Танымдық белсенділік тәсілдері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Танымдық белсенділік тәсілдері

Қазіргі күнгі Қазақстан Республикасында бастауыш білім бердің жаңа
мемлекеттік стандартына сәйкес мептептегі оқыту мен тәрбиелеу маңызы
түбегейлі өзгеріп, бірінші кезекке бұрынғыдай оқушының рәндік білім, білік
және дағдыларының белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқушының оқу
танымдық іс-әрекет дұрыс және тиімді ұйымдастыру негізінде жеке бас
тұлғасын қалыптастыру мақсаты қойылып отыр. Бұл өз кезегінде бастауыш
мептептегі математиканы оқытуды ұйымдастыру ісіне елеулі түрде ықпал етіп,
оны қайта қарауды талап етеді.
Бастауыш мектеп математика курсының негізгі ерекшеліктерінің бірі: онда
оқу материалы, негізінен, теориялық мәселелерді емес, оқушылардың іл алуан
сипаттағы математикалық жаттығулар жүйесін орындауы барысында игеріледі,
яғни математика сабақтарында жаттығу жаңа бңлңмдердің қайнар көзі қызметін
де атқарады. Бұл жерде білім берудің теориялыұқ деңгейін көтеру болып
табылатын дамыта оқыту жағдайында жаттығулардың маңызы ешуақытта
кемімейтіндігін атап айтуымыз керек. Ал әдістемелік ғылым мен озық
тәжірбие нәтижелері бастауыш мектепте математикалық білімді игеруден
тәжірбие-теория-тәжірбеи тізбегімен жүргізілуін тиімді санайды. Сондықтан
қандай да бір математикалық материалды оқытып үйретуде алдымен мақсатты
түрде таңдалып алынған жаттығуларды орындау, сонан кейін әр алуан танымдық
іс әрекеттер негізінде олардан біртіндеп жалпы теориялық қорытындыларға
көшу жүзеге асырылады, ең соңында ол тағы да нақты жаттығулар орындау
арқылы тиянақталып бекітіле түседі.
Жаттығу дегеніміз не? Жалпы алғанда, ғылым мен тұрмыстың әр алуан
салаларында жаттығу термині әр түрлі мәнде қолданылады. Педагогтер де,
психологтер де жаттығуды оқушылардың танымдық және тәжірбиелік
белсенділігін арттырудың аса маңызды құралдарының бірі деп есептейді.
Математикалық оқытуда жаңа білімдерді меңгеру қайталау және бекіту
үшін, яғни математикалық білімдер жүйесін игеру үшін пайдаланылатын
жыттығулардың сан алуан түрлері қолданылады. Кең мағынада математикалық
жаттығу деп кез келген математикалық мазмұндағы тапсырмаларды айтамыз.
Математикалық жаттығуларды құрылысы жағынан мысалдар, есептер деп бөлуге
болады. Сонымен бірге мысалға да, есепке де жатпайтын жаттығулар да
кездесіп отырады. Олар логикалық, танымдық, шығармашылық және т.с.с.
сипаттарда болып келуі мүмкін. Жаттығулардың бұлайша саралануына, негізінен
оның мазмұнында қойылатын міндетке байланысты болады. Осы тұрғыдан
алғанда математиканы оқытуда оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыта
түсумен байланысты жаттығулар ерекше орын алды. Оларды қысқаша танымдық
жаттығулар деп атауға болады.
Мысалы, танымдық жаттығу берілген бірдей мәліметті екі мысал екі түрлі
нәтижеден тұрады. Демек, орындаудың екі тәсілі болуы мүмкін. Ал оқушыларға
тек қана бір тәсіл ғана белгілі. Екінші тәсіл белгісіз бұл жерде оқушы
үшін мәселелік жағдаят пайда болады. Мұндай жағдайда оларға өздігінен
танымдық іс-әрекет орындауға тура келеді. Ал егер мұғалім оқушыларға алдын
ала жақшалар қоюға болатынын айтып қойса, онда оқушылар жаттығуды үлгі
бойынша шығарады, яғни мәселелік жағдаят туындамайды. Сондықтан мұғалім
ережені мысалдарды отырып түсіндіреді.
Бұдан кейін мұғалім оқушылардың өздеріне осыған ұқсас мысалдар
келтіруді ұсынуы мүмкін. Бұл жағдайда оқушының танымдық іс-әрекет орындауы
талап етілмейді, ол үлгі бойынша әрекет етеді. Сондықтан ол танымдық міндет
болып табылмайды. Егер мұғалім келтірілген мысалдарды талдаудың негізінде
оларға өз беттерімен ережені қорытып шығаруға тапсырма берсе, онда оқушы
танымдық іс-әрекет күйінде енеді.
Математиканы оқыту барысында оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыта
түсу үшін қолданылатын математикалық жаттығулардың өзіндік жалпылық қасиеті
болуы тиіс. Бұл қасиеті жаттығуда белгілі бір дәрежеде қиындықтың болуына
байланысты анықталады:
а) жаттығудағы қойылған міндеттің танымдық мазмұнымен.
б) оқушылар алдына міндет қоюдың әдістемелік тәсілімен,
в) оқушыға қойылып отырған міндетке жеке бастың субьективті қатынасымен.
Қысқасы, математика сабақтарында танымдық қабілеттерді дамыта түсумен
байланысты жаттығуларды орындауды ұйымдастыру оқушылардың танымдық ізденіс
әрекеттерінің пайда болуына алып келеді. Сондықтан математиканы оқытудың
тиімді ұйымдастыру танымдық қабілеттерді дамыту мен байланысты жаттығуларды
жүйелеусіз мүмкін болмайды. Алайда математиканы оқыту әдістемесі ғылымында
мұндай жаттығулардың типологиясы жасалмаған. өйткені, мұндай сипаттағы
жаттығулар мейлінше сан алуан болып келеді. Атап айтқанда, олар мыналар:
сұрағы тұжырымдалмаған есептер: мәлімметтерді жетіспейтін есептер; артық
мәліметтерді есептер; бірнеше жолмен шығарылатын есептер; мазмұны өзгермелі
есептер; берілген есепке кері есеп құрастыру; берілген есепті түрлендіру;
дәлелдеуге берілген есептер; логикалық жаттығулар; танымдық-тәжірбиелік
мазмұндағы жаттығулар.
Бастауыш мектепте математиканы оқытудың қазіргі тәжірбиесінде
оқушылардың танымдық қабілеттерін дамытуға байланысты мәселеге үлкен көңіл
бөлінген.
Бастауыш мектеп математикасының дамыта оқыту идеясына негізделе отырып
дайындалған жаңа буын оқулықтарының әрбір сабаққа лайықталған беті
оқушылардың оқу-танымдық қызметін біртіндеп күшейте түсетіндей етіп,
мақсатты түрде іріктеп алынған математикалық жаттығулар тобынан тұрады.
Мұнда атқаратын нақты және өзіндік дидактикалық міндетіне орай олар әр
түрлі түстері мен ерекшеленіп нөмірленген. Осы тұрғыдан алғанда әр сабақтың
үлесіне тиетін математикалық жаттығулар тобы арнайы жүйе құрайды және ол
жүйе негізінен мына сияқты жаттығуларды қамтиды.
1. Өткен материалды жүйелі түрде тиянақтаумен және бекітумен байланысты
жаттығулар. Олар оқулықтарда қара түспен нөмірленген.
2. Жаңа ұғым мен әрекет тәсілін енгізумен байланысты жаттығулар, олардың
нөмерлері қызыл түспен берілген.
3. Оқушылардың танымдық қабілтеттерін дамыта түсуді жүзеге асыратын
жаттығулар. Олар көк түспен берілген.
4. Қалыптан тыс түрде ұсынылатын және оқушылардың тапқырлық пен
зерделілік танытуын, әр алуан бағыттағы шығармашылық ізденісті талап
ететін арнайы жаттығулар. Олар оқулықтарда тік төртбұрыш тәріздес жасыл
түсті қоршау алынған.
Математика сабақтарында оқушылардың дербес оқу-танымдық қызметін
ұйымдастыруға арналған. Димдактикалық материалдар құралында математикалық
білімді төменірек деңгейден біртіндеп жоғарырақ деңгейге көтере түсу
мәселесі мұқият ескерілген. Сондықтан мұнда әрбір өзіндік жұмыс күрделігі
стандарттан туындайтын міндетті деңгей болса, ал 4 деңгейдегі жаттығулар
мүмкін деңгейі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.