Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салықтарды есептеу және рәсімдеу әдістері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Бірінші бөлім ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫ ОБЪЕКТІСІ: ТӨЛЕМ
КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН ТАБЫСТАРДЫҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке
табыс салығының пайда болу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... 7
1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.4 Шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері ... .19
Екінші бөлім ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН
ТАБЫСТАРҒА САЛЫҚТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ РӘСІМДЕУ
ӘДІСТЕРІ
2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының
ставкасы мен салық жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық
есептілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Бірінші бөлім ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫ ОБЪЕКТІСІ: ТӨЛЕМ
КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН ТАБЫСТАРДЫҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке
табыс салығының пайда болу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... 7
1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.4 Шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері ... .19
Екінші бөлім ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН
ТАБЫСТАРҒА САЛЫҚТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ РӘСІМДЕУ
ӘДІСТЕРІ
2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының
ставкасы мен салық жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық
есептілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КIРIСПЕ
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай тұрiнен болмасын жалтаруға бермеу – бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге, антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын алады. Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты iс болып келмегенiмен јте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі- елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі», яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті мәселе туындады . Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мјлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке табыс салығының объектісі салық салынбайтын табыстардың экономикалық мәні онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс салығының пайда болу тарихы мен жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері, шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салықтарды есептеу және рәсімдеу әдістерінде: төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының ставкасы мен салық жеңілдіктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық есептілігі қаралды.
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай тұрiнен болмасын жалтаруға бермеу – бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге, антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын алады. Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты iс болып келмегенiмен јте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі- елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі», яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті мәселе туындады . Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мјлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке табыс салығының объектісі салық салынбайтын табыстардың экономикалық мәні онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс салығының пайда болу тарихы мен жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері, шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салықтарды есептеу және рәсімдеу әдістерінде: төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының ставкасы мен салық жеңілдіктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық есептілігі қаралды.
ЌОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТГЕР ТІЗІМІ
1. Каможного Е. Салыќ жүйесі /Ќазаќстан экономикасы.-1995.-Ю
2. Черник Д.Г. Салыќтар.-М,-1995
3. Есенбаев М. Жаңа салыќ жүйесі жолында /Казахстанская правда.-1997.-9 шілде.-Ю б
4. Бүлғақбаев Б. Ќазаќстанның салыќ жүйесі // Заңды газет.-1998.-20
5. Ќазаќстан.Республикасының салыќ кодексі
6. Түленбаев К.М / Ќаржы ќаражат.-А.-2005.
7. ЗейнелгабдинА.Б. Ќаржы жүйесі.- А.-1995.
8. Юткина Т.Ф . Салыќ жүргізу тәртібі.-М.-1999.
9. Столяров В.Ф. Салыќ салу және нарыќтыќ экономика.-Киев.-1992.
10. АкуленокД.Н / Салыќ портфелі.-М.-1995.- 35 б.
11. Чингазов .М.Н. Некоторые проблемы налоговой системы / Аль-Пари.-2006.-К 2-3.-68 б.
12. Байдуйсенов .Д. Ќазаќстанның салыќ жүйесі / Ќаржы ќаражат .-А.-2005.
13. Сатыбалдин А.Е. Жеке табыс салығына ќатысты мәселелер / Транзитная экономика.-1999.-Ю.-67.
14. Муканов Т.А. Пути совершенствования механизма исчисления индивидуального подоходного налога / Налогоплателыдик.-2004.-N1-89
15. Арыстанбеков К./ Саясат.-А-2004.-97 б.
16. Сабиров И. / Экспресс,- 1995.-28 наурыз.
17. Прохоров Е. Ќазаќстан Республикасы мемлекетінің және ќұќыќтарының негіздері. -А- 1997
18. Бабкина С. Новая налоговая политика / Финансы Казахстана.-1996.
19. МусиновС.М. Ќазаќстан Республикасы тұрғындарына салынатын салыќтар / Ќаржы ќаражат.-А.- 1996
20. КарагусоваГ. Салыќтар: мәні мен ќолдану тәжирибесі.-1994
21. Поздняков Б. Ќазаќстаңдағы салыќтар / Экономика.-1995.-Ш.-986
22. Кадырбеков Б. Грисюк С. Салыќ жүйесі ќалыптасуының негізгі приндиптері туралы // Ќазаќстан экономикасы мен өмірі.-1997.-N3-4
23. Киперман.Г.Я. Кәсіпорын мен азаматтарға салыќ салу.-М.-1998
24. НаумоваН.Н. Салыќ жүйесінің реформасы //Алматы.-1999
25. Салыќ-1999 / Экономика және өмір.-4.-1999
26. Маметова Р.А / Бюллетень бухгалтера.-А.-2005.-46 б
27. Абдракимова Ж. Табыс салығы / Ќаржы -ќаражат.-А.-2005
28. Айдаров Д.Б. Теоретические аспекты совершенствования подоходного налога в РК / Налоговый эксперт.-2006.-К9-12.-140 б
29. Дуканич Л.В. Салыќ және салыќ салу.-М: Феникс.-2004
30. Амрекулов Н. Бірыңғай салыќ салу конденциясы / Саясат.-А.
1. Каможного Е. Салыќ жүйесі /Ќазаќстан экономикасы.-1995.-Ю
2. Черник Д.Г. Салыќтар.-М,-1995
3. Есенбаев М. Жаңа салыќ жүйесі жолында /Казахстанская правда.-1997.-9 шілде.-Ю б
4. Бүлғақбаев Б. Ќазаќстанның салыќ жүйесі // Заңды газет.-1998.-20
5. Ќазаќстан.Республикасының салыќ кодексі
6. Түленбаев К.М / Ќаржы ќаражат.-А.-2005.
7. ЗейнелгабдинА.Б. Ќаржы жүйесі.- А.-1995.
8. Юткина Т.Ф . Салыќ жүргізу тәртібі.-М.-1999.
9. Столяров В.Ф. Салыќ салу және нарыќтыќ экономика.-Киев.-1992.
10. АкуленокД.Н / Салыќ портфелі.-М.-1995.- 35 б.
11. Чингазов .М.Н. Некоторые проблемы налоговой системы / Аль-Пари.-2006.-К 2-3.-68 б.
12. Байдуйсенов .Д. Ќазаќстанның салыќ жүйесі / Ќаржы ќаражат .-А.-2005.
13. Сатыбалдин А.Е. Жеке табыс салығына ќатысты мәселелер / Транзитная экономика.-1999.-Ю.-67.
14. Муканов Т.А. Пути совершенствования механизма исчисления индивидуального подоходного налога / Налогоплателыдик.-2004.-N1-89
15. Арыстанбеков К./ Саясат.-А-2004.-97 б.
16. Сабиров И. / Экспресс,- 1995.-28 наурыз.
17. Прохоров Е. Ќазаќстан Республикасы мемлекетінің және ќұќыќтарының негіздері. -А- 1997
18. Бабкина С. Новая налоговая политика / Финансы Казахстана.-1996.
19. МусиновС.М. Ќазаќстан Республикасы тұрғындарына салынатын салыќтар / Ќаржы ќаражат.-А.- 1996
20. КарагусоваГ. Салыќтар: мәні мен ќолдану тәжирибесі.-1994
21. Поздняков Б. Ќазаќстаңдағы салыќтар / Экономика.-1995.-Ш.-986
22. Кадырбеков Б. Грисюк С. Салыќ жүйесі ќалыптасуының негізгі приндиптері туралы // Ќазаќстан экономикасы мен өмірі.-1997.-N3-4
23. Киперман.Г.Я. Кәсіпорын мен азаматтарға салыќ салу.-М.-1998
24. НаумоваН.Н. Салыќ жүйесінің реформасы //Алматы.-1999
25. Салыќ-1999 / Экономика және өмір.-4.-1999
26. Маметова Р.А / Бюллетень бухгалтера.-А.-2005.-46 б
27. Абдракимова Ж. Табыс салығы / Ќаржы -ќаражат.-А.-2005
28. Айдаров Д.Б. Теоретические аспекты совершенствования подоходного налога в РК / Налоговый эксперт.-2006.-К9-12.-140 б
29. Дуканич Л.В. Салыќ және салыќ салу.-М: Феникс.-2004
30. Амрекулов Н. Бірыңғай салыќ салу конденциясы / Саясат.-А.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Бірінші бөлім ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫ ОБЪЕКТІСІ: ТӨЛЕМ
КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН ТАБЫСТАРДЫҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке
табыс салығының пайда болу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... 7
1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу
ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .16
4. Шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері ... .19
Екінші бөлім ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН
ТАБЫСТАРҒА САЛЫҚТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ РӘСІМДЕУ
ӘДІСТЕРІ
2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының
ставкасы мен салық жеңілдіктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық
есептілігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
Кiрiспе
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай тұрiнен
болмасын жалтаруға бермеу – бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық
салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның
әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың
жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар
мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль
атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып
келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге,
антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын
алады. Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты
iс болып келмегенiмен јте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа
белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті
Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс
жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің
қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан халқына Жолдауында: Қазақстанның
әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі- елдің экономикалық дамуының сапалық
серпілісінің негізі, яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге
сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық
атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне
лайық орнын иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам
бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен
басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті
мәселе туындады . Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге
мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға
пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мјлшерiне
байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында
қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың
қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке
табыс салығының объектісі салық салынбайтын табыстардың экономикалық мәні
онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс
салығының пайда болу тарихы мен жеке табыс салығының салық жүйесіндегі
ерекшеліктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық
салу ерекшеліктері, шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы
ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын
табыстарға салықтарды есептеу және рәсімдеу әдістерінде: төлем көзінен
салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының ставкасы мен салық
жеңілдіктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық
есептілігі қаралды.
Бірінші бөлім ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫ ОБЪЕКТІСІ: ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН
ТАБЫСТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс
салығының пайда болу тарихы
Салық прототиптері адам қоғамын басқаруда алғашқы ұйымдардың
түрлерімен бірге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудың дамуын
3 кезеңге бөліп көрсетті. Олардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері мен
белгілері бар. 1 кезде ежелгі дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесі
құрамына енгізетін салық салудың даму кезеңі дамымағандықтан деңгейі мен
кездейсоқ сипатымен ерекшеленеді. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын
салықтар мен олардың механизмі пайда болды. Салықтың пайда болуын алғашқы
мемлекеттік құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендіреді.
Себебі: тауар өндірісінің, мемлекеттік аппараттың пайда болуы. Алғашқы
кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесіз төлемдерді білдіреді. мемлекеттік
құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттілігі салық салуды пайда болуына
негіз болды. Қоласатынғылар салықты өніммен, әскер жабдықтарымен төледі.
Рим империясында және Афинада бейбітшілік кезде салықтар болмаған. Ал
олардық пайда болуы әскери соғыс кезеңін енуімен байланысты болды. Тауар-
ақша қатынастарды дамуы, бекітуімен қатар салықтар бірте-бірте ерекше
ақшалай түрге ие бола бастады. Егер алғашында салықтар мемлекеттік ақшалай
қажетіні негізгі табыс көзі болып табылады. Ежелгі дүниені міндетті
төлемдері алшақтан түрде қазіргі салықтарды ескертеді. Нақты айтқанда бұл
казіргі салықтар болды.
Кавказ салықтар салыққа өтуді өтпелі қадамын құрады. Алғашқы
ұйымдастырылған салық жүйелеріні бірі болып Ежелгі Римнің салық жүйесі
болып табылады. Рим мемлекетіні дамуыны алғашқы кезеңдерінде салық
механизмдері әскери іс-әрекеттерді қаржыландыру үшін қолданылды. Рим
азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды.
Салық соммаларыны есептелуі арнайы тұлғалармен жүргізіледі. Б.э.д. 4-3
ғасырларда салық жүйесі дамуыны жалпы мемлекеттік және жергілікті
(коммуналды) салықтарды пайда болу жағдайына алып келді.
Бірақ бұл кезеңде бірыңғай салық жүйесі болмады не арнайы жерлердің
салықпен салынуы мемлекеттік әскери шара бойынша апаратын ісімен
байланыстырады. Әскерде жетістерге үлесін қосқан орталық жерлердіқ
салықтары төмендетілді немесе мүддем жойылып отырды. Римнің мемлекеттік
институттарының дамуы император Октавиан салы реформаларын жүргізуге алып
келді. Нәтижесінде трибуттар атты бірыңғай ақшалай салық пайда болды және
оны алынуы арнайы құрылан қаржылық мекемелерді бақылауында болды 1.
Рим империясыны өзінде салықтар тек фискальді қызмет ана емес, сонымен
қатар техникалық реттеуші және экономикалық қатынастарды реттеуші қызметін
атқарды. Жалпы салықтық төлемдерді саны 200- ден астам болды. Кейінгі салық
жүйелерді қалыптасу өзгертілген түрде Ежелгі дүниені жүйесін қайталады.
Салық салу объектілерін анықтау, салықтық төлемдерді түрлерін енгізу
жолдары бізді күнімізге дейін сақталанын айтып кету қажет. Ежелгі Рим мен
Қазақстан Республикасыны салық жүйелерін салыстыратын болсақ, онда бірнеше
салықтарды түрлері ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған
салық жүйесі болмады.
17 ғасыр соңында, 18 ғасыр басында салық салу жүйесіні дамуыны 2- ші
кезеңі басталды. Бұл кезенде өз құрамына тікелей және жанама салықтарды
енгізетін алашқы салық жүйелері қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын
салық, акция және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде
демократиялық процестерді дамуы өз көрінісін салықты егізу туралы
сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы Еркіндіктіқ ұлы партиясында
салықтар тек қана ұлт келісімімен енгізіледі деп бекітілді 2.
Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары Ұлы Франция
революциясынан кейін бекіте бастады. Мемлекет салық салуды дамуымен бір
мезетте салық салуды ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оны негізін салушы
шотландық экономист және философ Адам Смит Табиат пен халық байланысы
себептеріні зерттеу атты өзіні еңбегінде (1776 ж.) салық салу принциптерін
ұсынды, салық төлеушілерге түсінік берді, мемлекеттік қаржы жүйесіндегі
оларды орнын көрсетті 2. Жалпы көрністе салық даму жүйесіні 3-ші кезеңі
өз тарихын ХІХ ғасырда бастады және салық саныны төмендеуімен, оларды
алынуындаы құқыққа зор маңыз берілетінімен ерекше.
Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салуды проблемалары, әдістемелері
пайда бола бастады. Экономикалық мектептер мен қаржылық теорияларды
біреуінде фискалитет сұрақтарын айналып өтпеді. ХІХ ғасырды екінші
жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пікірлерді тәжіребиде қолдануа қадам
жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдарды негізгі буынын салық
реформалары құрады, олар І- ші Дүние жүзілік соғыстан кейін жүргізіліп
салық салуды ғылыми принциптерімен негізделді. Осы уақытта қазіргі салық
жүйелерді құрылымы қалыптасты. Мұнда тікелей салықтар және прогрессивті
жеке табыс салық алғашқы орына ие бола бастады.
Бұл мақсатқа жету бірнеше кезеңнен тұрды. Салықтарды жинақтармен
басқа да төлемдерді бекітілген тәртіппен алынуы салық жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуын келесі кезеңдерге
бөлуге болады:
1) 1994-1995 жылдар 1-ші этап
2) 1996-1998 жылдар 2-ші жаңа салық жүйесінің қалыптасуы.
1-ші этапта 1994-1995 жылдардың салық жүйесіне базалық негіз құрайтын салық
кодексіні өнделіп, іске қосылуы жүрді.
1995 жылды сәуір айында жақа салық заңдылығын қабылдамаса бұрын
Қазақстан Республикасында жағдай күрделі болды. Кәсіпорын өндірісіні
көпшілігі мүлдем жұмыс істемейді, ал 60% -ке үзілістермен жұмыс істеп
тұрды. Тізімде 12 ірі кәсіпорын банкрот қауіпінде болды. Елде қанша
салық бар екенінін ешкім білмеді: біреулері 43 түрі бар десе (сонық ішінде
16 түрі — мемлекеттік, 10 түрі — міндетті жергілікті, 17 түрі есепті
жергілікті), екіншілері 47 салық түрі бар деді (олара қосымша қора
аударымдарды 8 түрі). Өкімет жақ салық кодексін қабылдауда алдымен
төмендегілерді мақсат етіп қойды:
1. Қайшылықтарды жеңілдету, жою.
2. Қазақстан Республикасында салық кодексіні бір жайлы.
Салық санын 40-45 %-а, ал азаматтарды табысынан салықты 40% - ға
төмендету, салық ставкілерді анықтау қаралып отыр. Ең маңыздысы — жас
тиімсіз салық түрлерін енгізбеу. Қазақстан Республикасыны Үкіметі, Қаржы
Министрлігі, басқада мемлекеттік құрылымдарды тапсырысы бойынша Салық
туралы кодекс бойынша жас бірнеше баламалы жобалар әделді. Әдеушілер,
алымдар пікірі бойынша үкіметтік жобаларды принциптері төмендегідей:
1. әділеттілігі
2. экономикалық бейтараптылығы
3. қарапайымдылығы
4. салық ставкілеріне сәйкестігі.
Салық салуды прогрессивті-регрессивті түрлері қаралады, салықтық
қатынастар тәжірибемен бекітілді. 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстан
Республикасында жаңа салық кодексі әрекет етуде. Бұл кодекс құқықтық
параметрлерге негізделген, мемлекет мүдделеріне сай келеді, нарықтық
қатынастарда экономика бейімделуге мүмкіндік береді.
Салық қатынастарда жаңа механизмдердің іске қосылуы қазіргі нарық
реформасының қысқа тарихындағы маңызды беті болып табылады. Қазақстан
Республикасының мемлекеттік салық қызметі 1991 жылы құрылды. Бұл салық
қызметі салық заңдылығын бақылауда болашақта жетілдіру мақсатында құрылды.
1995 жыл 1-ші бесжылдықта маңызды революциялық жыл болды. Қазақстан
Республикасының салық жүйесінің реформалануы жобалар өткізу жылы болды.
1995 жыл салық саясатында қопарылыс жылы болды, салық жүйесі өзгеріске
үшырады.
Салық салудағы өзгерістер экономикалық жағдайға байланысты болды. 1995
жылдың қаңтарында барлық салық және төлемдер бойынша жетіспеушілік соммасы
4,8 млрд теңгеге өсті. Бірақ 1 шілдеден бастап салық базасын кеңейтуге,
стратегияны және тактиканы нақтылауға мүмкіндік туды. Салық кодексінің
механизмін жүзеге асыру іске қосыла бастады. Бірақ оның тәжірибеге енуі
бірте-бірте жүргізілуі мүмкін. Сондықтан 1996 жылдың басында салық
қызметі Президент жарлығының 4 жобасын, Үкіметтік бекітулердің 18 жобасын,
салық реформасы дамуына бағытталған 10 құрал әзірленді, жылдық жиынтық
табысқа түсінік пайда болды, негізгі құралдарды амортизациялық аударым
тәртібі жеңілдетілді, өндірушілер, кәсіпорындар, қаржы және агроном
мамандары тұрақты іс-әрекет жасауға мүмкіндік алды: кәсіпкерлікпен
байланысты шығындарды бес жылға дейін созуға рұқсат етілді. Салық
ұйымдарының маңызды мәселесі бұл салық салу режимінің өзгерісіне байланысты
инвестицияларды экономикалық зоналарға бағыттау, оларды құру, кеңейту.
Мысалы, өз іс-әрекетін сондай территорияда жүзеге асыратын заңның әр
тұлғаға салықтық жетілдетілген ставкасы 20% қолданылады. 1996 жылы 2 рет
салық салуды болдырмау жөнінде ТМД елдерімен 2 жақты салық конвенциясын
өткізу жүмыстары жалғастырылды 4.
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері
Жеке табыс салығының ерекшелігі-бұл салыќ төлеуші жеке тұлға түрінде
бекітілуі. Ќазіргі салыќ заңдылығында жалпы ќабылданған салыќ тәжірибесіне
сүйене отырып жаңадан ќұруға бағытталған іс-шаралар жүргізілді.
Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын
ќолдануға негіз болды. Жеке табыс салығының жалпы ќұрылымы 2 кестеде
көрсетілген:
Жеке табыс салығының ќұрылымы
Жеке табыс салығы
Төлеушілер Салыќ салу объектілері
Резидент жеке тұлғалар Төлем көзінен салыќ салынатын
Резидент емес жеке түлғалар табыс
Арнайы салыќ режимін ќолданатын салыќ Төлем салыќ көзінен салынбайтын
агенті табыс
Резидент —заңды тұлға түріндегі үлесі мен акцияларды өткізуден түскен
жеке тұлғалар табысына салыќ салу (2006 жыл 1 ќаңтарға дейін әрекет етуші
заң бойынша) 12.
Салыќ салудың жалпы принциптері: ќатысу үлесі —акционерлік ќоғамнан
басќа консорциум, бірлесіп ќұрылған ұйымдардағы жеке және заңды тұлғалардың
мүліктерімен үлестік ќатысуы.
Салыќ кодексінің 12 бабына сәйкес жеке тұлғаның бағалы ќағаздарды
сатумен және заңды тұлға ретінде үлестік ќатысулардан алынатын табысына тек
инфлядияға түзетілген осындай сатудан алынған ќұн өсімі.
Мұңда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік табысына жатады.
Резидент —заңды тұлға ретіндегі үлестік ќатысу мен бағалы ќағаздарды
сатудағы ќұн өсімінен алынған табысќа салыќ салынады.
Акция сатудан алынған жеке тұлғалардың табысына салыќ салу және
тұлғаның салыќ салынатын табысына жабыќ акционерлік ќоғамның акциясын
сатудан алынған ќұн өсімі жатады. Ашыќ акционерлік ќоғамның акциясын
сатудан алынған табыс жиынтыќ жылдыќ табыстан шегерілуге тиіс, яғни 1 салыќ
салудың жалпы приндиптері: ќатысу үлесі-акционерлік ќоғамның
?құрылымынан басќа консордиум, бірлесіп ќұрылған ұйымдардағы жеке және
заңды тұлғалардың мүліктерімен үлестік ќатысуы. Салыќ кодексінің 12 бабына
сәйкес жеке тұлғаның бағалы ќағаздарды сатумен және заңды тұлға ретінде
үлестік ќатысулардан алынатын табысына тек инфляцияға түзетілген осындай
сатудан алынған ќұн өсімі. Мұнда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік
табысына жатады. Резидент-заңды тұлға ретінде үлестік ќатысу мен бағалы
ќағаздарды сатудағы ќұн өсімінен алынған табысќа салыќ салынады табыс
салығымен салынбайды. Мысалы: жеке тұлға ашыќ акционерлік ќоғамнан ќұны 70.
000 теңге акция иемденіп алады.
Кейін бұл тұлға осы акцияларды 100.000 теңге көлеміңде өсім алады.
Бұл өсім жеке тұлғалардың салыќ салынатын табысына жатпайды, себебі бұл
табыс ашыќ акционерлік ќоғамнан акция иемдену нәтижесінде пайда болды.
Мысалы: жеке тұлға жабыќ акционерлік ќоғамға бұрын 60.000 теңгеге иемденіп
алған акцияларын 120.000 теңге бойынша сатады. ¤ткізу мерзіміне инфляция
деңгейі 1.1 -ді ќұрады. инфляцияға түзетілген акция ќұны 66.000 теңгені
ќұрады (60.000 * 1.1) . Осыған сәйкес жеке тұлғаның салыќ салынатын
табысына 54.000 теңгені ќұрайтын ќұн өсімінің соммасы енгізіледі (120.000-
66.000) .Резидент емес заңды тұлғаның ашыќ акционерлік ќоғам акцияларын
өткізуден алынған табысы төлем көзінен салыќ салынуға жатпайды. Мысал:
резидент емес заңды тұлға Ќазаќстандыќ ашыќ акционерлік ќоғамның акциясын
жалпы 1.000.000 соммаға иемденіп алады. Кейін осы резидент емес тұлға осы
акцияларды 1.500.000 теңге бойынша өткізеді. 500.000 теңге көлеміндегі
табысќа төлем көзінен салыќ салынбайды. Резидент емес жеке тұлғаның жабыќ
акционерлік ќоғамның акцияларын өткізуден алған табысына төлем көзінен
салық салынуға жатады. Резидент заңды тұлға ретіңде ќатысудан алған үлесін
өткізулен алған табысќа 15 % -тік ставка бойынша салыќ салынады. Ќатысу
үлесі дегеніміз- акционерлік ұйымдарды ќоспағанда, ќұрылған ұйымдар мен
консорциумдардағы ќатысу үлесі табылады. Жабыќ акционерлік ќоғамның
акцияларын өткізуден алған табысќа 15 %-тік ставка ќолданылмайды. Резидент
емес жеке тұлғаның жабыќ акционерлік ќоғамның акцияларын өткізуден алған
салыќ салынатын табысына төлем көзінен 20 %-тік ставка бойынша салыќ
салынады. Жеке тұлғаға басќа жеке тұлғадан мұра немесе сый арќылы келген
мұлік ќұны табыс салығы мен салынудан босатылады. Акциялар мүлік болып
табылғандыќтан, олардың жеке тұлғаға басќа жеке тұлғадан мұра немесе сый
арќылы келген ќұнына табыс салығы салынбайды.
Жеке тұлғалардың ќатысу үлесін өткізуден алған табысына салыќ
салу. Резидент заңды тұлға ретіңде жеке тұлғаның ќатысу үлесін өткізуден
алған табысына төлем көзінен 15 % -тік ставка бойынша салыќ салынады. Мұнда
салыќ салынатын табыс дегеніміз ќатысу үлесін өткізуден алған және
ќатысушының жарғылыќ капиталға енгізген, инфляцияға түзетілген жеке мүлкі
ќұны арасындағы оң айырма. Мысал: жауапкершілігі шектеулі серіктестікте
жеке тұлға ќатысу үлесін 2.000.000 теңге бойынша өткізеді. Осы
серіктестікке жеке тұлғаның жарғылыќ капиталға енгізген салымы 500.000
теңгені ќұрады. 1.1 инфляцияның шартты деңгейіне түзетілген жеке тұлғаның
жарғылыќ капиталға салымы 550.000 теңгені ќұрады ( 500.000 * 1.1 ).
Нәтижесінде жеке тұлғаның салыќ салынатын табысы 1.450.000 теңгені ќұрады (
2.000.000 - 550.000 ) , ал төлем көзінен салыќ 217. 000 теңгеге тең
(1.450.000 * 15%). Осыған сәйкес жеке тұлға таза табысты 1. 782.500 теңге
көлемінде алады ( 2.000.000-217.500).
Резидент жеке тұлға резидент заңды тұлға ретінде ќатысу үлесін
өткізуден алған табысы төлем көзінен салыќ салуға жатады. Ќатысу үлесі жеке
тұлға үшін мүлігі болып табылады. Сондыќтан жеке тұлғаның басќа жеке
тұлғадан мұра немесе сый арќылы алынған ќатысу үлесінің ќұнына салыќ
салынады.
Жеке табыс салығының ерекшелігі - бұл салыќ төлеушіні жеке тұлға
түрінде бекітілуі. Ќазіргі салыќ заңдылығында жалпы ќабылданған салыќ
тәжірибесіне сүйене отырып, салыќтарды жаңадан ќұруға бағытталған іс-
шаралар жүргізілді. Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын
ќолдануға негіз болды.
Жеке тұлға ағымдағы салыќ кезеңінде аяќталатын кез келген үздіксіз 12
айлыќ кезеңде кемінде 183 күн тізбелік күн Ќазаќстан Республикасында болса,
ол ағымдағы салыќ кезеңі үшін тұраќты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер
ағымдағы салыќ кезеңінде және өткен 2 салыќ кезеңінде Республикада болған
күндердің санына мьшадай:
- ағымдағы салыќ кезеңінде болған күндердің санына —1;
- өткен 1-ші салыќ кезеңінде болған күндердің санына-13;
- өткен 2-ші салыќ кезеңіндегі болған күндердің санына- 16
коэффиценттерін әрбір салыќ кезеңіне ќолдана отырып
аныќталған күндердің саны кемінде 183 күн тізбелік күн болған жеке тұлғада
ағымдағы салыќ кезеңі үшін тұраќты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер
жеке тұлға салыќтыќ ағымды кезеңде Республикада 30 күн тізбелік күннен аз
тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға тұраќты болатын адам деп танылмайды.
Егер жеке тұлға Республикада болуы аяќталатын жылдан кейінгі жылда
резидент болмаса, онда тұлға Республикада болатын соңғы күнінен кейінгі
кезең үшін резидент емес деп танылады.Мынадай шарттар бір мезгілде
орындалған жағдайда:
1) жеке тұлға Республиканың азаматы болса немесе оның тұруға рұќсаты
(ыќтияқаты) болса;
2) жеке тұлғаның отбасы және жаќын туыстары осы Республикада тұрса;
3) кез келген уаќытта жеке тұлғаның тұруы және оның отбасы
мүшелерінің жеке меншік ќұќығындағы немесе өзге де негіздерде тәсілі
жылжымайтын мүлкі осы Республикада бар болса, онда жеке тұлғаның өмірлік
мүдделерінің орталығы осы Республикада орныќќан деп ќарастырылады.
Ќазаќстан Республикасының азаматтары болып табылатын жеке тұлғалар,
Республиканың азаматтығына ќабылдау туралы өтініш.
Республиканың азаматтығын ќабылдамай, осында тұраќты тұруға
рұќсат ету туралы өтініш берген мынадай жеке тұлғалар:
- мемлекетгік билік органдары шет елге іс
сапарға жібергендер, соның ішіңде дипломатиялыќ,
консулдыќ мекемелердің, халыќаралыќ ұйымдардың ќызметкерлері, сондай-аќ
аталған жеке тұлғалардың отбасы мүшелері;
- тұраќты халыќаралыќ тасымалдарды жүзеге асыратын
Республиканың заңды тұлғаларына немесе азаматтарына тәсілі көлік
ќұралдарының экипаж мүшелері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасќан әскери
базалардың әскери бөлімдердің, топтардың, контингенттердің немесе
ќұрамалардың әскери ќызметшілері мен азаматтыќ ќызметкерлері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасќан және
Республиканың меншігі немесе субъектілері болып табылатын объектілерде
жұмыс істейтіндер;
- оќу немесе тәжірибеден өту маќсатымен Республиканың шегінен тыс
жерлерде жүрген студенттер, стажерлар, тәжірибешілер оќу немесе
тәжірибеден өтудің бүкіл кезеңіңде;
- сабаќ беру, кеңес беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру маќсатымен
Республиканың шегінен тыс жерлерде жүрген оќытушылар мен
ғылыми ќызметкерлер сабаќ берудің немесе аталған жұмыстарды орындаудың
бүкіл кезеңіңде Республикада тұрған уаќытына және осы кезделген
басќа да өлшемдерге ќарамастан резидент жеке тұлғалар деп танылады.
Резидент жеке тұлға - бұл Ќазаќстан Республикасында үнемі болатын,
өмірлік мүдделерінің орталығы осы территорияда шоғырланған азаматтар болып
табылады. Резидент салыќ төлеуші жеке табыс салығы бойынша декларацияны
салыќ есебі жылынан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс
етуі тиіс. Бұл салыќ төлеушіге тән критерийлер мыналар:
1) төлем көзінен салыќ салынатын табыстың болуы.
2) салыќ жылында 2004 айлыќ есептік көрсеткішке тең соммаға бір ірі сатып
алу жасаса (үй ќұрылысына ќажетті материалды есептемегеңде).
3) Республикадан тыс жерлерінен жеке тұлғаның табыс алуы.
4) Республикадан тыс жерлерінде шетел банк шоттарында аќшасы бар жеке
тұлға.
5) Республиканың парламент депутаттары, судьялар.
Негізгі жұмыс орны бойынша жеке тұлғаның ќазіргі көздегі төлемдері 2
категорияға бөлінеді:
1) кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты емес шаруашылыќ әрекет етуші
субъектілердің тікелей немесе жанама табысы болып табылатын шығыстар.
Шығындар жалпы соммасынан төлем көзінен 15% мөлшерде жұмыс
беруші- заңды тұлғамен табыс салығы төленеді.
2) шегерімге жатќызылатьш, кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты
шаруашылыќ әрекет етуші субъект жұмыскерлерінің тікелей немесе жанама
табысы болып табылады шығыстар. Мұнда жеке тұлғаның 1 айлыќ есептік
көрсеткішті өз есебіне және әр ай сайын өз асырауындағы әрбір
адамға осы көрсеткішті шегеруге мүмкіңдігі бар.
Салыќтың бірыңғай алынуы үшін ќайта есептеу коэффициенті ќолданылады.
Мемлекеттік табыс министрлігі жеке табыс салығы бойынша алыну
коэффициентін енгізді. Жеке табыс салығын салу объектілері: 1 төлем көзінен
салыќ салынатын салыќтар:
1) жұмысшының табысы- шегерім соммасына кемітілген материалды,
әлеуметтік игілік немесе басќада материалды көмек ретіндегі
натуралды немесе аќшалай түрде жұмыс берушінің төлейтін
табыстары натуралды түрдегі табыс-ќайтарымсыз негіздегі
жұмысшының өз мүддесіне көрсетілетін ќосылған ќұн салығы мен акция ќұнын
ќосќандағы тауарлардың ( жұмыс, ќызмет) ќұн;
2) материалды пайда тұріндегі табыс - өз ќұрамына
мыналарды енгізеді:
-жұмыскермен өткізілетін тауар ( жұмыс, ќызмет) ќұны мен сол тауардың
өзіңдік ќұны арасыңдағы теріс айырма;
- жұмыс берушінің шешімі бойынша жұмыскердің оның алдындағы ќарыздарын
немесе міндеттерін жою
- өз жұмысшыларын мүліктік саќтандыру бойынша саќтандыру сыйаќыларына
кеткен жұмыс берушінің шығындары
- өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшылардың шығындары
3) бірлік төлемдерден табыс — азаматтыќ-ќұќыќтыќ сипаттағы заңды
тұлға немесе кәсіпкерлік келісім жасау бойынша салыќ
төлемдерінің табысы
4) ұтыс, сыйаќы, дивидент түріндегі табыстар- Республиканың
¦лттыќ Банктің лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттін түрін жүзеге
асыратын банктер мен ұйымдарға салған салымдар бойынша сыйаќыларды
ќоспағанда, жеке тұлғаға дивидент , ұтыс, сыйаќы түріндегі төленетін
төлемдер.
5) стипендия түріндегі табыстар- білім беру ұйымдарда оќитындарға
және мәдениет, ғылым, бұл аралыќ аќпарат ќұралдарында әрекет етушіге
төленуге тиіс төлемдер.
6) жинаќтаушы саќтандыру келісімі бойынша табыстар- ұлттыќ
зейнетаќы ќорына зейнетаќы төлемдері және жұмыс берушілердің ќұралдары
есебінен төленген саќтандыру сыйаќылары, саќтаңдыру органдары жүзеге
асырылатын саќтаңдыру төлемдері.
Резидент емес жеке тұлғаларға салыќ салу ерекшелiктерi:
Резидент емес жеке тулғалар белгiленген жағдайларды ќоспағанда, жеке
табыс салығы бойынша салыќты есептеп, төлейдi және жеке табыс салығы
бойынша салыќ декларациясын табыс етедi.
Салыќ салу объектiлерi:
Жеке табыс салығы салынатын объектiлер мыналар:
1) төлем көзiнен салыќ салынатын табыстар;
• қызметкерлердің табысы
• біржолғы төлемдерден алынған табыс
• жинақтаушы зейнетақы қорларының берілетін зейнетақы төлемдері
• дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс
• стипендиялар
• жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс жатады.
2) төлем көзiнен салыќ салынбайтын табыстар.
• мүліктік табыс
• жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы
• адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы
• өзге де табыстар жатады
Салыќ салынуға жатпайтын табыстар
Жеке тұлғалар табыстарының мынадай түрлерiне салыќ салынуға тиiс емес:
1) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде
мемлекеттiк бюджет ќаражаты есебiнен төленетiн атаулы әлеуметтiк көмек,
жәрдемаќылар мен өтемдер;
2) балаларға және асырауындағы адамдарға алынған алименттер;
3) жеке тұлғалар өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиянды Ќазаќстан
Республикасының заңдарына сәйкес өтеу (жоғалтќан жалаќысына ќатысты өтеуден
басќа);
4) жеке тұлғалардың ќаржы рыногы мен ќаржылыќ ұйымдарды реттеу және
ќадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның лицензиялары бар банктер
мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардағы
салымдары бойынша оларға төленетiн сыйаќылар және борыштыќ бағалы ќағаздар
бойынша сыйаќы;
4-1) Алматы ќаласыныѕ өңiрлiк ќаржы орталығының арнайы сауда алаңында
сатып алынған борыштыќ бағалы ќағаздар бойынша дивидендтер, сыйаќылар;
5) мемлекеттiк бағалы ќағаздармен және агенттiк облигациялармен
жасалған операциялардан түскен табыстар;
5-1) пайлыќ инвестициялыќ ќорлардың пайлары және акционерлiк
инвестициялыќ ќорлардың акциялары бойынша дивидендтер, сондай-аќ пайлыќ
инвестициялыќ ќорды басќарушы компания оларды сатып алған кездегi осы
ќордың пайлары бойынша табыстар;
5-2) таза табысты бөлу кезiнде алынған және әрбiр ќұрылтайшының,
ќатысушының ќатысу үлесiн саќтай отырып, резидент заңды тұлғаның жарғылыќ
капиталын ұлғайтуға бағытталған табыс;
6) әскери ќызмет мiндеттерiн атќарған кезде әскери ќызметшiлерге,
белгiленген тәртiппен арнайы атаќ берiлген, оны ќызметтiк мiндеттерiн
атќаруына байланысты алған iшкi iстер органдарының, ќаржы полициясының
ќылмыстыќ-атќару жүйесi органдары мен мекемелерiн және мемлекеттiк өртке
ќарсы ќызметтiң ќызметкерлерiне берiлетiн төлемдердiң барлыќ түрі;
7) лотерея бойынша 5 айлыќ есептiк көрсеткiш шегiндегi ұтыстар;
8) тиiстi жылға арналған республикалыќ бюджет туралы Ќазаќстан
Республикасының заң актiсiнде белгiленген ең төменгi жалаќы мөлшерiнде
мемлекеттiк бюджет және гранттар ќаражаты есебiнен жүзеге асырылатын
ќоғамдыќ жұмыстарды орындауға және кәсiби оќуларға байланысты төлемдер;
9) гранттар ќаражаты есебiнен төленетiн төлемдер (еңбекаќы түрiндегi
төлемдерден басќа);
10) тұраќты жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипатында болатын
не ќызмет көрсететiн учаскелер шегiнде ќызмет бабындағы сапарлармен
байланысты жағдайларда Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген
мөлшерде төленетiн төлемдер;
11) экологиялыќ апат немесе ядролыќ сынаќ полигонындағы ядролыќ
сынаќтар салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтiк ќорғау туралы
Ќазаќстан Республикасының заңдарына сәйкес төленетiн төлемдер;
12) ұлы Отан соғысына ќатысушылардың және оларға теңестiрiлетiн
адамдардың, I және II топтағы мүгедектердiң, сондай-аќ бала кезiнен мүгедек
адамның ата-аналарының бiреуiнiң табыстары; III топтағы мүгедектердің бiр
жыл iшiндегi - айлыќ есептiк көрсеткiштің 240 еселенген шегiндегi табысы;
13) өткізілетін күні листингтің ең жоғары және ең жоғарыдан кейінгі
санаттары бойынша ќор биржасының ресми тізімдерінде тұрған акциялар мен
облигацияларды ќор биржасында ашыќ сауда-саттыќ әдісімен өткізу кезіндегі
ќұн өсiмiнен алынатын табысы;
13-1) олармен азаматтыќ-ќўќыќтыќ мәмiлелер Алматы ќаласы өңiрлік
ќаржы орталығының арнайы сауда аланында жасалған жағдайда осы сауда аланына
жiберілген бағалы ќағаздарды өткiзу кезiндегi ќүн өсiмiнен түсетiн табыс;
14) мемлекеттiк бюджет ќаражаты есебiнен төленетiн бiржолғы төлемдер
(еңбекаќы түрiндегi төлемдерден басќа);
15) салыќ жылы iшiнде медициналыќ ќызмет көрсетулердiң
(косметологиялыќ ќызмет көрсетулерден басќа) аќысын төлеу үшiн, бала туған
кезде, жерлеу үшiн берiлетiн, ќұжатпен расталған, айлыќ есептiк
көрсеткiштің 70 еселенген шегiндегi төлемдер;
16) ќызметтiк iссапарлар кезiнде белгiленген мөлшерде төленетiн
өтемдер;
17) ќызметкер ұйымымен бiрге басќа жерге жұмысќа ауысќан не көшкен
кездегi жол жүруi, мүлкiн көшiруi, үй-жай жалдауы бойынша ќұжатпен
расталған шығындардың өтемдерi;
18) Ќазаќстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын
дипломатиялыќ немесе консулдыќ ќызметкерлердiң ресми табыстары;
19) шет мемлекеттiң мемлекеттiк ќызметiнде жүрген шетелдiк жеке
тұлғалардың сол елде салыќ салынуға тиiс ресми табыстары;
20) Ќазаќстан Республикасының азаматтары болып табылатын және
Ќазаќстан Республикасының шет елдердегi дипломатиялыќ және оларға
теңестiрiлген өкiлдiктерiнде ќызметте жүрген жеке тұлғалардың мемлекеттiк
бюджет ќаражаты есебiнен шетелдiк валютамен төленетiн ресми табыстары;
21) Зейнетаќы төлеу жөнiндегi мемлекеттiк орталыќтан берiлетiн
зейнетаќы төлемдерi;
22-1) жұмыс берушiнiң жиынтыќ жылдыќ табысты алуға байланысты емес
және шегерiмдерге жатќызылмайтын, наќты жеке тұлғалардың табысы болып
табылмайтын шығыстары;
23) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде дала
жағдайында геологиялыќ-барлау, топографиялыќ-геодезиялыќ және iздестiру
жұмыстарымен шұғылданатын ќызметкерлердiң далалыќ жабдыќталым аќшасы;
24) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде
республикалыќ бюджет ќаражаты есебiнен төленетiн тұрғын үй ќұрылысы жинаќ
аќшасына салымдар бойынша сыйлыќаќылар (мемлекеттiң сыйлыќаќылары);
25) Ќазаќстан Республикасының заңдарына сәйкес жұмыс берушiнiң
ќызметкерлердi өздерiнің өндiрiстiк ќызметiне байланысты мамандыќ бойынша
оќытуға және бiлiктiлiгiн арттыруға бағытталған шығыстары;
25-1оќытуға арналған шығыстар;
26) жұмыс берушінің вахталыќ әдiспен жұмыс iстейтiн адамдарға өндiрiс
объектiсiнде болу кезеңiнде жұмыстарды орындауы мен ауысымаралыќ демалысы
үїшiн жағдай жасай отырып, олардың тұрмыс-тiршiлiгiн ќамтамасыз ету үшiн
тұрғын үй жалдауына және осы Кодекстiң 93-бабына сәйкес белгiленген
тәулiкаќы шегiнде тамаќтануға арналған шығыстары; ќызметкерлердi жұмыс
орнына дейiн және керi ќарай жеткiзуге байланысты шығыстар;
26-1) Мемлекеттiк әлеуметтiк саќтандыру ќорынан төленетiн әлеуметтiк
төлемдер;
27) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде, жүктi
болғанда және босанғанда берiлетiн әлеуметтiк жәрдемаќылар, сондай-аќ ұл
бала немесе ќыз бала асырап алған әйелдерге (еркектерге) берiлетiн
әлеуметтiк жәрдемаќылар;
28) бiлiм беру ұйымдарында оќитындарға Ќазаќстан Республикасының
заңдарында белгiленген мемлекеттiк стипендияларға арналған мөлшерде
төленетiн стипендиялар;
29) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген нормалар бойынша
берiлген арнаулы киiмнiң, арнаулы аяќ киiмнiң, басќа да жеке ќорғану және
алғашќы медициналыќ көмек ќұралдарының, сабынның, зарарсыздандыру
ќұралдарының, сүт немесе ќұндылығы соған тең басќа да емдеу-профилактикаға
арналған азыќ-түлiк өнiмдерiнiң ќұны;
30) өздерiнiң ќызметiн жүзеге асыру маќсатында жеке кәсiпкер, жеке
нотариус, адвокат алған мүлiктi, сондай-аќ заңдарда белгiленген тәртiппен
мұраға ќалдырылатын зейнетаќы жинаќтарынан жинаќтаушы зейнетаќы ќорлары
жүзеге асыратын зейнетаќы төлемдерiн ќоспағанда, жеке тұлға басќа жеке
тұлғадан сыйға немесе мұраға алєан мүліктің ќұны;
31) iзгiлiк, ќайырымдылыќ және демеушiлiк көмек түрiнде алынған
мүлiктiң ќұны;
31-1) он алты жасќа толмаған балалар үшiн балалар лагерiне
жолдамалардың ќұны;
32) еңбек (ќызметтiк) мiндеттерiн орындау кезiнде ќызметкердiң
өмiрiне және денсаулығына зиян келтiргенi їшiн жұмыс берушiнің
жауапкершiлiгiн мiндеттi саќтандыру шарттары бойынша саќтандыру төлемдерi;
33) саќтандырудың кез келген түрi кезiнде төленетiн, шарттың
ќолданылу кезеңiнде басталған саќтандыру оќиғасына байланысты саќтандыру
төлемдерiнiң сомалары;
34) Өз ќызметкерлерiн мiндеттi және (немесе) жинаќтаушы саќтандыру
шарттары бойынша жұмыс берушi төлейтiн саќтандыру сыйлыќ аќыларының
сомалары;
35) төлем көзiнен салыќ ұсталғандығын растайтын ќұжаттар болған
жағдайда, бұрын төлем көзiнен салыќ салынған дивидендтер, сыйаќылар,
ұтыстар сомалары;
36) материалдыќ нұќсанның орнын толтырудың сот шешiмi бойынша
тағайындалған сомалары;
37) жинаќтаушы зейнетаќы ќорлары салымшыларының жинаќтаушы саќтандыру
шарты бойынша жасасќан саќтандыру сыйлыќаќыларын (аннуитет) төлеу үшiн
өмiрдi саќтандыру жөнiнде саќтандыру ұйымдарына жiберген зейнетаќы
жинағының сомалары, сондай-аќ Ќазаќстан Республикасының заңдарында
көзделген тәртiппен саќтандыру ұйымдарына бағытталєан, зейнетаќы
аннуитетінің шарттары бойынша сатып алу сомалары;
38) саќтандырылушы ќайтыс болған жағдайда жинаќтаушы саќтандыру шарты
бойынша жүзеге асырылатын саќтандыру төлемдерi.
39) жинаќтаушы зейнетаќы ќорларына Ќазаќстан Республикасының
заңнамасында белгiленген мүлшердегi ерiктi кәсiби зейнетаќы жарналары.
Салық көзі:
1. Резидент емес заңды тұлғаның Ќазаќстан Республикасындағы тұраќты
мекемемен байланысты емес табыстарына белгiленген ставкалар бойынша
шегерiмдi жүргiзбестен төлем көзiнен табыс салығы салынуға тиiс.
2. Ќолма-ќол және (нeмece) ќолма-ќол емес нысандарда аќша, бағалы
ќағаздар, ќатысу үлесiн, тауарлар, мүлiк беру, жұмыстар орындау, ќызметтер
көрсету, табыс алушы peзидент еместiң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Бірінші бөлім ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫ ОБЪЕКТІСІ: ТӨЛЕМ
КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН ТАБЫСТАРДЫҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке
табыс салығының пайда болу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... 7
1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу
ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .16
4. Шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы ерекшеліктері ... .19
Екінші бөлім ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН
ТАБЫСТАРҒА САЛЫҚТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ РӘСІМДЕУ
ӘДІСТЕРІ
2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының
ставкасы мен салық жеңілдіктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық
есептілігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
Кiрiспе
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай тұрiнен
болмасын жалтаруға бермеу – бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық
салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның
әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың
жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар
мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль
атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып
келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге,
антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын
алады. Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты
iс болып келмегенiмен јте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа
белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті
Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс
жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің
қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан халқына Жолдауында: Қазақстанның
әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі- елдің экономикалық дамуының сапалық
серпілісінің негізі, яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге
сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық
атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне
лайық орнын иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам
бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен
басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті
мәселе туындады . Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге
мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға
пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мјлшерiне
байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында
қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың
қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке
табыс салығының объектісі салық салынбайтын табыстардың экономикалық мәні
онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс
салығының пайда болу тарихы мен жеке табыс салығының салық жүйесіндегі
ерекшеліктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық
салу ерекшеліктері, шет елдердің жеке табыс cалығының салыќ салудағы
ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын
табыстарға салықтарды есептеу және рәсімдеу әдістерінде: төлем көзінен
салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының ставкасы мен салық
жеңілдіктері, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық
есептілігі қаралды.
Бірінші бөлім ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫ ОБЪЕКТІСІ: ТӨЛЕМ КӨЗІНЕН САЛЫҚ САЛЫНБАЙТЫН
ТАБЫСТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс
салығының пайда болу тарихы
Салық прототиптері адам қоғамын басқаруда алғашқы ұйымдардың
түрлерімен бірге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудың дамуын
3 кезеңге бөліп көрсетті. Олардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері мен
белгілері бар. 1 кезде ежелгі дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесі
құрамына енгізетін салық салудың даму кезеңі дамымағандықтан деңгейі мен
кездейсоқ сипатымен ерекшеленеді. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын
салықтар мен олардың механизмі пайда болды. Салықтың пайда болуын алғашқы
мемлекеттік құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендіреді.
Себебі: тауар өндірісінің, мемлекеттік аппараттың пайда болуы. Алғашқы
кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесіз төлемдерді білдіреді. мемлекеттік
құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттілігі салық салуды пайда болуына
негіз болды. Қоласатынғылар салықты өніммен, әскер жабдықтарымен төледі.
Рим империясында және Афинада бейбітшілік кезде салықтар болмаған. Ал
олардық пайда болуы әскери соғыс кезеңін енуімен байланысты болды. Тауар-
ақша қатынастарды дамуы, бекітуімен қатар салықтар бірте-бірте ерекше
ақшалай түрге ие бола бастады. Егер алғашында салықтар мемлекеттік ақшалай
қажетіні негізгі табыс көзі болып табылады. Ежелгі дүниені міндетті
төлемдері алшақтан түрде қазіргі салықтарды ескертеді. Нақты айтқанда бұл
казіргі салықтар болды.
Кавказ салықтар салыққа өтуді өтпелі қадамын құрады. Алғашқы
ұйымдастырылған салық жүйелеріні бірі болып Ежелгі Римнің салық жүйесі
болып табылады. Рим мемлекетіні дамуыны алғашқы кезеңдерінде салық
механизмдері әскери іс-әрекеттерді қаржыландыру үшін қолданылды. Рим
азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды.
Салық соммаларыны есептелуі арнайы тұлғалармен жүргізіледі. Б.э.д. 4-3
ғасырларда салық жүйесі дамуыны жалпы мемлекеттік және жергілікті
(коммуналды) салықтарды пайда болу жағдайына алып келді.
Бірақ бұл кезеңде бірыңғай салық жүйесі болмады не арнайы жерлердің
салықпен салынуы мемлекеттік әскери шара бойынша апаратын ісімен
байланыстырады. Әскерде жетістерге үлесін қосқан орталық жерлердіқ
салықтары төмендетілді немесе мүддем жойылып отырды. Римнің мемлекеттік
институттарының дамуы император Октавиан салы реформаларын жүргізуге алып
келді. Нәтижесінде трибуттар атты бірыңғай ақшалай салық пайда болды және
оны алынуы арнайы құрылан қаржылық мекемелерді бақылауында болды 1.
Рим империясыны өзінде салықтар тек фискальді қызмет ана емес, сонымен
қатар техникалық реттеуші және экономикалық қатынастарды реттеуші қызметін
атқарды. Жалпы салықтық төлемдерді саны 200- ден астам болды. Кейінгі салық
жүйелерді қалыптасу өзгертілген түрде Ежелгі дүниені жүйесін қайталады.
Салық салу объектілерін анықтау, салықтық төлемдерді түрлерін енгізу
жолдары бізді күнімізге дейін сақталанын айтып кету қажет. Ежелгі Рим мен
Қазақстан Республикасыны салық жүйелерін салыстыратын болсақ, онда бірнеше
салықтарды түрлері ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған
салық жүйесі болмады.
17 ғасыр соңында, 18 ғасыр басында салық салу жүйесіні дамуыны 2- ші
кезеңі басталды. Бұл кезенде өз құрамына тікелей және жанама салықтарды
енгізетін алашқы салық жүйелері қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын
салық, акция және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде
демократиялық процестерді дамуы өз көрінісін салықты егізу туралы
сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы Еркіндіктіқ ұлы партиясында
салықтар тек қана ұлт келісімімен енгізіледі деп бекітілді 2.
Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары Ұлы Франция
революциясынан кейін бекіте бастады. Мемлекет салық салуды дамуымен бір
мезетте салық салуды ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оны негізін салушы
шотландық экономист және философ Адам Смит Табиат пен халық байланысы
себептеріні зерттеу атты өзіні еңбегінде (1776 ж.) салық салу принциптерін
ұсынды, салық төлеушілерге түсінік берді, мемлекеттік қаржы жүйесіндегі
оларды орнын көрсетті 2. Жалпы көрністе салық даму жүйесіні 3-ші кезеңі
өз тарихын ХІХ ғасырда бастады және салық саныны төмендеуімен, оларды
алынуындаы құқыққа зор маңыз берілетінімен ерекше.
Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салуды проблемалары, әдістемелері
пайда бола бастады. Экономикалық мектептер мен қаржылық теорияларды
біреуінде фискалитет сұрақтарын айналып өтпеді. ХІХ ғасырды екінші
жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пікірлерді тәжіребиде қолдануа қадам
жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдарды негізгі буынын салық
реформалары құрады, олар І- ші Дүние жүзілік соғыстан кейін жүргізіліп
салық салуды ғылыми принциптерімен негізделді. Осы уақытта қазіргі салық
жүйелерді құрылымы қалыптасты. Мұнда тікелей салықтар және прогрессивті
жеке табыс салық алғашқы орына ие бола бастады.
Бұл мақсатқа жету бірнеше кезеңнен тұрды. Салықтарды жинақтармен
басқа да төлемдерді бекітілген тәртіппен алынуы салық жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуын келесі кезеңдерге
бөлуге болады:
1) 1994-1995 жылдар 1-ші этап
2) 1996-1998 жылдар 2-ші жаңа салық жүйесінің қалыптасуы.
1-ші этапта 1994-1995 жылдардың салық жүйесіне базалық негіз құрайтын салық
кодексіні өнделіп, іске қосылуы жүрді.
1995 жылды сәуір айында жақа салық заңдылығын қабылдамаса бұрын
Қазақстан Республикасында жағдай күрделі болды. Кәсіпорын өндірісіні
көпшілігі мүлдем жұмыс істемейді, ал 60% -ке үзілістермен жұмыс істеп
тұрды. Тізімде 12 ірі кәсіпорын банкрот қауіпінде болды. Елде қанша
салық бар екенінін ешкім білмеді: біреулері 43 түрі бар десе (сонық ішінде
16 түрі — мемлекеттік, 10 түрі — міндетті жергілікті, 17 түрі есепті
жергілікті), екіншілері 47 салық түрі бар деді (олара қосымша қора
аударымдарды 8 түрі). Өкімет жақ салық кодексін қабылдауда алдымен
төмендегілерді мақсат етіп қойды:
1. Қайшылықтарды жеңілдету, жою.
2. Қазақстан Республикасында салық кодексіні бір жайлы.
Салық санын 40-45 %-а, ал азаматтарды табысынан салықты 40% - ға
төмендету, салық ставкілерді анықтау қаралып отыр. Ең маңыздысы — жас
тиімсіз салық түрлерін енгізбеу. Қазақстан Республикасыны Үкіметі, Қаржы
Министрлігі, басқада мемлекеттік құрылымдарды тапсырысы бойынша Салық
туралы кодекс бойынша жас бірнеше баламалы жобалар әделді. Әдеушілер,
алымдар пікірі бойынша үкіметтік жобаларды принциптері төмендегідей:
1. әділеттілігі
2. экономикалық бейтараптылығы
3. қарапайымдылығы
4. салық ставкілеріне сәйкестігі.
Салық салуды прогрессивті-регрессивті түрлері қаралады, салықтық
қатынастар тәжірибемен бекітілді. 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстан
Республикасында жаңа салық кодексі әрекет етуде. Бұл кодекс құқықтық
параметрлерге негізделген, мемлекет мүдделеріне сай келеді, нарықтық
қатынастарда экономика бейімделуге мүмкіндік береді.
Салық қатынастарда жаңа механизмдердің іске қосылуы қазіргі нарық
реформасының қысқа тарихындағы маңызды беті болып табылады. Қазақстан
Республикасының мемлекеттік салық қызметі 1991 жылы құрылды. Бұл салық
қызметі салық заңдылығын бақылауда болашақта жетілдіру мақсатында құрылды.
1995 жыл 1-ші бесжылдықта маңызды революциялық жыл болды. Қазақстан
Республикасының салық жүйесінің реформалануы жобалар өткізу жылы болды.
1995 жыл салық саясатында қопарылыс жылы болды, салық жүйесі өзгеріске
үшырады.
Салық салудағы өзгерістер экономикалық жағдайға байланысты болды. 1995
жылдың қаңтарында барлық салық және төлемдер бойынша жетіспеушілік соммасы
4,8 млрд теңгеге өсті. Бірақ 1 шілдеден бастап салық базасын кеңейтуге,
стратегияны және тактиканы нақтылауға мүмкіндік туды. Салық кодексінің
механизмін жүзеге асыру іске қосыла бастады. Бірақ оның тәжірибеге енуі
бірте-бірте жүргізілуі мүмкін. Сондықтан 1996 жылдың басында салық
қызметі Президент жарлығының 4 жобасын, Үкіметтік бекітулердің 18 жобасын,
салық реформасы дамуына бағытталған 10 құрал әзірленді, жылдық жиынтық
табысқа түсінік пайда болды, негізгі құралдарды амортизациялық аударым
тәртібі жеңілдетілді, өндірушілер, кәсіпорындар, қаржы және агроном
мамандары тұрақты іс-әрекет жасауға мүмкіндік алды: кәсіпкерлікпен
байланысты шығындарды бес жылға дейін созуға рұқсат етілді. Салық
ұйымдарының маңызды мәселесі бұл салық салу режимінің өзгерісіне байланысты
инвестицияларды экономикалық зоналарға бағыттау, оларды құру, кеңейту.
Мысалы, өз іс-әрекетін сондай территорияда жүзеге асыратын заңның әр
тұлғаға салықтық жетілдетілген ставкасы 20% қолданылады. 1996 жылы 2 рет
салық салуды болдырмау жөнінде ТМД елдерімен 2 жақты салық конвенциясын
өткізу жүмыстары жалғастырылды 4.
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ерекшеліктері
Жеке табыс салығының ерекшелігі-бұл салыќ төлеуші жеке тұлға түрінде
бекітілуі. Ќазіргі салыќ заңдылығында жалпы ќабылданған салыќ тәжірибесіне
сүйене отырып жаңадан ќұруға бағытталған іс-шаралар жүргізілді.
Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын
ќолдануға негіз болды. Жеке табыс салығының жалпы ќұрылымы 2 кестеде
көрсетілген:
Жеке табыс салығының ќұрылымы
Жеке табыс салығы
Төлеушілер Салыќ салу объектілері
Резидент жеке тұлғалар Төлем көзінен салыќ салынатын
Резидент емес жеке түлғалар табыс
Арнайы салыќ режимін ќолданатын салыќ Төлем салыќ көзінен салынбайтын
агенті табыс
Резидент —заңды тұлға түріндегі үлесі мен акцияларды өткізуден түскен
жеке тұлғалар табысына салыќ салу (2006 жыл 1 ќаңтарға дейін әрекет етуші
заң бойынша) 12.
Салыќ салудың жалпы принциптері: ќатысу үлесі —акционерлік ќоғамнан
басќа консорциум, бірлесіп ќұрылған ұйымдардағы жеке және заңды тұлғалардың
мүліктерімен үлестік ќатысуы.
Салыќ кодексінің 12 бабына сәйкес жеке тұлғаның бағалы ќағаздарды
сатумен және заңды тұлға ретінде үлестік ќатысулардан алынатын табысына тек
инфлядияға түзетілген осындай сатудан алынған ќұн өсімі.
Мұңда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік табысына жатады.
Резидент —заңды тұлға ретіндегі үлестік ќатысу мен бағалы ќағаздарды
сатудағы ќұн өсімінен алынған табысќа салыќ салынады.
Акция сатудан алынған жеке тұлғалардың табысына салыќ салу және
тұлғаның салыќ салынатын табысына жабыќ акционерлік ќоғамның акциясын
сатудан алынған ќұн өсімі жатады. Ашыќ акционерлік ќоғамның акциясын
сатудан алынған табыс жиынтыќ жылдыќ табыстан шегерілуге тиіс, яғни 1 салыќ
салудың жалпы приндиптері: ќатысу үлесі-акционерлік ќоғамның
?құрылымынан басќа консордиум, бірлесіп ќұрылған ұйымдардағы жеке және
заңды тұлғалардың мүліктерімен үлестік ќатысуы. Салыќ кодексінің 12 бабына
сәйкес жеке тұлғаның бағалы ќағаздарды сатумен және заңды тұлға ретінде
үлестік ќатысулардан алынатын табысына тек инфляцияға түзетілген осындай
сатудан алынған ќұн өсімі. Мұнда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік
табысына жатады. Резидент-заңды тұлға ретінде үлестік ќатысу мен бағалы
ќағаздарды сатудағы ќұн өсімінен алынған табысќа салыќ салынады табыс
салығымен салынбайды. Мысалы: жеке тұлға ашыќ акционерлік ќоғамнан ќұны 70.
000 теңге акция иемденіп алады.
Кейін бұл тұлға осы акцияларды 100.000 теңге көлеміңде өсім алады.
Бұл өсім жеке тұлғалардың салыќ салынатын табысына жатпайды, себебі бұл
табыс ашыќ акционерлік ќоғамнан акция иемдену нәтижесінде пайда болды.
Мысалы: жеке тұлға жабыќ акционерлік ќоғамға бұрын 60.000 теңгеге иемденіп
алған акцияларын 120.000 теңге бойынша сатады. ¤ткізу мерзіміне инфляция
деңгейі 1.1 -ді ќұрады. инфляцияға түзетілген акция ќұны 66.000 теңгені
ќұрады (60.000 * 1.1) . Осыған сәйкес жеке тұлғаның салыќ салынатын
табысына 54.000 теңгені ќұрайтын ќұн өсімінің соммасы енгізіледі (120.000-
66.000) .Резидент емес заңды тұлғаның ашыќ акционерлік ќоғам акцияларын
өткізуден алынған табысы төлем көзінен салыќ салынуға жатпайды. Мысал:
резидент емес заңды тұлға Ќазаќстандыќ ашыќ акционерлік ќоғамның акциясын
жалпы 1.000.000 соммаға иемденіп алады. Кейін осы резидент емес тұлға осы
акцияларды 1.500.000 теңге бойынша өткізеді. 500.000 теңге көлеміндегі
табысќа төлем көзінен салыќ салынбайды. Резидент емес жеке тұлғаның жабыќ
акционерлік ќоғамның акцияларын өткізуден алған табысына төлем көзінен
салық салынуға жатады. Резидент заңды тұлға ретіңде ќатысудан алған үлесін
өткізулен алған табысќа 15 % -тік ставка бойынша салыќ салынады. Ќатысу
үлесі дегеніміз- акционерлік ұйымдарды ќоспағанда, ќұрылған ұйымдар мен
консорциумдардағы ќатысу үлесі табылады. Жабыќ акционерлік ќоғамның
акцияларын өткізуден алған табысќа 15 %-тік ставка ќолданылмайды. Резидент
емес жеке тұлғаның жабыќ акционерлік ќоғамның акцияларын өткізуден алған
салыќ салынатын табысына төлем көзінен 20 %-тік ставка бойынша салыќ
салынады. Жеке тұлғаға басќа жеке тұлғадан мұра немесе сый арќылы келген
мұлік ќұны табыс салығы мен салынудан босатылады. Акциялар мүлік болып
табылғандыќтан, олардың жеке тұлғаға басќа жеке тұлғадан мұра немесе сый
арќылы келген ќұнына табыс салығы салынбайды.
Жеке тұлғалардың ќатысу үлесін өткізуден алған табысына салыќ
салу. Резидент заңды тұлға ретіңде жеке тұлғаның ќатысу үлесін өткізуден
алған табысына төлем көзінен 15 % -тік ставка бойынша салыќ салынады. Мұнда
салыќ салынатын табыс дегеніміз ќатысу үлесін өткізуден алған және
ќатысушының жарғылыќ капиталға енгізген, инфляцияға түзетілген жеке мүлкі
ќұны арасындағы оң айырма. Мысал: жауапкершілігі шектеулі серіктестікте
жеке тұлға ќатысу үлесін 2.000.000 теңге бойынша өткізеді. Осы
серіктестікке жеке тұлғаның жарғылыќ капиталға енгізген салымы 500.000
теңгені ќұрады. 1.1 инфляцияның шартты деңгейіне түзетілген жеке тұлғаның
жарғылыќ капиталға салымы 550.000 теңгені ќұрады ( 500.000 * 1.1 ).
Нәтижесінде жеке тұлғаның салыќ салынатын табысы 1.450.000 теңгені ќұрады (
2.000.000 - 550.000 ) , ал төлем көзінен салыќ 217. 000 теңгеге тең
(1.450.000 * 15%). Осыған сәйкес жеке тұлға таза табысты 1. 782.500 теңге
көлемінде алады ( 2.000.000-217.500).
Резидент жеке тұлға резидент заңды тұлға ретінде ќатысу үлесін
өткізуден алған табысы төлем көзінен салыќ салуға жатады. Ќатысу үлесі жеке
тұлға үшін мүлігі болып табылады. Сондыќтан жеке тұлғаның басќа жеке
тұлғадан мұра немесе сый арќылы алынған ќатысу үлесінің ќұнына салыќ
салынады.
Жеке табыс салығының ерекшелігі - бұл салыќ төлеушіні жеке тұлға
түрінде бекітілуі. Ќазіргі салыќ заңдылығында жалпы ќабылданған салыќ
тәжірибесіне сүйене отырып, салыќтарды жаңадан ќұруға бағытталған іс-
шаралар жүргізілді. Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын
ќолдануға негіз болды.
Жеке тұлға ағымдағы салыќ кезеңінде аяќталатын кез келген үздіксіз 12
айлыќ кезеңде кемінде 183 күн тізбелік күн Ќазаќстан Республикасында болса,
ол ағымдағы салыќ кезеңі үшін тұраќты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер
ағымдағы салыќ кезеңінде және өткен 2 салыќ кезеңінде Республикада болған
күндердің санына мьшадай:
- ағымдағы салыќ кезеңінде болған күндердің санына —1;
- өткен 1-ші салыќ кезеңінде болған күндердің санына-13;
- өткен 2-ші салыќ кезеңіндегі болған күндердің санына- 16
коэффиценттерін әрбір салыќ кезеңіне ќолдана отырып
аныќталған күндердің саны кемінде 183 күн тізбелік күн болған жеке тұлғада
ағымдағы салыќ кезеңі үшін тұраќты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер
жеке тұлға салыќтыќ ағымды кезеңде Республикада 30 күн тізбелік күннен аз
тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға тұраќты болатын адам деп танылмайды.
Егер жеке тұлға Республикада болуы аяќталатын жылдан кейінгі жылда
резидент болмаса, онда тұлға Республикада болатын соңғы күнінен кейінгі
кезең үшін резидент емес деп танылады.Мынадай шарттар бір мезгілде
орындалған жағдайда:
1) жеке тұлға Республиканың азаматы болса немесе оның тұруға рұќсаты
(ыќтияқаты) болса;
2) жеке тұлғаның отбасы және жаќын туыстары осы Республикада тұрса;
3) кез келген уаќытта жеке тұлғаның тұруы және оның отбасы
мүшелерінің жеке меншік ќұќығындағы немесе өзге де негіздерде тәсілі
жылжымайтын мүлкі осы Республикада бар болса, онда жеке тұлғаның өмірлік
мүдделерінің орталығы осы Республикада орныќќан деп ќарастырылады.
Ќазаќстан Республикасының азаматтары болып табылатын жеке тұлғалар,
Республиканың азаматтығына ќабылдау туралы өтініш.
Республиканың азаматтығын ќабылдамай, осында тұраќты тұруға
рұќсат ету туралы өтініш берген мынадай жеке тұлғалар:
- мемлекетгік билік органдары шет елге іс
сапарға жібергендер, соның ішіңде дипломатиялыќ,
консулдыќ мекемелердің, халыќаралыќ ұйымдардың ќызметкерлері, сондай-аќ
аталған жеке тұлғалардың отбасы мүшелері;
- тұраќты халыќаралыќ тасымалдарды жүзеге асыратын
Республиканың заңды тұлғаларына немесе азаматтарына тәсілі көлік
ќұралдарының экипаж мүшелері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасќан әскери
базалардың әскери бөлімдердің, топтардың, контингенттердің немесе
ќұрамалардың әскери ќызметшілері мен азаматтыќ ќызметкерлері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасќан және
Республиканың меншігі немесе субъектілері болып табылатын объектілерде
жұмыс істейтіндер;
- оќу немесе тәжірибеден өту маќсатымен Республиканың шегінен тыс
жерлерде жүрген студенттер, стажерлар, тәжірибешілер оќу немесе
тәжірибеден өтудің бүкіл кезеңіңде;
- сабаќ беру, кеңес беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру маќсатымен
Республиканың шегінен тыс жерлерде жүрген оќытушылар мен
ғылыми ќызметкерлер сабаќ берудің немесе аталған жұмыстарды орындаудың
бүкіл кезеңіңде Республикада тұрған уаќытына және осы кезделген
басќа да өлшемдерге ќарамастан резидент жеке тұлғалар деп танылады.
Резидент жеке тұлға - бұл Ќазаќстан Республикасында үнемі болатын,
өмірлік мүдделерінің орталығы осы территорияда шоғырланған азаматтар болып
табылады. Резидент салыќ төлеуші жеке табыс салығы бойынша декларацияны
салыќ есебі жылынан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс
етуі тиіс. Бұл салыќ төлеушіге тән критерийлер мыналар:
1) төлем көзінен салыќ салынатын табыстың болуы.
2) салыќ жылында 2004 айлыќ есептік көрсеткішке тең соммаға бір ірі сатып
алу жасаса (үй ќұрылысына ќажетті материалды есептемегеңде).
3) Республикадан тыс жерлерінен жеке тұлғаның табыс алуы.
4) Республикадан тыс жерлерінде шетел банк шоттарында аќшасы бар жеке
тұлға.
5) Республиканың парламент депутаттары, судьялар.
Негізгі жұмыс орны бойынша жеке тұлғаның ќазіргі көздегі төлемдері 2
категорияға бөлінеді:
1) кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты емес шаруашылыќ әрекет етуші
субъектілердің тікелей немесе жанама табысы болып табылатын шығыстар.
Шығындар жалпы соммасынан төлем көзінен 15% мөлшерде жұмыс
беруші- заңды тұлғамен табыс салығы төленеді.
2) шегерімге жатќызылатьш, кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты
шаруашылыќ әрекет етуші субъект жұмыскерлерінің тікелей немесе жанама
табысы болып табылады шығыстар. Мұнда жеке тұлғаның 1 айлыќ есептік
көрсеткішті өз есебіне және әр ай сайын өз асырауындағы әрбір
адамға осы көрсеткішті шегеруге мүмкіңдігі бар.
Салыќтың бірыңғай алынуы үшін ќайта есептеу коэффициенті ќолданылады.
Мемлекеттік табыс министрлігі жеке табыс салығы бойынша алыну
коэффициентін енгізді. Жеке табыс салығын салу объектілері: 1 төлем көзінен
салыќ салынатын салыќтар:
1) жұмысшының табысы- шегерім соммасына кемітілген материалды,
әлеуметтік игілік немесе басќада материалды көмек ретіндегі
натуралды немесе аќшалай түрде жұмыс берушінің төлейтін
табыстары натуралды түрдегі табыс-ќайтарымсыз негіздегі
жұмысшының өз мүддесіне көрсетілетін ќосылған ќұн салығы мен акция ќұнын
ќосќандағы тауарлардың ( жұмыс, ќызмет) ќұн;
2) материалды пайда тұріндегі табыс - өз ќұрамына
мыналарды енгізеді:
-жұмыскермен өткізілетін тауар ( жұмыс, ќызмет) ќұны мен сол тауардың
өзіңдік ќұны арасыңдағы теріс айырма;
- жұмыс берушінің шешімі бойынша жұмыскердің оның алдындағы ќарыздарын
немесе міндеттерін жою
- өз жұмысшыларын мүліктік саќтандыру бойынша саќтандыру сыйаќыларына
кеткен жұмыс берушінің шығындары
- өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшылардың шығындары
3) бірлік төлемдерден табыс — азаматтыќ-ќұќыќтыќ сипаттағы заңды
тұлға немесе кәсіпкерлік келісім жасау бойынша салыќ
төлемдерінің табысы
4) ұтыс, сыйаќы, дивидент түріндегі табыстар- Республиканың
¦лттыќ Банктің лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттін түрін жүзеге
асыратын банктер мен ұйымдарға салған салымдар бойынша сыйаќыларды
ќоспағанда, жеке тұлғаға дивидент , ұтыс, сыйаќы түріндегі төленетін
төлемдер.
5) стипендия түріндегі табыстар- білім беру ұйымдарда оќитындарға
және мәдениет, ғылым, бұл аралыќ аќпарат ќұралдарында әрекет етушіге
төленуге тиіс төлемдер.
6) жинаќтаушы саќтандыру келісімі бойынша табыстар- ұлттыќ
зейнетаќы ќорына зейнетаќы төлемдері және жұмыс берушілердің ќұралдары
есебінен төленген саќтандыру сыйаќылары, саќтаңдыру органдары жүзеге
асырылатын саќтаңдыру төлемдері.
Резидент емес жеке тұлғаларға салыќ салу ерекшелiктерi:
Резидент емес жеке тулғалар белгiленген жағдайларды ќоспағанда, жеке
табыс салығы бойынша салыќты есептеп, төлейдi және жеке табыс салығы
бойынша салыќ декларациясын табыс етедi.
Салыќ салу объектiлерi:
Жеке табыс салығы салынатын объектiлер мыналар:
1) төлем көзiнен салыќ салынатын табыстар;
• қызметкерлердің табысы
• біржолғы төлемдерден алынған табыс
• жинақтаушы зейнетақы қорларының берілетін зейнетақы төлемдері
• дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс
• стипендиялар
• жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс жатады.
2) төлем көзiнен салыќ салынбайтын табыстар.
• мүліктік табыс
• жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы
• адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы
• өзге де табыстар жатады
Салыќ салынуға жатпайтын табыстар
Жеке тұлғалар табыстарының мынадай түрлерiне салыќ салынуға тиiс емес:
1) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде
мемлекеттiк бюджет ќаражаты есебiнен төленетiн атаулы әлеуметтiк көмек,
жәрдемаќылар мен өтемдер;
2) балаларға және асырауындағы адамдарға алынған алименттер;
3) жеке тұлғалар өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиянды Ќазаќстан
Республикасының заңдарына сәйкес өтеу (жоғалтќан жалаќысына ќатысты өтеуден
басќа);
4) жеке тұлғалардың ќаржы рыногы мен ќаржылыќ ұйымдарды реттеу және
ќадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның лицензиялары бар банктер
мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардағы
салымдары бойынша оларға төленетiн сыйаќылар және борыштыќ бағалы ќағаздар
бойынша сыйаќы;
4-1) Алматы ќаласыныѕ өңiрлiк ќаржы орталығының арнайы сауда алаңында
сатып алынған борыштыќ бағалы ќағаздар бойынша дивидендтер, сыйаќылар;
5) мемлекеттiк бағалы ќағаздармен және агенттiк облигациялармен
жасалған операциялардан түскен табыстар;
5-1) пайлыќ инвестициялыќ ќорлардың пайлары және акционерлiк
инвестициялыќ ќорлардың акциялары бойынша дивидендтер, сондай-аќ пайлыќ
инвестициялыќ ќорды басќарушы компания оларды сатып алған кездегi осы
ќордың пайлары бойынша табыстар;
5-2) таза табысты бөлу кезiнде алынған және әрбiр ќұрылтайшының,
ќатысушының ќатысу үлесiн саќтай отырып, резидент заңды тұлғаның жарғылыќ
капиталын ұлғайтуға бағытталған табыс;
6) әскери ќызмет мiндеттерiн атќарған кезде әскери ќызметшiлерге,
белгiленген тәртiппен арнайы атаќ берiлген, оны ќызметтiк мiндеттерiн
атќаруына байланысты алған iшкi iстер органдарының, ќаржы полициясының
ќылмыстыќ-атќару жүйесi органдары мен мекемелерiн және мемлекеттiк өртке
ќарсы ќызметтiң ќызметкерлерiне берiлетiн төлемдердiң барлыќ түрі;
7) лотерея бойынша 5 айлыќ есептiк көрсеткiш шегiндегi ұтыстар;
8) тиiстi жылға арналған республикалыќ бюджет туралы Ќазаќстан
Республикасының заң актiсiнде белгiленген ең төменгi жалаќы мөлшерiнде
мемлекеттiк бюджет және гранттар ќаражаты есебiнен жүзеге асырылатын
ќоғамдыќ жұмыстарды орындауға және кәсiби оќуларға байланысты төлемдер;
9) гранттар ќаражаты есебiнен төленетiн төлемдер (еңбекаќы түрiндегi
төлемдерден басќа);
10) тұраќты жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипатында болатын
не ќызмет көрсететiн учаскелер шегiнде ќызмет бабындағы сапарлармен
байланысты жағдайларда Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген
мөлшерде төленетiн төлемдер;
11) экологиялыќ апат немесе ядролыќ сынаќ полигонындағы ядролыќ
сынаќтар салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтiк ќорғау туралы
Ќазаќстан Республикасының заңдарына сәйкес төленетiн төлемдер;
12) ұлы Отан соғысына ќатысушылардың және оларға теңестiрiлетiн
адамдардың, I және II топтағы мүгедектердiң, сондай-аќ бала кезiнен мүгедек
адамның ата-аналарының бiреуiнiң табыстары; III топтағы мүгедектердің бiр
жыл iшiндегi - айлыќ есептiк көрсеткiштің 240 еселенген шегiндегi табысы;
13) өткізілетін күні листингтің ең жоғары және ең жоғарыдан кейінгі
санаттары бойынша ќор биржасының ресми тізімдерінде тұрған акциялар мен
облигацияларды ќор биржасында ашыќ сауда-саттыќ әдісімен өткізу кезіндегі
ќұн өсiмiнен алынатын табысы;
13-1) олармен азаматтыќ-ќўќыќтыќ мәмiлелер Алматы ќаласы өңiрлік
ќаржы орталығының арнайы сауда аланында жасалған жағдайда осы сауда аланына
жiберілген бағалы ќағаздарды өткiзу кезiндегi ќүн өсiмiнен түсетiн табыс;
14) мемлекеттiк бюджет ќаражаты есебiнен төленетiн бiржолғы төлемдер
(еңбекаќы түрiндегi төлемдерден басќа);
15) салыќ жылы iшiнде медициналыќ ќызмет көрсетулердiң
(косметологиялыќ ќызмет көрсетулерден басќа) аќысын төлеу үшiн, бала туған
кезде, жерлеу үшiн берiлетiн, ќұжатпен расталған, айлыќ есептiк
көрсеткiштің 70 еселенген шегiндегi төлемдер;
16) ќызметтiк iссапарлар кезiнде белгiленген мөлшерде төленетiн
өтемдер;
17) ќызметкер ұйымымен бiрге басќа жерге жұмысќа ауысќан не көшкен
кездегi жол жүруi, мүлкiн көшiруi, үй-жай жалдауы бойынша ќұжатпен
расталған шығындардың өтемдерi;
18) Ќазаќстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын
дипломатиялыќ немесе консулдыќ ќызметкерлердiң ресми табыстары;
19) шет мемлекеттiң мемлекеттiк ќызметiнде жүрген шетелдiк жеке
тұлғалардың сол елде салыќ салынуға тиiс ресми табыстары;
20) Ќазаќстан Республикасының азаматтары болып табылатын және
Ќазаќстан Республикасының шет елдердегi дипломатиялыќ және оларға
теңестiрiлген өкiлдiктерiнде ќызметте жүрген жеке тұлғалардың мемлекеттiк
бюджет ќаражаты есебiнен шетелдiк валютамен төленетiн ресми табыстары;
21) Зейнетаќы төлеу жөнiндегi мемлекеттiк орталыќтан берiлетiн
зейнетаќы төлемдерi;
22-1) жұмыс берушiнiң жиынтыќ жылдыќ табысты алуға байланысты емес
және шегерiмдерге жатќызылмайтын, наќты жеке тұлғалардың табысы болып
табылмайтын шығыстары;
23) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде дала
жағдайында геологиялыќ-барлау, топографиялыќ-геодезиялыќ және iздестiру
жұмыстарымен шұғылданатын ќызметкерлердiң далалыќ жабдыќталым аќшасы;
24) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде
республикалыќ бюджет ќаражаты есебiнен төленетiн тұрғын үй ќұрылысы жинаќ
аќшасына салымдар бойынша сыйлыќаќылар (мемлекеттiң сыйлыќаќылары);
25) Ќазаќстан Республикасының заңдарына сәйкес жұмыс берушiнiң
ќызметкерлердi өздерiнің өндiрiстiк ќызметiне байланысты мамандыќ бойынша
оќытуға және бiлiктiлiгiн арттыруға бағытталған шығыстары;
25-1оќытуға арналған шығыстар;
26) жұмыс берушінің вахталыќ әдiспен жұмыс iстейтiн адамдарға өндiрiс
объектiсiнде болу кезеңiнде жұмыстарды орындауы мен ауысымаралыќ демалысы
үїшiн жағдай жасай отырып, олардың тұрмыс-тiршiлiгiн ќамтамасыз ету үшiн
тұрғын үй жалдауына және осы Кодекстiң 93-бабына сәйкес белгiленген
тәулiкаќы шегiнде тамаќтануға арналған шығыстары; ќызметкерлердi жұмыс
орнына дейiн және керi ќарай жеткiзуге байланысты шығыстар;
26-1) Мемлекеттiк әлеуметтiк саќтандыру ќорынан төленетiн әлеуметтiк
төлемдер;
27) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде, жүктi
болғанда және босанғанда берiлетiн әлеуметтiк жәрдемаќылар, сондай-аќ ұл
бала немесе ќыз бала асырап алған әйелдерге (еркектерге) берiлетiн
әлеуметтiк жәрдемаќылар;
28) бiлiм беру ұйымдарында оќитындарға Ќазаќстан Республикасының
заңдарында белгiленген мемлекеттiк стипендияларға арналған мөлшерде
төленетiн стипендиялар;
29) Ќазаќстан Республикасының заңдарында белгiленген нормалар бойынша
берiлген арнаулы киiмнiң, арнаулы аяќ киiмнiң, басќа да жеке ќорғану және
алғашќы медициналыќ көмек ќұралдарының, сабынның, зарарсыздандыру
ќұралдарының, сүт немесе ќұндылығы соған тең басќа да емдеу-профилактикаға
арналған азыќ-түлiк өнiмдерiнiң ќұны;
30) өздерiнiң ќызметiн жүзеге асыру маќсатында жеке кәсiпкер, жеке
нотариус, адвокат алған мүлiктi, сондай-аќ заңдарда белгiленген тәртiппен
мұраға ќалдырылатын зейнетаќы жинаќтарынан жинаќтаушы зейнетаќы ќорлары
жүзеге асыратын зейнетаќы төлемдерiн ќоспағанда, жеке тұлға басќа жеке
тұлғадан сыйға немесе мұраға алєан мүліктің ќұны;
31) iзгiлiк, ќайырымдылыќ және демеушiлiк көмек түрiнде алынған
мүлiктiң ќұны;
31-1) он алты жасќа толмаған балалар үшiн балалар лагерiне
жолдамалардың ќұны;
32) еңбек (ќызметтiк) мiндеттерiн орындау кезiнде ќызметкердiң
өмiрiне және денсаулығына зиян келтiргенi їшiн жұмыс берушiнің
жауапкершiлiгiн мiндеттi саќтандыру шарттары бойынша саќтандыру төлемдерi;
33) саќтандырудың кез келген түрi кезiнде төленетiн, шарттың
ќолданылу кезеңiнде басталған саќтандыру оќиғасына байланысты саќтандыру
төлемдерiнiң сомалары;
34) Өз ќызметкерлерiн мiндеттi және (немесе) жинаќтаушы саќтандыру
шарттары бойынша жұмыс берушi төлейтiн саќтандыру сыйлыќ аќыларының
сомалары;
35) төлем көзiнен салыќ ұсталғандығын растайтын ќұжаттар болған
жағдайда, бұрын төлем көзiнен салыќ салынған дивидендтер, сыйаќылар,
ұтыстар сомалары;
36) материалдыќ нұќсанның орнын толтырудың сот шешiмi бойынша
тағайындалған сомалары;
37) жинаќтаушы зейнетаќы ќорлары салымшыларының жинаќтаушы саќтандыру
шарты бойынша жасасќан саќтандыру сыйлыќаќыларын (аннуитет) төлеу үшiн
өмiрдi саќтандыру жөнiнде саќтандыру ұйымдарына жiберген зейнетаќы
жинағының сомалары, сондай-аќ Ќазаќстан Республикасының заңдарында
көзделген тәртiппен саќтандыру ұйымдарына бағытталєан, зейнетаќы
аннуитетінің шарттары бойынша сатып алу сомалары;
38) саќтандырылушы ќайтыс болған жағдайда жинаќтаушы саќтандыру шарты
бойынша жүзеге асырылатын саќтандыру төлемдерi.
39) жинаќтаушы зейнетаќы ќорларына Ќазаќстан Республикасының
заңнамасында белгiленген мүлшердегi ерiктi кәсiби зейнетаќы жарналары.
Салық көзі:
1. Резидент емес заңды тұлғаның Ќазаќстан Республикасындағы тұраќты
мекемемен байланысты емес табыстарына белгiленген ставкалар бойынша
шегерiмдi жүргiзбестен төлем көзiнен табыс салығы салынуға тиiс.
2. Ќолма-ќол және (нeмece) ќолма-ќол емес нысандарда аќша, бағалы
ќағаздар, ќатысу үлесiн, тауарлар, мүлiк беру, жұмыстар орындау, ќызметтер
көрсету, табыс алушы peзидент еместiң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz