В. П. Юдин еңбектері Қазақстан тарихының деректік негіздері

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

І. В. П ЮДИН ЕҢБЕКТЕРІ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫНЫҢ ДЕРЕКТІК НЕГІЗДЕРІ

. В. П Юдин өмірі және еңбектеріне тарихнамалық, деректік сипаттама

1. 2. «Центральная Азия в XIV-XVIII вв глазами востоковеда» еңбегі ортағасырлық Қазақстан тарихының дерегі ретінде.

ІІ. ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ В. П. ЮДИН ЕҢБЕКТЕРІНДЕ.

2. 1. В. П. Юдиннің тарихи этнонимдерге көзқарасы.

2. 2. В. П. Юдин еңбектеріндегі қазақ мемлекеттілігінің мәселелері .

ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Тарих ғылымының дамуы, оның жетістіктері мен кемшіліктері кейде осы ғылым саласындағы ғалымдар есімімен тікелей байланысты десек те болады. Мәселен орыстың ірі шығыстанушы ғалымы В. П. Бартольд, қазақ ғалымы Е. Б. Бекмаханов сияқты зерттеушілер есімімен тұтас бір тарихи кезең оқиғаларын байланыстыруға болады. Соның ішінде отандық шығыстану ғылымының көшбасшысы, белгілі зерттеуші В. П. Юдинді атауға болады. Бүгінде В. П. Юдин есімі ортағасырлық қазақстан тарихының, әсіресе XIV-XVIII ғасырлар кезеңімен тығыз байланысты. Осы кезең бойынша қандай бір болмасын тарихи мәселені қарастырғанда В. П. Юдин есімін айналып өте алмаймыз.

Қазақстан тарихының түрлі аспектілерін, оның нақты тарихи даму жолдарын жан-жақты, терең ғылыми тұрғыда зерттеу және белгілі бір тарихи кезеңде Қазақстан аймағында өткен этно-саяси процестердің сипаттамасын беру тарих ғылымы үшін өзекті проблема болып табылады. Қазақстан тарихының аз зерттелген аспектілерін қарастыру халықтың тарихи зердесін қайтадан қалпына келтіруге септігін тигізеді. Қазақстан территориясындағы ұзаққа созылған этникалық процестер ХІҮ-ХҮ ғасырларда қазақ халқының қалыптасуы аяқталып, осы этнос негізінде алғашқы ұлттық мемлекет - Қазақ хандығының құрылуына әкелді. Қазақ халқының этно-саяси даму жолдарын анықтай алмай тұрып бұл процестердің күрделілігін ұғыну мүмкін емес. Осы аймақтағы тарихи процестердің кейінгі барысына негіз болған ХІІІ-ХҮ ғасырлардағы кезеңін ғылыми және обьективті түрде зерттеу міндеті туады. Осы тұрғыдан алғанда Отан тарихының осындай өзекті мәселелерін зертеген ғалымдардың еңбектерін талдап, оқып-үйрену өте маңызды болып табылады.

1928 жылы сонау Волгаград қаласында туылып, өскен, мектеп бітірісімен әскери теңіз училищесіне түсүді армандаған В. П. Юдин шығыстанушы мамандығы бойынша Н. Нариманов атындағы Мәскеу шығыстану институтының ұйғыртану бөлімін бітіріп шығады. 1955 жылдың күзінен Алматы қаласына көшіп келіп, қызметке кіріскен жас зерттеуші қазақ халқының тарихы мәселелерімен, әсіресе парсы, түркі тілдеріндегі жазба деректеді анықтау, ғылыми айналымға қосу ісімен қызу айналысып кетеді, зерттеуші Отан тарихының деректік негіздерін кеңеюту, теориясының деректану, ортағасырлық қазақстан тарихының мәселелері, тарихи этнонимдердің этимологиясын анықтау бағыттарында орасан зор жұмыс атқарды.

В. П. Юдиннің ғылыми шығармашылық қызметінде 1969 жылы жарық көрген XV-XVIII ғасырлардағы қазақ хандықтарының тарихы бойынша материалдар («парсы, түркі шығармаларынан үзінділер» атты жинақтың маңызы зор) . Жоба жетекшісі С. К. Ибрагимовтың мезгілсіз қайтыс болуына байланысты бұл жұмысты аяқтау В. П. Юдинге жүктелді. Жоба авторының еңбегіне лайықты бағасын бере отырып, дегенмен ҚХТМ-ғы В. П. Юдин еңбегінің маңызы зор екендігін атап өтуімізге болады.

Дегенмен бұл еңбекті жариялау барысында сол кезеңдегі ғылымға көпе-көрмеу араласу, оны бұрмалау сияқты келеңсіз фактілер де орын алмай қоймады. ҚХТМ алғы сөзі ретінде жазылған В. П. Юдиннің «XIV-XVIII ғасырлардағы қазақ халқының тарихы бойынша парсы, түркі деректері» атты көлемді мақаласы жинаққа енбей қалды. Себебі автор ғылымнан алыс адамның автор болуына келіспеді. міне осы кезеңнен бастап ғалым қудалана бастады.

1983 жылы В. П. Юдин қайтыс болған кезеңде КазКСР Ғылым Академиясы хабаршысының қоғамдық ғалымдар сериясының (N 4) соңында некролог жариялайды. Бұл некрологты оқысаңыз артында қаншама мол ғылыми мұра қалдырған зерттеушінің ешбір ғылыми атақ, дәреже алмай өткенін көресіз.

Бүгінгі таңда ғалымның ғылыми мұрасын бағалап, оны оқып үйрену барысында қаншама ғылыми еңбектерінің автордың көзі тірісінде жарияланбағанына қарап қынжыласыз. Зерттеуші қайтыс болған кезеңде Түрікменстан ҒА мүше-кореспонденті, Ғ. Д., профессор С. Н. Агаджанов ғалымның шәкірті, белгілі зерттеуші Ж. Ғ. Д., профессор М. Д. Әбусейітова жазған хатында былай деген екен: «Мен біз ғалымдардың шын бағасын көзі тірісінде білмейтініміз туралы ойладым. Неге шынардың биіктігін өлшеу үшін оны өлім арасымен кесу керек» [1, 13-б] .

Дегенмен ғалымның өзі өлгенмен оның артында орасан зор мұрасы қалды. Сондықтан бұл мұраны оқып үйрену, оны оған тарихының ортағасырлар кезеңіндегі күрделі мәселелерін шешуде тиімді пайдалана білу керек. Міне, мұның өзі біздің бітіру жұмысымыздың өзектілігін айқындай түседі. Әрине, бітіру жұмысы бұл бағытта болашақта жүргізілуі тиіс ұлан-ғайыр жұмыстардың бастамасы ғана.

Бітіру жұмысының зерттелу деңгейі: В. П. Юдиннің өмірі мен шығармашылығы нақты ғылыми зерттеу нысаны ретінде қарастырылған. Ғалымның шығармашылығы, өмірі мен қызметі туралы естелік-зерттеулер соңғы жылдары ғана жариялана бастады. Бұл жұмыстың көшбасында ғалымның шәкірттері мен жұбайы Ю. Г. Баранова тұр деп айтсақ болады. Ғалымның рухы алдында белгілі бір дәрежеде тағзым ретінде жарық көрген «Центральная азия XIV-XVIII веках глазами востоковеда» атты В. П. Юдиннің әр жылдары жарияланған және жарияланбаған ғылыми мұралары енген жинақта қосымша ретінде В. П. Юдинге арналған жариялымдар берілген [2] . Осы еңбекке алғысөз жазған әрі оның құрастырушы редакторы Ю. Г. Баранова «Екінші өмір» деп аталатын естелік Шаранасында В. П. Юдиннің өмірі мен ғылыми-шығармашылық мұрасы туралы айтады [2, 3-16 бб] . Алексей Бронин өз естелігінде ғалыммен жүздесу сәттерін еке ала отырып, оның адами қасиеттерін жоғары бағалайды [2, 304-316 бб] . Сондай-ақ Өзбекстан Ғылым Академиясының мүше коррсепонденті Б. А. Ахмедовтың В. Л. Юдиннің жетекшілігемен жарық көрген Өтеміс қажының «Чингизнаме» шығармасына жазған еңбегі келтірілген [2, 317-324 бб] . Бұл еңбегінде Б. А. Ахмедов В. Л. Юдиннің орасан зор еңбегіне, және оның орта ғасырлық Қазақстан тарихы мәселелерін қарастырудан алатын орнын лайықты бағалайды. Бұл мақала мемлекеттік «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында жарық көре бастаған. Шығыстану секциясы бойынша жарияланған жазбаша деректемелер топтамасының «Қазақстан тарихы бойынша түркі деректемелері» атты жинақтар сериясының І-ші томына еңгізілген[3] . Себебі, бұл жинаққа да түркі деректері ішінен алғаш рет В. Л. Юдиннің ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесінде ғана ғылыми айналымға енген Өтеміс қажының «Шыңғыс наме» еңбегі қазақ тіліне аударылып жарияланып отыр. Ал, еңбектің өзі В. Л. Юдин қайтыс болғаннан кейін 1992 жылы оның шәкірті М. Қ. Абусейітова мен жұбайы Ю. Б. Баранованың дайындауымен жарық көрген еді[4] . Осы еңбектің соңғы сөзін жазған Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының академигі Р. Б. Сүлейменов те В. Л. Юдиннің ғылыми қызметіне жоғары баға береді[4, 220-224 бб] . Сондай ақ белгілі зерттеушілер, В. Л. Юдиннің замандастары Б. Ермуханов, Халел Карпык, Валентина Дудковалар да өздерінің естелік-пікірлерімен бөліскен[2, 334-348 бб] .

Белгілі зерттеуші ғалымның өмірі мен ғылыми мұрасын зерттеу, қайта басып шығару, жарияланбаған еңбектерін жариялау, оның қайтыс болуының 10 жылдығы қарсаңынан бастап қолға алына бастады. 1993 жылы В. Л. Юдиннің қайтыс болғанына 10 жыл толуына орай Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясы Шығыстану орталығының бастамасымен В. Л. Юдинге арналған алғашқы ғылыми семинар өткізілді. Міне осы дәстүр осы күнге дейін жалғасып келеді. Бұған бір шетінен ғалымның шәкірті, бұл күнде өзі шығыстану институтын басқарып отырған Меруерт Қуатқызы да айрықша үлес қосып келеді[1, 359-366 бб] .

Орта ғасырлық Қазақстан тарихының деректанулық негіздерін кеңейту мен оның көптеген проблемаларын шешу жолдарын ұсынып, оларды талдаған шығыстанушы ғалым В. Л. Юдин мұрасы Отандық тарих ғылымында лайықты бағасын алды. Ғалымның ғылыми ізденістерінің нәтижелері орта ғасырлық Қазақстан тарихы мәселелерін қарастыруда ерекше құнды.

Бітіру жұмысының деректік негізін В. П. Юдиннің әр жылдары жарияланған еңбектері құрайды. Солардың ішінде жоғарыда айтып өткен 1992 жылы жарық көрген Өтеміс қажының «Шыңғыс наме» еңбегін атауға болады. Осы еңбекті орыс тіліне аударып, түсініктеме жазып, факсимилін жасаған зерттеуші осы дерек көзінің мәліметтері еңгізілді. «Ақ, Көк, Боз, Алтын… Ордалар» атты мақаласын жазды [5] . Осы еңбегінде алғаш түркі-моңғол халықтары өміріндегі шингизизм идеологиясының мәні, тарихи этнонимдерінің этимологиясы туралы тың тұжырымдарын ұсынды. Сондай-ақ XIV ғасырдағы қазақ даласындағы биліктің тайпа билеріне және Тоқа-Темір ұрпақтарының белгісіз әулетіне өтер [6], «Орыс ханның қазасы көшімдегі белгісіз дерек» [7], «Дешті-Қыпшақ тарихымен байланысты XIV ғаырдағы Сырдарияда қасиетті жыр-құтын мазарының салынуы туралы» атты мақалаларын жазды. Бұл мақалалардың барлығында қазақ мемлекеттілігінің құрылуының алғышарттары, оның себептері туралы жазба деректердің мәліметтеріне сүйенген тың тұжырымдар бар.

Айта кетерлік бір жағдай В. П. Юдин ұйғыртану саласы бойынша да іргелі еңбектер жазған ғалым. Бірақ біз негізінен Юдин еңбектерінен ортағасырлық Қазақстан тарихы мәселелерін қарастырып отырғандықтан, негізінен ортағасырлық Отан тарихы мәселелері бойынша жазған еңбектерді ғана қарастырып отырмыз. Негізінен алғанда В. Л. Юдин жарияланған еңбектерінің тізімі жарық көрген [8] . В. Л. Юдиннің еңбектеріндегі ортағасырлық Қазақста тарихы мәселелерін қарастырғанда негізгі дерек көзі ретінде қарастырған еңбектерінің келесі тобы «Центральная Азия в XIV-XVIII веках глазами востоковеда» жинағында топтастырылған. Соның ішінде кезінде ХТМ-ға арнап жазылған «XV-XVIII ғасырлардағы қазақ халқының тарихы бойынша парсы, түркі деректері» атты әйгілі мақаласы алғаш жарияланып отыр [2, 289-296 бб] .

Бітіру жұмысының хронологиялық шегі XIV-XVIII ғасырлар аралығын қамтиды. Себебі, В. Л. Юдиннің еңбектері негізінен ортағасырлық Қазақстан тарихының осы кезеңіне арналған. Зерттеуші XIV ғасырды қазақ мемлекеттілігінің қалыптасуының маңызды кезеңі ретінде атап көрсетсе, XV- XVІІІ ғасырлардағы парсы, түркі деректемелерін аударып, ғылыми айналымға еңгізу, олардың мәліметтеріне деректанулық талдау жасау мәселелерімен айналысқан.

Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеттері: Бітіру жұмысын жазу барысында қазақстандық ірі шығыстанушы ғалым В. Л. Юдин еңбектеріндегі ортағасырлық Қазақстан тарихы мәселелерінің көтерілуі мен шешілу жолдары, нәтижелерін көрсету.

Жоғарыда айқындалған мақсатымызға жету үшін алдымызға мынандай міндеттерді шешуді қойдық:

- В. Л. Юдин еңбектеріндегі ортағасырлық Қазақстан тарихының деректік негіздерін көрсету;

- В. Л. Юдиннің өмірі мен еңбектеріне тарихнамалық және деректік сипаттама беру;

- «Центральная Азия в XIV-XVIII веках глазами востоковеда» еңбегін ортағасырлық Қазақстан тарихы мәселелері мен деректері туралы еңбектерін талдау;

- В. Л. Юдиннің тарихи этнонимдерге көзқарасын талдау;

- В. Л. Юдин еңбектеріндегі қазақ мемлекеттілігі мәселелерін, соның ішінде Ақ Орда, Моғолстан тарихын қажетті тұжырымдары мен концепцияларын көрсету;

Бітіру жұмысының құрылымы: Бітіру жұмысы кіріспе, қорытынды бөлімдер мен қатар екі бөлімнен (әр бөлім екі баптан) және пайдаланған әдебиеттер мен сілтемелер тізімінен тұрады.

І. В. П ЮДИН ЕҢБЕКТЕРІ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫНЫҢ ДЕРЕКТІК НЕГІЗДЕРІ

. В. П Юдин өмірі және еңбектеріне тарихнамалық, деректік сипаттама

В. П Юдин көрнекті қазақстандық шығыстанушы-ғалым . Ол ортағасырлық қазақстанның саяси, этнология, шарауашылық, әлеуметтік-мәдени өмірін зерттеу проблемаларын және тарихнама мен деректенау проблемаларын шешу үшін маңызды мәнге ие бағалы ғылыми зерттеулердің авторы болып табылады.

В. П Юдин бірінші ақпан күні 1928 жылы Ресей федерациясының Волгоград қаласында дүниеге келген. 1945жылы орта мекткпті бітіргеннен кейін Мәскеу шығыстану институтына оқуға түседі. В. П Юдиннің ортағасырлық шығыс деректерін меңгеріп, осы салада мықты маман болып қалыптасуына ұстаздары, белглі ғалымдар В. М Насилов, Н АБаспаков, Е. Э Бертельс және т. б күшті ықпал етті. Болашақ зерттеуші көне ұйғыр тілінің білгір мамандары В. И Новогородский, Э. Наджип, А. И Илиев, сондай-ақ синьцзян тариғы, ұйғыр халқының тарихы мен оған қатысты жазба деректері бойынша белгілі маман К. А Усмашов, профессорлар П . И Фесенко, Г. В Астоюрефтердің лекцеияларын тыңдап, семинар сабақтарында белсенді жұмыс жасаған . Әрине Мәскеу шығыстану институтының ғылыми атмосферасы, Н. И Конарад, Е. Э Бертельс, В. М Алексиев, Саичеев, Е, А Беляев, Х. К Баранов, Э. А Бергиль сияқты атақты профессор - ғалымдардан алған білімі текке кеткен жоқ.

Мәскеу шығыстану институтында ұйғыртану мамандығы бойынша маманданады . Дегенмен ұйғыр, басқа да түркі тілдерін оқып үйренумен қатар Веноминин Петрович парсы, араб тілдерін де меңерді. Замандастырының айтуынша ол ортағасырлық парсы тілінде жазылған қолжазбалар мен өлеңдерді еш қиындықсыз оқи беретін болған [9. 17-72 б] . Ал түркі тілдерін, соның ішінде шағатай және көнеұғыр тілдерін тамаша меңгерген. Ал, батыс тілдерінен неміс тілін мектеп қабырғасынан жақсы меңгерсе, ағылышын тілін институтта оқып - үйренеді. Француз, испан тілдерін өз бетінше жете меңгерген. Міне В. П Юдиннің тілдерді меңгерудегі мұндай еңбегі оның болашақта осы саладағы бірден-бір маман болып шығуында жетекші рөл атқарды.

В. П Юдин студент кезіндегі тәжірбиеден Алматы облысы ұйғыр ауданында өтеді. Осы кезеңде қазіргі ұйғыр тілін меңгеруін жетілдіре түсед. Бесінші курс студенті кезінде В. П. Юдин оқытушылық қызмет атқарып, студенттерге ұйғыр тілінен сабақ береді.

Ал нағыз ғылыми -педагогикалық қызметі 1950 жылдан, яғни Н. Нариманов атындағы Мәскеу шығыстану институтын бітірген кезінде басталады . Ұйғыртану саласы бойынша маманданған жас зерттеуші ұйғыр филолгиясы бойынша аталған институт аспирантурасына оқуға қалдырылады. Сонымен қатар ұйғыр тілі бойынша оқытушылық қызметін қатар атқарады. Аспирант В. П Юдиннің ғылыми жетекші ретінде атақты турколог, профессор Владимир Михайлович Насилов бекітіледі.

Қазіргі Абай атындағы ҚҰПУ-де ұйғыр бөлімінің ашылуына байланысты 1955 жылы жас зерттеуші Алматыға жұмысқа шақыртылады. Осы университетті 1955-1961 ж. ж аралығында студенттерге көне және классикалық ұйғыр әдебиеті, фольклоры мен тілі бойынша ұйғыр тілінде дәріс оқиды. Міне осы жылдардан бастап В. П. Юдин шығыс тіліндегі жазба деректері мәліметтері бойынша қазақзстан тарихы мәселерін зерттеу ісіне ден қойып, өмірінің соңына дейін осы бағытта тынымсыз жұмыс жүргізеді.

1960 жылы жазда ҚазССР ҒА тарих этнология институтының ежелгі және ортағасырлық қазақсан тарихы бөліміне жұмысқа ауысқан тұсынан бастап осы саланың қызықты, әрі күрделі ғылыми проблематикасына қызу араласып кетеді. 1970 жылдар 1976 жылдар аралығында қазіргі әл-Фараби атындағы ҚазҰУ тарих факультетінде ҚазақССР тарихы кафедрасында оқытушы болып қызмет атқарады . Кейінірек ҚазССР ҒА тіл білімі иниститутының Ұйғыртану бөліміне ауысады .

В. П Юдин еңбектерінің өзегін құрайтын қазақстан тарихының мәселелері бойынша зерттеулері қазақстан шығыстану ғылымына, соның тарих ғылымының деректану, тарихнама саласындағы ірі жетістік болып табылады. Қазақастан тарихы мен қазақ халқының мәдениетіне деген қызығушылық қазақстанда тұратын шығыстанушы ғалым үшін заңды құбылыс еді. Сонау 50-ші жылдары В. П Юдин В. П. Шахматов, кейін С. К. Ибрагимовпен танысады. Әсіресе С. К. Ибрагимов түркі, парсы тілдеріндегі қазақстан тарихы бойынша шығыс деректері мәліметтерін зерттеу мен аудару ісін ұйымдастыру туралы идеяны ұстады. Мұндай жауапты, әрі күрделі жұмыс В. П Юдиннің көңілінен шығады .

В. П Юдиннің ұйғыртану саласы бойынша жұмысы да жүре берді, қайта қазақ халқының тарихы зерттеу ісі мен ұйғыртану саласындағы еңбектері өзара байланыста жүреді. Мәселен ҚХТМ-ғы шығыс түркістандық, көне ұйғыр тіліндегі шығармалар, атап айтсақ «Тажира -йихазжа Мухаммад Шариф”, Шах Махмуд бен Мирза Фазил Чорастың «Тарих”, “Тарих-и кашгар, “Ислам - наме, Тарих - и амнийа еңбектерін В. П. Юдин енгізген

В. П Юдиннің ғылыми жариялымдарының саны 80-нен асады. Олар орыс, ұйғыр, қазақ тілдерінде, бірқатарлары шет елдерде ағылшын тілдерінде жарияланған .

В. П Юдин ортағасырлық қазақстан тарихы мәселелерін зерттеуде тарих және филология ғылымдарын тамаша ұштастыра білді, шығыс тілдерінің білгірі ретінде осы тілдерде жазылған деректердің мәліметтерін ортағасырлық қазақстан тарихы мәселелерін зерттеумен тығыз байланыстыра алды. В. П Юдиннің тарих, әдебиет, тіл саласынан жазылған барлық еңбектері фактілерді терең талдаумен, сондай-ақ құбылыстарды байыппен синтездеумен ерекшеленеді, бұл еңбектердің бәрінде орасан зор фактілік материалдар мен негізделген тың ғылыми тұжырымдар ерекше ойлар айтылады .

В. П Юдиннің зерттеушілік әдісіне барлық қолда бар дерек мәліметтерін қамтылу тарихи деректерде айтылатын барлық фактілерді қамту тән.

Венамин Петрович шын мәнінде Қазақстан тарихы бойынша деректік негіздерін кеңейту ісіне ат салысты. Осы бағыттағы еңбектерінің ішінде 1969 жылы шыққан «XV-XYIII ғасырлардағы қазақ хандары тарихы бойынша»- материалдар (МИКХ) (парсы және түркі тілдеріндегі шығармалардан үзінділер) атты жинақтың орны ерекше. Бұл жинақты баспаға дайындауда В. П. Юдин барлық аудармалардың мәтінін түп нұсқа мен қайта салыстыру, жалпы редакциясын бақылау жұмысын атқарады. Сондай-ақ 10 шығармадан үзіндінің аудармасын жүзеге асырып, оларға түсіндірме жазды. Сондай-ақ ҚХТМ -ға енген барлық деректер бойынша 17 деректанулық мақала авторы болып табылады [2, 13-б] . Алайда XV-XVIII ғғ қазақ халқының тарихы бойынша парсы және түркі деректері” деп аталатын көлемді мақаласы жинаққа енбей қалды [10, 6-б] .

В. П. Юдиннің жинаққа енген мақалаларында қазақстандық деректану ғылымының теориясы мен тәжрибесі туралы теориялық деңгейдегі бірқатар мәселелері көтерілген. Ғалым жалпы осы еңбектерінде жалпы тарихи деректерді классификациялау мен жүйелеудің негізгі мәселелерін шешеді. Әсіресе қазақ халқының тарихы бойынша мәліметтер беретін парсы -түркі тілдеріндегі жазба деректерді классификациялау жолдары туралы ұсыныстары аса маңызды болып табылады. Мұндай классификациялау дерек авторының әлеуметтік тегін ескеру, осыған байланысты дерек мәтініндегі субьективизм деңгейі туралы және тағы басқа деректану ғылымының деректік сыннан өткізудің принціптеріне негізделген жалпы алғанда қазақ хандығының тарихы бойынша жарық көрген бұл жинақ бүгінгі таңда да XV-XVIII ғғ Қазақстан тарихы, деректану ғылымы саласындағы ірі құнды еңбек ретінде бағалы болып отыр. Жарық көргеніне 30 жылдан астам уақыт өткеніне қарамастан бұл еңбектің ғылыми құндылығы күннен күнге артып отыр.

В. П Юдин шығыс деректері негізінде Қазақстан тарихы мәселелерін зерттеу ісін жалғастыра берді . Ол Қазақстан және Шығыс Түркістан тарихы бойынша аз зерттелген және мүлде белгісіз деректерді ғылыми айналымға қосып оларға деректанулық анализ жасаумен айналысып, іргелі еңбектер жарияалады . Солардың ішінде Өтеміс қажының “Шыңғыснаме” (XYIғ), “ Тарих-и Шайбани” (XYIIғ. басы) , Мухаммад Аваздың “Зийа ал- кулуб” (XYIIғ. басы) қол жазбалары бойынша жүргізген еңбектерінің де орны ерекше [2, 17-20 бб] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.