Топырақ жамылғысы, топырақтың түзілуі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Топырақ жамылғысы, топырақтың түзілуі. Топырақ классификациясы.

Педосфера (топырақ қабаты) . Жер беті толық дерлік жұқа қабат- топырақпен жабылған. Топырақ-жердің аналық жынысы. Топырақ тірі организмдердің қатысуымен және климаттың әсерінен мыңдаған-миллиондаған жылдар бойы қалыптасқан күрделі табиғи зат. Топырақ қалыңдығы шамамен 80-150 сантиметрден 2, 5-3, 0 метрге дейін ауытқиды.

Мәңгілік мұздар, қарлар басқан, жанартаулар атқылаған жерде, жартастарда, құмда, қиыршық тастарда топырақ болмайды.

Топырақтың ерекше қасиеті-оның құнарлығы. Құнарлық деп топырақта өсімдіктерге қажетті қоректік заттардың болуын айтады.

Топырақтың қатты, сұйық, газ тәрізді және тірі фазалары болады.

Топырақтың түзілу жолдары: тау жыныстарының топыраққа айналуы; органикалық заттардың жинақталуы мен олардың біртіндеп өзгерістерге ұшырауы; минералды және органикалық заттардың әрекеттесуінен органо-минералды күрделі жүйенің қалыптасуы; топырақтың үстіңгі қабатында биофильді элементтердің жинақталуы; топырақ өнімдерінің ылғал арқылы араласуы.

Топырақтың түрлері: құнарлы қара, қызыл-қоңыр, қоңыр және сұр, құмды, сортаң және сор.

Топыраққа әсер ететін антропогендік факторлар.

Күшті жел мен дауыл, қатты ағын сулар, басқа да күтпеген табиғи құбылыстар (апаттар) жер бетін бүлдіріп, топырақтың үстіңгі құнарлы қабатын тоздырады. Бірақ топыраққа зиянды табиғаттан гөрі адамдар көп келтіреді.

Топырақтың негізгі ластаушылары: пестицидтер, минералды тыңайтқыштар, өндірістік қалдықтар, атмосфераға тасталынатын газдар мен түтін, мұнай және оның өнімдері.

Пестицидтер және детергенттер

Пестицидтер-латын тілінен аударғанда pestis-жұқпалы ауру, caedo-өлтіремін, жоямын деген мағынаны білдіреді. Пестицидтер-мәденилендірілген өсімдіктердің зиянкестеріне, сондай-ақ, олардың мжұқпалы ауруларына және микроорганизмдерге, паразиттерге, арам шөптерге қарсы қолданылатын барлық химиялық қосылыстар.

Пестицидтер қоршаған ортаны ластайтын ластаушылардың тек 1% құрайды. Пестицидтер белсенді биологиялық заттар болғандықтан, олар биосфераға және адамға қауіпті болып келеді. Әйтседе, пестицидтер ауылшаруашылығында бүткіл өнімнің 18-20%

Сақтап қалуға қолданылады. Пестицидтердің қолданылуына қарай бірнеше категорияларға жіктейді:

Инсектицидтер- насекомдарға қарсы қолданылады.

Гербицидтер -арам шөптерді жою үшін қолданылады.

Фунгицидтер -саңырауқұлақ ауруларына қарсы қолданылады.

Родентицидтер- кемірушілерді жоюға қолданылады.

Нематоцидтер -топырақтағы паразитті құрттарға (нематодтарға) қарсы қолданылады.

Аскарицидтер- кенелерге қарсы қолданылады.

Химимялық табиғатына қарай пестицидтерді 5 негізгі класқа бөледі.

Көмірсулардың хлорлы туындылары(хлорорганикалық қосылыстар) . Гексахлоран, ДДТ, метоксихлор, гексахлорциклогексан, альдрин, дильдрин, гептахлор, эндрин т. б. Бұл қосылыстар суда нашар ериді, барлық ыдырау түрлеріне төзімді, топырақта ұзақ сақталып, көп мөлшерде жинақталады. Хлорорганикалық пестицидтер диоксиндермен қосылып органикалық ластаушылардың негізгі тобын құрайды.
. Бүгінгі таңда ауылшаруашылығында көп қолданылатын фосфоорганикалық инсектицидтерге: инсектицидтер, аскарицидтер, нематоцидтер, фунгицидтер, гербицидтер және өсу регуляторлы жатады. Олардың өкілдері: фосфорлы, тиофосфорлы, дитиофосфорлы, фосфонды қышқылдар, сондай-ақ, эфир қоспалары, карбофос, дихлофос, фосфамид, метафос, амофос т. б. топырақта және басқа да орталарда тез ыдырайды. Бұл қосылыстар өзіндік таңдағыштығымен ерекшленеді және өте тез әсер етеді. Сондықтан, бүгінгі таңда осы қосылыстардың қолдану перспективасы жоғары болып келеді.
Карбаматты инсектицидтер. Карбамин қышқылының күрделі эфирлері болып табылады. Насекомдардың кейбір түрлеріне өте уыдты әсер еткенімен, жылықанды омыртқалы жануарлар мен адамдарға зияны тимейді.
. Дефолианттар сияқты су қоймалардағы арам шөптерге қарсы қолданылады.
Табиғаты пиретроидты пестицидтер. Пиретроидтар-соңғы жылдары көп қолданыстағы пестицидтер. Оларды табиғи және синтетикалық жолмен алады.

Табиғи пиретрин І түймегүл сығындысынан алынған. Синтетикалық пиретроидтар-транс-хризантема қышқылының туындылары болып табылады. Олар: пермитрин, ципермертрир, децис т. б.

Пиретрин І-ге қарағанда 1975 жылы синтезделіп алынған, колорад қоңызына қарсы қолданылатын децидтің ырықтығы 900 есе артық. Пиретроидтар адамдар мен басқа да жылықандыларға зиянын тигізбейді.

Детергенттер- жасанды жолмен алынған химиялық заттар. Олар заттардың сыртқы қабатында тез әсер етіп, өзгерту немесе тазарту қасиеттерімен ерекшеленеді. Өндірісте, тұрмыстық қызметте оларды кір кетіру, жуу, бояу үшін қолданылады. Детергенттер суда ерімей, ұзақ сақталады, оларды ұсақ организмдер ірітіп-шіріте алмайды. Бір литр суда 1 мг детергент түссе су көбіктене бастайды. Детергенттердің рұқсат етілген шегі, ПДК-1 л суға/0, 3 мг детергент тең.

Бақылау сұрақтары.