Сәбидің дүниеге келуіне байланысты өлең-жырлар

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Сәбидің дүниеге келуіне байланысты өлең-жырлар
Ата-анамнын саясында ер жетіп мен,
Аялы ақ бесікте тербетілем,
Әжемдей ақ ниетті адал жанды,
Таппаспын айналсам да жер бетінен. (Халық өлеңінен.)
Қазақ халқында нәрестенің дүниеге келуі үлкен қуаныш болып саналған.
Отбасының арманы мен тілегі, алтын тірек-діңгегі, ерлі-зайыптылардың
сүйеніші мен қуанышы — бала.
Адамның тууынан бастап, қартайғанға дейінгі өмір жолының әр кезеңін
атап өту, оған арнап өлен-жыр шығару қазақ халқының ежелгі дәстүрі болған.
Бала туғанда елді жинап шілдехана жасау, азан шақырып, ат қойғызу,
бесікке салу, аяғын апыл-тапыл баса бастаған кезде тұсау кесу, алғаш рет
жолға шықса тоқым қатар, бес жасқа келгенде атқа мінгізу — бәрі де өлең-
жырлар арқылы атқарылып отырған.
Осындай салттан туған өлеңнің бірі - бесік жыры.
Бесік жырында ананың балаға деген мейірімі, махаббаты жырланады.
Онда жас бала дені сау, еңбек сүйгіш, өнерлі, елін қорғаушы ер-азамат болып
өссе екен деген тілек байқалады.
Мәселен:
Әлди, бөпем, әлди-ай!
Айналайын шырағым,
Көлге біткен құрағым.
Жағамдағы құндызым,
Аспандағы жұлдызым.
Әлди, бөпем, әлди-ай!

Айналайын балам-ай,
Айналсын сенен анан-ай!
Әлдилеп сені сүйгенде,
Ананның көңілі болар жай, —
деп, ана бесікті тербетіп отырып, өзінің баласына деген ішкі махаббат
сезімін білдіреді.
Әлди, әлди, ақ бөпем деп басталған өлең-жырда анасының жас сәбиіне
деген арман-тілегі білдіріледі. Онда:
Құрығынды майырып,
Түнде жылқы қайырып.
Жаудан жылқы айырын,
Жігіт болар ма екенсің? —
деп, баласына деген тілегі, одан күтер үміті айтылады. Мал бақ, өнер үйрен,
кәсіп қу, еліңді жаудан қорған біл деген тілекті анасы бесікте жатқан
кезінен жас сәбидің құлағына сіңіруді көздеген. Ана тілегі - ел тілегі.
Тұсау кесу жыры. Балаға 12-14 ай болғанда қаз тұрып, жүре бастайды.
Осы кезде ауылдағы қарт әжелер мен қыз-келіншектер жиналып, ойын-той жасап,
шаруаға икемді, пысық, елгезек, еңбек сүйгіш бір келіншекке жас баланың
тұсауын кестіреді. Тұсау кесуші әйел жүре бастаған баланың аяғына ала
жіппен тұсау салын жатып:
Қаз-қаз, балам, қаз, балам,
Қадам бассаң мәз болам,
Күрмеуіңді шешейін,
Тұсауыңды кесейін.
Қаз-қаз, балам, қаз, балам,
Тақымыңды жаз, балам.
Қадамына қарайық,
Басқанынды санайық.
Балтырынды түре ғой,
Тай-құлын бон шаба ғой,
Озып бойге ала ғой, —
деп өлеңдете отырып, ала жіпті қайшымен қияды да, баланы 3-4
аттатады.
Балаларға өлең-жыр, жаңылтпаш, тақпақ, өн айтқызып, озғандарға түрлі
сыйлықтар береді. Тұсаукесер тойындағы тілек-ниет — баланың өмірге аттаған
қадамын құптау, жақсы тілек тілеп, елге қадірлі азамат болсын дегенді
білдіруден туған ниет.
Атқа мінгізу тойы. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.