Замана желімен жарысқан жаңа дәстүр

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3-7

I тарау. Замана желімен жарысқан жаңа дәстүр 8-36

II тарау. Бабалар дәстүрі - баспасөз бетінде 37-67

Қорытынды. 68-70

Сілтемелер мен пайдаланылѓан єдебиеттер тізімі. 71-73

Ќосымшалар 74-82

КІРІСПЕ

Диплом жұмысының өзектілігі: Осы күнгі ақпарат деп аталатын аласапыран өмірі бар ортаның тәкәппар басып төріне озған баспасөздің қай салада болмасын ықпал ету мүмкіндігі ерекше. Ұлттық құндылықтарымыздың басты нысаналарының бірі болып табылатын халықтық салт-дәстүрімізді кеңінен жазып, ұрпақ санасына әсер ету жүгін де осы баспасөз арқалайды. Баспасөздің белсенді өкілдері журналистердің ата-дәстүрімізді аянбай жазудағы мүмкіндіктері қандай? Бұл туралы кейінірек(II тарауда) . Аспан астын дауыл сапырса да теңселмей екі аяқты тең басу үшін мемлекет арға араша ата-дәстүрін сақтап қалу керек. Түптеп келгенде, түгел жайттың түбірі - салттық ерекшелегімізді екшелеуде.

Төменде осы жайында.

Дәстүр - атадан балаға мұра болып берілетін өмір сүру қалпы, көзқарас, талғам түрлі салттық өзгешеліктер және күнделікті тіршілік барысында қалыптасқан тек қана осы халыққа тән тұрмыс деп түсінеміз. Қай қоғамда болмасын ертеден келе жатқан немесе жаңадан пайда болған дәстүрлер адам өмірінде ерекше орын алады. Бұл - жазылмаған заңдылық. Біздің халқымыздың рухани мәдениетінде салт-дәстүрлер ұрпақтан - ұрпаққа беріліп, олардың адамгершілік, эстетикалық күш-жігерін арттыруға әлеуметтік үрдістегі сабақтастықты қамтамасыз етуге қызмет етті. Уақыт сынына төтеп бере алмағандары табиғи түрде жаңаларына орын беріп отырды. Түптеп келгенде салт-дәстүрді қадірлеу әрі сақтай білудің арқасында халқымыздың Жер-анаға деген шексіз сүйіспеншілігі, азаматтық парыз сезімі, еңбектегі әлеуметтік оптимизм, отбасындағы үйлесімділік, үлкеннің кішіге қамқорлығының артатындығы анық.

Кешегі әміршіл -әкімшіл жүйе кемеліне келіп тұрған мезгілде басты назар кењестіњ идеологиялық принциптеріне сай жаңа салт-дәстүрлерді орнықтыруға аударылды. Ғасырдан- ғасырға созылып, атадан балаға мирас болып келе жатырған салт- дәстүрлер шолақ белсенділіктің құрбаны болып кете барды. Әйткенмен де барлық жаңа салт дәстүрлер шағын ғана билеуші топтың қалауымен, субъективті себептермен дүниеге келген екен деуге әсте бола бермейді.

Оның қайнар көздері еліміздің әлеуметтік-экономикалық және мәдени тұрмыстық дамуындағы түбірлі өзгерістерде жатыр. Екінші жағынан, жаңа салт, жаңа дәстүрдің қай-қайсысын болмасын ойлап тапқан әрі өмірге енгізген нақты адам жоқ. Олар - өмірдің өзінен, халық шығармашылығынан туған құбылыстар. Яғни, объективтік факторлар басым тұр. Әрине, субъективтік себептер де жоқ емес. Оларсыз жаңа дәстүр, жаңа салттар кең тарап, биік дәрежеге жете қалуы да неғайбыл болар еді. Субъективтік деп жаңа салттарды орнықтыру, дамыту мақсатымен мемлекеттік мекемелер, қоғамдық ұйымдар нысаналы түрде жүзеге асырған шараларды, бұл іске ірі-ірі әлеуметтік топтардың араласуын айтамыз.

“Салт дегеніміз - шартты символикалық іс-әрекет. Осы арқылы оған қатысушылар қоғам өміріндегі немесе жеке басындағы маңызды оқиғаны атап өтеді, куәландырады. Салттардың тағы бір ұтымды, қажетті жағы адамдарды бір-біріне жақындастыруында. Өйткені, қалың қауымға жақын жүргенде ғана достық, туысқандық қарым-қатынастар бар екендігі сезілгенде ғана әрбір адам өзіне өзі сенімді болып қоймайды, ертеңгі күнге зор үмітпен қарайды” [1] .

Басқаша айтқанда, салт - жеке адамдардың немесе олардың қауымдастығының өміріндегі маңызды оқиға туралы қоғамнан түскен хабар және осы оқиғаға қоғамның рұқсат бергенін бейнелейтін ерекше іс-әрекет түрі десе де болады.

Әлбетте, кеңес қоғамы тұсында пайда болып, өркен жайған жаңа салттар діни, бейресми немесе буржуазиялық мазмұнда болмауын тиісті құрылымдар жіті бақылап, қадағалап келді. Адамдардың бір-біріне, табиғатқа, қоғамға деген қатынасын ресми идеалогия шеңберінен шықпауы басты назарда ұсталды. Ол ол ма, осынау институтты тиімді пайдалану арқылы жаңа қоғам орнату ісін тиімді бағытта жүргізуге мүмкіндік молайды. 1991 жылғы тамыз оқиғасына дейінгі кеңес қоғамының бар кезеңдерінде осылай болып келген еді. Мәселен, кеңес қоғамының бастапқы кезеңінде ревалюциялық мейрамдарда - 1 Мамыр, Ұлы Ќазан социялистік ревалюциясының күндеріне байланысты көшпелілік - азаматтық дәстүрлер туды. Кейініректе адамдардың тұрмысына қатысты салттар шықты. Айталық, өлген адамды жерлегенде құрметті қарауылға тұру, үйленгендерді шіркеу, мешітте некелестірмей кеңес мекемелерінде некелестіру тағы сол сияқтылар. Сөз жоқ жаңа салт-дәстүрлер бар жерде егіз қозыдай бір-бірінен айнымай қалған жоқ. Оларға әр аумақтың ұлттық құрамы, шаруашылық бейнесі, тарихи дамуы, басқа елдермен, халықтармен араласу - құраласу мүмкіндіктері үлкен әсер етеді.

« . . . Салттар адамдардың басын біріктіріп, көңіл толқуын туғызатын, өзгеше эмоциялық күйге түсіретін болғандықтан, яғни адамға бағытталғандықтан, оларды өресіне қарай бірнеше топтарға жіктеуге болады» [2], - деп жазды кезінде академик Ю. В. Бромлей. Ол топтар мынадай:

Қоғамдық, азаматтық салт дәстүрлер.
Жеке азаматтық салт-дәстүрлер.
Жеке отбасылық салт-дәстүрлер.

Бірінші топқа белгілі бір оқиғаға байланысты қалың әлеуметтік топтардың қатысуымен атқарылатын салттар кіреді. 1-Мамыр мейрамы, Жеңіс күні, Конституция қабылдаған күн, сабан той, шопандар күні тағы да басқа айтулы мерекелер жатады.

Жеке азаматтық деп бір адамның басындағы айтулы оқиғаға байланысты салттар аталады. (Баланың бірінші сыныпқа баруы, мектеп бітіруі, адамдардың жеке куәлік алуы, зейнетке шығуы т. б)

Үшінші топқа жеке адам мен оның отбасы үшін маңызы бар салттар жатады.

Бромлейдің пікірімен келісуге болады. Бірақ өз ұлтымызға тән, тарихи дамуымыз бен шаруашылық бейнемізге бейімделген өз дәстүріміз жеткілікті деңгейде. Академиктің тұжырымдамасына халқымызға тән төрт түлік малымызға қатысты дәстүрді қосып айтсақ та болады. Тек бұл ғана емес ата бабаларымыздан мирас болып келе жатқан салт-дәстүрімізді зерттегенде бірнеше тұжырымды қоса айтуға мәжбүр боласың. Бұл - біздің ата дәстүріміздің сан алуандығының айғағы.

Сөзіміздің басында айтып өткендей салт-дәстүріміздің замана желімен жарыса уақыт талабына орай өзгеріске ұшырағандығын, оның әр аймақта әр түрлі сақталғандығын, кемел ойлайтын, қаламы өрт журналист-жазушы қауымының бұл жолдағы қалтқысыз қызметін жүйелі түрде сөз етуге, талдауға бекіндік.

Біздің зерттеуіміздің өзектілігін танытатын бірінші мәселе ата-дәстүрді келешек ұрпақ санасына қоғамдық ойдың тезіне сала отырып жеткізілуін қарастыру болса, екінші мәселе бүгінгі бізді мазалап отырған ойлардың шиырынан шыға саралайтын баспасөздің салт-дәстүрімізді сақтап қалудағы алар орнын, жауапкершілігін саралау.

Диплом жұмысының зерттелу деңгейі: Республикалық басылымдарға («Алтын Орда», «Қазақ елі», «Жас қазақ үні», «Егемен Ќазаќстан», «Қазақ єдебиеті») социологиялық зерттеулер жүргізілді. Жұмыс тақырыбын ашу мақсатында баспасөз бетінде ізденіс нәтижесін көрсететін мақалалар жарияланды.

Диплом жұмысының мақсаты: Салт-дәстүрдің дамуы өзінен-өзі туындаған өзекті тақырып. Тамыры тереңде жатќан тақырыптың жаңашылдығы - ата-дәстүрімізді арға араша ете отырып заман ағымымен қатар алып келудегі баспасөз өкілдерінің атқарар жүгінің салмақтылығын дұрыс таразылап, жете бағдарлау.

Осы мақсатқа жету жолында мынандай міндеттерді басшылыққа алдық:

Ұлттық-халықтық салт-дәстүріміздің өзгешеліктерін жүйелеу.
Әр аймақта жергілікті тұрақтаған халықтарға орай сақталған салт-сананы саралау.
Сарапқа түсер салт-дәстүрді насихаттап, халыққа ақ-қарасын анықтап жеткізетін баспасөз міндетін зерделеу.
Ақиқатқа жүгініп, мәдениетіміздің маңызды жақтарына да жауапкершілікпен қарауға тиісті журналистің осы тақырыптағы ықпалын көрсету.

Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы: Рухани байлығымыз сор да болмай, қол аяғы байлаулы қор да болмай, алпауыт мемлекеттердің боданына түсіп қалмаумен қатар бойымыздағы жасампаздық қасиеттерді жаңғыртатын мүмкіндіктің салт-дәстүрімізде жатқандығы жан-жақты қарастырылып айтылады.

Диплом жұмысының әдістемесі: Еларасында жүргізілген сауалнамалар, мемлекеттік, республикалық газеттер, салт-дәстүрге байланысты жарияланған кітаптар, интернет сайдтарында жазылған пікірлер пайдаланылды.

Диплом жұмысының практикалық маңызы: Мектеп оқушылары үшін де, жоғарғы оқу орнындағы барлық мамандықтың студенттері үшін де тәрбие сағаттарында қолданылатын өмірлік маңызы бар мәліметтер алуға болады.

Диплом жұмысының құрылымы: Жұмыс кіріспеден екі тараудан, қорытындыдан тұрады. Алѓашќы тарауда ±лттыќ салт-дєст‰рімізді ел ішінде µз дењгейінде ќолданылуы мен насихатталуы жазылѓан. Екінші бµлімде жоѓарыда аталѓан аталмыш басылым беттерінде жариаланѓан ѓалымдар мен баспасµз µкілдерініњ материалдарына шолу жасалып, маќаланыњ шыѓуы пайыздыќ µлшеммен кµрсетілген, жан-жаќты талданѓан. Оған қоса пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімі және көрнекілік құралдар көрсетілген.

I ТАРАУ

Замана желімен жарысқан жаңа дәстүр

Дәстүрдің озығы да, тозығы да бар. Ал оларды анықтайтын уақыт болса, жаңасын өмірге әкелетін адамдардың өздері. Осы орайда біраз тәжірибе 70-80 жылдары жинақталды. Ең бастысы салт-дәстүрдің ескісі болсын жаңасы болсын адам мүддесінен туындап жатуы керек екендігі даусыз. Сонда ғана олардың ғұмыры ұзақ болып, қоғам өміріне кідірусіз енетіні ақиқат. Енді соларға тоқталсақ.

Евразияның қуаң даласының шұрайлы алабының табиғи - экологиялық факторларына үйлескен көшпелі шаруашылық мәдени типінің арқауы - төрт түлік. Далалықтар үшін менталитеттің басты өлшемі, әрі критериі және мәдениеттің айқындаушы басты атрибуты болып табылады. Қазақтардың «малым - жанымның садағасы, жаным - арымның садағасы» немесе «мал, малдан кейін ал», «ел сүйген мал сақтайды, мал сүйген жан сақтайды» деп келетін маќалдары - төрт түлікке қатысты идеализациялардың басты қағидасы.

Мұндай қағида мен үрдіс принциптері көне сенім, діни наным, дәстүр салтпен кіріге отырып, көшпелілер қоғамының жекеленген саласында белгілеуші нысаны ретінде орныққан. Айталық, қоғам мүшелері арасындағы қатынас пен этика нормаларында төрт түлік қамына айрықша мән беріліп, ден қойылады. Қазақтардың ең алдымен малдың, содан соң адамның есендік - саулығына назар аударуы, яғни сәлемдескен кезде «мал, жан аман ба?» немесе маусымға сәйкес «төл дін аман ба?» деп басталатын сәлем түрлері мен шаруашылық қарекетіне байланысты «көш көлікті болсын!» т. б. сәлем орнына жүретін сµздері шаруашылықтың қалыпты ырғағын үнемі ескертеді.

Әр түліктің өз желеп- жебеушісі, қамқоршысы, иесі, пірі бар деп сенген қазақтар түйені - ұлық малы, түлік төресі немесе «түйе - байлық, жылқы - сәндік» деп бағалаған. Бағзыда егіншілікпен шұғылданған оңтүстіктегі жұрттар арасында шаруашылықтағы маңызына қарай сиырдың ардақталуы мен оның құтпанының (бұқаның) сакральды дәрежеде әспеттелуі оңтүстіктегі қазақтарға әсер етті. Сиыр түлігінің пірі - Зеңгі бабаны қазақтар кейде Арыстан бабтың бесінші ұрпағына телиді. Қазақстанның басқа өңірлерінде оны «сасық мал», «қара мал», «пұшық мал» атап елемеген, өлікке арнап соймаған, оны құрбандыққа шалар болса 40 күн ашықтыру қажет деп санайды. Сиырды шайтан мініп жүреді деп сенгендіктен түнде бейсауыт ұшырасса, басынан тартып жібереді. Бұл даланың эклогиялық жағдайына аталмыш түлікті өсіруге қолайсыздығына байланысты. Отаршылық тұсында Арқаға әкелінген сиыр түлігіне қазақтар жатырқай қараса, ақындар «Ақша деген пұл шықты, сиыр деген мал шықты» деп, оның дәстүрлі шаруашылық үрдісіне жат екендігін сынаған. Сондықтанда болар сиыр төңірегінде өрбитін наным, ғұрыптар аз.

Қазақтар ешкіні түлік санатына қоспайды. Кесірлі жынға баланатын безгек ауруы сазды жерлерде, ойда, иесіз мекиен далада ешкі кейпінде жүреді деп санайтындықтан, жапанда кездескен жалғыз- жарым ешкіден қазақтардың үрейі ұша қорқады. Ешкіні қазақтар сайтанның малына балайды, себебі ол зиратқа шығады деген сөз бар.

Орта Азия жұрттарында кең тараған, өлген адамның жаны зооморфтық кейіпке, яғни қой бейнесіне енеді деген түсініктен туған қой түлігіне қатысты мєдениет қазақтардың құрбандық ғұрпында да берік орныққан. Өліктің басына құрбандыққа шалынған қой малының рәмізі «қойтас», «қошқартас», ал жылқының бейнесі құлыптас немесе бағана тұрпатында нышандалған. Өлікке неғұрлым көп қой сойылса, марқұмның күнәсі жеңілдей түседі деген сеніммен қаза мен асқа неғұрлым көп қой союға тырысқан. Қазаға сойылған қой марқұм жанының қияметтің қыл көпірінен өтуіне көмектеседі де, кейін өліктің о дүниедегі кәдесіне жаратылады деп сенген. Қой денесінің бөліктері сакральды зат ретінде пәле-жаладан қорғаушы, қар жілігі, қозы құлағына салынған ен қиындылары, ішіне шөп толтырылған терісі тұмарлық орнына жүрген.

Өліктің рухы мен қой арасындағы байланыс нәтижесінде белгілі уақыт өткен соң адамның қайта жанданған рухы арқар, бұғы, тау ешкі, елік қатарлы тағыларға көшетіндіктен, кез келген аңды жөн- жосықсыз көп ату аңшыға қатер, қайғы әкеледі деп ырымдаған (Жыр, дастандар, қиял-ғажайып ертегілердегі жәйттерді, мәселен, “Қозы Көрпеш - Баян сұлу” дастанындағы Сарыбай қазасын еске алыңыз ) . Сондықтан да киелі аңдарды қазақтар “қоңыр аң”, “құдайдың малы” деп түсінген. Дәл осындай сенім қырғыздар мен оңтүстік Саян - Алтай түркілерінде бар.

“Орта ғасыр түркілерінің адам мал түлігі, дүние- мүлкі және туыс- туғандарымен о дүниеде қайта қауышады деген өз сорабын сақтауда. Көне түркілердегі төрт түліктен құрбандық пен тасаттыққа ақ (көк) ат, қой, өгіз шалуы мен жылқыны байлық өлшеміне балауы халқымыздың ғұрпында жалғастығын тауып отыр” [3] .

“Көне аңыз, мифологияда “жылқы - күн - аспан” космологиялық үштігі желісіндегі ойларды байланыстырушы басты дәнекер - жылқының ролі жоғары. О дүниеде “бағуы” үшін өлікке арнап құрбанға шалған қоймен қатар, жылқы өсіріп, тіршілік етуіне қажетті “егей атын” (өздік ат, қаза аты) қоса сояды. О дүниеде арнап сойылған жылқының мүшелері кемтар болып қалмас үшін таратылмаған еті түгелдей үлестіріледі. Және сүйектері шағылып, өртеп жіберіледі. Сүйектің толық сындырылмауы мал жанының толық шықпағанына саналатындықтан, оны мұқият қадағалайды. Құрбандыққа шалынған малдың арнап сойған “иесіне” тез жетуі үшін сүйегін дереу шағып (сындырып), етін пісіреді. Түркілер мен моңғолдардың сенімінде Тәңір елшісімен шендестірілетін жылқыны өліктің рухын Тәңірге қиналтпай жеткізетін медиаторлық қызмет атқарушыға балайды. Өлікті арулаған (жуған) орынға шырақ жағу рәсімінде, “Жаққаның шырақ болсын, мінгенің пырақ болсын!” деп марқұмға тілек арнауы аталған қағиданың реминисценциясы деуге тұрады. Құрбандыққа шалынған ұсақ малдың басы отқа жағылса, түйе мен жылқының бас сүйегін адам аяғы жетпейтін шың, құз, ағаш басына қояды. Немесе тас байлап, терең суға салып жіберсе, “шөлдемей жатады” днп сенген. Ең үлкені - зарыға күткен теңдессіз қуанышқа арнап “ақ түйенің қарнын жару ”. Құрбандыққа арнап шалған малды бағыштағанда түр - түсі, жасы, құлағындағы енін толық атап, батасын айтады [4] .

Малы мен жаны бір ќазаќ халќы малдыњ т‰сіне, с±лулыѓына аса назар аударып, ќадаѓалап отырѓан. Олар єсіресе, төрт түліктің көк түстісін артық тұтқан. Ел арасындағы аңызда жерді көтеріп тұратын көк өгіз туралы ањыз көп. Ең үлкен мінажатта құрбандыққа “көкқасқа айту”, “көкқасқа шалу” немесе сыбызғыны “көк қойдың өңешімен қапталған” деп әспеттеу, жел-құз, шетпе, қызылша ауруларына қарсы көк серкенің терісіне орану аталмыш түске қатысты т‰сініктерден туындаған. Ақбоз, сары, құла түсті малды да кем тұтпайды: ақбоз биенің сүтіне шомылу, “ақсарбас” айту бар. Хан Абылайға қысылған кездерде ақбоз ат шалып, мойнына кісе салғанда, қыдыр дарыған [5] . Бұқар жырау сәуе еткен “Сары бура Хан туының түбіне келіп, шабынған бағытына қарай аттанса”, олжалы жеңіспен оралатын болған [6] . Қазақтарда жалы мен құйрығындағы ақ қылы бар жылқылар құт, береке тұрағына саналады. «Абақ керейлерді Алтайдан Қобда бетіне бастап көшерде ел ағалары “Серттен тайсаң, қара пәле бассын” деп қара қойдың қанына саусақтарын батырып, серттескен екен” [7] .

Дәстүрлі сенімде төрт түлік кез келген адамға емес, іске, шаруаға, қыры бар жанға бітеді. Осыған орай “сиыр қалың нуға, қоры үзілген қуға; қой қара тасқа, жабағы жеген насқа; жылқы бетегелі белге, найза ұстаған ерге; түйе ащы оты көп сорға, ел ішінде зорға бітеді ” [8] деп сенген. Халық аңызында жылқы-желден, түйе- сордан, қой-бейіттен (оттан), сиыр- судан, ешкі тастан жаратылған деп әспеттейді. Қазақтың үй жануарларының шығу тегі туралы аңыз-ертегіде жылқының арғы тегі Жұпар деп аталатындығы келтіріледі.

Шығыстағы қазақтарда жас отау иелері қара шаңырақтан еншіге алған малының маңдайына ақ бүркіп, мал мен басы тең өскен, өмірде жолы болған адамға арқанмен қосақтатып алуды жақсылыққа жориды. Келер жылы сол енші малдан туған “тума малына” қырқым кезінде “бісміллә, үйірімен үш тоғыз” деп ырымдап, ен салады. Алайда күйекте ең алғаш туған “көгенбастарына” ен салу, пішу төлдердің жаппай қырылуына бастайды деп сенгендіктен, көбінен бөліп, арнайы бір күні жасайды. Сондай-ақ, жаңа қонысқа қонған күні қан шығаруға ( мал союға ) тыйым салынады.

Қазақ сенімінде төрт түлік те аса киелі жануарлар санатында. Кез келген малды сол түліктің қарасы ауылдан ұзаған соң бауыздайды. Әрбір шаңырақтың, әр түліктің қолдаушы күштері, қора-қотанның жебеушісі сол үйдің жылқысының жалында шырмалып жүреді деп сенген. Айғырдың жалын күзесе, күші қайтады деп, оған қол тигізіп, қырықпайды, жылқыға өлік артпаған. Түйеге мәйітті артқан кезде өркешін қымтай қомдап, екі құлағын тығындап қояды. Себебі оның күші қайтады-мыс деп сенген.

Малдың тік ішегі “мал бастың құтына” баланып, үй иесі немесе қойшыға ғана тиесілі сыбаға саналған. Сондай-ақ оның мал төлдеуі басталған уақытта берілетін “көтенасарда” міндетті түрде уызға қосылып тартылуы қажет. Құттың тағы бір тұрағы - келіннің аяғы мен қойшының таяғы. Осы қағида бойынша қойшы таяғын қастерлейді, оны үйдің белдеуіне қыстырып қояды, жерге тастамайды, үстінен аттамайды, отқа жақпайды, себебі малдың көзіне - ақ, үстіне қотыр түседі деседі.

“Құт пен берек майға да тұрақтайды деп ұққан. Сондықтан да төрт түлікке қатысты ғұрыптардың атауы “қоныс майлау”, “қос майлау”, “көген майлау ”, “желі майлау”, “кере шашу”, “күйек шашу” . . . болып аталады. Айғыр (құтпан мал) қою рәсімінде оның сауырына сары май жағып, “Иә, жарықтық ай, бауырың өссін” деп игі тілеп, шоқтығына дұғалық байлап, құйрығына жеті тал үкі байлап, үйіріне қосады” [9] .

Қасиетті деп танылған малға қол жұмсауға, шыбыртқы қамшымен осу, ұру, тебуге, тіптен балағаттауға, кеюге болмайды. Себебі мал “киесі” теріс айналса, ешқандай құрбандықпен, тасаттық ырыммен де қайрылмайды, сөйтіп құт қашады, ырыс ортаяды, “киесі” ашуланған малдың өнімі азайып, ауру шырмайды деген т‰сінік бар.

Малдың дене бөліктерінің де қасиеттері бар деп сенген. “Жіліктерді оң, сол жақтағыларының өз мәні бар. Оң жақтағысы оң үсті дәріптеу символы болып, “істің оңына келуі мен сәттілікті нышандайды” [10] .

Қазақтарды мал әбзелдері, аспап құралдары киелі саналады, оларды (арқан, көгенді) аттаған әйел адам құрсақ көтермейді, бедеу болып қалуы мүмкін, ал аяғы ауыр әйелдерге әбзелдерді басуға, үстінен аттауға тыйым салынады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.