Сақтардың қоғамдық құрылысы

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Сақтар
Ерте темір дәуірінде тайпалық одақтар қалыптасты. Қазақстанның онтүстік-
шығыс және орталық аудандарын мекендеген тайпалар сақ тайпалар одағы.
Сақтардың қоғамдық құрылысы
Б.з.б. I мынжылдықтағы Қазақстан территориясын мекендеген көшпелілер-
сақтар. Бұл сақтардын материалдық мәдениеті мен қоғамдық құрылысы жағынан
оңтүстік Сібір тайпалары және Ресейдін еуропалық бөлігінің далалық
аймақтарын мекендеген скиф тайпаларымен ұқсастықтары болды.
Сақ тайпаларынын атауы әр елде әртүрлі:
* гректер - азиялық скифтер;
* парсылар - кұдіретті еркектер;
* ирандықтар - жүйрік атты турлар.

Сақ тайпаларының негізгі үш тобы
Атауы Мекені
Парадарайя (теңіздің арғы жағындағы Қара теңіздің солтүстігі,Арал теңізі
сақтар) маны, Амударя мен Сырдарияның
төменгі ағысы.
Тиграхауда (шошақ бөрікті сақтар) Сырдарияның орта ағысы, Тянь-Шань,
Жетісу.
Хаумаварга (хаома сусынын Мургаб аңғары
дайындайтын сақтар) ( Түркіменстан).

* Б.з.б. ҮІІ-ІҮ ғасырлар - сақ тайпалар одағы құрылды.
Сақ қоғамының сипаты-әскери-демократиялық. 3 негізгі топқа бөлінген, әр
топтың өзіндік дәстүрлі түстері болған:
1. Жауынгерлер-қызыл түс.
2. Абыздар-ақтүс.
5. Қауым мүшелері- сары және көк түс.
Тайпа көсемдерін жауынгерлер тобынан сайлады. Мейрамдарда садақ атып
сыналған садақшылардың ең мергені тайпаны басқару құқығын иеленді. Сақ
тайпалар одағының билеушісі-патша.
Сонымен бірге сақ патшасы-
* Көктемде жерге алғашқы соқа салушы;
* Малшылардың үйретуші ұстазы;
* Құдайлардың калаулысы, аспан мен жер арасындағы дәнекерші.
Коғамдағы маңызды мәселелер халық жиналысында талқыланып, оған әйелдер
де катысты. Сақ әйелдері коғамдық өмірге белсене араласып, ерлермен бірге
согысу құқығына ие болды.
Малға жекеменшік пайда болып, мүлік теңсіздігі шықты. Соғыс тұтқындары
құлға айналдырылып, үй шаруашылығында жұмыс істеді.
Бұл кезең-алғашқы қауымдық қатынастар ыдырап, әскери демократия
құрылысынын пайда бола бастаған кезі. Әскери демократия таптық қоғамға ету
кезеңі болғандықтан, сақтар мемлекет құру ісінің қарсаңында тұрды.
Грек тарихшысы Геродот (б.з.б. V г. 40ж. - ЗОж. жазылған "Тарих" енбегі)
және Полиен деректері:
б.з.б. VI ғасырда сақ-массагеттердің патшайымы Томиристің
және оның ұлы Спаргаписестің парсы патшасы Кирмен соғысы (б.з.б. 529
ж):
* б.з.б. 519-518 жылдардағы парсы патшасы I Дарийдің тиграхауда
сақтарымен соғысы: (сақ көсемі Скунха, малшы Ширак
ерліктері).
* б.з.б. IV ғасырда Александр Македонскийдің (Ескендір Зұлқарнайын)
сақтармен шайқасы. (б.з.б. 330-327 ж) Македондықтарға қарсы 3 жыл
қатарынан партизандық соғыс жүргізген сақ көсемі
Спитамен ерлігі.
Сақтар парсы әскерлерімен қосылып Египетте, Грецияда соғысты. Фермопиль
(б.з.б. 480 ж) және Платея шайқастарында батырлықтын үлгісін көрсетті.
Гректерге қарсы парсылармен одақтасып. Марафон шайқасында соғысты (б.з.б.
490 ж).
1 Дарийдің калдырған Бехистун сына жазуында сақ тайпалары туралы құнды
деректер бар (б.з.б. 516ж).
Сырдария жағасында Македонский бұйрығымен Александрия Эсхата (шеткі
Александрия) қаласы салынды. Мемлекеттін шекаралық тірегі есебінде салынғаң
бұл қала б.з.б. III ғасырда селевкидтер көтерілісі нәтижесінде қиратылды.
Сақ-номад батыстан (кәсігшілігіне қарай)
Сақ-егінші шыгыста (кәсігшілігіне қарай)

Сақ тайпаларының археологиялық ескерткіштері.
Онтүстік Қазақстан және Жетісу. Жуантөбе, Есік, Қарғалы, Түгіскен
және тағы баска.
Шығыс Қазақстан. Бұқтырма, Ертіс, Шілікті, Құлажорға
және тағы басқа.
Солтүстік Қазақстан Бірлік, Бектегіз.
Орталық Қазақстан Тасмола , Жыланды.
Батыс Қазақстан Целинный, Байте.
Арал маны Шырық-Рабат, Баланды.

Шаруашылығы.

Б.з.б. I мың ж. ортасында сақтарда көшпелі мал шаруашылығы кең тарады.
Сақтардың негізгі шаруашылығы - көшпелі мал шаруашылығы. Бұл дала
тайпаларының өміріндегі үлкен экономикалық прогресс болып саналады.
Сақтар мал шаруашылығынын 3 түрін үйлестірді:
1. Көшпелі мал шаруашылығы - Батыс және Орталық Қазақстанда.
2. Жартылай көшпелі мал шаруашылығы- Шығыс Қазақстан,
Жетісу, Батые пен Орталық Қазақстанның бір бөлігі, Тянь-Шань. Алтай
тауларының етегінде.
3. Отырықшы мал шаруашылығы- Оңтүстік Қазақстанда,
Талас, Шу, Сырдария, Келес өзендерінің бойында. Осымен бірге
бұл жерлерде суармалы егін шаруашылығы басым болды.
Жылқы өсіру маңызды орын алды. Батыс және Оңтүстік Қазақстанның
далалық және шөлейт аудандарында түйе өсіру кен тарады. Тебіндеп жайылуға
қабілеті болмагандықтан ірі қара аз өсірілді. Сақтардың мал шаруашылығының
негізгі бағыты - қой өсіру. Б.з.б. I мыңжылдықтың ортасындағы грек авторы
Хэрил сақтарды қойшылар деп атаған. Балық аулау Ертіс жағалауында және
Сырдария атырабында тараған.
Сақтар мал шаруашылығымен қатар өзен және сулы аймақтарда суармалы
егіншілікпен айналысты. Ерекше суару жүйесі бар егістік аймақтар -
Сырдарияның оңтүстік аңғарындағы Шырық-Рабат, Бәбіш-молда қоныстары. Тары,
карабидай, бидай өсірген.
Сақ тайпаларында металл өндіріп, оны өңдеуге байланысты кәсіпшілік пен
кол өнер жоғары дәрежеде дамыды. Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанда, Іле
анғары, ыстыккел маңында казандар мен құрбандық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.