Темпераменттуралы алғашқы ой-пікірлер

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Темперамент - организмнің физиологиялық өзгешеліктерімен, әсіресе, жоғары
жүйке қызмегінің тума қасиеттерімен шарттас психикалык кұбылыс.
Темперамент адамның жалпы қозғалысынанда (мәселен, біреулер шапшаң
қозғалады, тез қимылдайды, енді біреулер жай қимылдап, асықпай істейді),
психиканың күші мен тереңдігінен де (мәселен, біреу өжет, алғыр болса,
екінші біреу керісінше, сылбыр, жігерсіз болады), адамның көңіл күйінің
ерекшеліктерінен де (салмақты, түрақты, жеңіл, тұрақсыз т. б.) эмоция
сезімдерінен де (біреу сабырлы, екінші біреу күйгелек т. б.) жақсы байқалып
отырады.
Темпераменттуралы алғашқы ой-пікірлер ғылымда өте ерте кездің өзінде-
ақ айтыла бастады. Ежелгі Грецияның белгілі ғалымы, дәрігер Гиппократтың
(б. э. д. 460-356) еңбектерінде бұл жөнінде біраз пікірлер айтылған.
Гиппократтың ойынша, өр түрлі темпераменттер адамдар мен жануарлардың
денесінде төрт түрлі сұйық заттарға байланысты болмақ.
Мәселен, организмде қанның пропорциясы артық болса, ол сангвиникалық
(латынша сангиус - қан), ал шырын басым болса (грекше флегма-шырын),
флегматик темперамент деп; ал организмде қара өт басым болса меланхолик
(грекше мелай — нехоле— қара әт), организмде сары өт басым болса, холерик
(грекше холе - өт)темпераменті деп аталған.
Темперамент туралы теориялар XIX ғасырдың аяқ кезінде де кең өріс
алады. Мәселен, неміс анатомы Гейне темпераменттердің түрліше болуы жүйке
жүйесінің тону сына байланысты десе, орыс антропологы Н. Л. Зеланд
(1833—1902) ми кабықшасындағы молекулярлық қозғалыстың жылдамдығы мен
біркелкілігіне байланысты деді. Көрнекгі орыс педагогы П. Ф. Лесгафт (1837-
1909) темпераменттерді қан сауыттарының жуандығы мен кендігіне байланысты
деп тұжырымдады. Темпераментгердің физиологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан
дәйекті етіп түсіндірген академик И. П. Павловтың ілімі темперамент туралы
түсінікті ғылыми сара жолға түсірді.
П. Павлов ілімінің айтуынша, жүйке жүйесінің әрбір типінің үш белгісі
болады. Мәселен, күшті типтердің бірі -ұстамсыз тип - жұмыс істеу қабілеті
күшті, қозу, тежелу процестері бір-бірімен сөйкес келмейтін (қозуы ылғи да
басым келіп отыратын) ерекше қозғалыстағы тип. Күшті типтердің екіншісі —
ширақ типтер деп аталынады. Мұнда қозу мен тежелу процестері бір-біріне тең
келіп, тез алмасып отырады. Күшті типтің үшіншісі - қозу мен тежелу бір-
біріне тең, бірақ атасуы сараң, баяу қозғалатын тип. Әлсіз типте қозу мен
тежелу процестері баяу көрініп отырады. Күшті тітіркендіргіштердің әсерінен
туатын шектен тыс тежелулер де әлсіз типте жиі болып отырады. Мұндайда
кейде күшті типтер сыртқы дүниеден келетін түрлі әсерлерге төзімді келсе,
әлсіз тип морт сынып кететін болады. Павлов ашқан жүйке жүйесінің негізгі
типтері темпераменттердің физиологиялық негіздерін жақсы.

ТемпераменттердіңЖүйке жүйесінің Жүйке процестерінің (қозу,
түрлері типтері тежелу) қасиеттері
(Гиппократ (Павлов
терминологиясы терминологиясы
бойынша) бойынша)
күші тепе-теңдіқозғал-ғышты
гі ғы
Холерик Ұстамсыз тип Күшті Тең емес
(қозуы
тежелуінен
Сангивиник Ширақ тип Күшті басым) Қозғалғыш
Флегматик Баяу тип Күшті Баяу
Меланхолик Әлсіз тип Әлсіз Тепе-тең қозғалады
Тепе-тең

Табиғи жағдайда темпераменттердің таза түрін ажырата алу, көбінесе
қиынға соғады. Өйткені, олар адамның өмір барысында қалыптасатын әр түрлі
ерекшеліктерінің көлеңкесінен жөнді көрінбей қалуы да мүмкін.
Дегенмен, ұзақ уақыт бойына жүргізілген зерттгеулер бізге төменгі
сынып оқушылары арасынан темперамент — тердің таза түрлерін тауып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.