Педагогикадан дәрістер жайында
Лекция-1. Қазақстандағы заманауи білім беру жүйесінің дамуы
Жоспар:
1.Қазақстандағы ЖОО білім беру жүйесіне сипаттама
2. Қазіргі білім беруде интеграциялық процестер
3. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
Мақсаты: . Қазақстандағы заманауи білім беру жүйесінің дамуы туралы түсінік
беру
Болашақ мұғалімдер мен тәрбиешілер сабақта педагог еңбегіне кажетті
арнаулы білім, іскерлік жэне дағдыны менгереді. Бұларды игерту оқу
үрдісінін басты міндеті. Мұғалім осы міндепі іске асыру барысында
оқушылардын. танымдық әрекетін, жаңа білімді белсенді қабылдап, жақсы
істеліуін қамтамасыз ету үшін сабақтың әр кезеңінде оқытудын сан түрлі
әдістерін пайдаланады.
Сабақтын жаңа білімлі хабарлау кезеңінде лекция, баяндау, әңгімелеу,
эвристикалык әңгіме, экскурсия, бақылау, эксмеримент, көрнекілік,
тәжірибелік және педагогикалық, психологиялық әдебиеттерді оқу сиякты т.б.
әдістерді қолданады. Мұғалім жаңа такырыпты өту, оқыту әдістерін тавдап,
жоспар жасағанда: жаңа жадығаттьщ мазмұнынын. ерекшелігін, оны кабыдцауға
оқушылардын даярлығын, баланың ойьг мен есін дамытудағы ыкпалын ескереді.
Мұғалім жаңа білімді хабарлаудан бұрын оқушыларға сабақтың танымдық
міндеттерін айтып, тәжірибелік мәнін ашады. Оқушыларды дербес ойлауға,
өздігінен қорытынды жасауға бағыттайды. Білімді саналы түсініп қабылдау
үшін жаңа такырыпты оқушылардың өздеріне талдату, оны пайдалануға
жаттықтыру. әңгіме, сұрақ-жауап, сонымен қатар білімін тексеру және бағалау
әдістерін де қолданады.
Берілетін жадығаттын. ғылымилығы, мұғалімнің терең білімі мен
шешендігі, логикасынын, нақтылығы, сөзінің жаңаылығы мен эмоцияналдығы,
дауыс ырғағы мен сеншділігі оқушыпіардың жаңа білімді дұрыс қабылдауын
қамтамасыз етеді. Жаңа такырпптын, өткенмен, өзге пәндермен байланыстылығы
есксріліл, білім мазмұнында тәжірибеден, өмірден мысалдардың келтірілуі,
көркем шығармалар мен педагогикалық туындшіардан үзінділердің болуы
такырыпты қызықты, тартымды, түсінікті етеді. Сабақ үстінде қойылатын
проблемалық, риторикалык сұрақтар оқушылардың ой белсенділігін тудырып,
жауап беруге тартады.
.Сабақта мұғалім жеке оқушылардьщ және бүкіл кластын жұмысына көңіл
бөледі, олардың дара ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескереді. Сонымен
бірге оқушылардың жазу дәптерлеріне де ұқыпты қарап, оған қызықты мысалдар
мен мәліметгерді, терминдер мен түсініксіз сөздерді сауатты жазып отыруын
кадағалайды.
Жаңа жадығатты бекіту. Бұл кезеңде мұғалім оқушылардың оқу жадығатын
берік есінде сактап, саналы түсінуін ойластырады. Өйткені ол - сабақтың
мәнді бір буыны. Сол сабақтың үстінде жаңа жадығатты қайталау - алғашкы
бекіту деп аталады. Жаңа білімді түсіндіру, хабарлау, әшімелесу әдісімен
жүргізілсе, онда арнайы бекіту жүргізілмейді, арнайы уакыт бөлінбейді.
Әдетте, жаңа жадығатты бекіту кезеңіне - 8-10 минут уакыт бөлінеді.
Сабақты бекіту барысында бір-екі логикалык есеп
шығарту, сабақ конспектісін талкылау, сюжетгі - рольді ойынды талдау сиякты
жұмыстар жүргізу пайдаланылады. Өйткені бұндай жұмыстар жаңа білімді
қолдануды қажет етеді.
Кейде мұғалім бекіту жұмысын лекцияның жоспарын жасатау, әңгіме
қүрастыру, сөзтізбек жасату түрінде де өткізеді. Немесе сабақтын. соңында
кинофильмнен үзінді көрсетіп, оны түсіндіріл айтып отыруды оқушыға
тапсырады, көріп, тьшдап болған сон, бәрі талдап, бекітеді:
Бұндай тапсырмалар оқушыдан жаңа білімін пайдалануды қажет етеді, ал
мұғалім оқушынын ой саптауын, жаңа білімді қолдануын бағалайды.
Сабақтын, бекіту тәсілінін әр түрлілігі оқыту процесін қызықты, тиімді
етеді және оқушылардык үй тапсырмасын орындауына үлгі болады.
Окүшылардын білімнін тексеру және бағалау олардың күнделікті жүйелі
бпіім алуына, оны толыктырып отыруына мүмкіндік тудыратын оқу процесінін
қажетті Болашақ мұғалімдер үшін қиын міндеттердін. бірі - оқушылардың
білімін тексеру мен бағалау әдістерін игеру.
Оқушылардың білімін тексеру мен бағалаудың мақсаты -оқытудың жоғары
сапалылығын анықтауды қамтамасыз ету. Білім тексеру мен бағалау үш түрлі
қызмет аткарады: бақылаушылык, білімдік және тәрбиелік.
1. Білімді тексеру мен бағалаудын бақылаушылық қызметі - оқушылардың жеке
оқушының және класс ұжымның білім, іскерлік, дағдысының
қаншалықты дәрежеде қалыптасқанын бақылау, сараптау.
2. Білімді тексеру мен бағалаудын. білімдік қызметі – оқушылар класта
игерген материалын қайталайды, жаттығады, бір-бірінін жауаптарын
есту аркылы олар жаңа мәліметтерді меңгереді, сабақка белсенді
араласады, сөйтіп білімін, іскерлігі мен дағдысын саналы бекіте
түседі, есінде ұзақ
сактауға мүмкіндік алады.
3. Білімді тексеру мен бағалаудың тәрбиелік қызметі -
оқушыларды тәртіптілікке, реттілікке, жауапкершілікке, жүйелілікке
баулиды, зейінін, ерік - қайратын меңгере білуге дағдыландырады.
Білімді тексеру мен бағалау жүйелі, дұрыс ұйымдастырылса, оқушыларды
үнемі дайындалуға, ізденуге ынталандырады, өзін-өзі тежеуге, сынауға, өз
қабілетін байқауға, менмендігінен арылуға, кемшілігін сезіп, жетістігіне
куануға, сенуге үйретеді.
Педагогикалық қолледжілерде оқушылардың білімін тексеру мен бағалау
күнделікті жүргізіледі. Тексеру - білімді үздіксіз бақылаудын бір түрі
және арнаулы пәндерді оқытуды жетілдірудің әдісі. Орта арнаулы оқу
орындарында білімді тексеру жеке-дара және топпен жүргізіледі.
Білімді тексерудін, қалыптасқан түрлері:
1. Алдын ала тексеру.
2. Күнделікті тексеру.
3. Тақырыптык тексеру.
4. Мерзімді тексеру.
5. Қорытынды тексеру.
1. Оқушылардын білімін алдын-ала тексеріп, есеике алуда мұғалім
оның жалпы даярлығын, пән туралы түсінігін, нақты такырып
туралы білімін байқады. Жаңа білімді хабарлауда (жушынын. бар
біліміне сүйенеді.
2. Күнделікті білімін тексеру әр сабақта іске асады Жаппай
және жеке тексеру. Бұл оқушының ерік - қайратын, шыдамдылығын
дамығын, жауапкершілііске үйретеді, оқу материалын ұмыттырмайды.
Ақыл-ой әрекетінің тиімді тәсілдерін игертеді.
3. Тақырыптық тексеру оқушылар күнделікті білімін бекітіп, бір жүйеге
келтіріп, тақырыптың бір-бірімен өзара байланыстарын
белгілеуге мүмкіндік тудырады.
4. Мерзімді тексеру пәннін. үлкен тарауын қайталауға
мүмкіндік береді. Ол бақылау жұмысын жазу, шығарма, мазмұндама,
диктант жазу түрінде өткізіледі.
5. Қорытынды тексеру жиі аяғында барлық өткен
жадығаттарды қайталау түрінде ұйымдастырылады. Бұған семестрлік,
жылдық есеп берулер, мемлекеттік емтихандар да енеді. Түгел курс
бойынша бағдарламаны,
қосымша әдебиеттерді калай игергенін, теориялық білімді ирактикалык
есеитерді шығаруда қолдана ала ма, жоқ па, соны байқатады.
2.Оқушылардың күнделікті және қорытынды білімдері тексеріледі.
Күнделікті білімін тексеру сабақтың ұйымдасгыру кезеңінек кейін, немесе
жаңа білімді түсіндірумен қатар жүргізіледі. Мұғалім күні бұрын жосііар
жасайды, білімін тексеретін оқушыны белгілейді, тексерудің жолдарын,
түрлерін нақтылайды. Өйткені материалды дұрыс игергенін тексере отырыи,
оқушының білімін терендету, кеңейту, дәлелдеу мақсатын да қояды. Білімді
тексеруде мұғалімнің сұрақ коюынын да үлкен мәні бар қосымша сұрақ.,
жетекші сұрақ. - нақты, дәл болуы жөн. Оқушылардың жас ерекшелікгері де
ескеріледі. Мысалы: 1-курстың оқушылары талдау, жинақтау, салыстырудан гөрі
фактілерді санап айтып беруге ыңғайлы. Сондықтан оларға фактілерді,
кұбылыстарды салыстыруды көбірек беру керек. Мысалы: нәрестелер мен
бөбектердің дамуындағы ерекшеліктері салыстыру, ересек, естиярлар
тоитарының бағдарламасын салыстыру, әр топтағы балалардын күн тәртібінің
айырмашылығын салыстыру т.б.
Бөбектер мен сәбилердің ойын сабақтарының түрлерін, олардың тыңдайтын
музыкалық шығармаларын немесе еңбектерінің түрлерін салыстыру т.б. Мұғалім
түгел класты тартады, оқушылар бір-бірінін жауаптарын толыктырады,
талдайды, талкылайды, жауапты мысалдармен бекітеді. Бәрі бірігіп
педагогикалық,-психологиялык есентерді шешеді. Жауаптарын талкылау,
оқушының біліміне қойылған бағанын дұрыстығын дәлелдейді, оқушы біліміне
қойылатын талаптың дұрыстығына көздерін жеткізеді.
Оқушылардың мектепке дейінгі педагогика мен балалар психологиясынан
алған білімін, игерген дағды мен іскерлігін жүйелі тексеру, сұрау, бақылау,
бағалау, оларды оқуға талпындырып, ынталандыру үшін қажет. Ол ауызша,
жазбаша, аралас сұрақ түрінде сабақтың әр түрлі кезеңдерінде өткізеді.
Оқушышардың білімін, дағдысын, іскерлігін тексеріп, бағалан, есепке алу -
көп қырлы үрдіс, сондықтан да ол әр түрлі ауызша, жазбаша, сұрақтар,
тапсырмалар, жаттығулар, педагогик ситуациялар тудьгру, педагогикалық
есеитер шығарту арқылы іске асырылады. Оқушының білімін бағалау жеке
ерекшелігін, білім мазмұнын, жауабынын шығармашылык сипатын ескеріп, әділ
өтуге тиіс.
2. Жаппай сұрауда көптеген оқушылар тартылады. Жаппай ауызша
сұрау сөзсіз есте сакталатын такырыптарға өткізіледі. Әрі жеке оқушы, әрі
көпшілік оқушылар сұралады.
Бүнда оқушылардың көпшілігі белсенді араласады. Әйтсе де мүғалімнің
оқушы білімін бағалауы әділ бола бермейді, салыстырмалы түрде ғана
бағаланады.
3. Тығыздатылған сұрау - бір мезгілде бірнеше оқушы
сұрақка шақырылады. Біреуі ауызша жауап беріп жатқанда, екіншісі
жазбаша жұмыстарды орындайды, үшіншісі карточкамен,
төртіншісі оқулықпенжұмыс істейді, бесіншісі тәжірибе жасайды. Бұл әдіс
кең таралуда. Қиыншылығы: 1тапсырманың оңайлығы, қиындығы әр
баланың жеке ерекшелігіне байланысты болуы керек. Өйтпеген күнде
уакыт көп кетеді; 2 тәрбиелік жағынан кемшілік тудырады;
Оқушылардың бір-біріне "Кеңес беруі", "Сыбырлауы", жалпы класта шу тудырып,
оқушылардын. көңілін аландатады.
Үйге берген жазбаша тапсырманы тексеру әрі окытады, әрі тәрбиелейді, әрі
жадығатты қайталайды. Кейде ауызша тексерудін. өзі де жеткілікті. Оның
есесіне
Жалпы бiлiм беретiн мектептiң мынадай негiзгi мiндеттердi шешуi
керек:
қоғамдық құбылыстар мен табиғат ортаны танып бiлудiң ғылыми - методологиясы
негiзiнде дүниеге диалектикалық-материалистiк көзқарасы қалыптасқан, өз
мүддесi мен қоғамдық мүделерді ұштастыра бiлетiн, зиялы, адамгершiлiгi мол,
денсаулығы мықты жеткiншектi тәрбиелеу;
жеке тұлғаның өзiн-өзi тәрбиелеп дамуына, бiлiмiн арттырып жетiлуiне
көмектесу, сондай-ақ оқытудың сан алуан тиiмдi формалары мен әдiстерiн
барынша кең қолдану арқылы әрбiр оқушының бойына үнемi оқып-үйренсем деген
iзденiмпаздық қасиет дарыту, оларға бiлiмiн өздiгiнше толықтырып, тереңдету
тәсiлдерiн үйрету;
оқушылардың адам, табиғат, қоғам туралы ең қажеттi жалпы бiлiммен
қаруландыру, бiлiм беруде политехникалық және қолданбалы бағытты күшейту
және т.б
Бiлiм беру мазмұны оқу жоспарларында, оқу бағдарламаларында,
оқулықтарда белгiленiп және нақтыланатын болса, олардың бiреуiндегi
өзгерiс, бiлiм беру мазмұнындағы өзiнi кјлемiн сақтап қалу үшiн басқа
құраушыларының мазмұнын жетiлдiрудi талап ететiнi белгiлi.
Сонымен қатар, бағдарламада жұмыс тәсiлдерiн механикаландыру туралы
түсiнiктер, пәнаралық және пәнiшiлiк байланыстар, демонстрацияланатын
объектiлер, кәсiптiк бағдарлауға байланысты мағлұматтарды беру сипатындағы
жұмысшы мамандықтарының кейбiр түрлерi реттiлiкпен келтiрiлуi оқушылардың
политехникалық дайындығын дұрыс жолға қояды, яғни оқыту процесiнде белгiлi
нұсқаулар жасайды.
СҰРАУЛАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР
1. Педқолледжі мұғалімдерінік сабақтарын бақылау.
2. Үй тапсырмасы сабақтың кай кезеңінде беріледі?
3. Үй таисырмасын түсіндірудің жоадары?
4. Үй тапсырмасының орындалу мерзімі?
5. Қыска мерзімді, ұзак, мерзімді дербес тапсырмалар?
6. Оқушылардын. дербес ғылыми-әдістемелік жұмыстары?
Лекция-2. Педагогика ғылымының жалпы мәселлері.
Жоспары:
1. Педагогика ғылымының зерттеу объектісі, пәні оның негізгі
компоненттері
2. Педагогика ғылым жүйесі және оның басқа ғылымдармен байланысы
Лекция мақсаты: Педагогика ғылымының негізгі ұғымдарын меңгеру.
Педагогиканың басты ерекшеліктерін, міндеттерін ашып көрсету,
методологиялық негізін анықтау арқылы, педагогиканың басқа ғылымдармен
байланысын дәлелдеу.
Негізгі ұғымдар: Педагогика, жеке адамның дамуы. Тәрбиелеу, білім алу,
оқыту. Педагогикадағы пәнаралық байланыс. Педагогиканың метологиялық
негіздері. Ғылыми педагогикалық зерттеу әдістері.
Пәнаралық байланыс: Тарих, этнопедагогика, жалпы психология т.б.
Лекцияда пайдаланылатын көрнекі құралдар: Педагогика ғылымының салалары
және оның басқа ғылымдармен байланысын көрсететін №1 кесте.
Педагогика ғылымының алдында тұрған міндеттердің күрделілігі біздің
қоғамымыздың барлық саласында жүріп жатқан қайта құру процесінен туындайды.
Қоғамның экономика мен саяси жүйесіндегі жаңаша ойлау, халықтың
рухани байлығын жандандыру, адам факторын жетілдіру мәселелері үздіксіз
білім берудің біріңғай жүйесінің ғылыми негізін анықтаумен байланысты
шешіледі.
Педагогика ғылымы алдындағы басты міндеттердің бірі – үздіксіз білім
берудің біріңғай жүйесін жасау.
Педагогика ғылымындағы негізгі бағыттар халық ағарту жүйесін, оқу-тәрбие
процесін интеграциялау, гуманитарландыру, интелектуалдандыру,
индивидуализациялау және демократияландырудың ғылыми теориялық принциптерін
ашу.
Қоғам өміріндегі тәрбиенің рөлі мен жеке адамның қалыптасуы туралы
теориялық мәселелерді анықтау педагогиканың негізгі міндеттерінің бірі.
Білім беру мазмұнының ғылыми негіздерін жасау, жалпы политехникалық және
кәсіптік білім берудің арасындағы қатынасты анықтау, оқу-тәрбие процесін
оптималдандырудың тиімді әдістерін ашу, ғылыми практикалық мәнін көрсету.
Сондай-ақ маңызды міндеттердің қатарына қоғамдағы мұғалімнің әлеуметтік
орнын және оқу-тәрбие процесіндегі ұстаздық рөлі мен маңызын көрсету және
еліміздегі үздіксіз педагогикалық білім берудің мазмұнын жасау, өздігінен
білім алудың ғылыми практикалық негізін айқындау жатады.
Халық педагогикасының педагогика ғылымындағы орнын айқындау, рөлін көрсету
және оның педагогикалық процесте жүзеге асырылу жолдарын айқындау.
Педагогика термині гректің екі сөзінен : пайс-балара және егейн-
баланы басқару, тәрбиелеу, бағу ұғымдарынан шыққан.
Адам бүкіл өзінің өмірі бойында тәрбиеленеді және қайта тәрбиеленеді.
Педагогика оқулығында, зерттеу еңбектерінде, анықтамалар мен
энциклопедиялық сөздіктерінде педагогика ғылымына берген әртүрлі
анықтамаларды кездестіреміз. Ең көп кездесетіні: педагогика тәрбие туралы
ғылым деген анықтамалар. Ал педагогика пәніне берілген анықтамалар да
әртүрлі. Педагогика пәні адамды адам етіп тәрбиелейді, педагогика пәні –
тәрбиелік іс-әрекет, педагогика пәні- арнайы ұйымдастырылған әлеуметтік
сала.
Ең негізгісі педагогика тәрбие туралы ғылым. Әрбір ғылымның өзіне тән
зерттейтін саласы және ғылыми ұғымдары бар. Мысалы, философияда болмыс,
материя, қозғалыс, саяси экономикада – қоғамның өндіргіш күштері мен
өндірістік қатынастары, ал педагогикада – тәрбие, білім беру, оқыту
ұғымдары жатады.
Педагогикалық ұғымдардың бірі - тәрбие.
Тәрбие дегеніміз – адамдарды қоғамдық өмірге және өнімді еңбекке
дайындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа қоғамдық-тарихи тәжірибені беру
процесі болып табылады.
Барлық тәрбие салалары: жанұя, мектепке дейінгі мекеме, оқу-тәрбие
орындары, еңбек ұжымы, информация құралдары, баспа орындары.
Тәрбие – белгілі жоғары мақсатқа бағытталған процесс: а) жас ұрпақтың
рухани дене күштерін дамыту; ә) ғылыми материалистік дүниетануды
қалыптастыру; б) қоғам өміріне, қоғамдық өндірістің белгілі саласына
қатысуға дайындығы болу міндетін қамтиды.Тәрбие аға ұрпақтың жаңа ұрпаққа
қоғамдық тәжірибені беру процесі.
Білім беру – бұл ғылымдар жүйесінен білім алу және танымдық, іскерлік
пен дағдыны қалыптастыру, оның негізінде жеке бастың көзқарасын,
адамгершілік т.б. қасиеттерді қалыптастыру, адамның шығармашылық күші мен
қабілетін дамыту.
Оқыту – оқушы мен мұғалімнің мақсатты түрде өзара әрекет жасау процесі.
Бұл процестің барысында білім беру, тәрбие беру және адамның дамуы, оның
білім алуы жүзеге асырылады.
Білім беру – оқыту мен тәрбие жұмысын біріктіретін және жеке бастың
дамуына ықпал жасайтын процесс.
Педагогиканың анықтамасының құрамына: тәрбие, білім беру, оқыту
ұғымдарымен қатар өздігінен білім алу ұғымын да аламыз.
Өздігінен білім алу – бұл адамның мақсатқа бағытталған арнайы міндет
көздеген жұмысы, өздігінен білім алу адамның мақсатқа бағытталған арнайы
міндет көздеген жұмысы, өздігінен білім алу адамның өзі қызығатын мәселеге
байланысты ізденіп, қажетті білімді меңгеруі, сонымен қатар, арнайы радио
телехабарды тыңдау арқылы білімін жетілдіру болып табылады.
Сонымен бірге адамның жетілуі, дамуы, өзін-өзі тәрбиелеу
ұғымдарымен бүгінгі педагогика өзінің зерттейтін проблемаларының шеңберін
толықтырады.
Жеке адамның дамуы – бұл ішкі және сыртқы басқаратын, басқармайтын
факторлардың ықпалымен жеке адамның қалыптасып жетілу процесі. Жеке
адамның дамуына, жетілуіне мақсатты түрде жүргізілетін тәрбие мен оқыту
шешуші роль атқарады.
Жеке адамның қалыптасуында өзін-өзі тәрбиелеудің маңызы зор. Өзін-өзі
тәрбиелеу – адамның сапалы түрде белгілі бір мақсат көздеп өзінің бойына
қалыптастыратын қасиет, мінез-құлық дағдысына бағытталған жұмыс.
Педагогикада бұл негізгі ұғымдардан басқа көптеген түсініктер мен
тұжырымдар бар. Мәселен, білім, іскерлік, дағды, әдіс, тәсіл, құралдар,
жұмыс формалары, қағида т.б.
Тәрбие педагогикалық кең мағынада – бұл мақсат көзделінген процесс,
қоғамның арнайы бөлінген адамдары – мұғалім, педагог, тәрбиешілерінің
басқаруы мен жүргізілетін процесс. Олар арнайы тәрбие жұмысын
ұйымдастырады. Жеке адамның қалыптасуына ықпал жасайтын кешенді факторларды
пайдалана отырып, ерекше әдіс-тәсілдерді оқлданады.
Тәрбие термині тар мағынада жеке тәрбиелік міндетті шешуге, жеке
адамның белгілі бір қасиетін қалыптастыруға, мәселен адам тіршілігін немесе
эстетикалық талғамын тәрбиелеуге бағытталған жұмыс.
1. Кең мағынада деген ұғымда бүкіл сыртқы әсерлердің адамды қоршап тұрған,
табиғи және әлеуметтік ортаны қоршаудың сонымен бірге тәрбиешілердің
арнайы бағытталған іс-әрекеттерінің ықпалымен адамды қалыптастыруды
айтамыз.
2. Тәрбие қоғамдық құбылыс. Тәрбие адмды қоғам өміріне сай қоғамдық еңбекке
дайындауды әлеуметтік қажеттіліктен туған объективті процесс. Сондықтан
да тәрбие ежелгі заманнан бастап, қоғамдық еңбек сипатында болып келеді.
Қоғамның дамуы, қоғамдық қатынастардың өзгеруі тәрбиеге өз әсерін тигізіп
отырады.
Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті. Алғашқы педагогикалық
ой-пікірлер ертедегі шығыс елдерінің (Египет, Вавилония, Үнді; Қытай)
философиялық жүйесінде дамыды, кейін біртіндеп өз алдына жеке ғылым болып
дами бастады.
Ежелгі дүние философиясы ертедегі шығыс елдерінің жинастырған білім
мұрасын ілгері дамытқан еді. Саясат, тәрбие, мемлекет, жеке адам
тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және ерекшелігі сияқты педагогикалық
проблемаларды қарастырады. (Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит).
Феодалдық қоғам тұсында тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгерді. Ерте дүние
педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің қатар дамуы
көзқарастарының орнына о дүниелік өмірге дайындауды ұсынған пікірлер
қалыптасты. (Монастрлық, мұсылман мектебі).
XV-XVI ғасыр педагогикасы орта ғасыр педагогикасын сынады. Адамның жеке
басынаң тәрбиесі, оның дамуы ойшылдарды толғандырды. Сондықтан бұл кездегі
мәдениет пен педагогикалық бағыт гуманизм деп аталады. (Ф.Ром, Т.Мор).
Гуманистер жаңа дәуір үшін жаңа адам қажет деді.
Феодализмнен капитализмге өту дәуірінде дін шырмауындағы ғалымдар дамып
жеке бөлініп шыға бастады. Чех халқының ұлы педагогы Я.А.Коменский,
Швейцария педагогы Демокрит, И.Песталоцци т.б. Олар XVI ғасырдағы
прогрестік позицияларды ұстады.
Я.А.Коменский (1592-1670)
Д.Локк (1632-1704)
Д.Дидро (1713-1784)
Ж.Руссо (1712-1778)
И.Песталоцци (1746-1827)
1. Педагогикалық байқау. Бұл педагогикалық
зерттеулерде қолданылып жүрген ең көп тараған әдіс. Байқау, ең алдымен,
тәжірибе деректерін жинау мақсатын көздейді, байқалатын объектілерді бөліп
алып, әдетте фактілер мен белгілерді тіркеп отыратын күні бұрын
жасалған жоспар бойынша жүргізіледі.
2 Әңгімелесу әдісі. Педагогикалық зерттеу әдісі ретінде өз алдына
дербес қолданылады және байқау әдісі мен толықтырылып отырады. Әңгіме
әдісі күні бұрын белгіленген жоспар бойынша анықталуға тиісті Зерттеу
мақсаттарына сай жүргізіледі. Әңгімелердің барысы, мазмұны толық
бағаланады. Пропорционалды, қорытындысы жасалады.
3.Интервью алу әдісі. Бұл әдіс педагогика әңгімелесу әдісінің бір түрі
социологиялық зерттеулерден ауысқан. Айырмашылығы интервью алған кезде
алдын ала белгіленген сұрақтар, әңгімелесушінің жауаптары жазып алынады.
4. Сұрақ сауал әдісін қолдануда зерттеліп отырған проблемаға
байланысты көпшілік пікірін білу және осы ұжымдағы әр түрлі
қасиеттердің, көңіл-күйлердің т.б.мәселелердің объективті деректері,
субъективті салыстыру анықталады.
5. Мектеп құжаттарын зерттеу әдісі.Бұл әдіс оқушының жеке іс
қағаздарын, медициналық карталарын, сынып журналдарын, оқушы
күнделіктерін, жиналыстар мен мәжілістердің хаттамаларын оқып үйрену,
талдау, жинақтау мақсатында қолданылады.
6 Педагогикалық эксперимент әдісі. Зерттеу әдісінің педагогикалық
тиімділігін анықтау түсу мақсатына сай жұмыстың қандай да болсын әдістері
мен жолдарын зерттеу үшін арнаулы ұйымдастырлатын әдіс. Педагогикалық
эксперименттің мынандай түрлері бар: табиғи эксперимент, лабораториялық
эксперимент, іздеу мақсатын көздейтін эксперимент.
7.Педагогикалық процестерді модельдеу. Модельдеу педагогикада
кибернетикалық идеялар мен әдістерді пайдаланумен байланыста, олар
негізінен алғанда қарапайым деңгейде, яғни, озат тәжірибені қорытуға,
қарапайым материалды жинап сипаттауға және оны алғаш рет өңдеп, жүйеге
келтіруге педагогикалық зерттеу дәрежесін көтеруге көмектеседі.
8. Зерттеулердің нәтижесін тәжірибеге енгізу жолдары педагогикалық
зерттеулердің ең басты қорытындысы болып есептеледі. Зерттеулердің
нәтижесін тәжірибеге енгізу-бұл тұтас комплексті шаралар жиынтығы.Үідіксіз,
бірізді мақсатты түрде жүргізілетін зерттеу жұмысының нәтижесінде
айқындалған заңдылықтар, педагогикалық басылымдар, арнайы ғылыми
баяндамалар арқылы әдістемелік құралдар, оқулықтар жасау арқылы, арнайы
әдістемелік нұсқаулар және ұсыныстар арқылы мектептің озат тәжірибесімен
дәлелденіп, тиімділігі жан-жақты айқындалған зерттеулердің кепілі
болуы керек.
Ғылыми педагогикалық зерттеу әдістерін білу әрбір шығармашылықпен жұмыс
істейтін мұғалімге қажет. Педагогикалық жаңалықтарды, озат тәжірибені,
ғылыми теориялық концепцияларды зерттеу, эксперименттік жұмыстар арқылы
байқаудан өткізіп, тексеріп, оның нәтижелерін шығару тиімділігін
көрсету,педагогикалық ынтымақтастық идеясын жүзеге асыру-қазіргі мектептің,
педагогика ғылымының, әрбір мұғалімнің борышы.
Мекемелердің тәрбиешілерін, әдіскерлерін даярлаумен қатар педагогикалық
қолледжілерге педагогика, психология пәндерінен сабақ беретін, мұғалімдерді
де даярлайды.
Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі курсының міндетгері оқу пәнінің
мақсатынан, арнаулы маман даярлаудың өзіндік ерекшелігінен туындайды. Бұл
курс мектепте тәрбие орындарына, педқолледжілерге үйлесімді дамыған,
әлеуметтік өмірге қызу араласатын, педагогикалық білім, әдет-дағды,
іскерлікті жақсы меңгергертуге арнаулы маман даярлауды көздейді.
Болашақ мамандарға мектепке дейіягі педагогиқаның, балалар
психологиясының негізін білмейінше, жас ұрпакка тәлім-тәрбие беру ісін
мақсатқа бағыттап, саналы жүргізу мүмкін емес. Сондықтан олар аталған
пәндерді оқып үйрену арқылы баланың даму зандылықтарын, оқу тәрбие
жұмысының мақсат-міндеттерін, мазмұнына, түрлерін, әдіс-тәсілдерін, алатын
орнын меңгереді.
Болашақ маман педагогика мен психологияны оқу аркылы талдай, жобалай,
болжай білу сиякты іскерліктерді игереді. Соңдай-ак туғаннан мектеп жасына
дейінгі балалардың даму ерекшеліктерін - қозу процесінің басымдылығым,
сезімталдығын, тез ренжіл, тез қуанышка бөленетінін, кінәмішлдігін, әр
балаға жеке-дара келу керектігін т.б. біледі. Сол сияқты адамға тән барлық
психологиялых процестің, қасиеттердін дамып, қалыптасуын окып үйренеді.
Болашақ мамандар өздеріне қандай талаптар қойылатынын
ұғып өз мамандығына бейімдей бастайды.
Мектепке дейінгі педагогиқаның мазмұнын талдау аркылы оқытудың
дидактикалык, тәрбиелік, дамытушылық міндеттерін, сабаққа қойылатын
психологиялык, гигиеналық, ұйымдастырушылык т.б. талаптарды, әдіс-
тәсілдерді анықтап, өзге оқу пәндерімен жалпы педагогика, педагогика
тарихы, философия, анатомия, физиология, гигиена, жеке әдістемелер т.б.
логикалык байланыста түсіндіріп, теориялық жағынан негіздеп білім
береді. Ол теориялық жағынан негіздеп, білімді қолданып тәрбиеленудің әдет-
дағдысын, іскерлігін қалыптастыру педқолледжіде, балабақшада өткізілетін
педагогикалық тәжірибе кезінде іске асады. Өйткені дағды, іскерлік іс-
әрекет үстінде қалыптасады. Олай болса, балабақшалар мен
педқолледжілерге педагогикалық тәжірибені өткізу ісі мектепке дейінгі
педагогика және балалар психологиясы пәндерін оқытумен тығыз байланыста
жүргізіледі.
Педагогикалық пәндерді_оқыту әдістемесі_курсының мақсаты:
- Болашақ мамандарды педагогикалық қолледжілердің, мектепке дейінгі
мекемелердің сан-салалы жұмыстарымен, оқу-тәрбие істерімен таныстыру.
Педагогика қажетті дағды мен іскерлікті, кәсіптік мінез-құлықты
қалыптастыру.
- Болашақ мамандарды мектепке дейінгі мекемелер мен педагогикалық
қолледжілердің оқу жоспарымен, білім мазмұнымен, бағдарламаларымен,
оқулықтарымен таныстыру.
- Мектепке дейінгі педагогика мен Балалар психологиясынан оқу ісін
ұйымдастырудың негізгі қалпы - сабақпен, оның типтерімен, түрлерімен, әдіс-
тәсілдерімен, сабақтағы дербес жұмыстармен каруландыру.
- жаңашыл педагогтардың оқыту әдістерін шығармашылықпен пайдалану
арқылы оқыту процесін жетілдіру.
- педагогикалық тәжірибенің мазмұнымен, тәжірибе кезінде жүргізілетін
жұмыстың әдіс-тәсілдерімен, ғылыми-әдістемелік жұмыстармен қаруландыру
аркылы болашақ мамандарды жан-жақты даярлау
Лекция-3. ЖОО дидактикасының жалпы негіздері
Жоспар:
1. Дидактика туралы жалпы түсінік
2. Оқытудың мәні, құрылымы және қозғаушы күштері
3. Оқытудың принциптері
4. ЖОО – дағы оқытудын әдістері
Педагогикалық колледжінде білім беру оқыту арқылы іске асады. Ал
оқытуды ұйымдастырудың негізгі қалпы – сабақ. Оқытуды ұйымдастырудың
негізгі қалпы дегеніміз мұғалім мен оқушылардың белгілі уақыт аралығында
білімді игеру бағытында арнайы жүргізілетін іс-әрекеті, жұмысы. Сабақтың
негізгі белгісі: оқушышардың жас шамасы мен білім дәрежесіне сәйкес жеке
кластарға топтастырылуы, күн тәртібіне сәйкес белгілі уақытта өтуі, тұрақты
сабақ кестесінің болуы, мұғалімнің басшылығымен ұйымдастырылып, жалпы
сыныппен, топпен, жеке оқушымен жұмыс істеу мүмкіндігінің жасалуы.
Әр сабақ тақырыбына, мазмұнына байланысты алдына білімдік, тәрбиелік,
дамытушылық мақсатын қояды. Оқытуды ұйымдастырудың қалпы білім - тәрбиенің
жалпы мақсатымен, оқыту мазмұнымен және оқыту әдістерімен анықталады.
Тарихқа көз жіберсек, қоғамның дамуы мен уақыт талабына білім
мазмұнының өзгеруіне байланысты оқытудың қалпының да өзгеріп отырғанын
байқаймыз. Мысалы: Көне Грецияда оқыту жеке дара сипатта болса, орта
ғасырда оқыту кішігірім топпенн жүргізілген. Олай болса, оқытудың жеке және
топтық қалпы жүзеге асырылған. Ал қоғам дамуы сауатты адамдарды қажет еткен
шақта өмірге класс-сабақ жүйесі келген. Оны XVII ғасырда чехтың ұлы
педагогі Ян Амос Коменский негіздеген. Содан бастап оқыту қалпы-сабақ
оқуышылардың үлкен тосымен 50-60 адам, жастары шамалас балалармен
класс, белгілі бір уақытта, сабақ, кестесіне сәйкес, әр сабақтан кейін
үзілістер белгіленіп жүргізілетін болған. Я.А.Коменский мұғалім сабаққа
басшылық етсін, тақырыпты түсіндіріп, тапсырманы орындауын бақыласын,
әңгіме әдісін қолдансын деген талапты коя отырып, сабақтың сапасы
мұғалімнің даярлығына, белсенділігіне, шеберлігіне байланысты деп
тұжырымдаған.
Класс-сабақ жүйесі оқытудың жетілдірілген түрі ретінде бірқатар
елдерде пайдаланылған.
XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында Англияда сабақтың Белль-
Ланкастер жүйесі орын алған. Онда мұғалім әр түрлі жас шамасындағы 200-300
баланы оқытқан. Бұл жүйенің іске асуы төмендегіше болған:
Мұғалім түске дейін ересектер тобындағы оқушыларға сабақ береді, ал
түстен кейін сол оқушылар кіші топтағы балаларды оқытқан. Осы жүйені
ұсынып, іс жүзінде қолданған мұғалім-Ланкастердін және священик Белльдің
атымен аталған. Бірақ бұл оқыту жүйесі ұзақ өмір сұре алмаған.
XIX ғасырда гимназияларда класс – сабақ жүйесін қайта құруды
көздеген И.Ф.Гербарт жүйесі дүниеге келді, бірақ оңда сабақты шығармашылық
жолмен құру болмады.Сол себептен де оқу ісін ұйымдастыруда формализм орын
алды. Осы кезеңде кейбір орта мектептерде мұғалімнің түсіндіруі, көрнекті
құралдарды пайдалануы көрініс тапты. Бұл білімді меңгеруге біршама
мүмкіндік жасады.
Сабақ құрылысын түбірінен өзгертуді мақсат еткен алдынғы қатарлы
педагогтардың бірі - Адольф Вилыельм Дистервег болған. Ол сабақ үстінде
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту үшін сабақта мұғалімнің түсіндіруі мен
оқушылардың белсенділігі қатар түсіп отырсын деген пікірді ұсынған.
XX ғасырда АҚШ та сабақты ұйымдастырудың лабораториялық түрі –
Дальтон - жоспар көрініс тапты. Онда мұғалім сабақты түсіндірмейді,
оқушыларға жазбаша тапсырма береді, олар лабораторияда жеке жұмыс істейді.
Тапсырманы орындап болған соң мұғалімге есеп береді, мұғалім кемекші
ретінде жұмыс істейді.
Қазақ даласындағы озық педагогикалық ойды жалғастырушылардың бірі -
Ыбырай Алтынсарин еді. Ол К.Д. Ушинскийдің, Л.Н. Толстойдың, И.И.
Паульсонкың педагогикалық көзқарастарын зерттеді. Ы. Алтынсариннің орыс
тілі мен қазақ тілін жеке пен ретінде оқыту, белгілі жүйемен сабақ.
жүргізу, оқу мазмұнын анықтау, түсініп оқу, оқу мазмұнын анықтауда баланың
білім дәрежесін ескеру туралы пікірлері әлі күнге дейін бағалы.
Қазақтың ұлы ойшыл ақыны Абай Құнанбаев оқыту ісінде жас ұрпақка
жүйелі білім беру, ақыл - ойын дамыту, ана тілінде ғылыми білім беру, содан
кейін ғана шет тілдерін оқытуға көшуді ұсынған, оқытуда құрғақ жаттау
әдісіне қарсы болған, ол жастарды тәрбиелеу отбасында, мектепте және
әдебиет арқылы іске асуы керек деп көрсеткен.
Білім таратудың тиімді жолдарын іздеп, ғылыми әдістемелік мақалалар
жазған ағартушы Ахмет Байтұрсынүлы болды. Ол еңбектерінде қазақ тілін
оқытудың әдістемесі, оқыту ісіне керекті құралдар, оқу кітаптары,
бағдарлама, бастауыш мектепте қазақ тілінде оқыту, содан кейін ғана орыс
тілінде оқыту сияқты келелі мәселелерді көтеріп, тамаша пікірлер айтқан.
Жас ұрпақты оқыту, тәрбиелеу саласында педагог Жүсіпбек Аймауытов
"Тәрбиешіге жетекші" еңбегінде бала оқытудың ережелерін, заңдарын, оқыту
жүйесін көрсететін дидактика екенін, дидактиқаның оқытудың заңдары мен
жолдарын қарастыратынын, ал әдістеменің жеке пәндерді оқытудын, әдістерін
қарастыратынын және әдістердің үнемі дамып, жетіліп отыратынын атап
көрсеткен.
Мысалы: мектепке дейінгі педагогикадан "Мектеп жасына дейінгі
балаларды адамгершілікке тәрбиелеу әдістері'" атты тақырыпты өтудің
мақсаты:
1. Оқушыларға адамгершілік тәрбиесінің мазмұны, әдістері туралы білім беру,
әр түрлі жағдайларда әдістерді пайдаланудың жолын үйрету, әр баланың
ерекшелігіне сай жеке жұмыс жүргізуде пайдаланатын әдістермен қаруландыру;
2. Болашақ қызметіне қажетті педагогикалық дағдыларын қалыптастыру,
икемділігін дамыту:
3. Мамандығына дұрыс қатынасын тәрбиелеу.
II. "Мектеп жасына дейінгі балаларды интернационализмге
тәрбиелеу" атты тақырыпқа өтілетін сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға интернационалдық тәрбиенің мазмұны, құралдары, әдістері
туралы білім беру;
2. Болашақ мамандығына қажетті әдет - дағдырлары мен іскерлігін дамыту;
3. Мамандығын сүюге баулу.
III. "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" атты тақырыпты өту
мақсаты:
Оқушыларға дене тәрбиесінің мазмұны, құлдары, әдістері туралы білім
беру;
1. Болашақ мамандығына керекті жаттығуларды үйрету, дағдылары мен
іскерлігін қалыптастыру;
2. Болашақ мамандығына керекті қимыл - әрекетін, икемділігін дамыту;
Байқап отырғанымыздай, жоспар мен бағдарламаға сай әр сабақтың
тақырыбына, мазмұнына лайықты білімдік, тәрбиелік, дамытушылық мақсаты
белгіленеді. Ал сабақтың сапалы өтуі оған қойылатын төмендегі талаптарды
ескеруге де байланысты:
1. Сабақтың гигиеналық жағдайын жасау.
2. Сабақ мақсатының мұғалім үшін де, оқушы үшін де айқын болуы; Сабақ
мақсатын бірлікте қарау;
3. Сабақ тақырыбының мазмұнын анықтау, мазмұнның дидактикалық принциптерге
сай болуын қадағалау; Сабаққа қажетті қосымша жадығаттар мен көрнекі
құралдарды дұрыс талдау;
4. Оқытудың әдіс - тәсілдері дұрыс таңдалып, оқушылардың белсенділігі мен
дербестігін тудыруды қамтамасыз етуін ойластыру;
5. Көрнекі және техникалық құралдар дер кезінде пайдаланылып оқушылардың
сабақ жадығатын қабылдауына, игеруіне, белгілі қиындықты басынан кешіруіне
ықпал ету;
6. Сабақтың барлық құрал - жабдықтарын бір кезеңнен екінші кезеңіне өтуде
уақыт жағынан тиімді пайдалану;
7. Сабақта тәжірибелік жұмыстардың біршама орындалуы;
Мұғалімнің міндеті - аталған талаптарды жақсы біліп, сабақта
оқушылардың оқу жұмысын білгірлікпен ұйымдастыру, жеке оқушылар мен ұжым
жұмысын басқару, дербес жұмыстардың түрлерін жалпы жұмыспен үйлестіру;
Мұғалімнің жұмыс стилі оқушылармен ортақ тіл табысып, қарым - қатынас
жасай білуі, қойған талабынын оқушының даму ерекшелігіне сәйкестігі,
педагогикалық әдептілігі, мәдениеттілігі, жақсы мінез - құлқының көрініс
табуы сабақтың тиімділігін қамтамасыз етеді.
Мұғалім оқыту үстінде оқушылардың таным жолында үнемі алға жылжуын -
білімсіздіктен білімділікке, шала білуден толық білуге, жалпылай білуден
нақты білуге, қарапайым түсінуден ғылыми түсінуге өтіп отыруын
ұйымдастырады. Өйткені сабақта оқушының жеке тәжірибелік дағдылары мен
іскерлігі ұшталып, дамуы мен тәрбиесі іске асады. Оқыту процессі өте
күрделі, өзіне тән пиринциптері, зандылықтары, таным - білімдік, тәрбиелік
мақсат - міндеттері бар, оның мазмұны мен ұйымдастырылуы қоғамдық -
әлеуметтік өмірдің тарихи жағдайына, талап - тілегіне, мақсатына байланысты
келіп, ғылым мен техниқаның, мәдениеттің даму деңгейімен анықталады.
Бүгінгі тандағы оқыту ісіне қойылатын жаңа талаптар - мақсат көздей,
жоспарлы, жүйелі, үздіксіз түрде оқушылардың жеке шығармашылық ой -
қабілетін дамыту, білімді, іскерлік пен дағдыны іс - тәжірибемен
байланыстыра игерту.
Бүгінгі таңда дидактика теориясының негізін құрайтын М.Д.Даниловтың,
М.Н.Скаткиннің, И.Я.Лернердің, И.Г.Огорбдниковтың, Л.Р.Занковтың,
Д.Б.Элкониннің, Т.А.Ильинаның, Р.Г.Лембергтың, Т.С.Сабировтың,
М.И.Махмудовтын, Ю.К.Бабанскийдің, И.Чередовтың, С.Ивановтың, В.Шаталовтың
т.б. жаңашыл педагогтардың зерттеулері. Оқу ісінің аталған құрамды
бөліктерінің бірі оқытуды жетілдіру міндеттерін шешуге бағытталған.
Оқыту - таным әрекетінің ерекше түрі және білім берудің негізгі жолы.
Дидактика философиямен, социологиямен, логикамен, физиологиямен,
психологиямен, жеке пәндерді оқыту әдістемесімен, кибернетикамен,
математикамен т.б. ғылым салаларымен байланысты. Философияның бір саласы -
таным теориясы. Таным теориясы бізді қоршаған дүниені танып білудің негізгі
зандылықтары мен әдістерін, формаларын зерттейді. Дүниені тануда екі түрлі:
материалистік және идеалистік көзқарас өзара күресуде. Ғылым дүниені дұрыс
бейнелейтін материалистік дүниетаным теориясы екенін дәлелдеді.
Сабақ құрылысының негізгі элементтері:
1 Ұйымдастыру кезеңі;
2 Мақсатын белгілеу;
3 Үй жұмысын тексеру және оқушылардың білімін бағалау;
4 Жаңа материалды беру және оқушылардың дербес жұмысы;
5 Жаңа материалды бекіту;
6 Үй тапсырмасын түсіндіру;
7 Сабақтың қорытындысы.
Мұғалім сабақ құрылысының сан алуан екенін үнемі есте сақтап, оны
анықтауда негізгі дидактикалық міндеттер мен оқушылардың ақыл - ой әрекетін
дамытуды ескереді. Бұл жөнінде белгілі дидактар М.Н.Скаткин, Р.Я.Лемберг,
И.Т.Огородников, И.Я.Лернер, Н.Көшекбаев, Т.С.Сабиров т.б. сабақтың
құрылысы оқушылардың белсенді іс-әрекетін дамытуға бағытталуы тиіс деп
көрсеткен.
Сабақтың құрылысын анықтауда маңызды саналатын 3 түрлі дидактикалық
міндеттер бар:
1 Оқушылардың бар біліміне сүйену және оларды белсенді ету;
2 Жаңа түсінікті және іс - әрекет тәсілдерін игерту;
3 Ақыл - ой және практикалық іс-әрекетінік дағдысы мен іскерлігін
қалыптастыру.
Мұғалім сабақтың құрылысы арқылы оқушылардың жоғары белсенділігін
бүкіл сабақ бойы қамтамасыз етіп, дербес әрекетін ұйымдастыруға міндетті.
Сол себептен де сабақтың құрылысын белгілеу мәнді, әрі қиындық тудырады.
Сабақтың типі және оны жіктеу мәселелсі дидактикада әлі күнге дейін
айқындалған жоқ.
Көптеген дидактардың пікірінше, сабақтың сәтті жіктелген түрлері
төмендегіше:
1. Жаңа білімді жоспарлау сабағы.
2. Білімді бекіту, қолдану және іскерлік пен дағдыны қалынтастыру
сабағы.
3. Есеп -бақылау сабағы.
4. Қайталау - жинақтау сабағы.
5. Аралас сабақ.
6. Біріккен сабақ.
Сабақтардың бұл типтері сабақтың дидактикалық мақсатына және мазмұнына
байланысты анықталған.
Енді әр түрлі сабақ типтерінің сипаттамасына тоқталып көрелік.
1. Жаңа білімді хабарлау сабағы: сабақтың мақсаты – оқушыларға жаңа
білімді беру. Бұл сабақтың әдістемесіне педагогтың оқушылардың
белсенділігін тудыратын әр түрлі әдістерді қолдана отырып, оқу материалын
бірінен кейін бірін, бірте - бірте беру тән. Жада білімді түсіндіруді
оқушылардың өздігінен, дербес істейтін жұмыстарымен ұштастырады. Бұндай
үйлестірудің түрлері көп. Атап айтсақ:
1\ Жаңа материал өздігінен оқып үйренуге қиын, күрделі, өткен
тақырыптарға байланыссыз болса, мұғалім бағдарламада белгіленген жадығаттың
барлығын береді.
Сабақ оқытуды ұйымдастырудың негізгі қалпы ретінде барлық типтерінде
де оқыту процесінің барлық буындарын іске асырады. Ал оқытудың өзге түрлері
құрылысынын ерекшеліктеріне байланысты оқыту ісінің бір ғана буынын іске
асырады. Мысалы, лекция - білімді қалыптастыру буынын, семинар - білімді
бекіту буынын, сынақ - білімді байқау, тексеру, бағалау буынын орындайды.
Сабақтың типтері сабақ мақсатына байланысты өзгеріп отырады. Кей сабақ
білімді бекіту мақсатын көздесе, кей сабақ білімді жетілдіруді көздейді,
кей сабақ қайталау, жүйелеуді көздесе, кей сабақ дағды мен іскерлікті
қалыптастыруды көздейді. Сабақ мақсатының әр қилылығына байланысты типтері
де әр түрлі болады.
Енді аталған сабақ түрлеріне ішінара тоқталып өтелік.
Жарыс сабақ. Жарыс сабаққа даярлық бір апта бұрын басталады. Мұғалім
оқушыларға жарыс сабағынын болатынын, тақырыбын, мазмұнын, міндеттерін
анықтап, үйге тапсырмалар және оны орындау үшін кеңес береді, сабақтың
кезеңдерімен, әдебиеттермен таныстырады.
Сыныпты екі топқа бөліп, топ басшыларын белгілейді. Екі топтың
күштерінін тең болуын көздейді. Тапсырмаларды оқушылар дербес орындайды
және әр басшы өз тобымен даярлық жұмыстарын жүргізеді.
Сабақтың мақсаты білімдік, тәрбиелік, дамытушылық такырыбына,
мазмұнына байланысты белгіленеді.
Екі топтың оқушыларынан қазылар алқасы тағайындалады. Екі топты және
топ басшыларын жарыстыру үшін теориялық, әдістемелік, практикалық іскерлік
- дағдыларын қалыптастыру үшін бағытында сұрақтар анықтальш, жарыста қай
топтың жеңгенін айқындау мақсатымен критерий белгіленеді.
Сабақ соңында екі топтың және топ басшылары жарыстарының жауаптары
критерий арқылы салыстырылып, бағаланады, қорытынды шығарылады.
Маңызы: жарыс сабақ оқу жадығатын игерудің тиімділігін арттырады.
Оқушыларды оқулықтармен, қосымша әдебиеттермен дербес жұмыс істеуге
үйретеді білуге құштарлығын арттырады.
СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР:
1.Ғалым - педагогтардың сабаққа берген анықтамаларын салыстыру,
талдау.
2. Сабақтың типтеріне сипаттама беру.
3. Педагогикалық қолледжіне сабаққа қойылатын талаптар.
4.Сабақтың құрылысы және олардың негізгі буындары қандай?
5.Сабақтың типтеріне байланысты құрылысының өзгеріп отыруы.
Сабақтың әр типінің құрылысың жасап жазбаша жаттығу.
4. Сабақтың жаңа түрлеріне түсініктеме беру. Белгілі тақырыпқа ойын
сабақтың, пікірсайыс және жарыс сабағының жоспарларын жасау.
Лекция -4. Педагогикалық әрекеттің құрылымы
Жоспары:
1. Педагогикалық әрекет мазмұңы
2. Педагогктың өзіндік санасы және педагогикалық әрекеттің құрылымы
3. ЖОО оқытушысының қабілеттері мен шеберліктері
Мақсаты: педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі курсының бағдарламасын
йгеру барысында болашақ мамандар төмендегі педагогикалық дағдылар мен
іскерліктерді меңгереді:
- Оқу жоспарына сай педагогикалық пәндерден күнтізбелік жоспар жасау;
- Күнделікті сабақ жоспарын жасап, конспект жазу;
- Педагогикалық пәндерді оқыту процесін ұйымдастыру;
- Өткізілетін такырыбына лайықты көрнекі құралдарды дайындау, оны тиімді
қолдана білу;
- Ата-аналармен жүргізілетін жұмыстың түрлерін игеру;
- Педагогикалық, психологиялық апталықтар өткізу;
- Жұртшылық алдында озат тәжірибені ортаға салу. педагогикалық насихат
жұмысын жүргізу;
- Әдістемелік мәжілістерге қатысу, баяндамалар жасау, мақала жазу;
- Ғылыми-әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру;
- Оұу бағдарламалары мен оқулықтардың мазмұнын талдау;
- Оқытудың тиімді әдістерін игеру;
- Жаңашыл педагогтардың әдіс-тәсілдерімен танысу, оқуды өз сабақтарында
шығармашылыкпен пайдалана білуге дағдылану;
- Іскерлік ойындарын, ынтымақтастық педагогикасын ұйымдастыра білу;
- Негізгі іс-қағаздарды толтыра алу, жүргізе білу;
- Оқу процесіңде тәлім-тәрбие жұмысын жүргізе білу;
Педагогикалық пәңдерді оқыту әдістемесі курсы балабақша мен
педқолледжілерде өткізілетін практикамен тығыз байланысты. Практика
кезінде студенттер әрі мұғалімнін, әрі сынып жетекшісінің қызметін
аткарады. Сол себептен де олар сабақты және кластан тыс тәрбие жұмысын
ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін теориялық жағынан саналы игеріп, оны
практикада түсініп қолдана білуге машыктануы тиіс.
Студенттер педпрактикада теорияиялық білімдерін тәжірибе :жүзінде іске
асырып, педагогика, психология ғылымдарындағы зерттеу жұмыстарының жада
мәліметтерін, жетістіктерін сабақта, кластан тыс тәрбие жұмыстарын
жүргізгенде пайдалана білуі қажет.
Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі атты курсын болашақ мамандар
жүйелі, бірізді, жоспарлы бағдарламаға сай окып үйренеді.
Маман кадрларды даярлауды жақсарту жөніндегі 1987 ж. қаулы оқу процесін
өндіріс базаларымен байланыстырып жүргізу арқылы болашақ мамаңдарды сапалы
даярлауға болатынын атап өткен. Осы талапқа орай жоғарғы оқу орындары
мектепке дейінгі педқолледжілермен байланыста болашақ кадрларды даярлауға
ат салысуға тиіс. Бұл оқу орындарының бірлесіп жасаған оқу жоспары бойынша
педагогикалық кеңесішілер, мәжілістер, ғылыми, тәжірибелік алқалы жиындар,
ссминарлар өткізіп, қажетті әдістемелік құралдар жазыл ұсынуды, бірлесіп
шығармашылықпен еңбек етуді көздейді.
Педагогикалық пәңдерді оқыту әдістемесі курсын оқып үйренуде жалпы және
мектеп педагогикасын, мектепке дейінгі педагогика, психология пәндерімен
байланыстырады, өйткені олар жалпы педагогиқаның, психологияның
зандылыктарына, негіздеріне сүйенеді. Педагогикалық қолледжілерде класс-
сабақ жүйесі орын алған. Оқу процесінце дидактикалың негізін, исихологияны,
жалпы жеке мектепке дейінгі жастағы балалар педагогикасы мен психологиясын
терең біліп шығады.
Педагогика - жас ұрпақты оқыту, тәрбиелеу, білім беру туралы ғылым
болса, дидактика - оқыту теориясы туралы ғылым. Тәрбие теориясының
негіздері, оқушылар мен мұғалімдер ұжымы теориясы, сынып жетекші жұмысының
әдістемесі, жаңашыл педагогтардың тәжірибесі, әдістері болашақ педагогтарды
даярлаудың теориялық негізі.
Психология - мектепке дейінгі жастағы балалардың, жеткіншектер мен
жасөспірімдердің психикалық дамуыньщ жалпы заңдылыктарын зерттейтін,
адамның ойшыл, көркем принциптерін, олардың темпераменттерін холерик,
сангвинник, флегматик, меланхолик т.б. мінез-құлық қалыптастыратын
ғылым.
Оқытудын, тәрбиелеудік теориялық, практикалық мәселелерін бірде-бірі
педагогика мен психологияның жалпы зандылықтарын, принциптерін білмейінше
шешілмейді, дамымайды. Оқыту мен тәрбие психологиясын педагогикалық
психология деп атайды. Ол жас ұрпақтың іс-әрекетінің түрлерін, мінез-құлқын
қарастырады. Ол психология мен педагогика сияқты екі ғылымның түйіскен
жерінен туындайды.
Педагогикалық иәндерді оқыту әдістемссі - мектепке дейінгі арнаулы
мамандарды даярлайтындықтан, мектепке дейінгі педагогиқаның да құрамды
бөлімі болып табылады. Сол пәнді, яғни "мектепке дейінгі педагогиқаны"
оқытудын әдіс-тәсілдерін үйретеді. Сол себептен де оқу жоспарында 2 оқу
жоспары бар. Төрт жылдық оқу жоспары бойынша 4-курс үшін 40 сағат лекция,
12 сағат семинар, 10 сағат практикалық сабақтарды өту жоспарланған. 3
жылдық оқу жоспары бойынша 46 сағат лекция, 20 сағат семинар, 20 сағат
практикалық, 22. сағат лабораториялық сабақ жоспарланған.
Лекцияда студенттер теориялық біліммен қаруланса, практикалық сабақтарда
педагогикалық тапсырмаларды орындайды, дағдыланады, іскерлікке үйренеді.
1. Сабақтың жоспарын, конспектісін жасайды; Сабақтың әр түрлі типтерін
талдайды.
2. Оқу жоспарымен, бағдарламасымен танысады, педагогика мен
психологиядан, жеке әдістемелерден сабақ берудің жоспарын, конспектісін
жасайды.
3. Педагогика мен балалар психологиясынан беретін әр бір сабаққа бекіту
сұрақтарын құрады, жаттығу үшін материалдар, сөзтізбектер, викториналар,
кроссвордтар дайындайды, педагогикалық есептер шығарады.
4. Тәрбие жұмыстарының жоспарын, талдауын жасайды.
5. Семинар, тәжірибелік, лабораториялық сабақтарда студенттер сабақ және
тәрбие жұмыстарының жоспарын жазады, тәрбие теориясы мен әдістемесін оқып
үйренеді, талқылайды.
6. Іскерлік ойындарын ұйымдастырады, педагогикалық есептер шығарады,
болашақ мамандығына төселеді.
Бұл курсты окып-үйрену сабақты ұйымдастырудың әр түрлі әдістерімен,
жолдарымен, іске асырылады; лекциямен қатар, практикалық, лабораториялық
сабақтар, өздігінен дербес тапсырмалар орындау, әр түрлі тәрбие
тақырылтарына әңгімелер, баяндамалар жасау, алқалы жиындар,
көңілді, тапқырлар жарысын даярлау өткізумен үштастырылады.
Лабораториялык жұмыстар кезінде студенттер педқолледжіге барады. Оның
құрылысымен, базасымен, мұғалімдер ұжымымен, оқу-тәрбие жұмыстарымен
танысады. Мұғалімдердің сабақтарына, сынып жетекшіілердің тәрбие шараларына
қатысып оларды талқылайды, бағалайды, үйренеді.
Студенттердің осындай тәжірибелік тұрғыда үйренуі - коғамдағы педагогтың
алатын ролін, кәсіптік шеберлікке жетудің жолдарын, құралдарын, әдістерін
танып білуге мүмкіндік жасайды.
Педагог мамандығы - қадірлі, құрметті, өміршең де қажетті мамандық.
Сондықтан ол биік ие беделді, білімді, дарын мен шеберліктің иесі болуды
талап етеді. жақсы ұстаз өз мамаңдығын, білімін табанды түрде жетілдіре
алуымен ерекшеленеді.
Педагогикалық білім мен дағдыны, іскерлікті үйрену - өте күрделі
процесс.
Педагогика мен психологияны және осы пәндерді оқытудың әдістерін игеру
өздігінен білім алу, педагогикалық оқудың логикасын дамытуды, алдыңғы
қатарлы тәжірибені оқып, үйреніп, оны шығармашылықпен пайдалануды талап
ететін іс. Бүгінгі таңда өздігінен жұмыыс істеудің ролі арта түсуде, себебі
білімнің тереңдігі аталған курсты жүйелі түрде өздігінеи окып үйренуге
байланысты. Өйткені жоғары мектепті қайта құрудың негізгі талабы да -
болашақ мамандарды дербестікке баулу.
Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі де өзге ғылымдар сиякты күн
сайын дамып жетіле түсуде. Студент коғамдағы, ғылым мен техникадағы,
экономикадағы, эқологиядағы, идеологиядағы, өнердегі бар жаңалыкты бойына
сіңіре отып, барлық әдістемелік пікір таластарынының кайнаған ортасында
болуға тиіс. Ол үшін арнаулы журналдарды, жаңа әдебиеттерді, алдыңғы
қатарлы тәжірибені, ғылым жетістіктерін, жаңашыл педагогтарды оқып
конспект, тезис, жоспар, аннотация жазып үйренуге, өзін-өзі жетілдіруге
ынталы болуы қажет.
Болашақ. мамандарға оқыту процесінің үш факторға, ғылыми-техникалық
хабарлардың өсуіне, бала дамуындағы акселерация процесіне, оқу процесіндегі
әдістемелік құралдарды, көрнекі құралдарды пайдалану талабының өсуіне
байланысты мұғалім еңбегінің күрделеніп, отыратынын аңғарту. Міне, осы
міндеттер кадр даярлау мәселесінде жаңа жолдар, оқьпудың, тәрбиелеудік
теориялық, практикалык мәселелерінің бірде-бірі педагогика мен
психологияның жалпы заңдылықтарын, принциптерін білмейінше шешілмейді.
Оқыту мен тәрбие психологиясын педагогикалық психология деп атайды. Ол жас
ұрпактың іс-әрекетінің түрлерін, мінез-құлкын қарастырады. Ол психология
мен педагогиса сияқты екі ғылымның түйіскен жерінен туындайды.
Педагогикалық пәңдерді оқыту әдістемесі - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар:
1.Қазақстандағы ЖОО білім беру жүйесіне сипаттама
2. Қазіргі білім беруде интеграциялық процестер
3. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
Мақсаты: . Қазақстандағы заманауи білім беру жүйесінің дамуы туралы түсінік
беру
Болашақ мұғалімдер мен тәрбиешілер сабақта педагог еңбегіне кажетті
арнаулы білім, іскерлік жэне дағдыны менгереді. Бұларды игерту оқу
үрдісінін басты міндеті. Мұғалім осы міндепі іске асыру барысында
оқушылардын. танымдық әрекетін, жаңа білімді белсенді қабылдап, жақсы
істеліуін қамтамасыз ету үшін сабақтың әр кезеңінде оқытудын сан түрлі
әдістерін пайдаланады.
Сабақтын жаңа білімлі хабарлау кезеңінде лекция, баяндау, әңгімелеу,
эвристикалык әңгіме, экскурсия, бақылау, эксмеримент, көрнекілік,
тәжірибелік және педагогикалық, психологиялық әдебиеттерді оқу сиякты т.б.
әдістерді қолданады. Мұғалім жаңа такырыпты өту, оқыту әдістерін тавдап,
жоспар жасағанда: жаңа жадығаттьщ мазмұнынын. ерекшелігін, оны кабыдцауға
оқушылардын даярлығын, баланың ойьг мен есін дамытудағы ыкпалын ескереді.
Мұғалім жаңа білімді хабарлаудан бұрын оқушыларға сабақтың танымдық
міндеттерін айтып, тәжірибелік мәнін ашады. Оқушыларды дербес ойлауға,
өздігінен қорытынды жасауға бағыттайды. Білімді саналы түсініп қабылдау
үшін жаңа такырыпты оқушылардың өздеріне талдату, оны пайдалануға
жаттықтыру. әңгіме, сұрақ-жауап, сонымен қатар білімін тексеру және бағалау
әдістерін де қолданады.
Берілетін жадығаттын. ғылымилығы, мұғалімнің терең білімі мен
шешендігі, логикасынын, нақтылығы, сөзінің жаңаылығы мен эмоцияналдығы,
дауыс ырғағы мен сеншділігі оқушыпіардың жаңа білімді дұрыс қабылдауын
қамтамасыз етеді. Жаңа такырпптын, өткенмен, өзге пәндермен байланыстылығы
есксріліл, білім мазмұнында тәжірибеден, өмірден мысалдардың келтірілуі,
көркем шығармалар мен педагогикалық туындшіардан үзінділердің болуы
такырыпты қызықты, тартымды, түсінікті етеді. Сабақ үстінде қойылатын
проблемалық, риторикалык сұрақтар оқушылардың ой белсенділігін тудырып,
жауап беруге тартады.
.Сабақта мұғалім жеке оқушылардьщ және бүкіл кластын жұмысына көңіл
бөледі, олардың дара ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескереді. Сонымен
бірге оқушылардың жазу дәптерлеріне де ұқыпты қарап, оған қызықты мысалдар
мен мәліметгерді, терминдер мен түсініксіз сөздерді сауатты жазып отыруын
кадағалайды.
Жаңа жадығатты бекіту. Бұл кезеңде мұғалім оқушылардың оқу жадығатын
берік есінде сактап, саналы түсінуін ойластырады. Өйткені ол - сабақтың
мәнді бір буыны. Сол сабақтың үстінде жаңа жадығатты қайталау - алғашкы
бекіту деп аталады. Жаңа білімді түсіндіру, хабарлау, әшімелесу әдісімен
жүргізілсе, онда арнайы бекіту жүргізілмейді, арнайы уакыт бөлінбейді.
Әдетте, жаңа жадығатты бекіту кезеңіне - 8-10 минут уакыт бөлінеді.
Сабақты бекіту барысында бір-екі логикалык есеп
шығарту, сабақ конспектісін талкылау, сюжетгі - рольді ойынды талдау сиякты
жұмыстар жүргізу пайдаланылады. Өйткені бұндай жұмыстар жаңа білімді
қолдануды қажет етеді.
Кейде мұғалім бекіту жұмысын лекцияның жоспарын жасатау, әңгіме
қүрастыру, сөзтізбек жасату түрінде де өткізеді. Немесе сабақтын. соңында
кинофильмнен үзінді көрсетіп, оны түсіндіріл айтып отыруды оқушыға
тапсырады, көріп, тьшдап болған сон, бәрі талдап, бекітеді:
Бұндай тапсырмалар оқушыдан жаңа білімін пайдалануды қажет етеді, ал
мұғалім оқушынын ой саптауын, жаңа білімді қолдануын бағалайды.
Сабақтын, бекіту тәсілінін әр түрлілігі оқыту процесін қызықты, тиімді
етеді және оқушылардык үй тапсырмасын орындауына үлгі болады.
Окүшылардын білімнін тексеру және бағалау олардың күнделікті жүйелі
бпіім алуына, оны толыктырып отыруына мүмкіндік тудыратын оқу процесінін
қажетті Болашақ мұғалімдер үшін қиын міндеттердін. бірі - оқушылардың
білімін тексеру мен бағалау әдістерін игеру.
Оқушылардың білімін тексеру мен бағалаудың мақсаты -оқытудың жоғары
сапалылығын анықтауды қамтамасыз ету. Білім тексеру мен бағалау үш түрлі
қызмет аткарады: бақылаушылык, білімдік және тәрбиелік.
1. Білімді тексеру мен бағалаудын бақылаушылық қызметі - оқушылардың жеке
оқушының және класс ұжымның білім, іскерлік, дағдысының
қаншалықты дәрежеде қалыптасқанын бақылау, сараптау.
2. Білімді тексеру мен бағалаудын. білімдік қызметі – оқушылар класта
игерген материалын қайталайды, жаттығады, бір-бірінін жауаптарын
есту аркылы олар жаңа мәліметтерді меңгереді, сабақка белсенді
араласады, сөйтіп білімін, іскерлігі мен дағдысын саналы бекіте
түседі, есінде ұзақ
сактауға мүмкіндік алады.
3. Білімді тексеру мен бағалаудың тәрбиелік қызметі -
оқушыларды тәртіптілікке, реттілікке, жауапкершілікке, жүйелілікке
баулиды, зейінін, ерік - қайратын меңгере білуге дағдыландырады.
Білімді тексеру мен бағалау жүйелі, дұрыс ұйымдастырылса, оқушыларды
үнемі дайындалуға, ізденуге ынталандырады, өзін-өзі тежеуге, сынауға, өз
қабілетін байқауға, менмендігінен арылуға, кемшілігін сезіп, жетістігіне
куануға, сенуге үйретеді.
Педагогикалық қолледжілерде оқушылардың білімін тексеру мен бағалау
күнделікті жүргізіледі. Тексеру - білімді үздіксіз бақылаудын бір түрі
және арнаулы пәндерді оқытуды жетілдірудің әдісі. Орта арнаулы оқу
орындарында білімді тексеру жеке-дара және топпен жүргізіледі.
Білімді тексерудін, қалыптасқан түрлері:
1. Алдын ала тексеру.
2. Күнделікті тексеру.
3. Тақырыптык тексеру.
4. Мерзімді тексеру.
5. Қорытынды тексеру.
1. Оқушылардын білімін алдын-ала тексеріп, есеике алуда мұғалім
оның жалпы даярлығын, пән туралы түсінігін, нақты такырып
туралы білімін байқады. Жаңа білімді хабарлауда (жушынын. бар
біліміне сүйенеді.
2. Күнделікті білімін тексеру әр сабақта іске асады Жаппай
және жеке тексеру. Бұл оқушының ерік - қайратын, шыдамдылығын
дамығын, жауапкершілііске үйретеді, оқу материалын ұмыттырмайды.
Ақыл-ой әрекетінің тиімді тәсілдерін игертеді.
3. Тақырыптық тексеру оқушылар күнделікті білімін бекітіп, бір жүйеге
келтіріп, тақырыптың бір-бірімен өзара байланыстарын
белгілеуге мүмкіндік тудырады.
4. Мерзімді тексеру пәннін. үлкен тарауын қайталауға
мүмкіндік береді. Ол бақылау жұмысын жазу, шығарма, мазмұндама,
диктант жазу түрінде өткізіледі.
5. Қорытынды тексеру жиі аяғында барлық өткен
жадығаттарды қайталау түрінде ұйымдастырылады. Бұған семестрлік,
жылдық есеп берулер, мемлекеттік емтихандар да енеді. Түгел курс
бойынша бағдарламаны,
қосымша әдебиеттерді калай игергенін, теориялық білімді ирактикалык
есеитерді шығаруда қолдана ала ма, жоқ па, соны байқатады.
2.Оқушылардың күнделікті және қорытынды білімдері тексеріледі.
Күнделікті білімін тексеру сабақтың ұйымдасгыру кезеңінек кейін, немесе
жаңа білімді түсіндірумен қатар жүргізіледі. Мұғалім күні бұрын жосііар
жасайды, білімін тексеретін оқушыны белгілейді, тексерудің жолдарын,
түрлерін нақтылайды. Өйткені материалды дұрыс игергенін тексере отырыи,
оқушының білімін терендету, кеңейту, дәлелдеу мақсатын да қояды. Білімді
тексеруде мұғалімнің сұрақ коюынын да үлкен мәні бар қосымша сұрақ.,
жетекші сұрақ. - нақты, дәл болуы жөн. Оқушылардың жас ерекшелікгері де
ескеріледі. Мысалы: 1-курстың оқушылары талдау, жинақтау, салыстырудан гөрі
фактілерді санап айтып беруге ыңғайлы. Сондықтан оларға фактілерді,
кұбылыстарды салыстыруды көбірек беру керек. Мысалы: нәрестелер мен
бөбектердің дамуындағы ерекшеліктері салыстыру, ересек, естиярлар
тоитарының бағдарламасын салыстыру, әр топтағы балалардын күн тәртібінің
айырмашылығын салыстыру т.б.
Бөбектер мен сәбилердің ойын сабақтарының түрлерін, олардың тыңдайтын
музыкалық шығармаларын немесе еңбектерінің түрлерін салыстыру т.б. Мұғалім
түгел класты тартады, оқушылар бір-бірінін жауаптарын толыктырады,
талдайды, талкылайды, жауапты мысалдармен бекітеді. Бәрі бірігіп
педагогикалық,-психологиялык есентерді шешеді. Жауаптарын талкылау,
оқушының біліміне қойылған бағанын дұрыстығын дәлелдейді, оқушы біліміне
қойылатын талаптың дұрыстығына көздерін жеткізеді.
Оқушылардың мектепке дейінгі педагогика мен балалар психологиясынан
алған білімін, игерген дағды мен іскерлігін жүйелі тексеру, сұрау, бақылау,
бағалау, оларды оқуға талпындырып, ынталандыру үшін қажет. Ол ауызша,
жазбаша, аралас сұрақ түрінде сабақтың әр түрлі кезеңдерінде өткізеді.
Оқушышардың білімін, дағдысын, іскерлігін тексеріп, бағалан, есепке алу -
көп қырлы үрдіс, сондықтан да ол әр түрлі ауызша, жазбаша, сұрақтар,
тапсырмалар, жаттығулар, педагогик ситуациялар тудьгру, педагогикалық
есеитер шығарту арқылы іске асырылады. Оқушының білімін бағалау жеке
ерекшелігін, білім мазмұнын, жауабынын шығармашылык сипатын ескеріп, әділ
өтуге тиіс.
2. Жаппай сұрауда көптеген оқушылар тартылады. Жаппай ауызша
сұрау сөзсіз есте сакталатын такырыптарға өткізіледі. Әрі жеке оқушы, әрі
көпшілік оқушылар сұралады.
Бүнда оқушылардың көпшілігі белсенді араласады. Әйтсе де мүғалімнің
оқушы білімін бағалауы әділ бола бермейді, салыстырмалы түрде ғана
бағаланады.
3. Тығыздатылған сұрау - бір мезгілде бірнеше оқушы
сұрақка шақырылады. Біреуі ауызша жауап беріп жатқанда, екіншісі
жазбаша жұмыстарды орындайды, үшіншісі карточкамен,
төртіншісі оқулықпенжұмыс істейді, бесіншісі тәжірибе жасайды. Бұл әдіс
кең таралуда. Қиыншылығы: 1тапсырманың оңайлығы, қиындығы әр
баланың жеке ерекшелігіне байланысты болуы керек. Өйтпеген күнде
уакыт көп кетеді; 2 тәрбиелік жағынан кемшілік тудырады;
Оқушылардың бір-біріне "Кеңес беруі", "Сыбырлауы", жалпы класта шу тудырып,
оқушылардын. көңілін аландатады.
Үйге берген жазбаша тапсырманы тексеру әрі окытады, әрі тәрбиелейді, әрі
жадығатты қайталайды. Кейде ауызша тексерудін. өзі де жеткілікті. Оның
есесіне
Жалпы бiлiм беретiн мектептiң мынадай негiзгi мiндеттердi шешуi
керек:
қоғамдық құбылыстар мен табиғат ортаны танып бiлудiң ғылыми - методологиясы
негiзiнде дүниеге диалектикалық-материалистiк көзқарасы қалыптасқан, өз
мүддесi мен қоғамдық мүделерді ұштастыра бiлетiн, зиялы, адамгершiлiгi мол,
денсаулығы мықты жеткiншектi тәрбиелеу;
жеке тұлғаның өзiн-өзi тәрбиелеп дамуына, бiлiмiн арттырып жетiлуiне
көмектесу, сондай-ақ оқытудың сан алуан тиiмдi формалары мен әдiстерiн
барынша кең қолдану арқылы әрбiр оқушының бойына үнемi оқып-үйренсем деген
iзденiмпаздық қасиет дарыту, оларға бiлiмiн өздiгiнше толықтырып, тереңдету
тәсiлдерiн үйрету;
оқушылардың адам, табиғат, қоғам туралы ең қажеттi жалпы бiлiммен
қаруландыру, бiлiм беруде политехникалық және қолданбалы бағытты күшейту
және т.б
Бiлiм беру мазмұны оқу жоспарларында, оқу бағдарламаларында,
оқулықтарда белгiленiп және нақтыланатын болса, олардың бiреуiндегi
өзгерiс, бiлiм беру мазмұнындағы өзiнi кјлемiн сақтап қалу үшiн басқа
құраушыларының мазмұнын жетiлдiрудi талап ететiнi белгiлi.
Сонымен қатар, бағдарламада жұмыс тәсiлдерiн механикаландыру туралы
түсiнiктер, пәнаралық және пәнiшiлiк байланыстар, демонстрацияланатын
объектiлер, кәсiптiк бағдарлауға байланысты мағлұматтарды беру сипатындағы
жұмысшы мамандықтарының кейбiр түрлерi реттiлiкпен келтiрiлуi оқушылардың
политехникалық дайындығын дұрыс жолға қояды, яғни оқыту процесiнде белгiлi
нұсқаулар жасайды.
СҰРАУЛАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР
1. Педқолледжі мұғалімдерінік сабақтарын бақылау.
2. Үй тапсырмасы сабақтың кай кезеңінде беріледі?
3. Үй таисырмасын түсіндірудің жоадары?
4. Үй тапсырмасының орындалу мерзімі?
5. Қыска мерзімді, ұзак, мерзімді дербес тапсырмалар?
6. Оқушылардын. дербес ғылыми-әдістемелік жұмыстары?
Лекция-2. Педагогика ғылымының жалпы мәселлері.
Жоспары:
1. Педагогика ғылымының зерттеу объектісі, пәні оның негізгі
компоненттері
2. Педагогика ғылым жүйесі және оның басқа ғылымдармен байланысы
Лекция мақсаты: Педагогика ғылымының негізгі ұғымдарын меңгеру.
Педагогиканың басты ерекшеліктерін, міндеттерін ашып көрсету,
методологиялық негізін анықтау арқылы, педагогиканың басқа ғылымдармен
байланысын дәлелдеу.
Негізгі ұғымдар: Педагогика, жеке адамның дамуы. Тәрбиелеу, білім алу,
оқыту. Педагогикадағы пәнаралық байланыс. Педагогиканың метологиялық
негіздері. Ғылыми педагогикалық зерттеу әдістері.
Пәнаралық байланыс: Тарих, этнопедагогика, жалпы психология т.б.
Лекцияда пайдаланылатын көрнекі құралдар: Педагогика ғылымының салалары
және оның басқа ғылымдармен байланысын көрсететін №1 кесте.
Педагогика ғылымының алдында тұрған міндеттердің күрделілігі біздің
қоғамымыздың барлық саласында жүріп жатқан қайта құру процесінен туындайды.
Қоғамның экономика мен саяси жүйесіндегі жаңаша ойлау, халықтың
рухани байлығын жандандыру, адам факторын жетілдіру мәселелері үздіксіз
білім берудің біріңғай жүйесінің ғылыми негізін анықтаумен байланысты
шешіледі.
Педагогика ғылымы алдындағы басты міндеттердің бірі – үздіксіз білім
берудің біріңғай жүйесін жасау.
Педагогика ғылымындағы негізгі бағыттар халық ағарту жүйесін, оқу-тәрбие
процесін интеграциялау, гуманитарландыру, интелектуалдандыру,
индивидуализациялау және демократияландырудың ғылыми теориялық принциптерін
ашу.
Қоғам өміріндегі тәрбиенің рөлі мен жеке адамның қалыптасуы туралы
теориялық мәселелерді анықтау педагогиканың негізгі міндеттерінің бірі.
Білім беру мазмұнының ғылыми негіздерін жасау, жалпы политехникалық және
кәсіптік білім берудің арасындағы қатынасты анықтау, оқу-тәрбие процесін
оптималдандырудың тиімді әдістерін ашу, ғылыми практикалық мәнін көрсету.
Сондай-ақ маңызды міндеттердің қатарына қоғамдағы мұғалімнің әлеуметтік
орнын және оқу-тәрбие процесіндегі ұстаздық рөлі мен маңызын көрсету және
еліміздегі үздіксіз педагогикалық білім берудің мазмұнын жасау, өздігінен
білім алудың ғылыми практикалық негізін айқындау жатады.
Халық педагогикасының педагогика ғылымындағы орнын айқындау, рөлін көрсету
және оның педагогикалық процесте жүзеге асырылу жолдарын айқындау.
Педагогика термині гректің екі сөзінен : пайс-балара және егейн-
баланы басқару, тәрбиелеу, бағу ұғымдарынан шыққан.
Адам бүкіл өзінің өмірі бойында тәрбиеленеді және қайта тәрбиеленеді.
Педагогика оқулығында, зерттеу еңбектерінде, анықтамалар мен
энциклопедиялық сөздіктерінде педагогика ғылымына берген әртүрлі
анықтамаларды кездестіреміз. Ең көп кездесетіні: педагогика тәрбие туралы
ғылым деген анықтамалар. Ал педагогика пәніне берілген анықтамалар да
әртүрлі. Педагогика пәні адамды адам етіп тәрбиелейді, педагогика пәні –
тәрбиелік іс-әрекет, педагогика пәні- арнайы ұйымдастырылған әлеуметтік
сала.
Ең негізгісі педагогика тәрбие туралы ғылым. Әрбір ғылымның өзіне тән
зерттейтін саласы және ғылыми ұғымдары бар. Мысалы, философияда болмыс,
материя, қозғалыс, саяси экономикада – қоғамның өндіргіш күштері мен
өндірістік қатынастары, ал педагогикада – тәрбие, білім беру, оқыту
ұғымдары жатады.
Педагогикалық ұғымдардың бірі - тәрбие.
Тәрбие дегеніміз – адамдарды қоғамдық өмірге және өнімді еңбекке
дайындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа қоғамдық-тарихи тәжірибені беру
процесі болып табылады.
Барлық тәрбие салалары: жанұя, мектепке дейінгі мекеме, оқу-тәрбие
орындары, еңбек ұжымы, информация құралдары, баспа орындары.
Тәрбие – белгілі жоғары мақсатқа бағытталған процесс: а) жас ұрпақтың
рухани дене күштерін дамыту; ә) ғылыми материалистік дүниетануды
қалыптастыру; б) қоғам өміріне, қоғамдық өндірістің белгілі саласына
қатысуға дайындығы болу міндетін қамтиды.Тәрбие аға ұрпақтың жаңа ұрпаққа
қоғамдық тәжірибені беру процесі.
Білім беру – бұл ғылымдар жүйесінен білім алу және танымдық, іскерлік
пен дағдыны қалыптастыру, оның негізінде жеке бастың көзқарасын,
адамгершілік т.б. қасиеттерді қалыптастыру, адамның шығармашылық күші мен
қабілетін дамыту.
Оқыту – оқушы мен мұғалімнің мақсатты түрде өзара әрекет жасау процесі.
Бұл процестің барысында білім беру, тәрбие беру және адамның дамуы, оның
білім алуы жүзеге асырылады.
Білім беру – оқыту мен тәрбие жұмысын біріктіретін және жеке бастың
дамуына ықпал жасайтын процесс.
Педагогиканың анықтамасының құрамына: тәрбие, білім беру, оқыту
ұғымдарымен қатар өздігінен білім алу ұғымын да аламыз.
Өздігінен білім алу – бұл адамның мақсатқа бағытталған арнайы міндет
көздеген жұмысы, өздігінен білім алу адамның мақсатқа бағытталған арнайы
міндет көздеген жұмысы, өздігінен білім алу адамның өзі қызығатын мәселеге
байланысты ізденіп, қажетті білімді меңгеруі, сонымен қатар, арнайы радио
телехабарды тыңдау арқылы білімін жетілдіру болып табылады.
Сонымен бірге адамның жетілуі, дамуы, өзін-өзі тәрбиелеу
ұғымдарымен бүгінгі педагогика өзінің зерттейтін проблемаларының шеңберін
толықтырады.
Жеке адамның дамуы – бұл ішкі және сыртқы басқаратын, басқармайтын
факторлардың ықпалымен жеке адамның қалыптасып жетілу процесі. Жеке
адамның дамуына, жетілуіне мақсатты түрде жүргізілетін тәрбие мен оқыту
шешуші роль атқарады.
Жеке адамның қалыптасуында өзін-өзі тәрбиелеудің маңызы зор. Өзін-өзі
тәрбиелеу – адамның сапалы түрде белгілі бір мақсат көздеп өзінің бойына
қалыптастыратын қасиет, мінез-құлық дағдысына бағытталған жұмыс.
Педагогикада бұл негізгі ұғымдардан басқа көптеген түсініктер мен
тұжырымдар бар. Мәселен, білім, іскерлік, дағды, әдіс, тәсіл, құралдар,
жұмыс формалары, қағида т.б.
Тәрбие педагогикалық кең мағынада – бұл мақсат көзделінген процесс,
қоғамның арнайы бөлінген адамдары – мұғалім, педагог, тәрбиешілерінің
басқаруы мен жүргізілетін процесс. Олар арнайы тәрбие жұмысын
ұйымдастырады. Жеке адамның қалыптасуына ықпал жасайтын кешенді факторларды
пайдалана отырып, ерекше әдіс-тәсілдерді оқлданады.
Тәрбие термині тар мағынада жеке тәрбиелік міндетті шешуге, жеке
адамның белгілі бір қасиетін қалыптастыруға, мәселен адам тіршілігін немесе
эстетикалық талғамын тәрбиелеуге бағытталған жұмыс.
1. Кең мағынада деген ұғымда бүкіл сыртқы әсерлердің адамды қоршап тұрған,
табиғи және әлеуметтік ортаны қоршаудың сонымен бірге тәрбиешілердің
арнайы бағытталған іс-әрекеттерінің ықпалымен адамды қалыптастыруды
айтамыз.
2. Тәрбие қоғамдық құбылыс. Тәрбие адмды қоғам өміріне сай қоғамдық еңбекке
дайындауды әлеуметтік қажеттіліктен туған объективті процесс. Сондықтан
да тәрбие ежелгі заманнан бастап, қоғамдық еңбек сипатында болып келеді.
Қоғамның дамуы, қоғамдық қатынастардың өзгеруі тәрбиеге өз әсерін тигізіп
отырады.
Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті. Алғашқы педагогикалық
ой-пікірлер ертедегі шығыс елдерінің (Египет, Вавилония, Үнді; Қытай)
философиялық жүйесінде дамыды, кейін біртіндеп өз алдына жеке ғылым болып
дами бастады.
Ежелгі дүние философиясы ертедегі шығыс елдерінің жинастырған білім
мұрасын ілгері дамытқан еді. Саясат, тәрбие, мемлекет, жеке адам
тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және ерекшелігі сияқты педагогикалық
проблемаларды қарастырады. (Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит).
Феодалдық қоғам тұсында тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгерді. Ерте дүние
педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің қатар дамуы
көзқарастарының орнына о дүниелік өмірге дайындауды ұсынған пікірлер
қалыптасты. (Монастрлық, мұсылман мектебі).
XV-XVI ғасыр педагогикасы орта ғасыр педагогикасын сынады. Адамның жеке
басынаң тәрбиесі, оның дамуы ойшылдарды толғандырды. Сондықтан бұл кездегі
мәдениет пен педагогикалық бағыт гуманизм деп аталады. (Ф.Ром, Т.Мор).
Гуманистер жаңа дәуір үшін жаңа адам қажет деді.
Феодализмнен капитализмге өту дәуірінде дін шырмауындағы ғалымдар дамып
жеке бөлініп шыға бастады. Чех халқының ұлы педагогы Я.А.Коменский,
Швейцария педагогы Демокрит, И.Песталоцци т.б. Олар XVI ғасырдағы
прогрестік позицияларды ұстады.
Я.А.Коменский (1592-1670)
Д.Локк (1632-1704)
Д.Дидро (1713-1784)
Ж.Руссо (1712-1778)
И.Песталоцци (1746-1827)
1. Педагогикалық байқау. Бұл педагогикалық
зерттеулерде қолданылып жүрген ең көп тараған әдіс. Байқау, ең алдымен,
тәжірибе деректерін жинау мақсатын көздейді, байқалатын объектілерді бөліп
алып, әдетте фактілер мен белгілерді тіркеп отыратын күні бұрын
жасалған жоспар бойынша жүргізіледі.
2 Әңгімелесу әдісі. Педагогикалық зерттеу әдісі ретінде өз алдына
дербес қолданылады және байқау әдісі мен толықтырылып отырады. Әңгіме
әдісі күні бұрын белгіленген жоспар бойынша анықталуға тиісті Зерттеу
мақсаттарына сай жүргізіледі. Әңгімелердің барысы, мазмұны толық
бағаланады. Пропорционалды, қорытындысы жасалады.
3.Интервью алу әдісі. Бұл әдіс педагогика әңгімелесу әдісінің бір түрі
социологиялық зерттеулерден ауысқан. Айырмашылығы интервью алған кезде
алдын ала белгіленген сұрақтар, әңгімелесушінің жауаптары жазып алынады.
4. Сұрақ сауал әдісін қолдануда зерттеліп отырған проблемаға
байланысты көпшілік пікірін білу және осы ұжымдағы әр түрлі
қасиеттердің, көңіл-күйлердің т.б.мәселелердің объективті деректері,
субъективті салыстыру анықталады.
5. Мектеп құжаттарын зерттеу әдісі.Бұл әдіс оқушының жеке іс
қағаздарын, медициналық карталарын, сынып журналдарын, оқушы
күнделіктерін, жиналыстар мен мәжілістердің хаттамаларын оқып үйрену,
талдау, жинақтау мақсатында қолданылады.
6 Педагогикалық эксперимент әдісі. Зерттеу әдісінің педагогикалық
тиімділігін анықтау түсу мақсатына сай жұмыстың қандай да болсын әдістері
мен жолдарын зерттеу үшін арнаулы ұйымдастырлатын әдіс. Педагогикалық
эксперименттің мынандай түрлері бар: табиғи эксперимент, лабораториялық
эксперимент, іздеу мақсатын көздейтін эксперимент.
7.Педагогикалық процестерді модельдеу. Модельдеу педагогикада
кибернетикалық идеялар мен әдістерді пайдаланумен байланыста, олар
негізінен алғанда қарапайым деңгейде, яғни, озат тәжірибені қорытуға,
қарапайым материалды жинап сипаттауға және оны алғаш рет өңдеп, жүйеге
келтіруге педагогикалық зерттеу дәрежесін көтеруге көмектеседі.
8. Зерттеулердің нәтижесін тәжірибеге енгізу жолдары педагогикалық
зерттеулердің ең басты қорытындысы болып есептеледі. Зерттеулердің
нәтижесін тәжірибеге енгізу-бұл тұтас комплексті шаралар жиынтығы.Үідіксіз,
бірізді мақсатты түрде жүргізілетін зерттеу жұмысының нәтижесінде
айқындалған заңдылықтар, педагогикалық басылымдар, арнайы ғылыми
баяндамалар арқылы әдістемелік құралдар, оқулықтар жасау арқылы, арнайы
әдістемелік нұсқаулар және ұсыныстар арқылы мектептің озат тәжірибесімен
дәлелденіп, тиімділігі жан-жақты айқындалған зерттеулердің кепілі
болуы керек.
Ғылыми педагогикалық зерттеу әдістерін білу әрбір шығармашылықпен жұмыс
істейтін мұғалімге қажет. Педагогикалық жаңалықтарды, озат тәжірибені,
ғылыми теориялық концепцияларды зерттеу, эксперименттік жұмыстар арқылы
байқаудан өткізіп, тексеріп, оның нәтижелерін шығару тиімділігін
көрсету,педагогикалық ынтымақтастық идеясын жүзеге асыру-қазіргі мектептің,
педагогика ғылымының, әрбір мұғалімнің борышы.
Мекемелердің тәрбиешілерін, әдіскерлерін даярлаумен қатар педагогикалық
қолледжілерге педагогика, психология пәндерінен сабақ беретін, мұғалімдерді
де даярлайды.
Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі курсының міндетгері оқу пәнінің
мақсатынан, арнаулы маман даярлаудың өзіндік ерекшелігінен туындайды. Бұл
курс мектепте тәрбие орындарына, педқолледжілерге үйлесімді дамыған,
әлеуметтік өмірге қызу араласатын, педагогикалық білім, әдет-дағды,
іскерлікті жақсы меңгергертуге арнаулы маман даярлауды көздейді.
Болашақ мамандарға мектепке дейіягі педагогиқаның, балалар
психологиясының негізін білмейінше, жас ұрпакка тәлім-тәрбие беру ісін
мақсатқа бағыттап, саналы жүргізу мүмкін емес. Сондықтан олар аталған
пәндерді оқып үйрену арқылы баланың даму зандылықтарын, оқу тәрбие
жұмысының мақсат-міндеттерін, мазмұнына, түрлерін, әдіс-тәсілдерін, алатын
орнын меңгереді.
Болашақ маман педагогика мен психологияны оқу аркылы талдай, жобалай,
болжай білу сиякты іскерліктерді игереді. Соңдай-ак туғаннан мектеп жасына
дейінгі балалардың даму ерекшеліктерін - қозу процесінің басымдылығым,
сезімталдығын, тез ренжіл, тез қуанышка бөленетінін, кінәмішлдігін, әр
балаға жеке-дара келу керектігін т.б. біледі. Сол сияқты адамға тән барлық
психологиялых процестің, қасиеттердін дамып, қалыптасуын окып үйренеді.
Болашақ мамандар өздеріне қандай талаптар қойылатынын
ұғып өз мамандығына бейімдей бастайды.
Мектепке дейінгі педагогиқаның мазмұнын талдау аркылы оқытудың
дидактикалык, тәрбиелік, дамытушылық міндеттерін, сабаққа қойылатын
психологиялык, гигиеналық, ұйымдастырушылык т.б. талаптарды, әдіс-
тәсілдерді анықтап, өзге оқу пәндерімен жалпы педагогика, педагогика
тарихы, философия, анатомия, физиология, гигиена, жеке әдістемелер т.б.
логикалык байланыста түсіндіріп, теориялық жағынан негіздеп білім
береді. Ол теориялық жағынан негіздеп, білімді қолданып тәрбиеленудің әдет-
дағдысын, іскерлігін қалыптастыру педқолледжіде, балабақшада өткізілетін
педагогикалық тәжірибе кезінде іске асады. Өйткені дағды, іскерлік іс-
әрекет үстінде қалыптасады. Олай болса, балабақшалар мен
педқолледжілерге педагогикалық тәжірибені өткізу ісі мектепке дейінгі
педагогика және балалар психологиясы пәндерін оқытумен тығыз байланыста
жүргізіледі.
Педагогикалық пәндерді_оқыту әдістемесі_курсының мақсаты:
- Болашақ мамандарды педагогикалық қолледжілердің, мектепке дейінгі
мекемелердің сан-салалы жұмыстарымен, оқу-тәрбие істерімен таныстыру.
Педагогика қажетті дағды мен іскерлікті, кәсіптік мінез-құлықты
қалыптастыру.
- Болашақ мамандарды мектепке дейінгі мекемелер мен педагогикалық
қолледжілердің оқу жоспарымен, білім мазмұнымен, бағдарламаларымен,
оқулықтарымен таныстыру.
- Мектепке дейінгі педагогика мен Балалар психологиясынан оқу ісін
ұйымдастырудың негізгі қалпы - сабақпен, оның типтерімен, түрлерімен, әдіс-
тәсілдерімен, сабақтағы дербес жұмыстармен каруландыру.
- жаңашыл педагогтардың оқыту әдістерін шығармашылықпен пайдалану
арқылы оқыту процесін жетілдіру.
- педагогикалық тәжірибенің мазмұнымен, тәжірибе кезінде жүргізілетін
жұмыстың әдіс-тәсілдерімен, ғылыми-әдістемелік жұмыстармен қаруландыру
аркылы болашақ мамандарды жан-жақты даярлау
Лекция-3. ЖОО дидактикасының жалпы негіздері
Жоспар:
1. Дидактика туралы жалпы түсінік
2. Оқытудың мәні, құрылымы және қозғаушы күштері
3. Оқытудың принциптері
4. ЖОО – дағы оқытудын әдістері
Педагогикалық колледжінде білім беру оқыту арқылы іске асады. Ал
оқытуды ұйымдастырудың негізгі қалпы – сабақ. Оқытуды ұйымдастырудың
негізгі қалпы дегеніміз мұғалім мен оқушылардың белгілі уақыт аралығында
білімді игеру бағытында арнайы жүргізілетін іс-әрекеті, жұмысы. Сабақтың
негізгі белгісі: оқушышардың жас шамасы мен білім дәрежесіне сәйкес жеке
кластарға топтастырылуы, күн тәртібіне сәйкес белгілі уақытта өтуі, тұрақты
сабақ кестесінің болуы, мұғалімнің басшылығымен ұйымдастырылып, жалпы
сыныппен, топпен, жеке оқушымен жұмыс істеу мүмкіндігінің жасалуы.
Әр сабақ тақырыбына, мазмұнына байланысты алдына білімдік, тәрбиелік,
дамытушылық мақсатын қояды. Оқытуды ұйымдастырудың қалпы білім - тәрбиенің
жалпы мақсатымен, оқыту мазмұнымен және оқыту әдістерімен анықталады.
Тарихқа көз жіберсек, қоғамның дамуы мен уақыт талабына білім
мазмұнының өзгеруіне байланысты оқытудың қалпының да өзгеріп отырғанын
байқаймыз. Мысалы: Көне Грецияда оқыту жеке дара сипатта болса, орта
ғасырда оқыту кішігірім топпенн жүргізілген. Олай болса, оқытудың жеке және
топтық қалпы жүзеге асырылған. Ал қоғам дамуы сауатты адамдарды қажет еткен
шақта өмірге класс-сабақ жүйесі келген. Оны XVII ғасырда чехтың ұлы
педагогі Ян Амос Коменский негіздеген. Содан бастап оқыту қалпы-сабақ
оқуышылардың үлкен тосымен 50-60 адам, жастары шамалас балалармен
класс, белгілі бір уақытта, сабақ, кестесіне сәйкес, әр сабақтан кейін
үзілістер белгіленіп жүргізілетін болған. Я.А.Коменский мұғалім сабаққа
басшылық етсін, тақырыпты түсіндіріп, тапсырманы орындауын бақыласын,
әңгіме әдісін қолдансын деген талапты коя отырып, сабақтың сапасы
мұғалімнің даярлығына, белсенділігіне, шеберлігіне байланысты деп
тұжырымдаған.
Класс-сабақ жүйесі оқытудың жетілдірілген түрі ретінде бірқатар
елдерде пайдаланылған.
XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында Англияда сабақтың Белль-
Ланкастер жүйесі орын алған. Онда мұғалім әр түрлі жас шамасындағы 200-300
баланы оқытқан. Бұл жүйенің іске асуы төмендегіше болған:
Мұғалім түске дейін ересектер тобындағы оқушыларға сабақ береді, ал
түстен кейін сол оқушылар кіші топтағы балаларды оқытқан. Осы жүйені
ұсынып, іс жүзінде қолданған мұғалім-Ланкастердін және священик Белльдің
атымен аталған. Бірақ бұл оқыту жүйесі ұзақ өмір сұре алмаған.
XIX ғасырда гимназияларда класс – сабақ жүйесін қайта құруды
көздеген И.Ф.Гербарт жүйесі дүниеге келді, бірақ оңда сабақты шығармашылық
жолмен құру болмады.Сол себептен де оқу ісін ұйымдастыруда формализм орын
алды. Осы кезеңде кейбір орта мектептерде мұғалімнің түсіндіруі, көрнекті
құралдарды пайдалануы көрініс тапты. Бұл білімді меңгеруге біршама
мүмкіндік жасады.
Сабақ құрылысын түбірінен өзгертуді мақсат еткен алдынғы қатарлы
педагогтардың бірі - Адольф Вилыельм Дистервег болған. Ол сабақ үстінде
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту үшін сабақта мұғалімнің түсіндіруі мен
оқушылардың белсенділігі қатар түсіп отырсын деген пікірді ұсынған.
XX ғасырда АҚШ та сабақты ұйымдастырудың лабораториялық түрі –
Дальтон - жоспар көрініс тапты. Онда мұғалім сабақты түсіндірмейді,
оқушыларға жазбаша тапсырма береді, олар лабораторияда жеке жұмыс істейді.
Тапсырманы орындап болған соң мұғалімге есеп береді, мұғалім кемекші
ретінде жұмыс істейді.
Қазақ даласындағы озық педагогикалық ойды жалғастырушылардың бірі -
Ыбырай Алтынсарин еді. Ол К.Д. Ушинскийдің, Л.Н. Толстойдың, И.И.
Паульсонкың педагогикалық көзқарастарын зерттеді. Ы. Алтынсариннің орыс
тілі мен қазақ тілін жеке пен ретінде оқыту, белгілі жүйемен сабақ.
жүргізу, оқу мазмұнын анықтау, түсініп оқу, оқу мазмұнын анықтауда баланың
білім дәрежесін ескеру туралы пікірлері әлі күнге дейін бағалы.
Қазақтың ұлы ойшыл ақыны Абай Құнанбаев оқыту ісінде жас ұрпақка
жүйелі білім беру, ақыл - ойын дамыту, ана тілінде ғылыми білім беру, содан
кейін ғана шет тілдерін оқытуға көшуді ұсынған, оқытуда құрғақ жаттау
әдісіне қарсы болған, ол жастарды тәрбиелеу отбасында, мектепте және
әдебиет арқылы іске асуы керек деп көрсеткен.
Білім таратудың тиімді жолдарын іздеп, ғылыми әдістемелік мақалалар
жазған ағартушы Ахмет Байтұрсынүлы болды. Ол еңбектерінде қазақ тілін
оқытудың әдістемесі, оқыту ісіне керекті құралдар, оқу кітаптары,
бағдарлама, бастауыш мектепте қазақ тілінде оқыту, содан кейін ғана орыс
тілінде оқыту сияқты келелі мәселелерді көтеріп, тамаша пікірлер айтқан.
Жас ұрпақты оқыту, тәрбиелеу саласында педагог Жүсіпбек Аймауытов
"Тәрбиешіге жетекші" еңбегінде бала оқытудың ережелерін, заңдарын, оқыту
жүйесін көрсететін дидактика екенін, дидактиқаның оқытудың заңдары мен
жолдарын қарастыратынын, ал әдістеменің жеке пәндерді оқытудын, әдістерін
қарастыратынын және әдістердің үнемі дамып, жетіліп отыратынын атап
көрсеткен.
Мысалы: мектепке дейінгі педагогикадан "Мектеп жасына дейінгі
балаларды адамгершілікке тәрбиелеу әдістері'" атты тақырыпты өтудің
мақсаты:
1. Оқушыларға адамгершілік тәрбиесінің мазмұны, әдістері туралы білім беру,
әр түрлі жағдайларда әдістерді пайдаланудың жолын үйрету, әр баланың
ерекшелігіне сай жеке жұмыс жүргізуде пайдаланатын әдістермен қаруландыру;
2. Болашақ қызметіне қажетті педагогикалық дағдыларын қалыптастыру,
икемділігін дамыту:
3. Мамандығына дұрыс қатынасын тәрбиелеу.
II. "Мектеп жасына дейінгі балаларды интернационализмге
тәрбиелеу" атты тақырыпқа өтілетін сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға интернационалдық тәрбиенің мазмұны, құралдары, әдістері
туралы білім беру;
2. Болашақ мамандығына қажетті әдет - дағдырлары мен іскерлігін дамыту;
3. Мамандығын сүюге баулу.
III. "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" атты тақырыпты өту
мақсаты:
Оқушыларға дене тәрбиесінің мазмұны, құлдары, әдістері туралы білім
беру;
1. Болашақ мамандығына керекті жаттығуларды үйрету, дағдылары мен
іскерлігін қалыптастыру;
2. Болашақ мамандығына керекті қимыл - әрекетін, икемділігін дамыту;
Байқап отырғанымыздай, жоспар мен бағдарламаға сай әр сабақтың
тақырыбына, мазмұнына лайықты білімдік, тәрбиелік, дамытушылық мақсаты
белгіленеді. Ал сабақтың сапалы өтуі оған қойылатын төмендегі талаптарды
ескеруге де байланысты:
1. Сабақтың гигиеналық жағдайын жасау.
2. Сабақ мақсатының мұғалім үшін де, оқушы үшін де айқын болуы; Сабақ
мақсатын бірлікте қарау;
3. Сабақ тақырыбының мазмұнын анықтау, мазмұнның дидактикалық принциптерге
сай болуын қадағалау; Сабаққа қажетті қосымша жадығаттар мен көрнекі
құралдарды дұрыс талдау;
4. Оқытудың әдіс - тәсілдері дұрыс таңдалып, оқушылардың белсенділігі мен
дербестігін тудыруды қамтамасыз етуін ойластыру;
5. Көрнекі және техникалық құралдар дер кезінде пайдаланылып оқушылардың
сабақ жадығатын қабылдауына, игеруіне, белгілі қиындықты басынан кешіруіне
ықпал ету;
6. Сабақтың барлық құрал - жабдықтарын бір кезеңнен екінші кезеңіне өтуде
уақыт жағынан тиімді пайдалану;
7. Сабақта тәжірибелік жұмыстардың біршама орындалуы;
Мұғалімнің міндеті - аталған талаптарды жақсы біліп, сабақта
оқушылардың оқу жұмысын білгірлікпен ұйымдастыру, жеке оқушылар мен ұжым
жұмысын басқару, дербес жұмыстардың түрлерін жалпы жұмыспен үйлестіру;
Мұғалімнің жұмыс стилі оқушылармен ортақ тіл табысып, қарым - қатынас
жасай білуі, қойған талабынын оқушының даму ерекшелігіне сәйкестігі,
педагогикалық әдептілігі, мәдениеттілігі, жақсы мінез - құлқының көрініс
табуы сабақтың тиімділігін қамтамасыз етеді.
Мұғалім оқыту үстінде оқушылардың таным жолында үнемі алға жылжуын -
білімсіздіктен білімділікке, шала білуден толық білуге, жалпылай білуден
нақты білуге, қарапайым түсінуден ғылыми түсінуге өтіп отыруын
ұйымдастырады. Өйткені сабақта оқушының жеке тәжірибелік дағдылары мен
іскерлігі ұшталып, дамуы мен тәрбиесі іске асады. Оқыту процессі өте
күрделі, өзіне тән пиринциптері, зандылықтары, таным - білімдік, тәрбиелік
мақсат - міндеттері бар, оның мазмұны мен ұйымдастырылуы қоғамдық -
әлеуметтік өмірдің тарихи жағдайына, талап - тілегіне, мақсатына байланысты
келіп, ғылым мен техниқаның, мәдениеттің даму деңгейімен анықталады.
Бүгінгі тандағы оқыту ісіне қойылатын жаңа талаптар - мақсат көздей,
жоспарлы, жүйелі, үздіксіз түрде оқушылардың жеке шығармашылық ой -
қабілетін дамыту, білімді, іскерлік пен дағдыны іс - тәжірибемен
байланыстыра игерту.
Бүгінгі таңда дидактика теориясының негізін құрайтын М.Д.Даниловтың,
М.Н.Скаткиннің, И.Я.Лернердің, И.Г.Огорбдниковтың, Л.Р.Занковтың,
Д.Б.Элкониннің, Т.А.Ильинаның, Р.Г.Лембергтың, Т.С.Сабировтың,
М.И.Махмудовтын, Ю.К.Бабанскийдің, И.Чередовтың, С.Ивановтың, В.Шаталовтың
т.б. жаңашыл педагогтардың зерттеулері. Оқу ісінің аталған құрамды
бөліктерінің бірі оқытуды жетілдіру міндеттерін шешуге бағытталған.
Оқыту - таным әрекетінің ерекше түрі және білім берудің негізгі жолы.
Дидактика философиямен, социологиямен, логикамен, физиологиямен,
психологиямен, жеке пәндерді оқыту әдістемесімен, кибернетикамен,
математикамен т.б. ғылым салаларымен байланысты. Философияның бір саласы -
таным теориясы. Таным теориясы бізді қоршаған дүниені танып білудің негізгі
зандылықтары мен әдістерін, формаларын зерттейді. Дүниені тануда екі түрлі:
материалистік және идеалистік көзқарас өзара күресуде. Ғылым дүниені дұрыс
бейнелейтін материалистік дүниетаным теориясы екенін дәлелдеді.
Сабақ құрылысының негізгі элементтері:
1 Ұйымдастыру кезеңі;
2 Мақсатын белгілеу;
3 Үй жұмысын тексеру және оқушылардың білімін бағалау;
4 Жаңа материалды беру және оқушылардың дербес жұмысы;
5 Жаңа материалды бекіту;
6 Үй тапсырмасын түсіндіру;
7 Сабақтың қорытындысы.
Мұғалім сабақ құрылысының сан алуан екенін үнемі есте сақтап, оны
анықтауда негізгі дидактикалық міндеттер мен оқушылардың ақыл - ой әрекетін
дамытуды ескереді. Бұл жөнінде белгілі дидактар М.Н.Скаткин, Р.Я.Лемберг,
И.Т.Огородников, И.Я.Лернер, Н.Көшекбаев, Т.С.Сабиров т.б. сабақтың
құрылысы оқушылардың белсенді іс-әрекетін дамытуға бағытталуы тиіс деп
көрсеткен.
Сабақтың құрылысын анықтауда маңызды саналатын 3 түрлі дидактикалық
міндеттер бар:
1 Оқушылардың бар біліміне сүйену және оларды белсенді ету;
2 Жаңа түсінікті және іс - әрекет тәсілдерін игерту;
3 Ақыл - ой және практикалық іс-әрекетінік дағдысы мен іскерлігін
қалыптастыру.
Мұғалім сабақтың құрылысы арқылы оқушылардың жоғары белсенділігін
бүкіл сабақ бойы қамтамасыз етіп, дербес әрекетін ұйымдастыруға міндетті.
Сол себептен де сабақтың құрылысын белгілеу мәнді, әрі қиындық тудырады.
Сабақтың типі және оны жіктеу мәселелсі дидактикада әлі күнге дейін
айқындалған жоқ.
Көптеген дидактардың пікірінше, сабақтың сәтті жіктелген түрлері
төмендегіше:
1. Жаңа білімді жоспарлау сабағы.
2. Білімді бекіту, қолдану және іскерлік пен дағдыны қалынтастыру
сабағы.
3. Есеп -бақылау сабағы.
4. Қайталау - жинақтау сабағы.
5. Аралас сабақ.
6. Біріккен сабақ.
Сабақтардың бұл типтері сабақтың дидактикалық мақсатына және мазмұнына
байланысты анықталған.
Енді әр түрлі сабақ типтерінің сипаттамасына тоқталып көрелік.
1. Жаңа білімді хабарлау сабағы: сабақтың мақсаты – оқушыларға жаңа
білімді беру. Бұл сабақтың әдістемесіне педагогтың оқушылардың
белсенділігін тудыратын әр түрлі әдістерді қолдана отырып, оқу материалын
бірінен кейін бірін, бірте - бірте беру тән. Жада білімді түсіндіруді
оқушылардың өздігінен, дербес істейтін жұмыстарымен ұштастырады. Бұндай
үйлестірудің түрлері көп. Атап айтсақ:
1\ Жаңа материал өздігінен оқып үйренуге қиын, күрделі, өткен
тақырыптарға байланыссыз болса, мұғалім бағдарламада белгіленген жадығаттың
барлығын береді.
Сабақ оқытуды ұйымдастырудың негізгі қалпы ретінде барлық типтерінде
де оқыту процесінің барлық буындарын іске асырады. Ал оқытудың өзге түрлері
құрылысынын ерекшеліктеріне байланысты оқыту ісінің бір ғана буынын іске
асырады. Мысалы, лекция - білімді қалыптастыру буынын, семинар - білімді
бекіту буынын, сынақ - білімді байқау, тексеру, бағалау буынын орындайды.
Сабақтың типтері сабақ мақсатына байланысты өзгеріп отырады. Кей сабақ
білімді бекіту мақсатын көздесе, кей сабақ білімді жетілдіруді көздейді,
кей сабақ қайталау, жүйелеуді көздесе, кей сабақ дағды мен іскерлікті
қалыптастыруды көздейді. Сабақ мақсатының әр қилылығына байланысты типтері
де әр түрлі болады.
Енді аталған сабақ түрлеріне ішінара тоқталып өтелік.
Жарыс сабақ. Жарыс сабаққа даярлық бір апта бұрын басталады. Мұғалім
оқушыларға жарыс сабағынын болатынын, тақырыбын, мазмұнын, міндеттерін
анықтап, үйге тапсырмалар және оны орындау үшін кеңес береді, сабақтың
кезеңдерімен, әдебиеттермен таныстырады.
Сыныпты екі топқа бөліп, топ басшыларын белгілейді. Екі топтың
күштерінін тең болуын көздейді. Тапсырмаларды оқушылар дербес орындайды
және әр басшы өз тобымен даярлық жұмыстарын жүргізеді.
Сабақтың мақсаты білімдік, тәрбиелік, дамытушылық такырыбына,
мазмұнына байланысты белгіленеді.
Екі топтың оқушыларынан қазылар алқасы тағайындалады. Екі топты және
топ басшыларын жарыстыру үшін теориялық, әдістемелік, практикалық іскерлік
- дағдыларын қалыптастыру үшін бағытында сұрақтар анықтальш, жарыста қай
топтың жеңгенін айқындау мақсатымен критерий белгіленеді.
Сабақ соңында екі топтың және топ басшылары жарыстарының жауаптары
критерий арқылы салыстырылып, бағаланады, қорытынды шығарылады.
Маңызы: жарыс сабақ оқу жадығатын игерудің тиімділігін арттырады.
Оқушыларды оқулықтармен, қосымша әдебиеттермен дербес жұмыс істеуге
үйретеді білуге құштарлығын арттырады.
СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР:
1.Ғалым - педагогтардың сабаққа берген анықтамаларын салыстыру,
талдау.
2. Сабақтың типтеріне сипаттама беру.
3. Педагогикалық қолледжіне сабаққа қойылатын талаптар.
4.Сабақтың құрылысы және олардың негізгі буындары қандай?
5.Сабақтың типтеріне байланысты құрылысының өзгеріп отыруы.
Сабақтың әр типінің құрылысың жасап жазбаша жаттығу.
4. Сабақтың жаңа түрлеріне түсініктеме беру. Белгілі тақырыпқа ойын
сабақтың, пікірсайыс және жарыс сабағының жоспарларын жасау.
Лекция -4. Педагогикалық әрекеттің құрылымы
Жоспары:
1. Педагогикалық әрекет мазмұңы
2. Педагогктың өзіндік санасы және педагогикалық әрекеттің құрылымы
3. ЖОО оқытушысының қабілеттері мен шеберліктері
Мақсаты: педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі курсының бағдарламасын
йгеру барысында болашақ мамандар төмендегі педагогикалық дағдылар мен
іскерліктерді меңгереді:
- Оқу жоспарына сай педагогикалық пәндерден күнтізбелік жоспар жасау;
- Күнделікті сабақ жоспарын жасап, конспект жазу;
- Педагогикалық пәндерді оқыту процесін ұйымдастыру;
- Өткізілетін такырыбына лайықты көрнекі құралдарды дайындау, оны тиімді
қолдана білу;
- Ата-аналармен жүргізілетін жұмыстың түрлерін игеру;
- Педагогикалық, психологиялық апталықтар өткізу;
- Жұртшылық алдында озат тәжірибені ортаға салу. педагогикалық насихат
жұмысын жүргізу;
- Әдістемелік мәжілістерге қатысу, баяндамалар жасау, мақала жазу;
- Ғылыми-әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру;
- Оұу бағдарламалары мен оқулықтардың мазмұнын талдау;
- Оқытудың тиімді әдістерін игеру;
- Жаңашыл педагогтардың әдіс-тәсілдерімен танысу, оқуды өз сабақтарында
шығармашылыкпен пайдалана білуге дағдылану;
- Іскерлік ойындарын, ынтымақтастық педагогикасын ұйымдастыра білу;
- Негізгі іс-қағаздарды толтыра алу, жүргізе білу;
- Оқу процесіңде тәлім-тәрбие жұмысын жүргізе білу;
Педагогикалық пәңдерді оқыту әдістемесі курсы балабақша мен
педқолледжілерде өткізілетін практикамен тығыз байланысты. Практика
кезінде студенттер әрі мұғалімнін, әрі сынып жетекшісінің қызметін
аткарады. Сол себептен де олар сабақты және кластан тыс тәрбие жұмысын
ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін теориялық жағынан саналы игеріп, оны
практикада түсініп қолдана білуге машыктануы тиіс.
Студенттер педпрактикада теорияиялық білімдерін тәжірибе :жүзінде іске
асырып, педагогика, психология ғылымдарындағы зерттеу жұмыстарының жада
мәліметтерін, жетістіктерін сабақта, кластан тыс тәрбие жұмыстарын
жүргізгенде пайдалана білуі қажет.
Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі атты курсын болашақ мамандар
жүйелі, бірізді, жоспарлы бағдарламаға сай окып үйренеді.
Маман кадрларды даярлауды жақсарту жөніндегі 1987 ж. қаулы оқу процесін
өндіріс базаларымен байланыстырып жүргізу арқылы болашақ мамаңдарды сапалы
даярлауға болатынын атап өткен. Осы талапқа орай жоғарғы оқу орындары
мектепке дейінгі педқолледжілермен байланыста болашақ кадрларды даярлауға
ат салысуға тиіс. Бұл оқу орындарының бірлесіп жасаған оқу жоспары бойынша
педагогикалық кеңесішілер, мәжілістер, ғылыми, тәжірибелік алқалы жиындар,
ссминарлар өткізіп, қажетті әдістемелік құралдар жазыл ұсынуды, бірлесіп
шығармашылықпен еңбек етуді көздейді.
Педагогикалық пәңдерді оқыту әдістемесі курсын оқып үйренуде жалпы және
мектеп педагогикасын, мектепке дейінгі педагогика, психология пәндерімен
байланыстырады, өйткені олар жалпы педагогиқаның, психологияның
зандылыктарына, негіздеріне сүйенеді. Педагогикалық қолледжілерде класс-
сабақ жүйесі орын алған. Оқу процесінце дидактикалың негізін, исихологияны,
жалпы жеке мектепке дейінгі жастағы балалар педагогикасы мен психологиясын
терең біліп шығады.
Педагогика - жас ұрпақты оқыту, тәрбиелеу, білім беру туралы ғылым
болса, дидактика - оқыту теориясы туралы ғылым. Тәрбие теориясының
негіздері, оқушылар мен мұғалімдер ұжымы теориясы, сынып жетекші жұмысының
әдістемесі, жаңашыл педагогтардың тәжірибесі, әдістері болашақ педагогтарды
даярлаудың теориялық негізі.
Психология - мектепке дейінгі жастағы балалардың, жеткіншектер мен
жасөспірімдердің психикалық дамуыньщ жалпы заңдылыктарын зерттейтін,
адамның ойшыл, көркем принциптерін, олардың темпераменттерін холерик,
сангвинник, флегматик, меланхолик т.б. мінез-құлық қалыптастыратын
ғылым.
Оқытудын, тәрбиелеудік теориялық, практикалық мәселелерін бірде-бірі
педагогика мен психологияның жалпы зандылықтарын, принциптерін білмейінше
шешілмейді, дамымайды. Оқыту мен тәрбие психологиясын педагогикалық
психология деп атайды. Ол жас ұрпақтың іс-әрекетінің түрлерін, мінез-құлқын
қарастырады. Ол психология мен педагогика сияқты екі ғылымның түйіскен
жерінен туындайды.
Педагогикалық иәндерді оқыту әдістемссі - мектепке дейінгі арнаулы
мамандарды даярлайтындықтан, мектепке дейінгі педагогиқаның да құрамды
бөлімі болып табылады. Сол пәнді, яғни "мектепке дейінгі педагогиқаны"
оқытудын әдіс-тәсілдерін үйретеді. Сол себептен де оқу жоспарында 2 оқу
жоспары бар. Төрт жылдық оқу жоспары бойынша 4-курс үшін 40 сағат лекция,
12 сағат семинар, 10 сағат практикалық сабақтарды өту жоспарланған. 3
жылдық оқу жоспары бойынша 46 сағат лекция, 20 сағат семинар, 20 сағат
практикалық, 22. сағат лабораториялық сабақ жоспарланған.
Лекцияда студенттер теориялық біліммен қаруланса, практикалық сабақтарда
педагогикалық тапсырмаларды орындайды, дағдыланады, іскерлікке үйренеді.
1. Сабақтың жоспарын, конспектісін жасайды; Сабақтың әр түрлі типтерін
талдайды.
2. Оқу жоспарымен, бағдарламасымен танысады, педагогика мен
психологиядан, жеке әдістемелерден сабақ берудің жоспарын, конспектісін
жасайды.
3. Педагогика мен балалар психологиясынан беретін әр бір сабаққа бекіту
сұрақтарын құрады, жаттығу үшін материалдар, сөзтізбектер, викториналар,
кроссвордтар дайындайды, педагогикалық есептер шығарады.
4. Тәрбие жұмыстарының жоспарын, талдауын жасайды.
5. Семинар, тәжірибелік, лабораториялық сабақтарда студенттер сабақ және
тәрбие жұмыстарының жоспарын жазады, тәрбие теориясы мен әдістемесін оқып
үйренеді, талқылайды.
6. Іскерлік ойындарын ұйымдастырады, педагогикалық есептер шығарады,
болашақ мамандығына төселеді.
Бұл курсты окып-үйрену сабақты ұйымдастырудың әр түрлі әдістерімен,
жолдарымен, іске асырылады; лекциямен қатар, практикалық, лабораториялық
сабақтар, өздігінен дербес тапсырмалар орындау, әр түрлі тәрбие
тақырылтарына әңгімелер, баяндамалар жасау, алқалы жиындар,
көңілді, тапқырлар жарысын даярлау өткізумен үштастырылады.
Лабораториялык жұмыстар кезінде студенттер педқолледжіге барады. Оның
құрылысымен, базасымен, мұғалімдер ұжымымен, оқу-тәрбие жұмыстарымен
танысады. Мұғалімдердің сабақтарына, сынып жетекшіілердің тәрбие шараларына
қатысып оларды талқылайды, бағалайды, үйренеді.
Студенттердің осындай тәжірибелік тұрғыда үйренуі - коғамдағы педагогтың
алатын ролін, кәсіптік шеберлікке жетудің жолдарын, құралдарын, әдістерін
танып білуге мүмкіндік жасайды.
Педагог мамандығы - қадірлі, құрметті, өміршең де қажетті мамандық.
Сондықтан ол биік ие беделді, білімді, дарын мен шеберліктің иесі болуды
талап етеді. жақсы ұстаз өз мамаңдығын, білімін табанды түрде жетілдіре
алуымен ерекшеленеді.
Педагогикалық білім мен дағдыны, іскерлікті үйрену - өте күрделі
процесс.
Педагогика мен психологияны және осы пәндерді оқытудың әдістерін игеру
өздігінен білім алу, педагогикалық оқудың логикасын дамытуды, алдыңғы
қатарлы тәжірибені оқып, үйреніп, оны шығармашылықпен пайдалануды талап
ететін іс. Бүгінгі таңда өздігінен жұмыыс істеудің ролі арта түсуде, себебі
білімнің тереңдігі аталған курсты жүйелі түрде өздігінеи окып үйренуге
байланысты. Өйткені жоғары мектепті қайта құрудың негізгі талабы да -
болашақ мамандарды дербестікке баулу.
Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі де өзге ғылымдар сиякты күн
сайын дамып жетіле түсуде. Студент коғамдағы, ғылым мен техникадағы,
экономикадағы, эқологиядағы, идеологиядағы, өнердегі бар жаңалыкты бойына
сіңіре отып, барлық әдістемелік пікір таластарынының кайнаған ортасында
болуға тиіс. Ол үшін арнаулы журналдарды, жаңа әдебиеттерді, алдыңғы
қатарлы тәжірибені, ғылым жетістіктерін, жаңашыл педагогтарды оқып
конспект, тезис, жоспар, аннотация жазып үйренуге, өзін-өзі жетілдіруге
ынталы болуы қажет.
Болашақ. мамандарға оқыту процесінің үш факторға, ғылыми-техникалық
хабарлардың өсуіне, бала дамуындағы акселерация процесіне, оқу процесіндегі
әдістемелік құралдарды, көрнекі құралдарды пайдалану талабының өсуіне
байланысты мұғалім еңбегінің күрделеніп, отыратынын аңғарту. Міне, осы
міндеттер кадр даярлау мәселесінде жаңа жолдар, оқьпудың, тәрбиелеудік
теориялық, практикалык мәселелерінің бірде-бірі педагогика мен
психологияның жалпы заңдылықтарын, принциптерін білмейінше шешілмейді.
Оқыту мен тәрбие психологиясын педагогикалық психология деп атайды. Ол жас
ұрпактың іс-әрекетінің түрлерін, мінез-құлкын қарастырады. Ол психология
мен педагогиса сияқты екі ғылымның түйіскен жерінен туындайды.
Педагогикалық пәңдерді оқыту әдістемесі - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz