Адамдардағы коммуникативті сапалық қалыптастырудың кейбір озық әдістері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Адамдардағы коммуникативті сапалық қалыптастырудың кейбір озық әдістері
Көптеген елдерде қарым-қатынасқа үйрететін мамандарда, коммуникативтік
қабілетті дамыту мәселелерімен айналысатын ғылыми -мекемелерде бар. Ондай
мекемелерді немесе құрылымды Әлеуметтік психологиялық тренинг - деп атау
қалыптасқан.
Әлеуметтік - психологиялық тренинг - деп әр түрлі саладағы қызмет
барысындағы пара-пар өзара әсер үшін қажетті қарым-қатынас дағдыларына,
біліктіліктеріне, білімдеріне мақсатты үйрену прогресін іске асыратын
қызмет түрін айтады.
Әлеуметтік-психологиялық тренинг мазмұнын коммуникация процесі және
өзара әсер ретінде қарым-қатынастың кейбір жақтарын қамтиды. Әлеуметтік -
психологиялық тренингтің өзіндік (ерекше) процестерінің бөлініп көрінуі,
үйретудің топтық және активті әдістеріне ерекше назар аударылуынан
білінеді. Активті әлеуметтік-психологиялық дайыидаудың бір түрлі әдістері
шетелдердегі әлеуметтік психологияда жан-жақты жасалынған аталады. Бүрынғы
Кеңестер Одағы ғылымында ӘПТ әдістерін тәжірбиеде қолдану кейінгі жылдарда
ғана алына бастаған болатын. Айта кететін жәйт, бұрынғы Одақ ғылымында 30-
шы жылдары кейбір өндірістер мен жоғары оқу орындарында іскер ойын
әдістері жасалынып ойдағыдай қолданғанда болатын. Дегенмен бұрынғы Кеңестер
Одағы ғылымында адамдар арасындағы коммуникативті қабілеттерді қалыптастыру
мәселесінде қол жеткен жетістіктердің болғандығы аян. Отандық және шет
елдік тәжірбиелер негізінде қарым-қатынасқа үйренудің белсенді нақты
әдістерін ұсынатын еңбектер 80-90 -шы жылдары көптеп жарық көрген болатын.
Енді ӘПТ әдістеріне қысқаша шолу жасап көрелік.
ӘПТ әдістері сан-сала мамандық иелерін кәсіби қарым-қатынасқа үйретуде
көп қолданылады. ӘПТ-ің басты бір саласы күнделікті өмірде қарым-қатынас
кезінде әр түрлі қиындықтарды сезіп қиналатын, жақын адамдарымен тіл табыса
алмайтын, жалғыздықта қамыққан адамдарға коммуникативті қабілеттерді
дамытуға көмек беру табылады. Сондай -ақ бұл әдіс жан күйзелістегі әрі жаны
жаралы болған, жан салауаттылығын жоғалтқан адамдарды қарым-қатынас әлеміне
таратуда қолданылады.
Алдымен қарым-қатынасқа үйретудің мамандар арасында көбірек қолданып
жүрген қандай әдістері бар соған тоқталайық. Негізінде мамандар арасында
қолданып жүрген бұл кезде белсенді топтың оқыту әдістері бағдарламасының
негізгі құрамдас бөлігі ретінде белгілі. Солай бола тұрғанымен олар өз
бетінше де мәнге ие. Сонымен қарым-катынасқа үйретудің кең тараған әдісі -
лекция.
Лекциялар (лекция оқу) қарым-қатынас формалары, және адамдар арасындағы
өзара әсердің өту заңдылықтары туралы білім береді. Лекцияда сондай-ақ
байланысты жүзеге асырудың субъективті алғы шарттары туралы мәліметтер
беріледі.
Оқымыстылар мен мамандардың айтуынша мәліметтер таратуда кең тараған
форма - осы лекциялық болып табылады. Лекция оқудың тиімділігі егерде,
лектор материалды жақсы меңгеріп қарым-қатынас мәдениеті және психология
туралы ғылымның жалпы шарттарын адамдармандардың мұқтаждарына
(сәйкестендірген) ыңғайлағанда арта түседі. Лекциялық маслихаттың келесі
маңызы әсерлік шарты-материалдың қонымдылығы, оны ой елегінен өткізу
мүмкіндігімен өмір ситуациясына сай йгілікке асыру. Сонымен қатар лектор
және оның сөзі тыңдармандар тарапынан сенімге ие болып оның жасаған
ұсыныстарын басшылыққа алуға дайын (көңілін білдіруді) кеңіл-күй туғыза
білуі аса маңызға не. Айтар аттың жақсы меңгерілуіне ашық - қанықты көрнекі
мысалдарда ықпал жасайды.
Кинфильмдер мен бейне таспалар мінез-құлықтың әр түрлі үлгілерін
демонстрациялауға мүмкіндік береді. Кез-келген эпизодтардың бірін бірнеше
рет қайта көру арқылы, өмірде байқала бермейтін адамдар асындағы қарым-
қатынастың бір сәтіне назар аударуға техника толық мүмкінлік қалай алады.
ӘПТ процесінде жасалған бейне таспа (бейнежазу) жазуы адамға өзін көру
арқылы оның өз ортадағы әрекеттері туралы пікірін
қалыптастырады.
Арнайы әдебиеттерді оқуда-қарым-қатынасқа үйретудің дәстүрлі әдісі
болып табылады. Арнайы әдебиеттерде мінез - құлық ережелері, ішінде белгілі
бір қоғам кезеңдеріндегі әлеуметтік топтардың мінез-құлықтық формаларына
талдау жасалған, ұлттық ерекшелікке байланысты түрлі халықтардың ұстаған
әдептілік ережелері көрсетілген, белгілі бірден бір саласы қызметкерлері
арасындағы қарым-қатынас ережелері, іскер адамдар арасындағы
байланыс ережелері, ұсыныстар берілгеи топтамалар, кітаптар жатады.
Өркениетті, экономикалық дамыған елдерде мінез-құлықтың қағидалары мен
негізгі ережелері мазмұндалып, кездесетін жағдайға сай өзіңді қалай ұстау
керек екендігі туралы нақтылы кеңестер берілген әдебиеттер көптеп
шығарылады. Қазіргі кезде біздің әдептану оқулықтары мектеп оқушыларына,
орта және жоғары оқу орындары студентденттері үшін жасалып оқу
бағдарламасына қосылуда.
ӘПТ жүйесіне пікір толы әдісі де кіреді. Шындығында пікір талас іс-
әрекеттің болатындығы белгілі, әрі осы әрекет әдістің міндетті шарты болып
табылады. Пікір таластың объектісіне адамдардың өзара бір-біріне деген
көзқарасын, коммуникативті ситуациялы идеяларды жатқызуға болады.
Айталық топтық пікір талас барысында идеяны талқылау, оқушылардың
интеллектуалдық қызметін ынталандырып, әркімнің өз көзқарасының дұрыстығын
дәлелдейтін аргументтерді табуға итермелейді. Пікірталас жаңа дәлелдер мен
қарсы аргументтердің әсерінен жеке бас позицияның қатар қаралуына дейін
жеткізеді. Пікірталастың жемісті нәтижесі - оның әр түрлі идеяларды жан-
жақты және терең талданудан, ой елегінен өткізіп және талқылауға түскен
мәселе бойынша баршаға ортақ ішкі позицияның қалыптасуында.
Сондай-ақ күрделі бір сәтті талқылаудың жекелеген түріне -
өндіріс тәжірбиесінде кездесетін жағдайларды қорғау жатады. Мұндай әдіс
мамандардың кәсіби коммуникативті хабарлығын (жете білушілігін) ажыратуға
жәрдемдеседі.
Сонымен қатар топтық пікір талас барысында өзара қарым-қатынас
(көзқарас) мәселесі де талқылануы мүмкін. Мұндай жағдайдағы нәтижеге жеке
бас көзқарас жүйесіндегі өзгерістің болуын жатқызуға болады. Сонымен қатар
бұл әдіс өзіңді - өзің тереңірек түсінуге, өзге адамдардың қамтуға көңіліне
сезіну қабілетін дамытуға игі әсер жасайды.
Келесі әдіс - қызметті өтеу барысындағы коммуникативті қабілеі дамыту
әдісі.
Қызмет атқару барысында, яғни адамдармен жанды байланысқа түсіп,
қателіктер жіберіп, оны түзеп, өзі беделді санаған үйренуден өтпей ақ
қарым-қатынас жасау жолдарына үйрене алады. Дегенмен процестің
тиімділігін арттыруға мүмкіндік қалайтын жолдарды табылғанын
атап айтқанда: марапаттау және айыптауларды қолдана отырып өзара әсерін
қалай өткендігін білдіретін қайтымды байланысты ұйымдастыру; қарым-қатынас
жасау дағдыларын меңгергендердің адам мінез-құлықтарына бақылау
орнатуы; тәрбиеленушшің іс-әрекетін бақылап, қайтымды байланыс
сеансын тиянақты жасап тұратын жетекшінің бар болуы арнайы
үйренуден тыс қарым-қатынас дағдыларына үйретудің танымал жолдары болып
табылады.
Кәсіби коммуникативті біліктіліктер мен дағдылар әдістемелері
әрекетіне бақылау жүргізу және іскерлік қарым-қатынас ситуацияларында
меңгеріледі. Қарым-қатынастың күнделікті дағдылаын тұрмыстық өмір сәттері
арқылы да қаланады.
Қарым-қатынасқа үйренудің келесі әдісін рөлдік ойын (іскерлікі ойын)
әдісі дейміз. Бұл әдіс коммуникативті біліктілік пен дағдыларына жаттығу
жүргізу, мінез-құлық стратегиялары мен әдептілік жолдарын меңгеру әдісі
саналады. Рөлдік ойында тәрбиеленуші эксперименті жағдайында мінез-құлықтың
жаңа амалдарына үйреніп, олардың қолданыста қалайша орныққаны жайлы
қайтымды байланыстан біліп отырады.
Рөлдік ойындарды (іскер ойын) үшін, осы ойын арқылы шешілетіні
проблемалар тізімі жасалынады. Рөлдік ойындағы ситуациялар мынадай
кезеңдерді қамтиды:
жаттықтырушы өзі үйрететін әлеуметтік біліктіліктер туралы лекция оқиды
немесе пікір талас өткізеді; кейбір жағдайда бұл кезеңде мінез-құлыктың
жағымды модельдерін демонстрациялауға да болады;
өз кезегінде оқушылар (үйренушілер) бірқатар ситуациялық,
проблемалық рөлде ойнайды, ал олардың алдына проблеманы беруі керек:
әрбір қойылымнан (жаттығу ойынынан) соң қайтымды байланыс да орындауға және
топтың пікірталасына байланысты жаттықтырушының түсініктемесін қамтиды.
Бұданда басқа дыбысты және бейне таспа жазу құралдарында қолданудың өте-
мөте пайдасы бар. Мұнда да жаттықтырушының немесе жаттығушылардың
тусініктемелері беріліп тұруы шарт.
Ойындар ең алдыменен жаттығудағы іс-әрекеттерді орындау дағдысына
үйренуге арналғаны мен тәрбиеленушілер басқа бағыттар бойынша да пайда
табады. Мысалыға қарама-қарсы рөлдерді орындай отырып, олар басқа адамның
көзқарасыи тануды үйренеді. Дыбыс және бейне көрілім жазуларын тиянақты
талдаудың нәтижесінде өзара ықпалдайық процесімен бір-біріне қатысты мінез-
құлықта сезімталдылық арта түседі. Сөз арқылы берілетін түсініктеме ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.