1920-1930 жж. Ашаршылықтың себептері

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

1920-1930 жж. Ашаршылықтың себептері
Шетелдік интервенция мен азамат шығысынан кейінгі өлкедегі шаруашылық
көріністері:
- 307 кәсіпорынның 250-і жұмыс істемеді
- 1913 салыстырғанда мұнай өндіру -4 есе, көмір өндіру -5 есе
қысқарып, мыс өндіру мүлде тоқтады.
- Риддер кеніштері, Екібастұз көмір шахталары, Спасск байыту
фабрикасы толық істен шықты.
- Өнеркәсіп өнімі 6,3 % болды.
- Егіс көлемі Оралда 2 есе, Жетісуда 3 есе қысқарды.
- Мал саны 29,9 млн.нан -16,3 млн.ға кеміді.
1921 жылы кеңес үкіметі еңбекшілер жағдайын жеңілдетуді ойластырды:
Азық-түлікті, отынды тегін босатуү
Коммуналдық қызметтерді тегін көрсету.
Ақысыз асханалар ашу туралы деректер қабылдау.
Күйзелген шаруалар наразылық білдіре бастады:
- Қостанай, Ақмола, Орал, Семейде көтеріліс ошақтары пайда болды
- 1921 жылғы ақпан – 25 мың адамдық отряд Петропавлда Кеңес өкіметі
органдарының үйін қиратты.
- 1921 жылғы наурыз- Оралда 10 мың бүлікші көтерілді.
- Қарқаралы уезіне 70-тен астам партия және кеңес қызметкерлері
көтерілісшілер қолынан қаза тапты.
ХХ ғ. 20ж. басында ауылдар мен селоларда халық наразылығының
ұлғаюының себептері:
- Мемлекеттік еңбекші халыққа күш қолдану саясаты.
- 1921-1922 ж.ж. жаппай ашаршылық
- Мал шаруашылығының ауыр жағдайы
- Егін алқаптарының құрт азаюы.
Осы жағдайлардан ұсақ тауарлы өндіріспен айналысатын шаруалардың
мүдднлерін ескеретін жаңа экономикалық саясат қажеттігі айқындала түсті.
- 1921 жылғы наурыз –жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім
қабылданды (партияның Х съезі)
ЖЭС-тің белгілері:
- Азық-түлік салығы.
- Сауда еркіндігі
- Жерді және ұсақ кәсіпорындарды жалға беру
- Ауылшаруашылық және несие, тұтыну кооперациясын дамыту
- Кәсіпорындарды шаруашылық есепке көшіру
- Еңбек міндеткерлігін жойып, жалдамалы еңбекті қолдану
ЖЭС-тің мәні-салғыртты салықпен ауыстыру:
- 1921 жылғы наурыз-сәуір өлкеде салғырт салықпен ауыстырылды
Салықтың мөлшері салғыртқа қарағанда аз болды.
- 1921 жылғы маусым- Орынборда өткізілген облыстық 1 құрылтай партия
конференциясында Қазақстанда ЖЭС-ке көшу туралы айтылды
Жаңа экономикалық саясатпен бірге тоталитарлық, авторитарлық
басшылыққа көшу басталды.
Қазақ жеріндегі ЖЭС-ке көшу көптеген қиыншылықтармен бірге
жүргізілді. 1921 жылы жазда қуаңшылық болып, малдың 80% -ы қырылды. Елде
аштық басталды. Ашығушылар республика халқының 13 бөлігін қамтыды:
-1921 жылғы қараша 1 млн. 508 мың адам;
- 1922 жылғы наурыз 2 млн. 303200 адам
Орал, Орынбор, Ақтөбе, Бөкей, Қостанай губернияларын аштық жайлады.
Аштыққа індет қосылып, 1922 жылы маусымда Батыс Қазақстанда ашығушылар мен
аурулар 82 % -ға жетті.
Астық мол болған Семей, Ақмола губернияларынан азық-түлік отрядтары
ауылшаруашылық өнімнің 80%-н әкетті, астық 4 млн.пұт, май 24,5 мың.пұт.
Бұл жиналған азық-түлік пролетариат орталықтары – Мәскеу, Петроград,
Самара, Қазан, Саратовқа жіберілді. Нәтижесінде Қазақстанның астықты
аймақтарының халқы ашыға бастады.
Кеңес үкіметі аштыққа ұшырағандарға көмекке кеш келді:
- 1921 жылғы 140 маусым Нақты ет салығы туралы декрет шығып,
қазақтар ет салығынан босатылды
- 1922 жыл –егістіктің 60%-на Кеңес үкіметі берген дәл себілді
- 1922 жылғы 4 тамыз- ауылшаруашылық машиналар мен құралдарын сатып
алу үшін 25 млн. сом берілді
- 1922 жыл – мал сатып алу үшін 2 млн. 131 мың сом бөлінді
- 575 балалар үйлері, 9 балалар баспанасы ұйымдастырылып, 18,5 иың
баланы РКФСР-ге әкетті
Ашыққандарға Кеңестік Түркістан туысқандық көмек көрсетті:
- 2 млн. пұт астық жіберілді
- Республикадан 20 мың. ашыққан адам қабылданды
Осындай ауыр жағдайға қарамастан, 1921 жылы 7 қазанда В.И.Лениннің
үндеуіне байланысты Арал балықшылары Еділ бойындағы ашыққан халыққа 14
вагон балық жіберді.
1921-1922 жылғы аштықтың салдары:
- Демографиялық жағдай ауырлады. Орынбор, Қостанай, Ақтөбе, Орал,
Торғай губернияларында халық саны 13-не дейін азайды.
- 700 мыңнан астам адам республикадан тыс жерге көшіп кетті.
Жер мәселесі патша өкіметінің отаршылдық саясатының ауыр зардаптарын
жою шаралары іске асырылды:
- 1921 жылғы сәуір – патша өкімен кезінде Сібір және Орал қазақ
әскерлеріне берілген жерлерді қазақтарға қайтару туралы декрет
шығарылды. Нәтижесінде:
- Ертіс өңіріндегі 177 мың десятина жер қайтарылды.
- Оралдың сол жағалауынан 208 мың десятина жер қазақтарға берілді.
- 1921 жыл – Жетісуда жер реформасы жүргізілді.
- Қазақ, қырғыз, ұйғыр еңбекшілеріне 460 мың десятина жер қайтарылды.
- 1 млн. десятина астам жер қоры құрылды.
1921-1922 жж. Аграрлық қайта құрулар нәтижесінде 300 мың адам
Қытайдан Қазақстанға оралды.
Реформаны жүзеге асыруда қателіктер мен асыра сілтеулерге жол берілді.
Кей жағдайда қоныс аударушы кедейлер жерден айрылды. Қоныс аударушылар
негізінен отаршыл-кулақтар қатарына жатқызылып, қазақтар мен
қоныстанушылар арасында ұлт туындады.
- 1921 жыл –Қосшы одағы құрылды
- 1930 жылдан кедей одағы атанды
Жетекшілері: А.Асылбеков, Ә. Жангельдин, Г.Коростелев, С.Меңдешев,
С.Сейфуллин, Ж.Бөрібаев, А.Розыбақиев т.б. 1921 жылғы наурызда Жетісуда
Қосшы одағының 17 мыңнан астам мүшесі болды.
Міндеттері:
- Еңбек артельдерін құру
- Кедейлерге жер беру
- Еңбекшілердің саяси сана-сеземе мен мәдени деңгейін көтеру
1921-1922 жылғы жүргізілген жер реформасының маңызы:
- Еңбекшілерді социалистік құрылысқа тартуда үлкен рол атқарады.
- Отаршылдық аграрлық саясатқа соққы берді.
- Қазақ ауылындағы патриархаттық-феодалдық негізді әлсіретті
- Ұлттық келісімнің орнытуына жағдай жасады.
Азық-түлік салығы енгізілгеннен бастап шаруалар өмірінде оңды
жағдай қалыптасты:
- Шаруалар басы артық өнімдерін қалаларға апарып сатып, тұрмыс
жағдайын түзеуге мүмкіндік алды.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.