Сыртқы орта талдау

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

2. 1. Сыртқы орта талдау.

Стратегиялық басқаруда сырқы орта екі дербес жүйелердің жиынтығы ретінде қарастырылады: макро орта және қазіргі нақты орта. Макро орта ұйымның жалпы орта шарттарын қалыптастырады. Көп жағдайда макро орта ұйымға қатысты арнайы сипаттамалармен ерекшеленбейді. Дегенмен макро орта жағдайының ұйымға әсер етуі әртүрлі. Бұл ұйымның қызметінің әртүрлі сфераларымен байланыстылығына, ішкі потенциалындағы жағдайларға тәуелді. Макро ортаның экономикалық компоненттерін зерттеу ресурстардың қалыптасуымен бөлістірілуін түсінуге мүмкіндік береді. Бұл келесідей сипаттамаларды талдауды қарастырады: Жалпы ұлттық өнім көлемі, инфляция қарқыны, жұмыссыздық деңгейі, пайыздық қойылым, еңбек өнімділігі, салық салу нормасы, төлем балансы және т. б. Экономикалық компоненттерді зерттегенде экономикалық дамудың жалпы деңгейіне, өндірілетін табиғи ресурстарға, қызмет пен дамыған бәсекелестік қатынастар деңгейіне, тұрғындар құрылымына, еңбек күшінің білім деңгейі мен жалақысына мән берген жөн. Құқықтық реттеуді талдау, заңдарды зерттеуді, орнатылған құқтық нормаларды қарастыруды сонымен бірге басқа субьектілермен қарым-қатынаста тараптардың құқықтарын анықтауды және т. б. қамтиды. Құқықтық реттеуді зерттеу тек қана құқықтық актілердің мазмүнын зерттеумен шектелмеуі керек. Сонымен бірге құқықтық жүйенің қызметі мен заңдылықтардың жүзеге асырылу аспектілерін де қарастыру керек.

Макро ортаның саяси құраушылары бірінші кезекте зерттелуі қажет, ол мемлекеттік билік органдарының қоғамды дамытуға өз- саясатын орнықтыруға байланысты көзқарастарын түсінуге мүмкіндік береді. Саяси компонентті зерттеу келесіні анықтауы керек: әртүрлі партиялық құрылымдар қандай бағдарламаларды жүзеге асырмақ, мемлекеттік билік органдарында қандай лоббирлеу топтары бар, мемлекет аймақтары мен экономиканың әр түрлі салаларына байланысты үкіметтік көзқарасын анықтау, заңда және құқықтық реттеуге қандай өзгерістер болуы мүмкін.

Саяси жүйенің келесідей базалық сипаттамаларын анықтау керек: үкімет саясатын қандай саяси идиология анықтайды, үкімет қаншалықты тұрақты, опозициялық саяси құрылымдар қаншалықты күшті. Макро ортаның әлеуметтік компоненттерін зерттеу, бизнеске келесідей әлеуметтік үрдістердің әсерін анықтауға мүмкіндік береді: адамдардың жұмысқа және өмір сапасына көзқарасы, қоғамда қалыптасқан дәстүрлер мен сенімдер, қоғамның демографиялық құрылымы, тұрғындардың ұлғаюы, білім деңгейі және т. б. Әлеуметтік компоненттердің маңыздылығы өте жоғары болып келеді, өйткені ол макро ортаның барлық компоненттерімен байланыса отырып, ұйымның ішкі ортасына да әсер етеді. Әлеуметтік үрдістер жай өзгереді. Ал егер де әлеуметтік өзгерістер болатын болса, ұйымның ортасында да өзгерістер туғызады.

Технологиялық компоненттерді талдау, өнім өндірудегі жаңа технологиялар мен ғылыми жетістіктерді пайдалана отырып өнім өткізу мен дайындау технологиясын модернизациялауға жол ашады.

Ғылым мен техниканың прогресі фирмаға жаңа мүмкіндіктермен қатар біршама қауіп төндіреді. Көптеген фирмалар модернизация жағынан артта қалып, нарықтағы үлесінің бөлігін жоғалтады. Макро орта компоненттерінің әр түрін зерттей отырып, келесідей екі сәтті есте сақтау керек екенін ұйғардық:

Біріншіден, макро ортаның барлық компоненттері бір-бірімен тығыз байланысты. Бір компоненттегі өзгеріс макро ортаның басқа компоненттерінде де өзгеріс туғызады. Сондықтан да оларды талдау мен зерттеу жеке-жеке емес жүйелі түрде жүргізіліп, біреуінде туындаған өзгеріс қалғандарында қандай өзгеріс тудыратынын да анықтау керек.

Екіншіден, жеке компоненттердің әр ұйымға әсері әртүрлі. Көп жағдайда әсер етуі ұйымның көлеміне, территориялық, салалық көрсеткіштеріне байланысты. Мысалы: ірі ұйымдар кіші ұйымдарға қарағанда макро ортаға жоғары тәуелді болады деп саналады. Макро ортаны зерттеу кезінде осыны ескеру үшін, қандай сыртқы факторлар макро ортаның компоненттеріне қатысты және ұйымға қалай әсер ететінін анықтауы керек. Сонымен бірге ұйым өзіне потенциалды қауіп төндіретін сыртқы факторлар тізімін құуы керек және ұйымға басқа да мүмкіндіктер тудыратын факторларды анықтау керек. Ұйым макро орта компоненттері жағдайын нәтижелі зерттеу үшін сыртқы ортаны қадағалайтын арнайы жүйе құруы керек. Бұл жүйе арнайы қадағалаулармен қоса, ұйымға маңызды сыртқы факторлардың жағдайын тұрақты бақылауы керек (жылына бір рет) .

Кеңінен таралған бақылау әдістеріне келесілер жатады:

ақпараттық басылымдар мен журнал, кітаптардағы материалдарды талдау;
кәсіби конференцияларға қатысу;
ұйымның қызмет тәжірибесін талдау;
ұйым қызметкерлерінің ой пікірін зерттеу;

- ұйым ішінде жиналыстар мен талқылаулар жүргізу;

Макро орта компоненттерін зерттеген уақытта фирманың өткен кезең жағдайын немесе тек қана қазіргі жағдайын зерттеп қана қоймай, сонымен бірге белгілі бір факторлар бойынша да талдау жасау керек, яғни олардың фирмаға қатысты артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау. Макро ортаны талдау жүйесі қажетті әсер береді, егер ол жоғары басшылыққа қажетті ақпарат жеткізуге және одан қолдау тапса, егер ол ұйымдағы жоспарлау жүйесімен тығыз байланысты болса, және де талдаушылардың жұмысы ұйымның стратегиялық жұмыстарымен байланысты мамандармен тығыз байланысты жүргізілсе. Ұйымның нақты қазіргі ортасын зерттеу, ұйым нақты қазір қарым-қатынас жасайтын ортаны зерттеумен байланысты болады. Осының өзінде де ұйым өзара қарым-қатынас жағдайын өзгерте алатындығын ескерген жөн, осылайша ол басқа мүмкіндіктерді қалыптастыруға қатыса алады. Сатып алушыларды талдау ұйымның негізгі компоненттері негізінде қарастырсақ олардың тізімі құрылады. Сатып алушыларды зерттеу қандай өнімдер, қандай мөлшерде сұранысқа ие екендігін анықтауға сонымен бірге келешекте қай өнімге деген сұраныс артатындығын анықтауға көмектеседі.

Сатып алушы саласы келесідей сипаттамалар бойынша құрастырылған:

сатып алушының географиялық орналасуы;
сатып алушының демографиялық сипаттамалары, жасы, білімі және т. б. ;
сатып алушының әлеуметтік-психологиялық сипаттамалары, оның қоғамдағы орны, талғамы, әдеттері және т. б. ; .

өнімге деген сатып алушының көзқарасы, ол неге бұл өнімді сатып алады, қалай бағалайды және т. б. ;

Сатып алушыны зерттей отырып фирма өзінің сауда үрдісіндегі орнын айқындайды. Сатып алушының сауда күші сатып алынатын өнім сапасына байланысты болуы мүмкін. Сатып апушыны талдау үрдісінде міндетті түрде айқындалуы тиіс бірнеше факторлар бар және бұл факторлар сатып алушының сауда күшін анықтайды:

жабдықтаушының мамандану деңгейі;
жабдықтаушының басқа клиенттерге ауысу құнының көлемі;
белгілі бір ресурстарды сатып алу кезінде сатып алушының мамандану деңгейі;
нақты клиенттер бойынша жұмыс кезінде жабдықтаушының жағдайы;
жабдықтаушы үшін сату көлемінің маңыздылығы;

Жабдықтаушыларды, материалдарды зерттеу барысында бірінші кезекте олардың қызметінің келесідей сипаттамаларына мән берген жөн:

жеткізілетін тауар құны;
жеткізілетін тауарға деген сапалық кепілдік;
тауар жеткізілуінің уақтылы графигі;
тауар жеткізу шарттарының, міндеттемелерінің орындалуы;

Стратегиялық басқаруда бәсекелестерді зерттеу маңызды орынға ие, өйткені олар да сыртқы орта ресурстарына тәуелді. Бұл зерттеу бәсекелестердің күшті, әлсіз жақтарын айқындай отырып, өзінің бәсекеге қабілетті стратегиясын құруға негізделген. Бәсеке ортасының субьектілері болып нарыққа кіре алатын фирмалар, ауыстырушы өнім өндіретін фирмалар жатады. Сонымен қатар ұйымның бәсеке ортасына сатып алушылар мен жабдықтаушылар әсер ете алады. Көптеген фирмалар сырттан «келушілерге» қажетті деңгейде мән бермейді, ақырында бәсекелестікте жеңіліске ұшырайды. Бұл туралы үнемі ескере отырып нарыққа кіру, ену жолдарын қиындату керек. Қиындату жолдарындағы бөгеттерге өнім өндіруде терең мамандану, өндірістің көлемін ұлғайту арқылы төмен шығыстарға қол жеткізу, тарату арналарын бақылау және т. б. Бұл тосқауылдар немесе бөгеттер «келушілерге» тек бөгет болған кезде ғана жүзеге асады. Сондықтан оларға қандай жағдайлар бөгет болатынын ескеріп соларды жүзеге асыру керек.

Бәсеке ортасында ауыстырушы өнімді өндіретін өндірушілер үлкен артықшылыққа ие. Ауыстырушы өнімнің ерекшелігі ол ескі тауар нарығын жойып жіберуі мүмкін. Сондықтан ауыстырушы өнім шығаратын фирмалар бәсекелестігіне төтеп беруі үшін фирмада тауардың жаңа өнімін шығаруға потенциалы болуы керек. Еңбек күші нарығына талдау жасау, өзінің қызметіне байланысты қызметкерлер потенциалын анықтаумен тығыз байланысты. Бұл көрсеткіш ұйымның қызметіне тікелей және үздіксіз әсер етіп отырады. Ұйым еңбек нарығын өзіне қажетті қызметкерлер мен қажетті деңгейдегі білімі бар мамандарды іздеу үшін сонымен еңбек күшінің құнына байланысты ақпараттар алу үшін үнемі зерттеп отыруы қажет.

Ішкі ортаны талдау.

Ұйымның ішкі ортасы - Бұл ұйым қабырғасында орналасқан жалпы ортаның бір бөлігі. Ішкі орта ұйымның элементтері мен үрдістерін байланыстыратын, фирманың потенциалын құрайтын бөлімшелерден тұрады. Қызметкерлер бөлімшесі ішкі ортаның келесідей үрдістерін қамтиды: менеджерлер мен жұмыскерлердің өз ара қызметі; қызметкерлерді жалдау, оқыту; еңбекті бағалау; жұмыскерлер арасында қарым-қатынасты орнату және т. б. Ұйымдастырушылық бөлімше өзіне келесілерді кіргізеді: комуникациялық үрдістер; ұйымдастырушылық құрылымдар; Құқық пен жауапкершілікті бөлістіру; бағынушылық иерархиясы;

Өндірістік бөлімшеге: өнімді дайындау, жабдықтау және шаруашылықты жүргізу, технологиялық паркке қызмет, зерттеулік жүргізу жатады. Маркетингтік бөлімше тауар өткізумен байланысты шаралардың барлығын қамтиды. Бұл өнім стратегиясы, баға қалыптастыру стратегиясы, өнімнің нарықтағы қозғалу стратегиясы, өткізу нарықтарын және жүйелерін таңдау. Қаржылық бөлімше ұйымда ақша қорларының қозғалысын және тиімді пайдалануын қамтамасыз етеді. Көбінесе бұл өтімділікті қолдау пайданы қамтамасыз ету және инвестициялық мүмкіндіктерді қалыптастыру.

Ұйымдастырушылық мәдениет нақты айтарлықтай белгілермен ерекшеленбейтіндіктен оны зерттеу біршама қиындық тудырады. Ұйымдастырушылық мәдениет туралы ақпараттарды әртүрлі басылымдардан көруге болады. Ұйымдастырушылық мәдениеті күшті ұйымға өз қызметкерлерінің маңыздылығын ескеріп отырған жөн. Осындай ұйымдар басылымдарда көбінесе өздерінің фирмалық философияларына көп назар аударуға тырысады. Ұйымдастырушылық мәдениет қызметкерлердің жұмысын, олардың бір-бірімен қарым-қатынасын және олар не жайлы сөйлескенді жақсы көретіндігін сипаттайды.

Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, ортаны талдау стратегиялық басқаруда бірінші кезекте сыртқы орта тарапынан туындайтын қауіп-қатер мен мүмкіншіліктерді анықтауға және фирманың өзінің күшті, әлсіз жақтарын анықтауға негізделген. Осындай тапсырмаларды шешуге байланысты арнайы ортаны талдау тәсілдері қарастырылған. Осылардың бірі ішкі және сыртқы ортаны талдауға негізделген SWOТ талдау болып табылады. Бұл әдісті пайдалана отырып күш пен әлсіздік, және сыртқы қауіп пен мүмкіндік арасында байланысты орнықтыруға болады. Бірінші кезекте, белгілі бір жағдайға байланысты ұйымның әлсіз және күшті жақтарының тізімі, қауіп-қатері мен мүмкіндіктері анықталады. Осы төрт жақтары анықталғаннан кейін, олардың арасына байланыс орнату этапы басталады.

Сол жақта екі бөлім орналасқан (күшті, әлсіз жақтар) сәйкесінше талдаудың бірінші этапында анықталған ұйымның күшті және әлсіз жақтары жазылады. Матрицаның жоғарғы жағында да ұйымның мүмкіндіктері мен қауіп-қатеріне арналған екі бөлім орналасқан. Бөлім қиылыстарында 4 өріс орналасқан: «КЖМ» (күш және мүмкіндік) ; «КЖҚ» (күш және қауіп) ; «ӘЖМ» (әлсіздік және мүмкіндік) ; «ӘЖҚ» (әлсіздік және қауіп) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.