Оқушының сөйлеуін дамыту

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Оқушының сөйлеуін дамыту
Қазақ тілінің грамматикалық құрылысын меңгеру күнделікті өмірде
-үлкендермен сөйлесу кезінде іске асады. Балалар сөйлемдегі сөздерді
көбінесе жалғау, жұрнақсыз дара айтады. Сондықтан мұғалімдер тіл дамыту
сабақтарында жеке сөздерді жіктік, септік, тәуелдік жалғауларын-да
қолдануды, түбір сөздерден сөз тудыру тәсілдерін үйретіп отыруға міндетті
(сабақта, сабақтан тыс сөйлесу кезінде). Жаңа бағдарлама бойынша бұл
жұмыстар 2-ден 3 жасқа дейінгі кезеңде меңгертіледі.
Сөздің грамматикалық құрылысын меңгерту арнайы сабақ түрінде емес, тіл
дамыту сабақтарына қосымша, дидактикалық ойын (сөздік ойындар), түрлі
жаттығу жұмыстары арқылы іске асады. Мысалы, зат есімдерді көптік, септік
жалғауларын қосып айтуға үйретуде Кімге не керек?, Не жоқ?, Кім қайдан
келді? сияқты ойындар ойнату қолайлы.
Сондай-ақ қазақ тілінде өз алдына жеке мағынаға ие болмайтын, басқа
сөздерге қосылып көмекші мағына атқаратын — арт, үст, жақ, қас, іш деген
көмекші сөздерді үйрету қажет. Бұл үшін түрлі ойыншықтарды, қажетті
заттарды әр түрлі жағдайда (орынға) орналастырып, баладан сұрау керек. Бала
қайда? деген сұраққа заттың орналасқан орнын сөзбен айтады. Мұнымен қатар
Жасырылған затты тап, Орныңды тап, деген ойындарды өткізуге болады.
Мысалы, ойыншық аюды не қуыршақты жасырып, сұрағанда, бала аю шкафтың
үстінде, қуыршақ төсектің астыңда, немесе доп үстелдің жанында, мысық үйдің
ішінде отыр,— деп жауап береді. Сөйлемдегі орны бос сөздерді тауып,
сөйлем құрап айтуға үйретеді: Әжемнен хат келді. Мен қайттім? (Қуандым).
Балапан ұшып кетті деген сөйлемдерде кездесетін сөздерге қандай? қалай?
неге? сұрақтары арқылы балапанның ұшқан жерін, ұшып кеткен себебін
айтқызған дұрыс.
Бірыңғай мүшелі, сабақтас, салалас құрмалас сөйлемдер құрап айтуға
үйретуде Почташы хат әкелді деген ойын ойнатуға болады. (Суреттерді
көрсетіп, шығармашылық әңгіме құрату). Фермада, Тоқтарбек совхозға
барғанда не көрді?, Қырман басында, Жайлауда көргендерім, Медеудегі
мұз айдыны, Жидек тергенде деген тақырыптарды алуға болады. Мұндайда
балабақша жағдайын, ауылдың шаруашылығы мен та-биғатын, қолда бар
құралдарды ескеру қажет. Жоғарыда аталған суреттер Балдырған журналында,
суретті кітаптарда көп жарияланды. Ол суреттерді қиып алып, қатты қағазға
жапсыруға болады. Ол үшін суретті кітап бірнеше (4—5-тен) болсын. Немесе
осындай кітаптар балалардың бәріне жететіндей болуға тиісті. Қазақ тілінде
шыққан суретті кітаптарда жайлау, колхоз, ферма, малшылар өмірі өте айқын,
бала түсінігіне лайықты берілген.
Ересек (мектепке даярлық) балаларды жақсы сөйлеуге баулу мақсатында
дидактикалық ойындар кеңінен п а й дал ан ы ла д ы.
Бұл ойындарда кейбір заттардың аты, ұқсастығы, түсі, сапасы, іс-әре-кеті
жөнінде қажетті сөздерді дәл тауып айтып, естеріне түсіріп жат-тығады.
Мысалы, адамдардың еңбек процесін білдіру үшін Кім не істеді?деген ойын
ойнатылады. Мұндайда балалар әр алуан мамандыққа байланысты суреттерді
таңдап алып, өздері айтып береді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.