Биологиялық объекттердің арнайы микроскопиялық әдістері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті

Медициналық биофизика және информатика кафедрасы

СОӨЖ

Тақырыбы: «Биологиялық объекттердің арнайы микроскопиялық әдістері»

Орындаған: Сат Әсел Досанқызы

Қабылдаған: Айткенова Айлазат Айткеновна

Қарағанды 2018жыл

Жоспары:

Кіріспе
Негізгі бөлім

Оптикалық микроскоптаудың арнайы әдістері

Фазалы - контрастылық әдіс
Қараңғы алаң әдісі
Люменесценциялық әдіс
Интерференциялық контраст әдісі
Жарық алаң әдісі

Қорытынды
Пайдаланылғын әдебиеттер

Кіріспе

Микроскоп (грек. mіkros - ұсақ және грек. skopeo - көремін) - жай көзге көрінбейтін нысандардың (немесе олардың құрылымдық бөліктерінің) бірнеше есе үлкейтілген кескінін алатын оптикалық прибор. Микроскоп бактериялар, органикалық жасушалар, майда кристалдар, қорытпалардың құрылымы, т. б. өлшемдері көздің көру мүмкіндігінен аз (ажыратқыш шамасы 0, 1 мм-ге тең) нысандарды зерттеуге арналған. Микроскоп лупаға қарағанда үлкейтіп көрсететін ұсақ заттарды бақылауға арналған құрал. Микроорганизмдердің морфологиясы мен жасушалардың құрылымын зерттеу көбінесе микрометрмен (мкм =0, 001мм) өлшенеді, сондықтан біз олардың құрылысын микроскоп көмегімен ғана көре аламыз, өйткені микроскоп бізге зерттелетін обьектінің мөлшерін 100 есе (жарықтандыру микроскопы) және 1 есе (электорнды микроскоп) үлкейтіп көрсете алады. Микроскоптың негізгі техникалық сипаты - оның көру қабілеттілігі болып табылады. Микроскопты алғаш рет ғылыми - зерттеу жұмыстарына қолдану ісі жануарлар тіні мен өсімдік ұлпаларының клеткалық құрылысын анықтаған (1665) ағылшын ғалымы Р. Гук.

Негізгі бөлім

Оптикалық микроскоптаудың арнайы әдістері

Фазалы - контрастық әдісашық алаң әдісінде көрінбейтін түссіз, мөлдір заттардың кескінін алуға арналған, мұндай нысандарға тірі жануарлардың боялмаған ұлпалары жатады. Фазалы - контрастық микроскопияның көрінісі боялмаған, контрасты емес объектіден тұрады. Қараңғы және жарық жерлерде әр түрлі қалыңдықты зерттейтін оптикалық препаратты атайды.

Фазалық-контрасты қондырғы мынадай бөліктерден тұрады:

1. Арнайы фазалық пластинкалары бар объективтер жиынтығы;

2. Бұрылатын дискісі бар конденсор. Онда әр объективтегі фазалық пластинкаға сәйкес келетін сақиналы диафрагмалар орнатылған;

3. Фазалық- контрастылықты баптауға арналған қосымша телескоп.

Микроскопияның осы әдісін қолданудың арқасында боялмаған тірі микроағзалардың контрастылығы кенет артады, жарық фонда қараңғы немесе қараңғы фонда жарық болып көрінеді. Фазалық-контрасты микроскопия тіндердің жасушаларын оқып- зерттеуде, жасушаларға әртүрлі вирустардың әсерін бақылау және т. б. үшін қолданылады. Осындай жағдайда оптикасы керісінше орнатылған биологиялық микроскоптар жиі қолданылады ( инвертированные) . Осындай микроскоптарда объективтер төменде, конденсор жоғарыда орналасады. Фазалық- контрасты микроскопия жарықтың интерференциясына негізделген: қоршаған ортаның сыну көрсеткішінен айырмашылығы бар мөлдір объектілер ақшыл фонда қара болып көрінеді (позитивті фазалық контраст) немесе қараңғы фонда ақшыл болып көрінеді (негативті фазалық контраст) .

Қараңғы алаң әдісі.

Жарық алаң әдісінде көрінбейтін, мөлдір абсорбирленбейтін нысандардың кескінін алу үшін пайдаланылады. Жарық берушіден келетін жарық айна арқылы арнайы конструкциямен жасалған конденсоры бар препаратқа бағытталады.

Қараңғы алаң конденсоры бар арнайы формасы бар, препаратты жарықтандыратын жарықтың көлбеу шоғырын түзетін бірнеше линзалардан тұрады. Жарық одан кейін объективті жанай өтеді. Сәуле жолдары К кондерсордан, П заттан О объективтен өтіп жарық алаңда бақыланады. Микроскопта кескін заттық үстелшеде тұрған препараттың микробөлшектерінен шашыраған, конус ішіндегі және объектив арқылы өтетін сәулелердің шағын бір бөлігінде ғана құралады. Қараңғы алаңдық микроскопия Тиндаль эффектісіне негізделген. Тиндаль эффектісінің мысалы, ауада шаң-тозаң бөлшектерін жіңішке жарық сәулесімен жарықтандырғанда көруге болатын құбылыс. Көлеңке фонының көру аймағында препараттың құрылымдық элементтерінің ашық кескіні сыну көрсеткіші белгілі қоршаған ортадан ерекше болып көрінеді. Ірі бөлшектердің жарық сәулелерін шашырататын шеткі ашық-жарық бөлігі ғана көрінеді. Бұл әдісті қолдана отырып, кескіннің түріне қарап бөлшектердің мөлдір немесе мөлдір емес екеніне, қоршаған ортамен салыстырғанда сыну көрсеткіштерінің аз немесе көп екенін анықтауға болмайды.

Люменесценциялық әдіс

Флуоресцентті (люминесцентті) микроскопия кейбір заттардың люминесценциялау қабілетіне негізделген, яғни көрінбейтін УК не көк жарықпен жарықтандырғанда жарқырауына негізделген. Люминесценция түсі оны қоздырушы жарықпен салыстырғанда спектрдің аса ұзын толқынды бөлігіне қарай ығысқан. Люминесценцияны көк жарықпен қоздырған кезде оның түсі жасылдан қызылға дейін болуы мүмкін, ал егер люминесценцияУК сәулемен қоздырылатын болса, онда жарқырау көрінетін спектрдің кезкелген аймағында болуы мүмкін. Люминесценцияның осы ерекшелігі қоздырушы жарықты жұтатын арнайы жарық сүзгіштерді пайдаланып, әлсіз люминесцентті жарқырауды байқауға мүмкіндік береді. Люминесцентті жарықта зерттеу әдісі (люминесцентті микроскопия немесе флуоресцентті микроскопия) микрообъектілердің микроскоппен қарағанда жасыл- қызыл сары (оранжевый) түсті жарық шығаруын бақылауға негізделген. Осындай түсте жарық шығару объектіні көк- күлгін түсті не УК сәулемен жарықтандыру кезінде пайда болады. Микроскоптың оптикалық жүйесіне осы кезде екі жарық сүзгіш орнатылады. Олардың бірін конденсордың алдына орнатады. Осы жарық сүзгіш жарықтандырғыш көзінен шыққан, объектінің өзінің люминесценциясын қоздыратын (меншікті люминесценция) не препаратқа енгізілген және препараттың бөлшектерімен жұтылған арнайы бояғыштардың люминесценциясын (екінші ретті люминесценция) тудыратын толқын ұзындықтағы сәулелерді ғана өткізеді. Объективтен кейін орнатылатын екінші жарық сүзгіш бақылаушы көзіне тек люминесценция жарығын ғана өткізеді. Люминесцентті микроскопияда препараттарды жарықтандыру жоғарыдан да (объектив арқылы да), кәдімгі конденсор арқылы төменнен де жүргізіледі. Жоғарыдан жарықтандыру арқылы бақылау кейде «шағылған жарықтағы люминесцентті микроскопия» деп аталады. Осы әдіс микробиологияда, вирусологияда, гистологияда, цитологияда, тамақ өнеркәсібінде, топырақты зерттеуде, микрохимиялық анализде, дефектоскопияда кең түрде қолданылады. Осындай алуан түрлі қолданылуы көздің түстерге деген аса жоғары сезімталдығымен, қараңғы фонда өздігінен жарқырайтын объектінің кескінінің жоғары контрастылығымен түсіндіріледі.

меншікті люминесценциясы болмайтындықтан, флуоресцентті микроскопта бақылау үшін оларды өңдеудің бірнеше тәсілі бар. Ең алдымен ондай тәсіл- флуорохромдау . Флуорохромдау - флуоресценциялайтын бояғыштардың (флуорохром) күшті ерітінділерімен бояу.

Интерференциялық контраст әдісі

Интерференциялық контраст әдісінің мәні: микроскопқа енген кезде әр сәуле екіге жіктеледі. Осы сәуленің бірі бақыланатын бөлшек арқылы өтеді, ал екіншісі- бөлшектің жанынан микроскоптың оптикалық тармағы бойымен не қосымша тармақ бойымен өтеді. Микроскоптың окулярлық бөлігінде екі сәуле қайтадан қосылып, өзара интерференцияланады. Сәуленің бірі объект арқылы өтіп, фаза бойынша кешігеді (оның 2-ші сәулемен салыстырғанда жол айырмашылығы болады) . Осы кешігудің шамасы компенсатормен өлшенеді. Интерференциялық контраст әдісі фазалық- контрастылық әдіске ұқсас деп айтуға болады, өйткені осы екі әдіс те микробөлшек арқылы және оның жанынан өткен сәулелердің интерференциясына негізделген. Фазалық- контрастылық микроскопия сияқты интерференциялық контраст әдісі де мөлдір, түссіз объектілерді бақылауға мүмкіндік береді, бірақ олардың кескіні әр түсті де болуы мүмкін (интерференциялық түстер) . Осы екі әдіс те тірі тіндер мен жасушаларды оқып- зерттеуге жарамды және көптеген жағдайларда осы мақсатта қолданылады. Интерференциялық микроскопияның фазалық- контрастылық микроскопия әдісінен басты айырмашылығы- микрообъектілермен жасалған сәулелердің жол айырмасын өлшеудің мүмкіндігі. Интерференциялық контраст әдісі микроскопияның басқа әдістерімен бірлесе жүргізіледі, әсіресе поляризациялық жарықта бақылау әдісімен. Осы әдістің ультракүлгін сәулелер микроскопиясымен үйлестірілуі мысалы, объектінің жалпы құрғақ массасындағы нуклеин қышқылының мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді. Ультракүлгінді микроскопия (УКМ) кейбір заттардың (ДНҚ, РНҚ) ультракүлгін сәулелерді жұту қабілетіне негізделген. Осы әдіс арнайы бояғыш әдістерсіз-ақ аталған заттарды бақылауға, олардың жасушадағы таралын сандық анықтауға мүмкіндік береді. УК микроскоптарда УК сәулелерді өткізетін кварцты оптика қолданылады.

Жарық алаң әдісі

Жарық микроскопия әдісі (жарықтандыру және бақылау) зерттелетін объектіні жарықтандыру тәсілі бойынша бөлінеді: өтетін жарықтағы және шағылған жарықтағы жарық өрісті әдіс (мөлдір емес объектілер үшін қырынан (бүйірден) жарықтату) . Осы әдістерді ұнтақтарды, суспензияларды, эмульсияларды, көбіктерді- пена) дисперсиялық талдауда қолданады.

Осы әдісте кескіннің контрастылығы жарықтың жұтылуымен анықталады.

Жарық өрісті әдістің түрлері:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.