Таяу және Қиыр Шығыстағы орта ғасыр мемлекеттеріндегі білім беру мен педагогикалық ойлардың дамуы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Таяу және Қиыр Шығыстағы орта ғасыр мемлекеттеріндегі білім беру мен
педагогикалық ойлардың дамуы
Византия 4 ғасырда пайда болып, 15 ғасырға дейін өмір сүрген мемлекет.
Византияның ағарту жүйесі христиан діңі үстемдік жасаған ежелгі гректердің
әллинистикалық ғылымы мен білім беруі негізінде болды. Көп ұлтты (гректер,
сириялықтар, армяндар, готтар, славяндар, еврейлер т.б.) мемлекет
болғанмен, негізгі тіл грек тілі болып есептелді. Грек тілінде іс қағаздар
мен оқыту жүйесі барлық қалаларда жүргізіллі. Алғашкы кезде Платон
философиясы негізіндегі Афина мектебі, Александрия, Ғаза, Кесарида
философия және риторика, Бейрута заң мектептері жұмыс жүргізді. Афина мен
Александрия мектебі жабылғаннан кейін Константинопольде императорды
жақтаушы университет жұмыс жасай бастады. 5 ғасырда университеттін ЗО
профессоры студенттерге грек,латың грамматикасынан, софистикасынан,
риторикасынан, заң мен философиядан дәріс берді. Университет 15 ғасырға
дейін жұмыс жүргізді. 9 ғасырда университет византиялық жазушы Михаил
Посолдың басшылығымен жоғары философиялық оқу орныңа, келесі Иоанн
Ксифииннің басшылығы мен жоғары заң университеті болып бөлінді.
Университтермен қатар жоғары ақсүйектік дің, монастырлық мектептер
императорлық қаржымен жұмыс жасады. Университеттін оқытушылары да мемлекет
есебінен қаржыландырылып, салықтан босатылды. Сондай-ақ, қала мектептерінің
мұғалімдері де жартылай мемлекет есебінен қаржыланлырылды. Бұлармен қатар
көптеген үйден оқытатың әйелдер мектебі жұмыс жасап. олардың қатарында
жазушылар, тарихшылар, ақындар болды.
Балалар мектепке 6-8 жасынан барып, сауаттылыққа үйретілді. 10-12 жасында
грамматикаға және риторика мен философияға мән берілді. Одан әрі
математика, астрономия, музықа оқытылып, соңыңда дің ілімі оқытылды.
Заңгерлік, медициналық мектегітердің тәжірибесі көп жылдарға дейін
тәжірибеде пайдаланылып келді.
Византия елінде пәндерді оқытуға айрықша мән беріліп, оқытудың лекциялық
әдісі, оның сұрак-жауап, әңгімелесу түрлері пайдаланылды. Оқушылардың жазу
дәптері мен оқу құралдарының үлгісі осы уақытқа дейін сақталып келеді.
Монастыр мектептерінде мәтіндерді көшіру, көркемдеп жазу, өте нәзік етіп
өндеу әдістері орын алды. Онда Шіркеу әкесі, Қасиетті жазу, шіркеу
туралы шығармалар мен ак- сүйек жазушылары туралы т.б. жазылды. Солардың
ішінде Константинополь қаласындағы Студияқалық монастырлар қол-жазбасын
мысалға келтіруге болады. Сөйтіп, антикалық дәуірдің ерекшеліктерін
бейнелейтін Византияның ағарту саласындағы жұмыстары, өз заманыңда жоғары
болып дәріптелді.
Ресей мектебінің тарихы мен педагогикалық ойлары
Орыстар немесе Шығыс славяндар ертеден балаларды егінге, аң аулауға, қол
өнерге, қолына қару ұстауға, әскер өнеріне үйрете білген. Негізгі ісі еңбек
болған. Балаларды тәрбиелеуде мақал-мәтелдерге. ертегілер мен батырлар
жырына, өлеңдерге ден қойып, ауыз әдебиетіне, кейіндеу жазба әдебиетіне мән
берген. Тарихи деректерге қарағанда 8 ғасырда Шығыс славяндардың ана
тілінде жазуы болған. 988 жылы Киев русі христиан діңің қабылдағанда грек
әріптері негізінде жасалған Кирилл мен,Мефодий әліппесі кең тарады.
Әліппеде славян тілінің ерекшеліктері яғни ж,ч,ш,щ әріптері енгізілген
болатын. Христиан діңі Римнен тараса да орыстарда жазу славян тілінде
болып, сауатың ашуға кең жағдай жасалады. Осы кезде Киевтің князы Владимир
шіркеу салып, дің иелері мен ауқатты адамдардың балаларын оқытса,
Новгородта князь Ярослав староста мен топтардың 300 баласын оқуға, жазуға,
ән саттуға, тігін тігуге үйретті.
Киев мемлекеті 11-13 ғасырда Еуропа елдерінің алдыңа шығып, дами бастады.
Ел басқарған княздер білімді, көпті көрген ақылды адамдар болды. Мысалы,
князь Светаслав грекше, орысша оқып, грекшені орыс тіліне аударып, орыс
тілінде кітапхана ашса. князь Всеволод Ярославович бес шетел тілін білген,
оның қызы Анна орыс және латың тілдерінде оқи, жаза білген. Сол заманда
Киев мемлекетінде діңи мақалалармен бірге педагогикалық шығармалар, айтатың
Святослав жинағы, Владимир Мономахтың балаларына өсиеті т.б. оқытылған,
соңғыда Мономах балаларына, өмір сүру туралы кеңес беріп, олардың Отанды
сүйю, Отанды жаудан қорғау, еңбекшіл, батыл болуын, адамгершілігі жоғары
болуын, жетім-жесірге қамқоршы болуын талап етеді.
13-15 ғасырда орыс жері татар-монғол басқыншылары қолында болып,
монастыр, шіркеу мектептері киратылады. І5ғасырдың аяғында жергілікті
орыстардың балалары қолдан жазылған кітаптар арқылы сауатың аша бастайды.
Осылай Новгород, Тверь, Владимир княздігі, кейіндеу Мәскеу князьдігі дами
түседі. 16 ғасырда Мәскеу князьдігінің басшылығымен орыс жері бір орталыққа
бағынған мемлекет болып құрылады. Бір кезеңде шіркеу, монастырь
мектептерінде баланы 7 жасынан бастап жеке оқытты. Бұл ынғайсыз еді. Осыған
байланысты Мәскеудегі Андреев монастырында грек-латың мектебі ашылып, онда
фек, латың тілдері, риторика, философия пәндері оқытыла бастады. 17
ғасырдың басында Чудов монастырында, ортасына таман Спасск монастырында
грек мектептері ашылады. Ал аяғынатаман Мәскеуде славян-грек-латың
ақадемиясы құрылып, онда дің иелерімен қатар медицина, сәулет саласына
мамандар дайындай бастайды. Бул дәуірдің ерекше ескерткіші Балалар
тәртібінің ережелері деген атпен баланың үйде, қонақта, басқа кісілермен
жолыққанда, мектепте өзін ұстауы туралы кеңесті Епифаний Славитский ұсынған
болатын.
Ресейде діңи емес мемлекеттік мектептерді 1 Петрдің бастауымен Мәскеуде
ашылған математика мен навиғация мек- тебі болды. Онда жыл сайын 200-500
бала оқытты. Мектепте математика (арифметика, алгебра, геометрия),
астрономия, арнаулы пәндер (геодезия, тенізде жүзу) жүргізілді. Мұндай
мектепке қата.ауыл балалары да тартылды. I Петрдің түсында Петербург,
Мәскеу және басқа ірі қалаларда артелерия мектептерін, порттық қалаларда
навиғация мектептерін, Мәскеуде хирургиялық. инженерлік мектептер, Оратда
таукен мектептері ашылды. Бұл оқу орындарында оқуға, жазуға үйретумен қатар
арифметикалық білім үйретіліп, алгебра, геометрия, тригонометриядан алғашкы
түсініктер берілді. Аталған мектептерде крепостной шаруаның балаларынан
басқаның бәрі оқыды. Діңи мектептерде де өзгеріс болды. Айталық, архирей
мектептері мен діңи семинарияда жалпы дәрежелі білім берілетіп болды. Осы
кезеңде Петербургта ғылымдар Ақадемиясы құрылып, оның жұмысына
М.В.Ломоносов белсене араласады. Ол орыстың классикалық философиясының,
әдебиетінің негізін қалаған, материяның сақталу, қөзғалу заның ашқан
ғұлама. Ол университет пен гимназияда сабақ бере жүріп, Ресейде мектептің
халықтық сипатта болуына, мектепке шаруалардың балаларын оқыту қажеттілігін
қолдады.
1755 жылы М.В.Ломоносовтың тікелей қатысуымен Мәскеу университеті ашылып,
онда философия, заң, медицина факудьтеттері жұмыс жүргізеді. Университеттің
жаныңан дворян балаларына және крепостной шаруаның баласынан басқа
халықтардың балалары оқитың екі түрлі гимназия жұмыс жүргізді.
Университеттін оқытушы-профессорлары оқыту әдістемесі, жеке пәндерді оқыту
туралы зерттеу жұмыстарын жасап, оны Университетке түсушілерді оқытудың
әдістері деген атпен басып шығарды.
Ресей мектептерінде халық ағарту біршама дамыған мен.әлі болсада
атқарылуға тиісті талай істердің басы ашық болатын. Мұны көзі ашық ойшылдар
дер кезінде көрігі, оған қатысты ой-пікірлерін айтты. Олардың қатарында
В.Г.Белинский, А.И.Герцен, Н.А.Добролюбов, Н.Н.Пирогов, Л.Н. Толстой,
К.Д.Ушинский т.б.болатын.
Көрнекті демократ В.Г.Белинский мен А.И.Герцен еңбектерінде адамды
жетілдірудегі тәрбиенің орның атай отырып, Тәрбие аса манызды іс. Оған
адамның бүкіл тағдыры тәуелді. Соңдықтан білім мен тәрбие халықтікі болуы
керекдеді. Олар жастарды жан-жақты тәрбиелеу үшін ақыл-ой, адамгершілік,
әстетикалық және дене тәрбиесін бір-бірімен ұштастырып, байланыстырып
отыруды талап етті.
Л.Н. Толстой сол дәуірдегі мектептің қатаң тәртібін, оқытудағы көз
бояушылықты және оқытудың жаттауға негізделіп бара жатқаның ашып көрсетіп,
мектепте баланың еркін болуын, олардың бір іске қызығуы қажеттілігін,
мектепте сабақ мұғалімінің айтуымен әнгіме түрінде жүріп, баланы кәсіпке
бейімдеу керектігін дәлелдеді.
К.Д.Ушинский шын мәніндегі орыстың оқу-ағарту саласындағы көрнекті
қайреткері болды. Өйткені Балалар әлемі, Ана тілі, Педагогикалық
антропология атты еңбектерді т.б. жазып, онда оқыту жұмысын ұйымдастырудың
негізі сабақ екенін, ол шеберлікке байланысты болатынын.бұларды әдістемелік
тұрғыдан жүргізуде мұғалімнің беделіне, ең бастысы халық мектебінің жұмысы
туралы айтқан еді.
Қазакстаида білім беру мен педагогикалық ойлардың дамуына мәдени қарым-
қатынас пен араласудың ықпалы
Қазақстан Еуропа меи Азияны жалғастырып жатқан ұлан байтақ жерде
орналасқаны белгілі. Оны мекендеген халықтар өзін дамыту үшін қөзғалыс
жасап, жан-жағын көріп, танып елдермен мәдени қарым-қатынас жасай бастаған.
Оның біртіндеп Азия құрлығында болса, кейін Еуропаға,одан әрі дүние жүзіне
тарап, шеңбері ұлғая бастаған қазақтардың соңау сақ заманда бір-біріне,
көршілес елдермен қарым-қатынас жасағаны, оған сай мәдениет белгілеріне
қызығып, оларды түрлі жолдардың көмегімен алып келгені тарих беттерінен
белгілі. Айталық, Қорқыт бабаның Еуропалық білімді меңгеріп, елін
басқарғаны белгілі болса, оның бойындағы қасиеттер Еуропаға тән болып, оны
оғыздардың қабылдай алмағаның байқаймыз. Бұл жағдай елдердің қарым-
қатынасынан, араласуынан болған жағдайдың бірі болатын. Оның үстіне Ұлы
Жібек жолы Қазақстанды бүкіл дүние жүзімен байланыстырып, сауда-саттық,
мәдени, салт-дәстүр ерекшеліктерін тасымалдаудың бірден-бір жолы болғаның
аңғарамыз. Мұндағы басты мәдени мұра - білім беру мен педагогикалық
ойлардың қалыптасып, таралуы еді.
Қазақстан жерінде білім беру мен педагогикалық ойлардың дамып, қалыптасу
тарихына зер салсақ, оны шамамен төрт түрлі жағдаймен байланыстырып қарауға
болады. Бірінші- қазақтардың әлеуметтік, тұрмыстық жағдайына сай тәрбиенің
ауыз әдебиетімен (фольклормен) байланысты қарапайым түрінің орын алған
дәуірі (Күлтегіннен бастап. 7 ғасырға дейін). Бұл дәуір қазақтардың
дәстүрлі тәрбие саласындағы жетістіктердің шеңбері тұрғысында дамып,
халықтардың мәдени мұраны жан-жақтан іздестіре бастаған кезеңін білдіреді.
Екінші — қазақ жеріне арабтардың келуі. Ислам діңіңің таралып, мұсылман
мектептерінің пайда болуы (8 ғасыр мен 17 ғасыр аралығы). Бұл кезең
мұсылманшылықты қабылдап. оған сәйкес тәлім-тәрбиенін ете қалған кезеңі.
үшінші -әлеуметгік жағдайларға байланысты қазақтардың өз еркімен Ресей
патшалығына қосылу дәуірі (18 ғасырдан 20ғасырдың аяғына дейін). Бұл
кезеңде қазақтардың білім беру, оқыту жүйесі дамығанмен, әлі болса да
тежеушілік саясаты орын алған болатын. Төртінші - тәуелсіз Қазақстанның
білім беруі мен педагогикалық ойларының жаңа денгейге дамуы (21 ғасырдың
басынан бүгінге дейін). Бұл кезең Қазақстан әкономикасының дамып, Лиссобон
конізенциясына байланысты білім беру мен педагогикалық ойлардың дамуын
біріктіреді.
Көрсетілген кезеңдерді тарихи дәлелдемелерге сүйеніп сипаттау. Қазақстан
жерінде білім беру ісі мен педагогикалық ойлардыцң даму тарихын көрсетеді
Ислам — арабша мойынсыну, амандық, татулық деген мағына беретін, дүние
жүзіндегі төрт діңнің бірі. Бұл Кұдайдың тарапынан жер бетіндегі алғашкы
адамнан, ақырғы адамға дейінгі жіберілген ең соңғы өсиеті болып саналады.
Сонымен қатар Исламда Құран кәрімде есімдері аталған барлық пайғамбарларға
бұрын жіберілген өсиеттер түгел қамтылады. Ислам бойынша бүкіл әлемнің
жаратушысы бір Алла және бұл дүниеге, сенушілерге мұсылман есімін
жаратушының өзі берген. Алла ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.