Иммунология және аллергология бойынша дәрістер жинағы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 95 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖОҒАРЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ ОҚУ МЕКЕМЕСІНДЕГІ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК СЕКЦИЯСЫ

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

В. Н. СНОПКОВ

Б. К. Касымбекова

Иммунология және аллергология бойынша дәрістер жинағы

оқу - әдістемелік құралы

ҚАРАҒАНДЫ 2008

УДК [616-092:612. 017. 1] -07-085:574

ББК

Рецензенттер:

ҚММА оқу - әдістемелік жұмысы жөніндегі проректор,

м. ғ. д., проф. Досмағамбетова Р. С.

ҚММА ДКББ және ҮКБЖФ деканы

м. ғ. д., проф. Оспанова К. Б.

ҚР Денсаулық сақтау министрлігі С. Д. Асфендияров атындағы ҚазҒМУ

ҚР ҰҒА академигі, медицина ғылымының докторы (14. 00. 36), профессор Шортанбаев А. А.

В. Н. СНОПКОВ

Б. К. Касымбекова

Иммунология және аллергология бойынша дәрістер жинағы

Оқу - әдістемелік құралы «Иммунология және аллергология бойынша дәрістер жинағы» ҚММА-ның иммунология, микробиология, аллергология кафедрасының меңгерушісі, медицина ғылымының докторы, профессор Снопков В. Н. және кафедраның ассистенті Б. К. Касымбековамен бірге құрастырылды.

Оқу - әдістемелік құралында иммунитет жүйесі қызметінің қалыпты және патологиясының сұрақтары, негізгі аурулардың үлгісі, аутоиммунды реакциялар және аурулар кезіндегі иммундық статустың өзгерістеріндегі диагностикалық мағынасы, аллергияның диагностикалық критериилері, иммунды жетіспеушілік күйінің диагностикалық критериилері, сонымен бірге иммунокоррекцияның бағыттамасы және критериилері қарастырылған. Медициналық жоғары оқу орындарындағы студенттеріне арналған, жоғары біліктілік тыңдаушылары, иммунолог - аллерголог дәрігерлеріне арналған.

ҚММА Әдістемелік Кеңесінің мәжілісінде талқыланды және мақұлданды.

№ 8_ Хаттама 11. 04. 2007.

ҚММА Оқу Кеңесінде басып шығаруға ұсынылды және бекітілді.

№ __10__ Хаттама 2007

Шартты қысқартылған тізімі

АГ - антиген

АТ - антидене

ЕИТ - екіншілік иммундық тапшылық

АИВ - адамның иммундық тапшылық вирусы

ИТЖ - иммундық тапшылық жағдай

ИКТ - иммунокомпетенттік торша

ИЛ (IL) - интерлейкин

Ig - иммуноглобулиндер

Ig (A, M, G, E, D) - иммуноглобулиндердің әртүрлі кластары

C - констант аймағы

V - вариабелді аймағы

ИФА - иммуноферменттік анализ

HLA - адамның лейкоцитарлық антигендері (ұлпаның сәйкестік жүйесі)

Fab - антигенді байланыстырушы фрагмент

Fc- антидене құрлысын кристалдаушы фрагмент

ТК (NK-торша) - табиғи киллер

ЖСБТ - жоғары сезімталдықтың баяу типі

ЖСЖТ - жоғары сезімталдықтың жылдам типі

ЛБТР - лимфоциттердің бласттрансформация реакциясы

РНК, ДНК - рибо- (дезокси) -нуклеин қышқылдары

ПГАР -пассивтік гемагглютинация реакциясы

СD - торшалар маркері, кластер дифференцировкасы

C - комплемент компоненті

ҚЖЖ- қызыл желекті жүйе (СКВ)

ЖИТС - жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы

ФГА - фитогемагглютинин

КС - кортикостероидтер

ГК - глюкокортикоидтер

АКТГ - аденокортикотропты гормондар

ЖРВИ - жедел респираторлық вирустық инфекциялар

ЖРА - жедел респираторлық аурулар

АТФ - аденозинтрифосфат

цАМФ - циклдік аденозинмонофосфат

цГМФ - циклдік гуанозинмонофосфат

ПАР - псевдоаллергиялық реакция

Кіріспе

Жұмыс бағдарламасы ҚР МЖМБС - 3. 07. 436 - 2003 ж (2003 жылы 11тамызда бекітілген) 040100 - Емдеу ісі мамандығы бойынша және (25. 06. 2004 жылы бекітілген) Жалпы иммунология пәні бойынша типтік бағдарлама негіздерінде құрастырылды.

Оқу - әдістемелік құралы «Иммунология және аллергология бойынша дәрістер жинағы» ҚР МЖМБС - 2003 және жалпы иммунология; клиникалық иммунология және аллергология бойынша типтік бағдарлама (Астана, 2004), сонымен бірге «емдеу ісі», «педиатрия», «аллергология және иммунология» мамандықтары бойынша қосымша медициналық білім стандартына сәйкес құрастырылды.

Тәжірибесі бар дәрігерлер, студенттер үшін бейімделген клиникалық иммунологияның өзекті сұрақтарына арналған оқу - әдістемелік әдебиеттер мемлекеттік тілде нақты жеткіліксіз екенін дәлелдеді.

Жақын және алыс шет елдерде жалпы қабылданған классификациясының рамкасында аллерголог және иммунолог дәрігер мамандығы, бір мамандық: «аллерголог - иммунолог» дәрігер ретінде қарастырылады.

Қазақстан Республикасында медициналық салада дәрігер болуға, №458 «дәрігерлік қызмет және мамандық номенклатурасын бекіту жөнінде, оның ішінде келесі қызметтері және мамандықтары көрсетілген: дәрігер - иммунолог; иммунолог-балалар дәрігері; дәрігер - аллерголог; аллерголог-балалар дәрігері» Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау Министрлігі 2003 жылдың 19 маусымында бекіткен бұйрығын қолданады.

Клиникалық иммунологияның бөлінуі медико - биологиялық ғылым ретінде және дәрігерлік мамандық бір уақытта расталды, медицинаның әрі қарай дамуы оның жетістіктеріне байланысты. Ішкі мүшелердің және көптеген аллергологиялық аурулар жүйесі кезінде және иммундық жетіспеушілік күйдің зақымдану ерекшеліктері әр түрлі, сондықтан аллерголог-иммунолог мамандық басқа терапиялық мамандықтар жағынан жақсы дайындалу керек, яғни соның ішіне кіреді: пульмонология, отоларингология, гематология, онкология, невропатология, дерматология, гастроэнтерология, инфекциялық аурулар.

Адам ағзасында физиологиялық және патофизиологиялық үрдістеріндегі иммундық жүйенің рөлін ашуда, алдын алу шаралары, емдеу және реабилитация, иммундық реакциялардың реттелуінің бағытталу негізінде әдістерін жасауға мүмкіндік берді. Көптеген соматикалық және инфекциялық ауруларды емдеу кезінде иммунотропты дәрілік заттарды қабылдау анықтаудың себебі болып табылады. Жыл сайын соматикалық және инфекциялық аурулардың иммунотерапиясында және алдын - алу шаралары үшін қолдануда, жаңа дәрілер және иммунобиологиялық препараттар енгізіледі және шығарылады.

Иммунологияның қарқынды дамуы және жаңа аурулардың пайда болуы, жүре пайда болған иммунды жетіспеушілік күйдің дамуымен байланысты, патогенезін ашуда, оның адам ағзасында иммунды жүйенің рөлін шешуші екендігін көрсетті.

Иммунды бұзылыстардың нақты сұрақтарын және әдістерін зерттейтін, жеке патологиялық жағдайлар кезінде оны мүмкіндігінше коррекциялауда бұл жеке клиникалық иммунологияның бөлінуін қажет етеді.

Соңғы бірнеше онжылдықта иммунды бұзылыстардың даму фактісі анықталды, оның функционалды нормалық деңгейінен иммундық параметрлер мағынасының төмендеуі және ұлғаюы айқындалды, әртүрлі патологиялық реакциялардың болуы немесе себебінің болуы не болып табылады, бірақ кез - келген жағдайда оның созылмалы, ауырлау болу себептеріне байланысты болады. Ұқсас бұзылыстарды шектеуде дәстүрлік емдеудің әсерін жоғарылатады, сауықтыру немесе аурулардың ремиссия ұзақтығына жетуге қабілетті. Бұл иммунология лабораториясының ұйымында, Қазақстанда жоғары оқу орындарында клиникалық иммунология кафедрасы және курсының ұйымында дәрілік заттардың жаңа кластарын (иммуномодулятор) шығаруға мүмкіндік берді, академик Н. Д. Беклемишевтің жетекшісімен иммунолог - аллерголог мектебінен шыққан және іргетасын қалаған бірнеше монографиялар басылды.

1. Иммунология пәні және тапсырмалары. Қазіргі кездегі иммунология, медико-биологиялық ғылым ретінде. Иммунологияның тарихи этапта дамуы. Иммунитет теориясы. Иммундық жүйенің құрылысы және қызметі. Иммундық жүйенің торшалық негізі

Иммунология (лат. іmmunts- свободный, греч+logos - учение) - ағзада әр түрлі антигендерге қарсы пайда болатын спецификалық және бейспецификалық молекулярлық, торшалық және жалпы физиологиялық реакцияларын зерттейтін ғылым. Иммунология антигендерді, антиденелерді, иммунитетке қатысы бар торшаларды тексереді. Иммундық реакциялардың қалыпты патологиялық жағдайының жүруіне әсері бар генетикалық және физиологиялық факторларды тексереді. Иммундық реакциялардың ағымына сыртқы ортаның да әсері болады.

Бөгде антигендерден қорғануға бағытталған иммундық реакциялар миллиондаған жылдар бойы қалыптасқан организмнің ішкі тұрақтылығын сақтауға бейімделген.

Антигендер дегеніміз - микробтар және әр түрлі өсімдіктен, жануарлардан шыққан заттар. Иммундық реакциялар қалыпты жағдайда жануарлардың түрін сақтайды.

Иммундық реакциялар кейбір жағдайда өзгерген немесе өзгермеген өз торшалары мен ұлпа антигендерімен жүрсе, аутоиммундық аурулар дамиды.

Аллергендерге қарсы сезімталдықтың жоғарылауы аллергияға әкелсе, иммундық реакциялар торшаларды, ұлпаларды зақымдайды. Аллергияның дамуы иммунитеттің бұзылуымен немесе төмендеуімен жүреді.

Иммунитет табиғи және жүре пайда болатын арнайы болып екіге бөлінеді. Иммунитет - паразиттерді, бөгде ұлпаларды, антиген заттарын өлтіріп, бөлшектеп, бейтараптап немесе жою ағзаның антиген құрамының тұрақтылығын органикалық заттарға әмбебап, көпсатылы, күрделі жүретін биологиялық құбылыс.

Табиғи иммунитет - терінің және шырышты қабықтардың өткізбейтін және микробтарға қарсы қасиеттерімен, дененің микрофлорасының конкуренттік белсенділігімен, зақымдайтын факторларға ұлпалардың ареактивтілігімен, макрофагтар мен нейтрофилдердің фагоцитарлық реакциясымен, табиғи киллерлермен, комплемент жүйесімен, лизоциммен, интерферонмен және басқадай антимикробты белоктармен қалыптасқан. Табиғи иммунитеттің қорғаныс механизмі ағзаның даму үрдісінде антигенге кездеспей-ақ генетикалық жүйенің бақылауымен құрылған. Табиғи иммунитеттің факторлары кісі туғаннан өлгенге дейін өзінің белсенділігін сақтайды, олардың арнайылылық әсері төмен. Табиғи иммунитетті тұқым қуалайтын, түрлік, неспецификалық иммунитет деп атайды.

Табиғи - тума (врожден. ), түрлік (видовой), тұқымқуалаушылық, конституциялық (құрылымдық) иммунитет. Тұқымқуалайтын иммунитет ұрпақтан ұрпаққа беріледі, өйткені ол генетикалық жағдаймен қалыптасқан, өзгермейді. Түрге тән иммунитет дейтініміз - малдардың адам жел шешегімен ауырмауы, немесе адамдардың ит обасымен ауырмауы.

Тұқымқуалайтын иммунитеттің 3 түрі бар:

1. Ісікке қарсы иммунитет (противопухолевый)

2. Антимикробтық иммунитет

3. Трансплантациялық иммунитет

Табиғи иммунитет жүйесі.

Инфекциялық қоздырушылардан ең бірінші болып табиғи иммунитет факторлары қорғайды. Патогенді ағзаға енбейтін және сыртқа шығаратын факторлар.

Олар:

- зақымданбаған тері жамылғышы, эпителиалды торшалар. Микробтарды сыртқа шығаратындар - түкірік, қақырық, көз жасы, зәр және т. б.

- әрбір мүшелердің антимикробтық факторлары. Патогенді микробтарға тұрақтылығы бар асқазан қышқылы, зәрдің және қынап секретінің қышқылдығы және әртүрлі секреттердің антимикробтық факторлары, (май бездері), грамм оң бактерияларды ыдырататын лизоцим.

- патогенді микробтарға қарсы тұратын әртүрлі мүшелердегі (ішек, қынап, дем алу жолдарының) қалыпты бактериялары.

- табиғи иммунитеттің келесі түрі - торшалық қорғаныс, оған қатысты торшалар: мононуклеарлы фагоциттер (моноциттер, ұлпа макрофагтары) ; гранулоциттер (нейтрофилдер, эозинофилдер, базофилдер) ;

Базофилдер - шеткері қанда, ұлпада - ұлпалық немесе мес торшалары;

Киллер торшасы (ЕК - торшалар), жай киллерлер (К-торшалар) ;

Лимфокин белсендірген киллерлік торшалар (Лак-торшалар) .

Мононуклеарлы фагоциттер торшалар жүйесі моноциттік - макрофагтар жүйесі екі түрлі қызмет атқарады: бөтен заттардың фагоцитозы және антиденеге-тәуелді киллинг. Моноциттер мен ұлпа макрофагтарының бұл қызметі туа пайда болған иммунитетке қатысты. Екінші қызметі - моноциттік макрофагтар жүйесі арнайы адаптивтік иммунитетке қатысты.

Бұл қызметінде моноциттер -макрофагтар Т - лимфоциттерге (тану үшін) бөтен антигенді ұсынады, цитокиндер өндіреді. Шеткері қандағы моноциттер, ұлпадағы макрофагтар дін торшаларынан шығады. Қанға түскен моноциттер 2-3 тәулік ішінде ұлпаға түседі де макрофагтарға айналады.

Иммунитет - жеке адамдық және коллективті (ұжымдық) болып бөлінеді.

Жасанды-пассивті (енжар) иммунитет - ауырған немесе егілген адамнан (жануардан) алынған иммуноглобулинді (антиденелерді) еккенде пайда болады. Ол, мысалы, анадан жатыр арқылы балаға беріледі. Мұндай жағдайда иммунитет 6 айға дейін сақталады. Бұл аналық иммунитет, ең бірінші жүре пайда болатын иммунитет. Пассивті иммунитет тез қалыптасып (иммуноглобулин) еккеннен кейін 1 ай бойы ғана сақталады.

Инфекциялық иммунитеттің бір түрі - таза емес, жұқпалы (нестерильный) иммунитет. Ондай иммунитет ауру қоздырғышы ағзадан тазарғанша сақталады. Мысалы: туберкулез, бруцеллез аурулары. Кейбір вирустардың ағзада көп уақыт сақталуы да жұқпалы иммунитет беруі ықтимал.

Кейбір ауруларда жергілікті иммунитеттің де маңызы зор. Бұл эволюциялық қалыптасуға байланысты (IgA, интерферон, лизоцим), қорғаныс заттарының табылуына байланысты шыққан ұғым. Көп авторлар жергілікті иммунитет жалпы иммунитеттің жеке көріністерінің бір бөлігі деп атайды.

Трансплантациялық иммунитеті - трансплантатпен рецепиенттің антигендерінің гистосәйкестігі бір-біріне дәл келмегенде трансплантаттың антигендерінің индукциясымен трансплантатты бөліп некрозға ұшырататын иммунитет. Торшалық иммунитеттің бір түрі, элиминация қызметін атқаратын Т-лимфоцит-киллерлердің пайда болуымен жүреді. Цитотоксикалық және гиперсезімталдықпен жедел жүретін иммунокомплекстің варианттарының дамуының маңызы зор. Трансплантациялық иммунитет көбінесе трансплантатқа қарсы, немесе кейде трансплантат реципиентке қарсы (трансплантат сүйек миы болғанда) қарсы дамиды.

Торшалық иммунитет - маңызды рөл Т-лимфоциттерге және оларды жетілдіретін тимусқа жатады. Торшалық иммунитеттің эффекторлары: сенсибилизацияланған Т-лимфоциттер және олар өндіретін лимфокиндер. Торшалық иммунитетті бағалау үшін Т-лимфоциттерді және олардың субпопуляцияларын (Т-хелперлер - 1, Т-киллерлер, Т-эффекторлар, Т-супрессорлар) анықтайды.

Антивирустық иммунитет торша ішінде орналасқан вирустарды жоюға бағытталған торшалық иммунитеттің цитотоксикалық вариантын шақырады.

Торша сыртындағы вирустар гуморалды иммундық жауабының индукциясын береді.

Гуморалды иммунитеттің эффекторлары иммуноглобулиндер. Гуморалды иммунитеттің дамуында негізгі рөл В-лимфоциттерге жатады. Олардың бақылауын құстарда фабрицус қалтасы, сүтқоректілерде сүйек миы, басқадай лимфа жүйесі жүргізеді. Иммунитет деңгейін антиденелердің авидтілігімен, В-лимфоциттердің және иммуноглобулиндердің (А, G, M, E) жалпы санымен анықтайды.

Иммундық жүйе - ағзаның генетикалық дамуда қалыптасқан торшалық және гуморалды иммунитет құрамының тұрақтылығын сапалы қадағалайтын жүйе.

Иммундық жүйенің мақсаты:

- бөгде торшалардың ағзаға енуінен және генетикалық өзгерген торшалардың пайда болуынан қорғайды;

ескірген (кәрі) ақау, өз торшаларын және дәл сол сәттегі ағзаның ерекшелігіне сай келмейтін бұзылған торшаларды құртып отырады;
генетикалық құрылысы басқадай көпмолякулярлы биологиялық заттарды бейтараптайды.

Иммундық жүйе - көпкомпонентті, бірақ барлығы бір бүтіндей (тұтас) жұмыс істейді. Иммундық жүйеге эволюциялық дамуда ерте қалыптасқан бейспецификалық қорғаныс компоненттері және эволюциялық дамуда, кейін пайда болған жоғары спецификалық қасиеті өте жоғары иммундық реакциялар қатысады.

Иммундық жүйенің негізгі торшасы - лейкоцит, оның әр түрлі популяциясы және субпопуляциясы бар.

Иммундық жүйенің спецификалық қасиеті лимфоциттермен және олар шығаратын антиденелермен сипатталады.

Иммундық жүйенің бейспецификалық қызметін (бөгде торшаларды құртуда) моноциттер, гранулоциттер және бейспецификалық лимфоциттер атқарады. Бейспецификалық қорғаныс элементтерінің саны спецификалық мүшелерге қарағанда әлдеқайда көп. Сондықтан бөгде антигенді заттарды құртуды атқаратын бейспецификалық элементтер; ал оларға хабар беру, оларды белсендіру және антигендердің құруын бақылайтын жұмыстарды спецификалық жүйе жүргізеді.

Қанның, лимфа, ұлпа аралық сұйықтық иммунитет жүйесін торшалық және гуморалдық факторлары қамтамасыз етеді.

Торшалық факторларға жататындар - қандағы барлық лейкоциттер.

Бұл торшалардың бәрінің өзіне тән морфологиялық және цитохимиялық ерекшеліктері бар.

Гуморалдық факторға жататындар:

- Гамма - глобулиндер антиденелердің қызметін атқарады. IgA, М, G, E, D.

- Цитокиндер - полипептид молекулалары, (ИКК) - иммунды компетентті торшалар шығарады. Оларды иммундық реакцияның модуляторлары дейді. Олар иммундық үрдістерді реттеуге қатысады. Оларға жататындар - интерлейкиндер, интерферондар, колониестимуляторлар, т. б. факторлар.

Иммундық жүйенің мүшелеріне тимус, фабрициус сумкасы (құстарда), сүйек миы, пейер табақшалары (лимфоидты торшалардың ішектегі жиынтығы), көкбауыр, лимфа бездері, бадамша бездері, лимфоидты торшалар популяциясы және лимфа, аппендикс, жеке орналасқан лимфоидты фолликулалар жатады.

Орталық мүшелерде лимфоидты торшалар көбейіп, жетіліп, макрофагтарға, лимфоциттерге, нейтрофилдерге айналып, ағзаны иммундық торшалармен қамтамасыз етіп, гуморалды факторлардың әсерімен дін торшалары Т-В- лимфоциттерді, нейтрофилдерді, эозинофилдерді, базофилдерді, макрофагтарды, эритроциттерді шығарып тұрады. Дін торшасынан шыққан Т-торшалар әлі жетілмеген. Олар тимуста (айыршық безі) одан әрі дамып, гистосәйкестігін айыратын иммунокомпетенттік Т- лимфоцитті торшаларына (хелперлер СД4, супрессорлар - СД8, киллерлер) айналады. Бұл торшалардың барлығы антиген айыра білетін рецепторлар алады (спецификалық рецепторлар) . Тимуста барлық лимфоциттердің 70% ғана дамуы өтеді, ал антигенді айыра білетін торшалар -5-7%. Тимустан шыққан торшалар лимфа бездерінің милық қабатында орналасады.

Торшалық иммунитеттің қызметі: иммундық жауапты реттеу, эффекторлық әрекет жүргізу, гуморалдық иммунитетке қатысу, иммунологиялық толеранттылықтың пайда болуына және оның сақталуына әсер етеді, антигенді тануға және иммундық жауапқа индукция береді. Сонша көп қызметті Т-лимфоциттер, табиғи киллерлер, К-клеткалары, макрофагтар атқарады. Т-лимфоциттердің ішінде арнайы қызмет атқаратын оның субпопуляциялары бар. Осы арнайы қызметті игеру тимуста жүреді.

Т-В-лимфоциттердің әрбір субпопуляциясы клонирленген. Антигенге тәуелді дифференциясы антиген танудан басталып антигенге және антигенмен қатынасқа түскен иммунитетке қатысатын торшалармен арнайы әсер ететін лимфоциттердің пайда болуымен тоқталады. Хелперлер, супрессорлар және цитотоксикалық лимфоциттер антигенді әртүрлі таниды. Хелперлер антиген тасушыны HLA ІІ-класы қосылған комплекспен таниды. Киллерлер, супрессорлар мен В-лимфоциттердің детерминанттары бірдей, олар антиген тасушыны HLA 1-антиген комплексімен таниды.

Антигендерді индукторлық торшаларда (Т-хелпер-индукторлар, Т-супрессор-индукторлар) танып антиген спецификалық хелперлердің және супрессорлардың дифференциясын белсендіреді. Индукторлық торшалардың медиаторларымен интерлейкиндердің әсерімен антигенге әсер ететін Т-лимфоциттер көбейеді, эффекторлық торшаларға және естелік торшаларға айналады.

Антигенге тәуелді дифференцирленуінде Т-хелперлер медиаторлар шығарып, Т-киллерлерді, Т-супрессорларды, В-лимфоциттерді пролиферацияға белсендіреді. Бұл жағдайда клондар одан әрі селекцияға ұшырайды, өйткені антигенге арнайылығы жоғары клондар ғана көбейеді. Т-киллерлер пролиферациясы мен дифференцировкасынан кейін антигенге кездескенде цитотоксикалық әсер береді, Т-хелперлер - хелперлердің медиаторларын, Т-супрессорлар - иммундық жауапты басатын медиаторларды шығарады.

Негізгі иммунокомпетенттік торшаларға лейкоциттер, олардың популяциясы, субпопуляциясы жатады.

Барлық лейкоциттер мультипотентті қан түзетін дін торшаларынан шығады. Адам қанында 4, 5-9, 5⋅10 ⁹ /л лейкоциттер бар. Бір лейкоцитке орта есеппен 1000 эритроциттен келеді.

Лейкоциттер қозғалу қабілетімен (псевдоподии арқылы) қан -тамырларының эпителий қабырғаларынан өте алады. Лейкоциттердің үстінде көптеген рецепторлар мен антигендері болады. Олардың көбі барлық лейкоциттерде бірдей болғандықтан лейкоциттердің иммундық реакцияларда бірігуіне (кооперацияда) болады.

Лейкоциттер қан айналымда ешқандай жұмысқа қатыспайды, қан айналым олар үшін тек транспорт, олар тек мүшелер мен ұлпаларға өтіп қызметке кіріседі. Қан айналымда лейкоциттердің 1-2 % ғана жүреді.

Лимфоциттер - бөтен антигенге өте жоғары спецификалық иммунды жауап бергізетін иммундық компетенттік торшалар. Қанда лимфоциттер саны 1-4⋅10 ⁹ /л.

Лимфоциттердің 3 түрлі популяциясы белгілі: В-лимфоциттер - антидене шығаратын торшаларға айналып, антиденелер шығарады; Т-лимфоциттер - бөтен антигенді таниды, В- торшалардың антиденелер шығаруына көмектеседі, бөтен торшаларды танып өлтіреді (киллинг), макрофагтарды, лимфокиндер шығарумен басқа торшаларды да белсендіреді, иммундық реакциялардың жүруін (күшін, ұзақтығын) бақылайды.

NK-торшалар (табиғи киллерлер) - иммундық реакциясыз-ақ вирустарды, қауіпті дін торшаларын танып айырып, өлтіреді (ісікке және вирусқа қарсы бірінші қорғаныс) .

Н. Ерне (1974) жасаған теория бойынша гуморалдық факторлар өзара және сәйкес иммунокомпетенттік торшалар клондарымен қарым-қатынасқа түсетін идиотиптер болып саналады.

Теорияның негізі - антигендердің детерминанттарына қарсы құрылған антиденелердің белсенді орталығы алғашқы антигендердің детерминанттарына ұқсас идиотиптік иммуноглобулиндер синтезін шақырады. Осындай идиотипикалық иммуноглобулиндерді антиидиотиптік деп атайды. Бұлардың белсенді орталығы олардың синтезін шақырған бірдей. Сондықтан антигенге қарсы пайда болған антиденелердің белсенді орталығы аутоантигендер сияқты.

Бұл теория бойынша ағзада антиген танитын рецепторы бар лимфоциттермен бірге антиген танитын рецепторларға да қарсы лимфоциттер клондары бар. Идиотип - антиидиотип торапы иммундық жүйесінің тұрақты динамикалық жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Антигеннің ағзаға түсуі осы тұрақтылықты антигенмен қарым-қатынасқа түскен клондардың жағына қарай бұзады. Иммундық жауап күшейіп бірінші қатарлы антиидиотиптер пайда болып антиидиотиптердің екінші қатарына индукция береді, сөйтіп, антигенге қарсы антиденелер синтезі болса, сол антиденелерге антидиотиптер құрылады. Бұл І-қатарлы антиидиотиптер болып саналады. Осы антиидиотип антиген ретінде танылып оған қарсы 2-қатарлы антиидиотиптер синтезделеді. Бұл антигенге иммундық жауапты күшейтеді. Осымен селекция жүреді, өйткені клондардың ішінде торшалардың антиген танитын белсенді рецепторлары барларға ғана арнайы антиденелерді шығарады.

Егер де антиденелердің саны аз болса 2-қатарлы антиидиотиптердің синтезі жүрмейді. Бұл жағдайда бірінші қатарлы антиидиотиптерге қарсы рецепторлары бар І-супрессорлар белсеніп антиденелер шығаратын торшалардың жұмысын тоқтатады.

Антиидиотиптік антиденелер иммундық жауапта маңызды рөл атқарады. Олар антиген ретінде Т-хелперлермен, Т-супрессорлармен, В-лимфоциттерімен қарым-қатынасқа түседі. Антиидиотиптер Т-супрессорларды белсендіріп, В-лимфоциттердің көбеюін тоқтатады. Т-хелперлер антиидиотиптерді антиген деп таныса иммундық жауап жүреді. Т-хелперлері мен В-лимфоциттердің кооперациялық қатысында оларды бір-бірімен антиидиотиптік иммуноглобулиндер байланыстырады. Т-хелперлерінің қызметі басты гистосәйкестік комплексінің басқаруынсыз жүреді. Осыған байланысты антиидиотиптік антиденелердің негізінде вакцина құруға болатыны медицинада жаңалық болып есептеледі.

Антиидиотиптік тор теориясы ұзаққа созылатын иммундық есті түсіндіреді.

Қазір 30-дан артық елде иммунология ғылыми түрде дамып, көп жетістіктерге жетті.

1. Шешек, құтыру, күл, полиомиелит, сіреспе т. б. аса қауіпті ауруларға вакцина жүргізіледі. 1978 жылы дүние жүзі денсаулық сақтау ұйымы шешекті жойдық деп хабарлап, оған қарсы егу тоқтатылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.