Саяси процесс туралы ұғым

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Саяси процестің жіктелуі

Саяси процесс жіктеліп, топталады. Саяси еркіндікті іске асыру
объектісіне қарай ол ішкі және сыртқы саяси процесс болып бөлінеді. Сыртқы
саяси процесс жөнінде кейін арнайы сөз болады. Ал ішкі саяси процесс
азаматтардың саяси белсенділігінің институцияланған түрлерінен, олардың іс-
әрекетінен, билік кұрылымының ұйымдасуынан және т.б. белгілі болады. Олар
азаматтарды саяси іске тарту, жұмылдырудың амал-әрекеттерін, басқару
түрлерін айкындайды. Саяси ұйымдардың жаңа талаптарға сай жұмысын,
құрылымын өзгертіп, бейімделе, икемделе білуі оның әлеуметтік ортаға етер
ыкпалының деңгейін керсетеді.
Саяси билікті ұйымдастыру жүйесінің сапасына қарай демократиялық және
антидемократиялық саяси процесс етіп бөледі. Демократиялык, түрінде халық
(тікелей немесе өкілдері арқылы) билейді. Антидемократиялык, процесте билік
авторитарлық көсем, монархтың, бір билеуші партияның, әскери топтың қолында
болады.
Атқаратын қызметінің жариялылығы бойынша ашық және жасырын саяси
процесс деп топтастырылады. Ашығында азаматтар, топтар билік
институттарымен үздіксіз кездесіп, мақсат-мүдделерін білдіріп отырады.
Билік органдары қоғамдық пікірді зерттеп, саралап, олардың талап-тілектерін
ескеріп, соған орай саяси бағытына түзетулер енгізеді.
Жасырын түріне тоталитарлық тәртіпті атауға болады. Онда бүкіл билік
орталықтың қолында, жергілікті жердің ой-арманы мен санаспайды,
стратегиялык мәні бар саяси шешімдерді қабылдаудан шеттетіледі. Адамдардың
барлық өмірі қатаң бақылаудың астына түсіп, еркіндіктері мен бостандықтары
шектеледі. Саяси процеске қатысқысы келмесе де кейінгі зардабынан қорқып,
күш, зорлықтың арқасында қатысуға, орталықтың ығына жүруге мәжбүр болады.
Әлеуметтік және саяси құрылымның өзара байланыс түріне, билік
субъектілерінің кызмет ықпалдылығы және өзара қатынастарының тиянақтылығына
байланысты саяси процесті тұрақты және тұрақсыз етіп бөледі. Тұрақты
жағдайда билік институттары өтімді, сенімді жұмыс істейді, азаматтар да
саяси іске белсенді қатынасады. Саяси шешімдер дәстүрлі демократиялық
жолмен қабылданып жатады. Әлеуметтік түсінбеушілік, кикілжіңдерді азаматтық
ұйымдар өздері реттейді. Мемлекет олардың ісіне араласа бермейді. Жалпы
халықтың хал-ахуалы жақсы елде кінды тәртіп орнайды. Көпшілік жұрт билік
институттарының іс-қимылын қанағаттанғандықпен қабылдайды.
Тұрақсыз жағдай әдетте қоғам өмірі күйзеліске ұшырап, тығырыкқа
тірелген шағында пайда болады. Оған халықаралық қатынастардағы шиеленістер,
соғыстағы жеңіліс, өндірістің ұзақ уақыт құлдырауы, көпшілік халыктың әл-
ауқатының нашарлап, төмендеуі және т.с.с. әлеуметтік кикілжіндер себеп
болады. Қайшылықтардың күшейіп, асқынуы, дер кезінде шешілмеуі көпшілік
жұрттың наразылығын тудырады. Мұндайда саяси бағытгы өзгертуге тура келеді.
Оны реформалық және революциялық жолмен жүзеге асыруға болады. Реформада
жаңа заң актілері аркылы сол қоғамның шеңберінде өзгерістер енгізіледі.
Онда алға койған мақсатқа ақырын, кейде бірнеше кезең аркылы жетеді,
өзгерістер біртіндеп жасалады. Революция—қоғамдағы биліктің, саяси жүйенің
толық, түбегейлі өзгеруі. Ол әлеуметтік-саяси өмірдің терең дағдарысынан
туады. Мемлекет басындағы топтар өздігінен билікті бере қоймайтындықтан
онда күштеу, зорлау кең орын алады.
Бұл екі жолдың да өз жақтастары мен қарсыластары бар. Революциялық
жолды басшылыққа алушылар — марксистер. "Саяси экономиясынына" деген
кітапқа жазған алғы сөзінде К. Маркс былай деп көрсетті: өндіргіш күштер өз
дамуының белгілі сатысында осы дамуына бұғау болатын өндірістік
қатынастарға қайшы келеді. Сол кезде әлеуметтік революция заманы туады.
Оның қолдаушылары реформа қоғамды ішінара, жарым-жартылай ғана өзгертеді,
әлеуметтік шиеленісті уақытша бәсендетеді деп түсіндіреді. Әрине, билеуші
топтың, таптың саясаты көпшілік жұрттың талап-тілегіне қайшы келіп, ерік,
бостандығы тапталса, тығырықтан шығар баска жол болмаса, әлеуметтік
революция болуы мүмкін. Бірақ оның елеулі кемшіліктері бар. Ең алдымен, ол
жолда көптеген адам құрбан болады, ғасырлар бойы жиналған материалдық
қазына-байлықтар, мәдени мұра, ескерткіштер қирайды. Қоғам өміріне қыруар
шығын келеді. Біраз жағдайда оның немен бітуін де болжап айту қиын.
Сондықтан адамзат қазір өзгерістерді біртіндеп жасағанды жөн көреді. Сонда
қоғам дамуында бірнеше мүмкіншіліктен ең тәуірі іріктеліп, қателіктер
асықпай түзетіліп, халықтың қалауынан өтеді.
Саяси жүйеге ықпал жасау үшін көтеріліс те жасалады. Оны
ұйымдастырушылар алдына белгілі бір мақсат қояды. Ол саяси немесе саясн
емес те болуы мүмкін. Революциямен салыстырғанда онын көбіне ауқымы
тарырақ, мақсаты нақтыланған болып келеді. Кейде саяси билікті қолға алу
үшін қарулы көтеріліс ұйымдастырылуы мүмкін.
Саяси өмірде бүлікшілік (бунт) те кездеседі. Ол саяси үстемдік етуші
топтың, мемлекет органдарының шектен тыс іс-әрекетіне жауап ретінде тууы
мүмкін. Көтеріліспен салыстырғанда ол ұйымдаспаған, стихиялы түрде келеді,
анық-айқын мақсаты болмайды. Қатысушылар саны да азырақ, ұрандары не тым
кең көлемді, не тым тар шеңберді қамтиды. Ол өзінің қызбалығымен, сезім
әрекетіне бой алдырғыштығымен сипатталады.
Бір топ адамның мемлекеттік төңкеріс жасау мақсатымен жасаған іс-
әрекетін бүлік (путч) дейді. Оны көбіне әскери топ өз диктатурасын орнату
үшін пайдалануға тырысады. Ол халықтан қолдау таппайды және оның жағдайды
жақсы есептеп, терең ойланған бағдарламасы болмайды.

Саяси процесс туралы ұғым
Саяси процесс ұғымы кең және тар мағынасында қолданылады. Кең
мағынасында ол коғамның саяси жүйесінің уакыт пен кеңістікте дамып, жұмыс
істеуін білдіреді. Тар мағынасында түпкілікті нақты нәтижеге жеткен белгілі
бір көлемдегі процесті көрсетеді. Мысалы, қайсыбір партия не қозғалыстың
қалыптасуы, сайлаудын өткізілуі, басқарудың жаңа құрылымының дүниеге келуі
және т. с. с.
Қоғамдық өмір, оның ішінде саяси сала — өте күрделі құбылыс. Онда әмір
сүріп жатқан топтардың, жіктердің, ұйымдардың мақсат-мүдделері кейде
қабысып, кейде келіспей, шырмалып жатады. Соған орай күн сайын көптеген
өзгерістер болып, бір саяси нұсқаулар дүниеге келіп, екіншілері өз күшін
сақтап, үшіншілері өшіп дегендей, өзгеріп жататыны белгілі. Осындай саяси
жүйенің бір қалыпты жағдайдан екінші жағдайға келіп, ауысуын, өзгеруін,
қозғалысын саяси процесс дейді. Бұл процесс саяси деп аталғандықган ондағы
өзгерістер ең алдымен билікке, оны бөлу және қайта бөлуге, азаматтарды
шешім кабылдауға, басқарушылардың қызметін бақылауға және т. с. с.
жұмылдыруға, халықтың саяси белсенділігін артгыруға байланысты болады.
Сондықтан саяси процестің басты мәселесі, азаматтардың әр түрлі мүдделерін
біріктіріп, жи- нақтайтын саяси шешім қабылдауда және оны іске асыруда.
Жалпы ұжымдық мақсат-мұратты анықтауға, қалыптастыруға ресми органдар,
билік институттары, кәсіподақтар, бейресми ұйымдар, ақпарат құралдары және
т.б. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.