Саясатты зерттеудегі теориялық амалдар және эмпирикалық парадигмалар мен саясат элементтері

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Саясат - қоғамдық өмір жүйесінде. Салыстырмалы саясаттану.

1. Саясат ұғымы және оның пайда болуы.
2.Саясатты зерттеудегі теориялық амалдар және эмпирикалық парадигмалар мен
саясат элементтері.

3. Саяси институтар мен жүйелерге талдау жасау

1. Саясат ұғымы: табиғаты, мазмұны, мәні

"Саясат" термині мемлекетпен, өкімет билігі қатынастарымен, адамдар
мен қоғамға басшылық ету ғылымымен байланысты көне заманғы ұғымдарға
негізделген. Мәселен, "полис" (қала-мемлекет), "политикос" (мемлекет
қайраткері), "политейя" (конституция).
Дәстүрлік түсінік. Саясат дегеніміз, ең алдымен, мемлекеттік және
қоғамдық істер, адамдар, әлеуметтік топтар, халықтар мен мемлекеттер
арасындағы айқын көрінетін және өкімет билігі жөніндегі қатынастармен
байланысты қызмет саласын білдіреді. Әлеуметтік сирек ұшырасатын құбылыс
ретінде оған саяси институттар мен ұйымдардың қызмет атқаруы, саяси
нормалар мен дәстүрлері, адамдардың басқару қызметі, олардың әлеуметтік-
саяси мүдделері мен қажеттері, саяси идеялары мен көзқарастары жатады.
Саясат — өкімет билігі мен қоғамды басқару тұрғысындағы таптар мен
әлеуметтік топтар арасындағы қатынастардың, қызметтің, тәртіптің,
бағдарлардың және коммуникациялық байланыстардың сан алуан әлемі ретінде
түсіндірілетін әмбебап қоғамдық сирек ұшырасатын құбылыс.
Саясат қоғамнан тыс өмір сүре алмайды, қоғам, өз кезегінде, адамдардың
өмірлік қызметінің: шаруашылық-экономикалық, әлеуметтік, саяси және рухани
қызметтерінің өзара байланысты, өзара тәуелді, бірақ едәуір дәрежеде дербес
салалар жиынтығынан тұрады.
Қоғам өміріндегі саяси саланың мәртебесі. Саяси саланың басқа
салалардан айырмашылығы мынада: ол сөздің белгілі бір мағынасында осыларға
қатысты үстемдік рөлін атқарады. Саяси саланың мұндай жағдайы оның
ауқымында қабылданған заңдарды, шешімдерді, жарлықтарды, нұсқауларды барлық
басқа да қоғамдық салалардың міндетті түрде орындауына байланысты болады.
Осыған орай, саяси саланың, әсіресе қоғам дамуының өтпелі және күрделі
Кезеңдерінде тиісінше артықшылықтары болады. Сонымен бір мезгілде, саясат
саласы қоғамның барлық басқа салаларымен тығыз байланыста, соларға тәуелді
болады.
"Саяси" және "әлеуметтік" бірегей құбылыстардың ара-қатынасы.
Принципінде кез келген әлеуметтік құбылыс өзінің өкімет билігі ығына
еруінің дәрежесі мен деңгейіне қарай саяси белгілерін саяси сипатын "алуы"
немесе олардан "айрылуы" мүмкін. Қоғамдағы "саясат" атаулардың бәрі әманда
әлеуметтік болып табылады, бірақ әлеуметтік атаулының бәрі әлеуметтік
болмайды немесе "саясатқа" айналмайды.
Демек, қоғамда тәртіпті сақтау мен басқа да міндеттерді шешу үшін
болатын өкімет билігі мен беделі бар қоғамдағы құбылыстарға, институттар
мен қатынастарға қатысы бар нәрселердің бәрін саясат деп түсінеміз.
"Саясат" ұғымын түсіндіру. Саясатты анықтаудың мейлінше кеңінен
тараған әдісі "саясат" терминінің шығу тегіне жүгіну болып табылады, ол
көне грек тілінде "мемлекетті басқару өнері" дегенді білдіреді. Саясатты
осылайша анықтау саясаттың орталық элементі ретінде мемлекетті көрсетеді,
ал мемлекеттің өзін саясат туралы ғылымның орталық санаты ретінде
қарастырады, ол өзінің ресми бастауын Аристотельден алған, ол саясатты
мемлекетпен тығыз байланыстырып, бұл терминді ғылыми айналымға енгізген.
Оның анықтауы бойынша, саясат — бұл "ортақ игілікке" және "бақытты
өмірге" қол жеткізуге қызмет ететін қауымның өркениетті нысаны.
Қазіргі заманғы өлшемде саясатты осы тәріздес түсіндіруді баяндауда
екі негізгі үрдіс туралы айтуға болады:
а) мемлекет пен саясатты таптық санаттарда (марксизм)
түсіндіру;
б) мемлекет пен саясатты үкімет қызметі санаттарында (американдық
"саясат туралы ғылым" және “француздық саясат ғылымы”) түсіндіру
Маркстік теорияда саясат мемлекеттен және мемлекеттегі билікпен
байланысты таптар күресінің, саласы ретінде анықталады. Саясат туралы
ағылшын тілді және француздың сайсат туралы ғылымында саясат термині
мемлекеттік басқару мен басқару қызметін жүзеге асыратын адамдар қызметімен
бір мағынада байланыстырылады. "Саясат ғылымы", бұл мемлекеттің, сондай-ақ
оның үкіметінің сипаты мен қызметтері туралы ғылым, үкімет органының көмегі
арқылы мемлекет өзінің билігін жүзеге асырады.
Саясатқа мұндай түсінік беруге саясатты әлеуметтану тұрғысынан ұғыну
қарсы тұрады. Саясат саласында әңгіме жиынтық әлеуметтік субъектілер —
ұлттар, таптар, ірі қоғамдық қозғалыстар туралы болуға тиіс. Атап айтқанда,
олар істің шын мәнінде, "сайып келгенде" саясат субъекгілері болып табылады
және саяси партияларға, одақтарға, т.т. ұйымдасқан өздерінің өкілдері
арқылы жария өмірге қатысады.

2. Саясатты зерттеудегі теориялық амалдар және эмпирикалық парадигмалар мен
саясат элементтері.

Саясат және билік. Көптеген саясаттанушылар саясат "билік" санаты
арқылы түсіндірілуге тиіс деген пікірді ұстанады. Билік санатын пайдалану
қажеттілігі саясат саласы теқ мемлекет пен саяси жүйенің ғана қызметі
шегінен шығағады дегенді негізге алады.
Билік — бұл адамдарға берілетін нұсқауға және алда күтілетін тәсілге
сәйкес іс-қимыл жасаған кезде шешімді күштеп міндеттеу және атқару немесе
әсер ету қабілеті. Саясаттың пәні кез келген өкімет билігі емес, керісінше
тек сөздің жария мағынасындағы билік қана болып табылады.
Саясат және мүдде. Саясаттануда саясатты мүдделер тұрғысынан қарап
ұғыну бар. Мұндай көзқарасты жақтаушылар саяси процестер мен құбылыстардың
жасалуының алғашқы тетігі ретінде адамдардың топтық қажеттері мен осының
негізінде пайда болатын әлеуметтік (экономикалық, саяси, мәдени және басқа
да) мүдделер болатынына назар аударады.
Саясатты әралуан тұрғыда түсіндіру осы құбылыстың өзінің көп
өлшемдігіне байланысты болады.
Саясаттың мазмұны қоғамның жетекші әлеуметтік топтарының, таптарының
немесе күштерінің мүдделерімен анықталады. Саясат мазмұны оның
мақсаттарынан, бағдарламалары мен құндылықтарынан, ол шешетін проблемалары
мен міндеттерінен, саяси шешімдерді қабылдау мен жүзеге асырудың себеп-
салдарларынан, тетіктерінен, тәсілдері мен әдістерінен көрініс табады.
Саясаттың түрлері мен бағыттары. Саясат түрлері мен бағыттары бойынша
сараланады. Ішкі және сыртқы саясат деп бөлінеді. Ішкі саясат қазіргі
құрылысты сақтауға немесе реформалауға бағытталған мемлекеттің, оның
құрылымдары мен институттарының экономикалық, демографиялық, әлеуметтік-
ықпалдастық, мәдени, жазалау және т.т. қызметі бағыттарының жиынтығы болып
табылады. Ішкі саясатты жүзеге асыру үшін мемлекет әртүрлі құралдарды:
заңды, нормативтік кесімдерді, салық тұтқалары мен жеңілдіктерді,
әлеуметтік-беделді және әлеуметтік-беделді емес қоғамдық мәртебелерді және
басқаларын пайдаланады.
Сыртқы саясат — мемлекеттің сыртқы саясат қызметінің басқа да
субъектілерімен: мемлекеттермен, шетелдік партиялармен, қоғамдық
бірлестіктермен, дүниежүзілік және аймақтық ұйымдармен қатынастарды
реттейтін халықаралық аренадағы қызметі. Сыртқы саясат мемлекеттің
экономикалық, демографиялық, әскери, ғылыми-техникалық және мәдени әлуетіне
негізделеді.
Бағыттары бойынша саясат саласына немесе қосымша субъектісіне қарай:
экономикалық, әлеуметтік, ұлттық, демографиялық, жастар, білім беру,
құқықтық, әскери және т.т. болып бөлінеді.
Саясаттың объектісі мен субъектісі. Субъекті дегеніміз белсенді іс-
қимыл жасайтын және сана-сезімді, ерікті тани білетін, ие болатын жеке-дара
адам немесе әлеуметтік топты; объекті дегеніміз субъектінің танымдық немесе
өзге де қызметінің бағытын білдіреді. Осыны негізге ала отырып, саясат
субъектісі саясат объектісіне бағытталған мәндік-тәжірибелік саяси қызметті
иеленуші ретінде түсіндіріледі.
Саясат субъектісіне дәстүрлі түрде мыналар жатады: жеке-дара адамдар
(қатардағы немесе саяси көшбасшылар); әлеуметтік топтар — ұжымдар,
этникалық топтар, діни қауымдар, саяси бек-заттар, таптар, бұқара халық,
азаматтық қоғам, халықтар, ұлттар, өркениеттер, саяси институттар
(мемлекет, саяси партиялар, қоғамдық-саяси және азаматтық, қозғалыстар).
Батыс саясаттануында саясат субъектісін үш топқа бөледі:
а) Саясат патрихальдық субъектілер — бұл өздерінің тікелей,
жергілікті, күнделікті мүдделерін іске асыру жөнінде қам-қаракет жасайтын
және өзінің қатысуын, өзінің саяси рөлінің саяси салдарларын мойындамайтын
жеке-дара адамдар;
б) қоласты-субъектілері — өзінің саяси рөлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.