Оқыту барысында баланың көру қабілетінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан халқы Қазақстан Президентінің тәуелсіз елімізді өркендетуге бағытталған бастамалары мен шешімдеріне қолдау көрсетіп, іске асыруға міндетті екендігін терең сезінуі қажет. Еліміздегі әлеуметтік - экономикалық, саяси қарқынды даму жағдайы, білімді тұлғалардың шығармашылық деңгейінен, қабілеті және белсенділігінен айқындалады.

Ел Президенті Н. Ә. Назарбаевтың халыққа жолдауында жеке тұлғаның шығармашылығының: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады» ұлттық жауапкершілікті сезінуді көздейді.

Еліміздің сапалы дамуының жаңа сатысына, биік белестерге көтерілуіне бағыт берген бұл маңызды құжатта еліміздің бәсекеге шынайы қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында білім беру жүйесін реформалау қажеттігі атап көрсетілді. “Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз” етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі деуі соған дәлел деп білеміз.

Елбасы атап өткендей, білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нақты қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдың бірі. Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет. Осыған орай Білім және ғылым министрлігінің алдында ауқымды міндеттер қойылды.

Жаңа фармацияда білім беру саласындағы барлық процесте, тәрбиешілерге, мұғалімдерге, оқушылары мен топ тәлімгерлеріне кәсіби дайындықтарын толықтыру, балалардың жекелік ерекшелігін ескеру, қабілетіне және тұлғалық бағыттылығына қарай жағдай туғызуды қажет етеді.

Ұлы бабамыз әл-Фараби білім мен тәрбиенің ұрпақ өмірінде алатын орнын жоғары қойып: “Адамға ең алдымен тәрбие беру керек, тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы” деп түйіндеген екен. Біз мектептегі оқу мен тәрбиені осы ұлы қағидаға сүйеніп, қатар жүргізіп келеміз.

Қоғамдағы саяси-экономикалық, мәдени өзгерістерге байланысты оқыту жүйесіне де өзгертулер енгізілді. Қоғам өмірі ең алдымен адамның (баланың) өздігінен дамуы мен жетілуін іске асыратын, педагогикалық теория мен практикаға ерекше мән бере бастады.

Оқушының дербестігін, шығармашылық ынтасын арттыруға бағытталған педагогикалық жүйе қазіргі білім берудің барабар талабы болып табылады.

Бала - бұл күрделі бүтін жүйе және оның дамуын ашатын жүйеқұрағыш бөлігін табу өте маңызды. Сол бөлік ретінде ғалымдар өздігінен танымдылықты бөледі, ол жеке адамның дамуындағы бүтін интегралдық көрсеткіші, адамға жаңа жағдайда жеңіл жөн табуға, өзге жағдайда білім мен дағдысын қолдануға мүмкіндік береді. Сондықтан адамның өзіндік танымдылығын дамытуда көру қбілетінің алатын орны ерекше.

Баланың өздігінен танымдылығын дамыту үшін көптеген факторлар әсер етеді: стихиялық (апаттық) және арнайы ұйымшылдық, табиғи және әлеуметтік факторлар. Басқа факторлармен қатар ғалымдар мен педагог-практиканттар қоршаған ортаның әсерін көрсетеді. Ол ортада бала жеке адам ретінде дамиды, оған әсер етудің арқасында өзінің өздігін көрсетеді.

Бастауыш сынып оқушыларының таным процестері дамуына оқытудың тигізетін әсері өте үлкен. Бастауыш сынып оқушыларының таным әрекеттерінің ішіндегі көру қабілеттерін зерттеу - психологиялық қызмет көрсетудегі күрделі мәселелердің бірі. Сондықтан оны жүргізу жолдарын көптеген психологтар мен педагогтар зерттеуде. Тәжірибелік психологияда Йирасек-Керн, Л. А. Венгер, П. Я. Гальперин, В. В. Давыдов, Д. Б. Эльконин, А. Г. Зак, И. В. Забрамная, Е. И. Рогов, Мотков т. б. жасаған әдістемелер кеңінен пайдаланылуда. Дамыта оқыту проблемалары ХҮІІІ ғасырдан бері зерттелуде. Швейцар ғалымы И. Г. Песталоцци оқу барысында балалардың қабылдау және еске сақтау қабілетін дамыту проблемасын зерттеуді бастаған. Бұл идеяны К. Д. Ушинский, Л. С. Выготский жалғастырған. Д. Б. Занков дамыта оқытуға қазіргі технологияларды қолданып, жалпы ақыл-ойды дамыту жолдарын анықтаған. Қазіргі бастауыш мектеп бағдарламасында барлық таным процестерін жедел дамыту жолдарын ескере отырып жасалған оқулықтар мазмұны ойлауды дамытуға үлкен үлес қосады. Дегенмен осы проблеманы шешу үшін әр мұғалім ойлау қабілетінің ерекшеліктерін, оны дамыту жолдарын толық түсінуі қажет.

Ғалымдар білім ортасының құрылымдық бөлігі пәндік қоршауы деп көрсетеді. Пәндік қоршауды пәндік орта ретінде анықтап, қазіргі зерттеушілер оны іс-әрекеттің ұйымдасқан көзқарасында қарап (ұйымдасқан және ұйымдаспаған орта), оны белгілі бір ортада (ойын, оқу, еңбек) қарастырады. Зерттеу жұмысының өзектілігін келесі факторлармен көрсетуге болады:

- әлеуметке өздігінен танымды және өзін дамытуға жағдайы бар еркін адамның қажеттілігі;

- мектеп оқушыларының өздігінен көру қабілетін дамытуды зерттейтін, оның ғылыми негізін талдайтын оқу орындарының қажеттілігі.

Оқушылардың көру қабілеттінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерін зерттеудің маңызы психологиялық, қызметті ұйымдастыруда өте үлкен. Сондықтан әр психолог оның әдістемелерін жақсы меңгеріп, қолдану ережелеріне толық түсінік алғанда ғана ол өз қызметіне қажетті деңгейде атқаруға даярльқтан өтеді.

Көру қабілетінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеу әдіс тәсілдерін тереңірек меңгеріп алу үшін жұмыс тақырыбын «Көру қабілетінің бұзылуындағы психологиялық ерекшелікер» деп анықтадық.

Зерттеу объектісі: бастауыш сынып оқушылары.

Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларындағы көру қабілеттерінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерін зерттеу және дамыту жолдары.

Зерттеудің мақсаты: Оқыту барысында баланың көру қабілетінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерін анықтау жолдарын теориялық, әдіснамалық тұрғыда негіздеу.

Зерттеудің міндеті:

- оқыту барысында баланың көру қабілеттерінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

- оқыту барысында баланы белсендендіру әдістерін зерттеу;

- оқыту барысында баланың сөйлеу, ойлау және қиялының дамуын зерттеу;

Зерттеудің теориялық қолданымы. Оқыту үрдісі барысында көру қабілеттерінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктеріне әсер ететін факторларды анықтау.

Зерттеудің практикалық қолданымы.

Баланың іс - әрекеті барысындағы көру қабілетінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерінің теориялық және тәжірибелік бағыттарын анықтап, оларды түзету жұмыстарын жүргізу.

Зерттеу әдісі: Бала әрекетінің өнімін талдау, психологиялық-педагогикалық эксперимент, анкета, сұхбаттасу, бақылау; математикалық және статисталық материалдарды зерттеу әдістері, теориялық әдістер және эмпирикалық әдістер - бастауыш сынып оқушыларының таным процестерін дамыту туралы ғылыми еңбектерге теориялық талдау жасалынды және бастауыш сынып оқушыларының таным процестерін дамытуда қолданылатын шығармашылық тапсырмалар таңдап алынды.

Зерттеудің эксперименталдық базасы Түркістан қаласындағы, М. Әбенова атындағы қазақ орта мектебі.

Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Еліміздегі әлеуметтік - экономикалық, саяси қарқынды даму жағдайы, білімді тұлғалардың шығармашылық деңгейінен, қабілеті және белсенділігінен айқындалады.

Қазіргі бастауыш мектеп бағдарламасында барлық таным процестерін жедел дамыту жолдарын ескере отырып жасалған оқулықтар мазмұны ойлауды дамытуға үлкен үлес қосады. Дегенмен осы проблеманы шешу үшін әр мұғалім ойлау қабілетінің ерекшеліктерін, оны дамыту жолдарын толық түсінуі қажет.

Зерттеу жұмысының өзектілігін келесі факторлармен көрсетуге болады:

- әлеуметке өздігінен танымды және өзін дамытуға жағдайы бар еркін адамның қажеттілігі;

- мектеп оқушыларының өздігінен танымдылығын дамытуды зерттейтін, оның ғылыми негізін талдайтын оқу орындарының қажеттілігі.

Оқушылардың көру қабілеттерінің бұзылуындағы психологиялық ерекшеліктерін зерттеудің маңызы психологиялық, қызметті ұйымдастыруда өте үлкен. Сондықтан әр психолог оның әдістемелерін жақсы меңгеріп, қолдану ережелеріне толық түсінік алғанда ғана ол өз қызметіне қажетті деңгейде атқаруға даярльқтан өтеді.

Таным - қоршаған болмыстың, оның элементтерінің белсенді ақыл-ой, көңіл-күй, іс-әрекеттер мен олардың нәтижесі, яғни, білім, жалпыланған теория, заңдар мен ғылыми ұғымдардың санада бейнеленуі.

Таным теориясы оқу танымына тікелей қатысты. Білімді игеру әрқашан таныммен байланысты келеді. Оқытудың міндеті - табиғат, қоғам және адамның психикалық процестерінің даму заңдылықтарын оқушы санасына өткізу.

Таным мен оқу арасында жалпы ортақтастық көп. Оқушы қоршаған дүниені тану арқылы дамиды, кемелденеді. Оқу жұмысын таным істерінің өзінше бір формасы ретінде қарастыруға болады.

Сөйтіп, таным процесі адамның дүниені тануының тарихи қалыптасқан қабілеттерінің құрылысына, танымның даму дәрежесіне байланысты, ал бұл соңғы кездегі қоғамдық жағдайлар мен тәуелділікке байланысты.

Баланың негізгі таным процестері (қабылдау, зейін, ес, қиял, ойлау) мектепке кіргеннен кейін едәуір өзгерістерге ұшырайды.

Балаларда қабылдаудың дамуы түйсік, ойлау процестерінің дамуымен бірге жүріп отырады. Қабылдаудың дамуында тілдің шығуының маңызы зор. Өйткені қабылдаған нәрсенің аты-жөнін атап отыру - оның мағынасын ұғынуға жәрдем етеді. Мағынасын ұғыну арқылы ғана затты жақсы қабылдауға болады. Қабылдауда анализ бен синтез қатар жүреді.

Оқу материалын меңгеру тиісті объектіге зейін аудару, түйсіну, қабылдау және ол қабылдағандарды еске сақтау үрдістері арқылы жүзеге асырылады.

Ес - тек тәжиірбенің жиналып, сақталу міндеттерімен ғана емес іс-әрекет жүйесін ұйымдастыруда, уақыт қатынасына байланысты өзекті әрекеттер жоспарының арақатынасымен байланысты жеке адамның құрылымы.

Бастауыш сынып оқушысының ойлау процесіне келсек, осының қаншалықты дамығаны туралы әр түрлі пікірлер бар. Л. С. Выготскийдің пікірі бойынша, оқымай жүрген ойын баласның оқуға кірген соң ойы мен интеллектісі үлкен өзгеріске ұшырайды, яғни натуральдық ойдан, мәдени, немесе ұғым арқылы ойлануға көшеді.

Бастауыш сыныптарда оқыту барысында балалардың таным процестерін дамытуға, олардың тіл байлығын және өз ойын сөйлеу арқылы басқарларға жеткізу тәсілдерін қолдаудың ойлау процесін дамытуға қосатын үлесі өте үлкен.

Дұрыс ұйымдастырылған оқыту әрқашан дамыту қызметін атқаратыны сөзсіз, дегенмен оның нәтижелі іске асуы арнайы бағыт-бағдардың болуына тәуелді.

Оқу белсенділігінің әдіснамалық негізі - таным теориясы болып табылады. Танымның мақсаты - жеке тұлғаның санасындағы объективтік шындықтың бейнеленуі болып табылады. Тәжірибелік және рухани әрекетте жеке тұлға өзін қоршаған әлемге әсерін тигізе отырып, өзінің қажеттілігі мен мақсаттарына сәйкестендіріп оны өзгертеді және таниды. Бұл таным процесінің ең жалпы үлгісі.

Сонымен, таным мен оқыту процесі арасында қаншалықты ортақтастық болса, соншалықты айырмашылық та бар. Оқыту процесі оқушының психикалық іс-әрекеттерінде жүріп жататын заңдылықтар негізінде өзіне ғана тән ішкі қисындылық бойынша орындалады. Ұжымның танымдық әрекеті сабақта да, сабақтан тыс уақытта да педагогикалық процесте жүріп отырады.

Көздің анатомиялық құрылысы жайлы түсінік және оның бұзылыстары

Көру анализаторы- күрделі функциональды жүйе, оған көрудің қабылдаушы құрылыс көз, көру жүйесі, ол арқылы сигналдар қоршаған ортадан үлкен ми жарты шарлар қыртысына түседі. Қыртыстың артқы аймағында орналасқан қабылдаушы жасушалар бар. Көз алмасының сыртқы қабығы- склера. Склераның алдыңғы бөлігі мөлдір қабыққа ауысады. Склераның сыртқы талшықтары көру жүйесінің қатты қабығын түзеді. Склераның ішінен қан тамырларға бай тамырлық трант атты қабықпен жабысқан. Тамырлық трант үш бөліктен тұрады:

тамырлы қабық;
кірпікті дене;
нұрлы қабық.

Алдынан тамырлы қабық біртіндеп тығыздалып, кірпікті дене түзеді,

Оның құрамына кірпікті, аккомадационды бұлшықеттер жатады. Кірпікті бұлшықет қозғалтқыш жүйкенің талшықтарымен жүйеленеді. Нұрлы қабық түсі әр адамда өзгеше, оның түсі құрамындағы пигментке байланысты. Нұрлы қабықта бұлшықеттер орналасқан, бұлшықет көмегімен қарашық таралып, кеңейеді. Нұрлы қабықтан кейін көз бұршағы орналасқан, көз бұршақ атындағы көз алмасының кеңістігі шыны тәрізді денемен толтырылған. Көз алмасының ішкі қабығы- торлы қабық тамырлы троктың ішкі жағынан орналасқан. Торлы қабық жүйке жасаушаларының бірнеше қабаттарынан таяқшалар мен сауытшалардан аяқталатын аппараттан тұрады. Таяқшалар түнгі көрудің, сауытшылар күндізгі көрудің аппараты. Торлы қабықта 130 мың таяқшалар, торлы қабық перифериясында орналасқан. Торлы қабықтағы сауытшылар саны 7ың, олар торлы қабықтың орталығында, басым бөлігі сары дене аймағында орналасқан. Сауатшылар орталық көру, түс ажыратуға байланысты болады. Торлы қабықтың орталық аймағы - сары дене. Сары дене көз жүйке дискісінен сыртқары жатыр. Сары дене орталық шұқыр, таяқшалар орналсқан. Көру жүйесінің кірер жерін фоторецепторлардан айырылған жарық энергиясы әсерінен пайда болған жүйкелік қозу, көру жүйкесін түзетін өткізуші нейрондарға беріледі. Екі көздің көру жүйкесінің талшықтары кқру қиылысқаннан кейін жеке жүйке бағаналары түрінде шығады, аталуы - көру тарнты. Қыртысастылық біріншілік көру орталықтарында аяқталады. Сыртқы тізелік денеден көру жүйке жолдары қыртысты көру орталықтарына барады. Қыртысасты түзілімдерде аздап импульстарды көру жүйке жолдарынан, есту қимыл анализаторларына жеткізілуі болады, бұл көрудің басқа сезім мүшелерімен байланысын дәлеледейді. Көрудің негізгі қызметі: көз өткірлігі, түс ажырату, көру аймағы, көз қозғалтқыш қызметтер, көз өткірлігінің бұзылысы рефракция, жақыннан көргіштік, алыстан көргіштік түрлері бар.

Жақыннан көргіштіктің екі түрін ажыратады: жалған және қарапайым жақыннан көргіштік. Жақыннан көргіштікке көздің рефракциялық бұзылыстарына байланысты бейне торлы қабық алдында орналасады. Жалған жақыннан көргіштік кезінде болса 4-6 см қашықтықта көре алады. Яғни жақын арақашықтықта алыстан көрушілермен, көру қабілетін жақсы адамдармен салыстырады. Баланың бұлай көруі аккомадацияға үлкен күш салумен түсіндіріледі. Бала 1, 5 жаста көздің алдыңғы-артқы диаметрі 92 пайызға ұлғаяды, ол үшін жасында ересек адам көзінің диаметрі 94 пайызға жетеді. Мектепке дейінгі уақытта көз дамуы қалыпты болуы мүмкін, бірақ бала суреттерді қарап жатқанда, суретке тіптен жақын қарауынан баладағы жақыннан көргіштік ауру деп қабылдауы мүмкін. Бірақ бұл жалған жарқыннан көргіштік және бұл көзілдірікпен коррекция жасауды талап етпейді. Тіпті 7 жастағы көптеген балалардың анық көру нүктесінің арақашықтығы 6-7 см аспауы мүмкін. Қарапйым жақыннан көргіштік әлсіз балаларда 3 жастағы балаларда көптеп кездеседі. Ол көбінесе көздің алдыңғы-артқы диаметрінің ұлғаюына байланысты. Жақыннан көргіштік баланың іс-әрекетін, тіпті мінезін өзгертуге алып келеді. Мұндай жағдайда бала шашыраңқы, суреттерді қарағанда еңкеюге мәжбүр, бас ауруына, көздің ауырсуына шағымдалады. Нағыз жақыннан көргіштікте параллельді сәулелер торлы қабыққа емес оның алдына түседі. Осының арқасында «байланыс каналы» бұзылады, ал көрген зат бұлдырап анық көрінбейді. Айқын жақыннан көргіштік кезінде анық көру нүктесі көден 25 см-ден жақын емес орналасуы мүмкін. Жақыннан көргіштік пайда болу себебі жалпы гиподиномия және целисорлы бұлшықеттің қажуы. Жалпы гиподинамия, яғни бала қимылының аз болуы аккомадация спазмына ғана емес, сонымен қатар алмасудың бұзылыстарына алып келеді. Түрлі дәрежедегі көру өткірлігінің бұзылыстары, жақыннан көргіштіктің түрлі дәрежесіне алып келеді: әлсіз (3, 0), орташа (3, 0-3, 6), күшті (6 және одан да жоғары) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.