыту процесінде ұжымдық технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... .12
3.2 Сабақта оқушылардың жеке дара, топтың және ұжымдық танымдық іс.әрекеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
3.3 Оқыту процесінде ұжымдық іс.әрекеттінің сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... 18
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

КІРІСПЕ

Латынның "коллектив" деген сөзі "жиын", "ұжым", "топ" дегенді білдіреді. Осыдан коллектив, яғыи ұжым - бұл адамдар тобы. Бірақ кез-келген топ ұжым ба? Қазіргі әдебиетте "ұжым" түсінігінің екі мәні қолданылады. Бірінші: кез-келген адамдар тобы ұжым болып табылады; екінші: жоғары ұйымдасқан топ қана ұжым болып есептеледі. "Ұжым" педагогикалық әдебиеттерде тәрбиеленушілср (оқушылар) бірлестігі деп түсіндіріледі. Ал мұндай ұжымның өзіндік маңызды белгілері бар:
Адамдар белгілі бір мақсат жолында ұжымдарға бірігеді. Бұл үшін ұжымның әрбір мүшесі біріккен іс-әрекетке белсенді қатысуы керек және жалпы іс-әрекет ұйымдастыруы шарт. Ұжым мүшелерін ерекшелейтін белгі — олардың іс-әрекет қорытындысы үшін болған жоғары өзіндік жауапкершілігінің болуы.
Ұжым аталған қасиеттерінен басқа да маңызды ерекшеліктерімен бөлектенеді. Бұл ұжымның ішкі хал-ахуалын, ұжым мүшелерінің бір-біріне деген қарым-қатынасын білдіретін сипаттама. Жақсы ұйымдасқан ұжымда бір-біріне көмек, бір-біріне жауапкершілік, дұрысын айту, өзін-өзі сынау, бәсекелестік сияқты сана қалытасады.
Формалды қатынастағы адамдар тобында мұндай қасиеттер болмайды, ал ұжым бұл қасиеттерсіз өзінің артықшылығынан айрылады.
Жоғарыда аталған белгілері бар ұжымда еңбекке, адамдарға, жеке және қоғамдық міндеттерге гуманистік қатынастар жүйесі қалыптасады.
Берік, бірауызды ұжымда мұндай қатынас жүйесі тұлға мен барлық ұжым мүшелерінің қызығушылық үйлссімімен, тұлғаның көпшілік беделін мойындаумен ерекшеленеді. Бұл жүйе обьективті және субъекгивті қарама-қайшылықтарды жеңе алатын, өз міндеттерән білетін ұжымның әрбір мүшесінде айқын көзжарастар бағытын қалыптастырады.
Мектеп ұжымы құрылымының негізін де тұрақты бөлігі - басты іс-әрекеті оқу болатын оқушылардың сыныптық ұжымы.Осы сыныптық; ұжымда оқушылар арасындағы тұлға аралық байланыс пен қатынас пайда болады. Осыдан, ол мектеп ұжымдарының басқа да түрлеріне негіз қалайды.
Ұжымда мақсатты таңдай білу маңызды рөл атқарады. Тәрбиеленушілер мұрат еткен мақсат перспектива деп аталады. Адам өмірінің негізгі стимулы (ынтасы) ~ ертеңгі қуаныш. Тәрбиеленушіге түсінікті перспективалы мақсат - қиыншылықтар мен кедергілерді жеңіуге көмектесетін үлкен күш.
Тәрбие жұмысы тәжірибесінде перспективаның үш түрі кездеседі, олар: жақын, орташа және алыс перспективалар.
Жақын персмектива — ертеңгі серуен, яғни ұжым мүшелерінің жеке қызығушылығынан туындайды.
Орташа перспектива — уақыт бойынша алыстау ұжымдық оқиғаның жобасы.
Алыс перспектива - ұзақ уақытқа көзделген үлкен мағыналы, маңызды талаптарға қол жеткізуге арналған мақсат.
Мұңдай перспектавада тұлға мен ортаның қажеттері міндетті түрде үйлеседі. Перспективалық жолдар жүйесі ұжымға етене енуі керек. Оны уақыттың кез~келген ұжымның айқын да қызықты мақсаты болатындай, сонымен өмір сүретіндей әрі сол мақсатгы орындауға талнынатындай етіп құру қажет.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Айтмамбетова Б.Р., Керимов Л.К., Төлеубекова Р.К. Тәрбие
процесінің мәні мен мазмұны. Тәрбие принциптері. 5-лекция.Алматы, 1991.
2. Бабанский Ю.К. Педагогика. -М 1998.
3. Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазак; тәлім-тәрбиесі – Алматы 1995.
4. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. -Алматы, 1992.
5. Лихачев Б.Т. Педагогика. - М., 2000.
6. Мұсаева СА., Зейдалиева Ж. Қысқаша педагогика-психологиялқ сөздік-Тараз, 2001.
7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан өз дамуындагы жаңа серпіліс жасау қарсаңында /Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Астана. 2006 жылғы 1 наурыз.
8. Оқушыларды тәрбиелеудің үлгі мазмұны. - А.: Мектеп, 1998.
9. Педагогика. Лекциялар курсы. - Алматы, 2003.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ҰЖЫМ ТЕОРИЯСЫ
1.2 Ұжымның даму кезеңдері, олардың бір-бірімен
сабақтастығы ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Оқыту процесіндегі оқушыларды ұжымын нығайту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕГІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҰЖЫМЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ.
2.1 Ұжым және
тұлға ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... 9
2.2 Оқушылар іс-әрекеті ұжымын нығайтуға педагогикалық
жетекшілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .11
3.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАР ҰЖЫМЫН НЫҒАЙТУДА ЖАҢА ТЕХНАЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ
3.1Оқыту процесінде ұжымдық
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
3.2 Сабақта оқушылардың жеке дара, топтың және ұжымдық танымдық іс-
әрекеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3.3 Оқыту процесінде ұжымдық іс-әрекеттінің
сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ...18
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...25

КІРІСПЕ

Латынның "коллектив" деген сөзі "жиын", "ұжым", "топ" дегенді
білдіреді. Осыдан коллектив, яғыи ұжым - бұл адамдар тобы. Бірақ кез-келген
топ ұжым ба? Қазіргі әдебиетте "ұжым" түсінігінің екі мәні қолданылады.
Бірінші: кез-келген адамдар тобы ұжым болып табылады; екінші: жоғары
ұйымдасқан топ қана ұжым болып есептеледі. "Ұжым" педагогикалық
әдебиеттерде тәрбиеленушілср (оқушылар) бірлестігі деп түсіндіріледі. Ал
мұндай ұжымның өзіндік маңызды белгілері бар:
Адамдар белгілі бір мақсат жолында ұжымдарға бірігеді. Бұл үшін
ұжымның әрбір мүшесі біріккен іс-әрекетке белсенді қатысуы керек және жалпы
іс-әрекет ұйымдастыруы шарт. Ұжым мүшелерін ерекшелейтін белгі — олардың іс-
әрекет қорытындысы үшін болған жоғары өзіндік жауапкершілігінің болуы.
Ұжым аталған қасиеттерінен басқа да маңызды ерекшеліктерімен
бөлектенеді. Бұл ұжымның ішкі хал-ахуалын, ұжым мүшелерінің бір-біріне
деген қарым-қатынасын білдіретін сипаттама. Жақсы ұйымдасқан ұжымда бір-
біріне көмек, бір-біріне жауапкершілік, дұрысын айту, өзін-өзі сынау,
бәсекелестік сияқты сана қалытасады.
Формалды қатынастағы адамдар тобында мұндай қасиеттер болмайды, ал ұжым
бұл қасиеттерсіз өзінің артықшылығынан айрылады.
Жоғарыда аталған белгілері бар ұжымда еңбекке, адамдарға, жеке және
қоғамдық міндеттерге гуманистік қатынастар жүйесі қалыптасады.
Берік, бірауызды ұжымда мұндай қатынас жүйесі тұлға мен барлық ұжым
мүшелерінің қызығушылық үйлссімімен, тұлғаның көпшілік беделін мойындаумен
ерекшеленеді. Бұл жүйе обьективті және субъекгивті қарама-қайшылықтарды
жеңе алатын, өз міндеттерән білетін ұжымның әрбір мүшесінде айқын
көзжарастар бағытын қалыптастырады.
Мектеп ұжымы құрылымының негізін де тұрақты бөлігі - басты іс-әрекеті
оқу болатын оқушылардың сыныптық ұжымы.Осы сыныптық; ұжымда оқушылар
арасындағы тұлға аралық байланыс пен қатынас пайда болады. Осыдан, ол
мектеп ұжымдарының басқа да түрлеріне негіз қалайды.
Ұжымда мақсатты таңдай білу маңызды рөл атқарады. Тәрбиеленушілер мұрат
еткен мақсат перспектива деп аталады. Адам өмірінің негізгі стимулы
(ынтасы) ~ ертеңгі қуаныш. Тәрбиеленушіге түсінікті перспективалы мақсат -
қиыншылықтар мен кедергілерді жеңіуге көмектесетін үлкен күш.
Тәрбие жұмысы тәжірибесінде перспективаның үш түрі кездеседі, олар:
жақын, орташа және алыс перспективалар.
Жақын персмектива — ертеңгі серуен, яғни ұжым мүшелерінің жеке
қызығушылығынан туындайды.
Орташа перспектива — уақыт бойынша алыстау ұжымдық оқиғаның жобасы.
Алыс перспектива - ұзақ уақытқа көзделген үлкен мағыналы, маңызды
талаптарға қол жеткізуге арналған мақсат.
Мұңдай перспектавада тұлға мен ортаның қажеттері міндетті түрде
үйлеседі. Перспективалық жолдар жүйесі ұжымға етене енуі керек. Оны
уақыттың кез~келген ұжымның айқын да қызықты мақсаты болатындай, сонымен
өмір сүретіндей әрі сол мақсатгы орындауға талнынатындай етіп құру қажет.
10. 1.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ҰЖЫМ ТЕОРИЯСЫ
1.2 Ұжымның даму кезеңдері, олардың бір-бірімен сабақтастығы

Оқушылар ұжымы үш кезеңнен өтеді. Ұжымның даму кезеңдерін А.С.Макаренко
балалар ұжымы дамуының мақсатына, іс-әрекетінің мазмұнына, тәртібіне,
балалардың арақатынасы тәуелділігіне байланысты ажыратты.
Бірінші кезеңде оңушылар ұжымы жеткіліксіз ұйымдастырылған топ. Сондыңтан
мұғалім сынып өмірін ұйымдастыратын жұмысты талап қоюдан бастайды. Талап
баланың іс-әрекетінің барысында орындалуға тиісті нақты міндеттер. Талап
қою балаларды мінез-құлық нормасына үйрету, әлеуметтік тәжірибеге тарту.
Бұл кезеңде балалар ұжымы сирек кездесетін құбылыс.
Мұндай жағдай бастауыш сыныптарда және әр мектептен біріктірілген
оқушылардың жоғары сыныптарында болуы мүмкін. ,
Бұл кезеңде мұғалім ұжым іс-әрекетінде белсенді, ынталы, оқушыларға
сүйену керек. Ұжым өміріндегі мұндай тәсіл сыныпта белсенді жұмыс істейтін
оқушылар тобын көбейтуге және балалар мен мұғалімдердің жұмысты бірлесіп
істеуіне әсер етуі мүмкін.
Бірінші кезең аяқталу үшін мына мәселелерді еске алған жөн:
* Ұжымды нығайтуға бағытталған мақсаттарды анықтау;
* Ұжым іс-әрекетінің дамуы.
Жеке адам арасындағы қарым-қатынас, іскерлік және гуманистік қатынастардың
пайда болуы.
Барлық ұжым мүшелері қолдайтын белсенділер тобының
бөлінуі.

Бұл кезеңде мұғалімнің негізгі қызметі - оқушылардың ұжымдың іс-әрекетін
ұйымдастыру, оларды әр түрлі іс-әрекеттеріне қатыстыру, ұжымды балаға
педагогикалық ықпал жасайтын құралға айналдыру.
А.С.Макаренко ұжымды нығайту үшін тәрбие жұмысын барлық ұжымды
тәрбиелеуден бастау қажет дейді.
Екінші кезеңде ұжым өзін-өзі басқаруға, сынып жетекшісінің
ұйымдастырушылық қызметі тұрақты ұжым органдарына көшеді. Бұл кезеңде
белсенді топпен жұмыс істеудің маңызы зор. Мысалы: жұмысты бірігіп
жоспарлау, әр түрлі оқу, қоғамдық еңбек тапсырмаларын орындау, әрбір ұжым
мүшелеріне көмектесу, іс-әрекеттерін бақылау, т.б.
Мұғалімнің қызметі - коммуникативті, балалармен байланыс жасау, ұжымның
өмірі үшін оқушылардың ынтасын қуаттау, жалпы міндеттерді орындауда барлық
оқушылардың күш-қуатын нығайту.
Ұжымның бұл даму кезеңінде қатар ықпал жасау принципі қолданылып, тұлғаға
талап қою ұжым арқылы жүзеге асырылады.
Үшінші кезең - белсенді топтың және үжым іс-әрекетінің дамуымен
сипатталады, қоғамдың өмірдегі деректерді, құбылыстарды бағалауда қоғамдың
пікір пайдаланылады.
Бұл саты ұжымның өрлеу кезеңі. Ұжым өмірінде, оқушылар арасында жалпы
істі бірлесіп орындаудың арқасында ұжымдың, гуманистік қатынастар дамып,
ұжымда тілектестік, бір-біріне ілтипатты болу, жолдастарының қуанышына,
мұқтаждығына үн қатуға дайын түру, мінез-құлық нормасын сақтау, нормаға
бағыну сияқты қасиеттер пайда болады.
Ұжым қоғамдың пікірмен сипатталады. Қоғамдың пікір -бұл ұжым мүшелерінің
талаптарды, пікірлерді бағалаудағы бірлігі. Бұл бірлікті ұжым одан әрі
дамытып, кейбір ұғымдар және құбылыстар жайындағы пікірлерді немесе
теріске шығарады. Демек, ұжымдың талқылау, бағалау жариялылық, әрекеттілігі
— қоғамдың пікірдің негізгі ерекшелігі.

1.2 Оқыту процесіндегі оқушыларды ұжымын нығайту жолдары

Оқушылар ұжымын нығайту мен қалыптастыруда аса маңызды мәселелердің бірі
- ұжым алдындағы мақсатты - перспективаны таңдау. Осыған орай
А.С.Макаренконың теориялық мұрасына сүйеніп, оның жақын, орта және қашық
атты перспективаларын еске түсірген жөн.
Жақын перспектива - бұл күнделікті өмірдегі әр түрлі іс-әрекетке жеке
тұлғаны ынталандыру, қызықтыру. А.С.Макаренко: "Егер балалар алдында
қуанышты, қызықты, істер болмаса, онда олар өмір сүре алмайды. Адам өмірін
шын ынталандыру - ертеңгі қуанышты сезіну".
Жаңын перспектива: жарыс, саяхат, жексенбілік серуен, цирк, мұражай және
көрмеге бару, үйірмелердегі қызықты жұмыстар.
Орта перспектива: балалар лагеріне бару, жыл сайын өткізілетін ән, сурет
сайыстарына қатысу, әдебиет, эстетикалық және этикалық тақырыптарға
пікірталас өткізу. Қашың перспектива -ұжымның немесе жеке адамның ұзаң
мерзімге созылатын бір істі орындауға талаптануы. Қашық перспектива:
келешек мамандықты таңдау, білім алу, мектеп бітіргеннен кейін халық
шаруашылығында жұмыс істеуге тілек білдіру немесе кәсіптік оқу орындарына
түсу.
Қоғам адамдары қашық перспектива арқылы мүмкіндігінше ұжымға, Отанға
пайда келтіруі тиіс. Бұл перспектива жақын және орта перспективалармен
мызғымас байланыста іске асырылады.
Әрбір мұғалімнің міндеті - перспективаларды оқу және тәрбие барысында
тиімді пайдалану, перспективаны баланың, сыныптың, мектептің пайдасы үшін
таңдап ала білу, оқушылардың жас ерекшеліктерін және жалпы дайындың
дәрежесін еске алу.
Ұжым өмірінде дәстүрдің тәрбиелік маңызы зор. Дәстүр -бұл тарихи
қалыптасқан, бір буыннан екінші буынға беріліп отыратын қоғамдық өмірдегі,
ұжымдағы адамдардың қатынастарын көрсететін нормалар мен принциптер. А.
С.Макаренконың сөзімен айтқанда, дәстүр ұжымды бекітіп, нығайтып, оны
толық, тұрақты, ықпалды және тартымды етеді. Ұжым өмі-ріндегі дәстүрдің
түрлері: мектеп мерекесі, сайыстар, олимпиадалар, соңғы қоңырау, аға
ұрпақтың мүрасын ұқыптылықпен күтуге үйрену, ұжым абыройы үшін күресу.
5. А.С. Макаренко идеясын И.П.Ивановтың "Коммунар әдісі" дамытты.
Коммунар әдісінің мәні - ұжым өмірін айқын, бейнелі ұйымдастыру. Онда
барлың іс-әрекет ізгілік принципіне, шығармашылыққа негізделеді. Ұжымдық
шығармашылық біріккен іс-әрекетінің әдістері: ұжымдық жоспарлау және жүзеге
асыру, күнделікті іс-әрекеттерді ұжымдық талқылау, шешім қабылдау және баға
беру. Бұл әдістер И. Л. Ивановтың "Кол-лектившілерді тәрбиелеу" атты
еңбегінде жазылған.
Ұжымдық шығармашылың іс мына кезеңдер бойынша жүзеге асырылады:
1-кезеңде ұжымның атқаратын жұмыстары әңгімеден басталып, шешуге тиісті
мәселелер ұсынылып, талқыланып, міндеттер белгіленіп, сұрақтар қойылады. Іс
жобасы жасалады.
2-кезеңде ұжымдың іс жоспарланып, жалпы жиналыста талқыланады. Әр ұжым
мүшесі өз пікірін айтып, мәселеге байланысты сұрақтар қойып, ұсыныстарын
кіргізеді.
3-кезеңде ұжымдың шығармашылың іс анықталады және дәлелденеді. Іс жобасы
әр бөлімде талқыланып, жұмыс басталады.
4-кезенде ұжымдық шығармашылық іс өткізіліп, дайындың қорытындысы
шығарылады. Мұны барлық ұжым мүшелерімен бірігіп, жетекшілері, тәрбиешілері
ұйымдастырады. Бұл іске қатысушылар үшін ең бастысы - сергектік, өзі үшін,
қабілетінше, жолдастарына және адамдарға қуаныш әкелуге сенімділік.
5-кезенде ұжымдық шығармашылық іс аяқталып, қорытындысы шығарылады. Ұжым:
"Қандай жұмыстар жақсы атқарылды? Себебі неде?" "Не істелмеді? Неліктен?"
"Келешекке нені ұсынамыз?"- деген сұрақтарға жауап алады.
6~кезеңде ұжымдық іске ұорытынды жасалғаннан кейінгі жиында айтылған
ұсыныстарды жүзеге асыру, келешектегі іс-әрекеттерінің мақсатын, мазмұнын
және бағыттарын белгілеу.
Ұжымда балалардың іс~әрекеті мен қарым-қатынасы процесінде жеке адам
аралық қатынас жүйесі, өзара жауапкершілік және тәуелділік қатынасы,
гуманистік қатынас балалардың дамуы мен қалыптасуына әсер етеді.
6. Даму кезендерінде оқушылардың іс-әрекеті мен қарым-қатынасын
ұйымдастыру ерекшеліктері.
Ұжым тәрбиелік ықпал жасау үшін оның дамуы, ілгері жылжуы керек. Бұл
жерде қозғалыстың себебін, дамудың мүмкіндігінің сырын ашып алған жөн.
Мұндай психологиялық күш -болашақ үміт дүниесі. Адамның болашаққа ұмтылуы,
өмірге үміт артуы, адам мен ұжым дамуының маңызды сәттерінің бірі.
Болашақ үміт дүниесінде адам қажеттілігінің мәдени және материалдық жиыны,
оның даму деңгейі, бүкіл моральдық бейнесі айқындалады.
Белгіленген болашақ үміт дүниесі жүйелерін жүзеге асыруда сынып
жетекшісінің ұйымдастыру жұмысы қажет. Міндеттері: оның болашақ үміт
дүниесін тауып қоя білуі, оны жүзеге асыруды ұйымдастыру іскерлігі,
балаларды еліктіру, қиялын ояту, өз ынтасына оқушыларды сендіруі, болашақ
үміт дүниесін айқын, бейнелі, әсем суреттей білуі, балалармен бірге олардың
өмірін қуанышты және қызықты еткісі келетініне сендіруі, орынды талап қою,
балалардың мүмкіндігіне сай жұмыстар беру, оның ұжымға және жеке тұлғаға
қажеттілігін дәлелдеуі.
Бірыңғай педагогикалық талаппен қатар, балалардың тәрбие ұжымының жетекші
буынға айналуы оқушылардың өзін-өзі басқару ісіне қатынасуына байланысты.
Ұжым өкілдері бүкіл мектептің өзін-өзі басқару органдарының құрамына енеді.
Осылайша өз ұжымының өмірін басқа бастауыш ұжымдардың өмірмен
байланыстырады. Бұл байланысты жүзеге асырудың тағы бір жолы - ұжымның өз
шамасына сай мектептің ішіндегі еңбек жарыстарына қатысуы. Бұл іс мектеп
көлемінде есепке алынады және бағаланады. Өзіне-өзі қызмет істеуге оқушылар
шамасына сай қатынасады. Мұны ұйымдастыру барысында балалардың жас
ерекшелігін ескеріп, еңбектің көлемі шамадан тыс болмауын қадағалау керек.
Оқушылар іс-әрекеттері туралы біраз пікірлер айтылды.
Іс-әрекеті - бұл қарым-қатынас, ұжымның өздігінен жұмыс істеуі және даму
процесінің көзі, нақты мақсатқа жету. Іс-әрекеттің барысында қарым-қатынас
дамиды.
Қарым-қатынас - бұл адамға адам қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Педагогикалық ұжымның міндеті - жеке адамның басқа адамдармен қарым-
қатынасын оны қуанышты көңіл-күйге бөлейтіндей етіп орнату. Ұжым өмірінде
гуманистік қатынас ерекше орын алады. Негізгі белгілері:
сергектік, ширақтың, белсенділік, қайырымдылық, ұжым мүшелерінің достық
бірлігі, бір-біріне ілтипатты болу, өзара жәрдем беру.
балалар арасында бақталастық, өз қамын көздеушілік, түйықтық,
бөлектенушіліктің болмауы.
* басқа ұжымдарға жолдастың көмек беруге дайын тұру.
Гуманистік қатынас - ұжымдағы балалардың арасындағы байланыстарды
дамытудың құралы.
Ұжымда балалардың іс-әрекеті және қарым-қатынасы процесінде жеке адам
аралық қатынас жүйесі, өзара жауапкершілік және тәуелділік қатынасы,
гуманистік қатынас балалардың дамуы мен қалыптасуына әсер етеді.

2.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕГІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҰЖЫМЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ.

2.1 Ұжым және тұлға

Ұжым мен тұлға арасыңдағы байланыс — тәрбиені демократияландыру
жағдайындағы, адам құқығы мен бостандығын сақтаудағы маңызды мәселенің
бірі. Көптеген онжылдықтар бойы ұжымға әсер ету арқылы оқушы тұлғасын
қалыптастыру отандық педагогикалық әдебиеттерде қарастырылмады. Тұлға
міндетті түрде ұжымға бағыну керек деп есептелінді. Қазіргі кезде адам
жөніндегі философиялық концепцияларға және әлемдік педагогикалық ой
тәжірибесіне сүйене отырып заманға сай, жаңа шешімдер іздестіруге тура
келді.
Оқушыны ұжымдық қатынас процесіне енгізу қиын әрі күрделі шаруа.
Ең алдымен баланың жекелей мәнді екенін ескеру керек. Оқушыларды -
болашақ ұжым мүшелерін бір-бірінен денсаулықтарына, сыртқы көріністеріне,
мінез бітістеріне, қатысу деңгейіне, біліміне, біліктілігіне т.б.
қасиеттеріне қарап ажыратамыз. Сондықтан, олар ұжымдық қатынас жүйесіне
әртүрлі болып енеді, жас жағынан әртүрлі реакциялар туындатады, кейде
ұжымға кері әсерін тигізуі де мүмкіи. Ұжымдық қатынас жүйесіндегі тұлғаның
жеке әлеуметгік тәжірибесінде маңызды келеді. Ол арқылы оқушының сана-сезім
ерекшеліктері, құнды бағдарлау жүйесі, жүріс-тұрысы белгіленеді. Ал бүлар
осы ұжымның дәстүр-тәртіптеріне, құндылықтарына сай келуі не сай келмеуі де
мүмкін. Оқушы тәжірибиесі басқадай болған жағдайда тәжірибе ауқымы мен
сапасына сәйкес өз құрдастарымен қарым-қатынас орнатуы қиынға түседі.
Әсіресе, жеке әлеуметтік тәжірибе сол ұжымның құнды тәжірибесіне қарама-
қайшы келсе, онда қарым-қатынас қиындыққа соқтырады.
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынас тек тұлға сапасына ғана емес, ұжымға
да байланысты. Өз күшін, салт-дәстүрін құрған, басқарушы белсеңділері бар,
дамудың жоғары деңгейіне қол жеткізген ұжыммен қатынас жақсы орнығады.
Бұңдай ұжым басқаларына қарағанда өзіне жаңадан кірген тұлғамен қатынасқа
оңай түседі.
Әрбір адам аз немссе көп күш жұмсау арқылы ұжымдағы өз орнын табуға
талпынады. Бірақ кейбір объективті немесе субъективті. себептердің әсерінен
тұлғаның барлығы бірдей табысқа қол жеткізе бермейді. Табиғи мүмкіндіктері
бойынша жеке адам ұжымдағы кейбір құндылықтардың өзіне сөйкес келмеуінен өз
жасқаншақтығын жеңе алмай дабыстарға қолын жеткізе бермейді. Әсіресе,
ұжымның, достарының өзіне деген қатынасын бағалай алмайтын, өзін-өзі тануы
мен бағалауы сияқты қасиеттері толық дамымаған бастауыш сынып оқушыларына
мұның қиын соғуы мүмкін. Бұл педагогакалық жағдайдың объективті себептері
бар: іс-әрекеттердің бірсарындылығы, ұжымдағы оқушының атқаратын рөлінің
тарлығы, ұжым мүшелері арасындағы қатынастың ұйымдастыру формаларының
біртараптылығы мен мазмұнының жұтаңдығы, бірін-бірі қабылдау мәдениеті-нің
кемшілігі, жолдасының ескерте тұрарлық бағалы да қызықты қасиеттерін елей
алмауы және т.б.
Ғылыми зерттеулер нәтижесіңде тұлға мен ұжым арасындағы қатынас
дамуының кең тараған үш түрі анықталған: 1) Тұлға үжымға бағынады
(конформизм); 2) Тұлға мен ұжым бір-бірімен үйлесімді қатынаста (гармония)
болады. 3) Тұлға ұжымды өзіне бағындырады (лидерлік).
Бірінші түрі бойынша тұлға ұжым талаптарына өз еркімен бағынады, ал
кейде ұжымға сырттай бағынып, әрі қарай өзінің жекелігін және тәуелсіздігін
сақтауы мүмкін. Егер тұлға ұжымға кіргісі келсе, онда ұжымның
құндылықтарын, нормаларын және дәстүрлерін қабылдайды.
Екінші түрі бойынша жағдай әртүрлі жолмен дамуы мүмкін: 1) Тұлға өз
тәуелсіздігін барынша сақтап ұжым талаптарына сырттай бағынады; 2) Тұлғаның
кейбір өзіңдік іс-қимылы ұжым талаптарына сай келмейді. Мектеп ұжымдарында
көп кездесетін мотив немесе себеп-салдарынан тұлға кейбір қиын іс-
қимылдарға бой ұрады. Мұндай жағдайда оқушы ұжым нормалары мен
құндылықтарын сырттай қабылдайды, талқылау кезіңде ұжымның одан күтетінін
айтады, әртүрлі жағдайларда ұжымдағы қалыптасқан қасиеттерді ұстанады,
бірақ мектеп ұжымынан тыс жерде бұрынғы қалыптасқан тәжірибесі бойынша өзін
басқадай ұстайды, өзгеше ойлайды, басқаша бағалайды. Бұл жағдай кейде
уақытша болса, кейде тұрақты болып отырады. Соңғысы тұлғаның бұрынғы
әлеуметтік тәжірибесі ұжым тарапынан қолдау көрмей, өз ұжымының
тәжірибесімен ұштаспайтын жайларда жиі кездеседі. Біздің мектептерімізде
ұжымға ашық түрде қарсы шығу көп кездеспейді. Алайда, балалар кейде
қарсылық білдіреді, оның өзі де негізсіз себептерден туындайды: көбіне өзін-
езі қорғап қалу сезімінің үстемдігінен болады.
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынастың қазіргі мектепке сай типі — бұл
бірлікті өмір сүру талпынысы. Тұлға мен ұжым ұдайы қарым-қатынаста болуы
тиіс.
Үшінші модельде тұлға ұжымды бағындырады, бірақ бұл сирек кездесетін
құбылыс. Нағыз лидер еңбектері, іс-әрекеттері ескерілумен, бұл модельде
тиісті бағасын алады. Жарқын тұлға, оның өзіндік жеке тәжірибесі ұжым
мүшелеріне тартымды болуы міндетті.
Психологтар мен педагогтар жекелік қасиетгердің жасырын түрде дамитын
мектеп ұжымы мүшелерінің арасында кең тараған бағыт-бағдарын бөліп
қарастырады. Берілген жұмыстарды, әсіресе жауапты тапсырмаларды орындайтын
оқушылар аз емес. Баршаның көпке түсу, басқаның үстінен өз билігін жүргізу
—олардың талпынысына күш-қуат береді. Олар ұжымның қиын жағдайына
қайғырмайды, жұмысына көп мән бермейді, басты мақсаты - өз беделін ғана
таныту.

2.2 Оқушылар іс-әрекеті ұжымын нығайтуға педагогикалық жетекшілік
Ұжым үнемі өзгеріп отырады, себебі оны құрайтын адамдар ауысады. Бірақ
ұжымның даму процесі кездейсоқ емес, оған педаготар жетекшілік етеді.
Ұжымға жетекшілік етудің нәтижелігі, оның даму заңдылығын қандай мөлшерде
зерттегеніне, тәрбие жағдайының қаншалықты дұрыс анықталғанына, педагогтың
әсер ету тәсілдеріне байланысты.
Мұндай әсердің маңызды шарты - үздіксіз болып келетін, ұжымға әсер
ететін тәрбиелік шаралардың бір жүйеге бірігуі. Ал мұндай интеграцияға
келесі жолдар арқылы қол жеткізуге болады:
1) Ұжымға болар педагогикалық әсерлерді бірлікті (комплексті) пайдалану;
2) Күнделікті өмірде ұжым мүшелерінің бір-біріне үнемі және жан-жақты
көмегі;
3) Ұжым өміріне және оның жеке мүшелеріне жағымды әсер ететін жағдамлар
тудыру;
4) Оқушылардың өзін-өзі басқару ісін кеңейту;
5) Ұжыммен жұмыс істейтін барлық ұйымдардың талпыныстарын біріктіру.
Мектеп ұжымын басқарудың педагогикалық тәжірибесінде келесі маңызды
ережелерді сақтау керек:
Педагогикалық жетекшілікті оқушының өз қызығушылығына,
ынтасына,тәуелсіздігіне орайластыру, дербес қарапайым талпынысымен саналы
байланыстыру;
Ұжым ~ динамикалық жүйе болғандықтан, ол үнемі өзгеріп, дамып отырады және
кемелденеді. Сол үшін педагогикалық жетекшілер қарым-қатынас және әсер ету
жобаларын жиі өзгертіп отыруы міндетті.
Сынып жетекшісі ұжым тәрбиесіңде мұғалімдер тобына, сынып ұйымына сүйеніп,
отбасыларымен үнемі байланыста бола отырып, жогары жетістіктерді көздеуі
лазым.
Формализм - тәрбиенің қас жауы;
Жетекшіліктің жақсы көрсеткіші — сынып өміріндегі маңызды мәселелерге
ортақ ұжымдық пікірдің болуы;
Ұжым мүшелерінің өз міндеттерін орындауын дұрыс қадағалау тәрбиені дамыту;
Тәрбиені ұжымдағы қарым-қатынас құрылымының көп деңгейлігін ескере жүргізу:
1) Жекеше қарым-қатынас жасау;
2) Бірлескен іс-әрекет қатынастарын дамыту;
3) Әлеуметтік мәні бар ұжым іс-әрекетіне байланысты қатыннас жасау;
8)Ұжым мүшелерінің атқарып жүрген рөлдері мен олардың шын мәніндегі
мүмкіндіктерін дұрыс пайдалану;
9. Ұжымдағы қатынастың етіп жатқан жағдайына белсене араласу;
11. Уақытша ұжымдар құру, нашар оқушыларды жоғары мүмкіндіктерге жеткізе
алатын ұжымға ауыстыру;
12. Ұжымдағы оқушыларды жаңаша қатынасқа кірістіретін ұжымдық іс~әрекет
түрлерімен олардың қалпын өзгертуді әр кез естен шығармау.

3.ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАР ҰЖЫМЫН НЫҒАЙТУДА ЖАҢА ТЕХНАЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ
3.1Оқыту процесінде ұжымдық технологиясы
Еллбасының Қазақстан халқына Жолдауьшда "Білім беру реформасы —
Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттігін қамтамасыз етуге мүмкіндік
беретін аса маңызды құралдарының бірі.
Бізге экономикалық және қоғамдық қажеттіліктеріне сай келетін осы
заманғы білім беру жүйесі қажет"деп атап көрсетілгендей, білім беру сала-
сында елеулі өзгерістер жүріп жатыр.
Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың маңызды сипаты қазіргі
кезеңдегі оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туындап отыр.
Осыған орай соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары
жасалып, мектеп өміріне енгізілуде. Солардың бірі — Дьяченконың ұжым-дық
оқыту технологиясы.
Ұжымдық оқыту - күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның
нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесінде көтерілуі
көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады.
Ұжымдық оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы: көздеген мақ-сатында,
мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, мұғалімнің рөлі мен
атқаратын қызметінде, әдіс-тәсілдерінде, оқушьшьщ белсенділігі түрінде,
ұжым мүшелерінің әрекеттестік, ынтымақтастық бірлігінде, олардың өзара
қарым-қатынас сипатында, танып білу үрдісіңде.
Оқыту циклінің инварианттық негіздер жүйесінің 3 деңгейлік құрылы-мында
көбіне репродуктивті әдіс пайдаланылады. Сұраққа жауап беру құқын топ
жетекшісі анықтайды. Егер алдыңғы оқушы жауабында қателер жіберсе, жауап
толық болмаса, онда келесі оқушы жауапты толықтырады, жіберілген
қателіктерді түзетеді. Егер топтың басқа жауабы болмаса, онда оқулықтарды,
оқу, дидактикалық, көмекші құралдарды пайдалана алады. Оқушылардың барлық
жауабы (формулалар, сызбалар, суреттер, есептердің шығару жолы) бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.