Төтенше жағдайда болатын жарақаттанулар, аурулар мен уланулар. Олардың түрлері

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Төтенше жағдайда болатын жарақаттанулар, аурулар мен уланулар. Олардың
түрлері

Өндіріс орнында апат болғанда, соғыс қақтығыстары кезінде түрліше
жарақаттанулар ете көп болады. Сондықтан оларға алғашқы жәрдем беру, тек
медицина қызметкерлерінің ғана міндеті емес, сонымен қатар Азаматтық
қорғаныс жасақшыларының, жалпы халық-тың да міндеті.
Жарақаттану деген адам терісінің, кейбір мүшесінің немесе бүкіл
денесінің күшпенен бүлінуі. Жарақат алу дегеніміз адамның жұмсақ етінің
жаралануы, сүйектің сынуы, миының қозғалуы, денесінің күюі болып жіктеледі.
Ауыр жарақаттанғандардың есінен айрылып травматический шок қалуы
мүмкін. Есінен айрылу радиацияны көп алғаннан радиационный шок, нервісіне
өте көп салмақ түскеннен де нервный шок болады. Жарақаттанып есінен
айрылғандардың қан айналымы, демалысы, зат алмасу жүйелері бұзылады. Адам
сүрғылттанып, әрең демалып, бетін салқын тер басып, сырттан берген белгіге
еш жауапсыз жатады.
Дене қызуы төмен түсіп, жүрек соғысы әрең сезіледі, демалысы жиіленіп,
ауызбен ғана демалады.
Оларға алдымен қан тоқтату, жарасын байлау, сынған жеріне қалып (шина)
салу шараларын жасап, іш-құрылысы жарақаттанбаған болса тамақтандырып,
қажет болса ауруын сездірмейтін морфий таблеткасын, морфо-алкоголь қоспасын
беріп, жақын жердегі ауруханаға жіберу керек. Радиациядан есінен
айрылғандарға дәрігердің тағайындаған дәрі-дәрмегін беріп, бақылауға алу
қажет.
Шошынғандарға қорқыныш сезімін басу үшін наркотиктің не метропанның 1-2
таблеткасын не басқа дәрі-дәрмек беріп, тыныштандырып дәрігерлік бекетке
жөнелтеді.
Төтенше жағдайда қабырға, жамбас, омыртқа, бас сүйек т.б. сынулары
кездеседі. Сыныққа ұшыраған адамдарға жедел жәрдем қажет. Оларға өте үқыпты
қарап жарақатын ұлғайтып алмау керек.
Сүйекте жабық және ашық сынықтар болады.
Жабық сынықта көрінетін жара болмайды. Ол жерде ісік пайда болады. Сынған
жерді алдын-ала байлау керек. Ауруды алып жүру үшін, сынған жерге қалып
(тақтайдан, фонерадан, таяқшадан және т. б.) салып, қозғалмайтьтн етеді
Қалыпты ұзындау алып, екі жағынан бекітеді.
Арнайы қалып болмаған жағдайда, сынған аяқты сау аяққа байлап тастайды,
сынған қолды денеге байлайды. Жабық сынықта қалыпты киімнің үстінен салады,
не сол жерді матамен, мақтамен орап, содан кейін қалып салады. Қалыппен екі
жағы да қамтылуы қажет. Егер қол сынған болса, таңған соң, мойынға асып
қояды.
Ашық сынықта алдымен қан тоқтату керек, сынған жерге таза байлама салып,
мақта немесе жұмсақ матамен орап, қалып салады. Сынған сүйекті қозғауға
болмайды.
Иық сүйек ключица сынған болса, қолтықтың астына мақта не жұмсақ мата
салып, қолды бүгіп денеге жабыстырып бинтпен байлайды.
Қабырға сынғанда кеудеге мақтаны не жұмсақ матаны салып, содан кейін
кеудені ауаны шығарған выдох қалпында жалпақ материалмен орап байлайды.
Бас сүйегі жарақаттанғанда сынған сүйек сынығы ішке түспейтіндей етіп,
өте сақтықпен мақтаны немесе бинтті сол жерге орналастырып, таңады.
Омыртқасы сынған адамдардың астына тақтайды жайменен жылжытып салып, сол
тақтаймен носилкаға салады.
Жамбас сүйегі сынғандарды зембілге шалқасынан салып, тізелерін бүте екі
жаққа айыра салады да, тізесінің астына домалақтап киім саяады. Содан кейін
емханаға жөнелтеді.
Буын шығып кеткендегі жәрдем.
Буын шығып кетудің белгілері:
1. Өте қатты ауырады, сүйектің түрі өзгереді, аяқ баса алмай, ісік пайда
болады. Адамға алдымен морфий салады.
2. Шыққан жерге қалып не байлама салып, емханаға жөнелтеді.
3. Жарақат токсикозы уыттың денеге жайылуы.
4. Дененің ауыр нәрсенің астында ұзақ уақыт жаншылып қалуы.
Бұның ауруы салмақтан болғаннан кейін бірнеше сағаттан кейін сезіледі.
Дене ісіп, жансызданып, жүректің жұмысы ауырлап, шөлдеп құсқысы келеді.
Жүрек жиі соғып, адамның қимылы баяулайды. Мұндай ауруға алдымен су, оған
қосып 1-2 кесек секер, 1 таблетка морфий береді. Медпунктке тез носилкамен
жеткізу керек.

Өткір сәуле аурулары

Өткір радиацияның немесе РЗ белгілі мөлшерден артық өтуінен адамдар
сәуле ауруына ұшырайды.
Бұл ауру адам 4 тәулік ішінде 100 р-н, не одан да астам сәулені алғанда
ғана пайда болады. Аурудың ауырлығы өткен сәуле шамасына, адамның оған
дейінгі денсаулық дәрежесіне байланысты. Денеге өткен сәулелердің шамасына
қарап сәуле ауруын 4 дәрежеге бөледі:

1. дәрежелі - 100 - 200 р-ге дейін сәуле,
2. дәрежелі - 200 - 300 р-ге дейін алғанда,
3. дәрежелі - 300 - 500 р-ге дейін
4. дәрежелі - 500 р-геннен жоғары, өте қатаң түрі.
Сәуле ауруының әр дәрежесі 4 кезеңнен өтеді:
1. Сәуленің өткенін алғашқы сезінуі;
2. Ауруының жасырын кезеңі;
3. Ауруының ез мәнінде көрінуі разгар;
4. Ауруының аяқталуы, жазылып кетуі не қайтыс болуы;
Аурудың әр дәрежесінің қалай өтетіні. 1-ші дәрежесі - жеңіл. Сәуле
өткендігі 3 сағаттан кейін жүрек айнып, жалпы әлсізденіп, бас ауырып, кейде
құстырып сезіле бастайды. Бір тәуліктен кейін ауру адамдар өздерін жақсы
сезінеді. Сөйтіп сәуле ауруы жасырын түрде 3-4 аптаға созылады, Бұл адамдар
еңбекке жарамай, тек жеңіл жұмысқа ғана шамасы жетеді. Осы уақыттан кейін
200 р-н алғандардың қанында өзгеріс байқалады. Тәуір болу кезеңі 3-6 айға
созылады.
2-ші дәрежесінде аурудың алғашқы белгілері 3 сағатқа жетпей, біліне
бастайды: жүрек айнып локсиды, жалпы әлсіздік болады).
Дене қызуы 37,2 - 37,5°С-қа көтеріледі. Екінші тәуліктің өзінде-ақ ауру
жасырын түріне көшіп, адам тәуір сезінеді, тек 3 аптадан асқан соң, денесі
ауырлап, жағдайы төмендей бастайды. Осы уақыттың ішінде бүл адамдарды
ауруханаға тез орналастыру керек. Тәуір болу кезеңі 3-6 айға созылады.
3-ші дәрежесі ауыр боп келеді. Сәуле өткендігінің алғашқы белгілері
жылдам байқалады. Көздің айналасы қызарып, жалпы әлсіздік тезірек пайда
болып, басы айналып, әлденеше рет құсып, қызуы 38°С дейін көтеріледі. Кейде
аяғы шатасып, жүрісі бұзылады. Аз уақытқа есінен айрылып қалуы мүмкін. 2-3
тәуліктерден соң, ауру тәуір болғандай. сезінеді, әлсіздік кетеді. Жасырын
түрі 1-2 аптаға созылады, содан кейін ауру күшейіп, жағдайы нашарлайды. 39
-40°С жетеді. Мұндай адамдар ауруханаға алғашқы күндері-ақ әкелінуі керек.
Жазылып кету мерзімі 1 жылға созылады.
4-ші дәрежесі - өте ауыр түрі. Алгашқы белгілері 20-30 минутта-ақ керінеді.
Әлденеше рет құсып, әлсіздік құрт пайда болады, бас қатты ауырады, іш
етеді. Қызу 39°С көтеріледі. Сәулемен зақымдану белгілері тез дамып өршиді,
ауруханаға тез жеткізу қажеттігі туады. Аптечкадагы АИ-2 дәрі-дәрмектер.
Аптечкадағы дәрі-дәрмектер радиоактивті, улы заттарға және бактерияға
қарсы қолдану үшін жеке адамдарға таратылып беріледі. Өлшемі - 90x100x20
мм, салмағы - 130 гр. Қалтада сақтауға ыңғайлы.
1 - басы артық резервныеА
2 - фосфорорганикалық улы заттарға қарсы(Виикс газдары,
Зарин, Зоман) уланған жерге кірер алдында - бір таблетка беріледі.
3 - ұяда үлкен ақ пеналдағы бактерияға қарсыекі таблеткалар
радиациядан іш ауруы пайда болғанда, алғашқы тәулікте 7 таблетка,
2-3-ші кундері 4таблеткадан. Жұқпалы аурулардың алдын алу
үшін қолданыланады.
4. - екі қызғылт түсті панелдегі Рз средство 1таблеткаларды
радиоактивті ластанудан 30-60 минбұрын қабылдайды - 6 таблеткадан.
5. - ұяда - екі ақ түсті пеналда Бактерияға қарсы 1кең қолданылатын
антибиотик. Мұны жарақаттанғанда, күйгенде және жұқпалы аурулар
арасында жүмыс істегенде 1 рет 5 таблеткадан, 6 сағаттан кейін 2 рет 5
таблеткадан ішеді.
6. - ұяда - ақ түсті таблетка Рз средство 2 Мұны РЗ ластанған жерде
жайылған сиырдың сүтін ішкен адамға беріледі. 10 күн бойына 1 таблеткадан.
Адам бездерінде
иодтың жиналуына бөгет жасайды.
7. - үяда - көк түсті пеналдағы таблеткалар противорвотное ср-во. Мұны
басқа соққы тигенде, ми қозғалғанда, контузияға ұшырағанда, сәуленің
алғашқы
әсерін алғанда қүсық келтірмес үшін. Сәуле өткендерге көмекті ауруы өршімей
тұрғанда беруге тырысу керек.

Жараға инфекция түсіп, асқынуы

Инфекция деген адам мен жануарлар организміне ауру қоздырғыш
микробтардың енуі жөне олардың организмде өсіп-өнуі, оны түрлі кеселге
ұшыратуы.
Жара деген терінің немесе шырышты қабықтың бүтіндігія бұзғандықтан пайда
болған жарақат.
Олардың жіктелуі жараның неден болғандығына байланысты.
• Инеден, шегеден, біз немесе штыктен алған жарақат - түйрелген, үшкір
затпен шаншылған жарақат колотая рана.Кесетін нәрседен пышақтан,
әйнектен алынған жара - кесілген жара резаная рана.
1. Құлағанда, тұйық нәрсеге соғылғанда, не соққанда алынған жарақат -
соққыдан алған жараушибленное место.
2. Жыртылған жара - машинаның деталінен болған жара іліп кеткеннен
рваная рана.
1. Оқтан не снарядтың үшқынынан болған жарақа-оқ тиюден жаралану.
2. Ит не басқа жыртқыш аңның тістегенінен боланжарақат укушенная рана.
Жара терінің үстіңгі қабатында ғана болуы немесе тереңірек, бұлшық
еттердің жарақаттануында болуы мүмкін.
Кеуденің, қарынның, бас сүйектің ішіне өткен жарақат та болады. Мұндайда
ішкі органдарда жарақат алады.
Әрбір жара қан көп кетуімен және оған микроб түсіп, асқынып кетуімен
қауіпті. Көптеген микробтар, жараға түскенде іріңдетіп жібереді. Оған
стафилококтар, стреп-тококилар жиналады.
Инфекция түсіп іріңдеген жараның айналасы қызарады, ісінеді. Жараның
жазылуы ұзаққа созылады. Кейде микроб қанға өтіп кетсе, ол өте қауіпті.
Осындай асқынып кеткендегі түрін тілме (рожа) деп айтады. Жаралы жер
қызарып, ала-құлаланып, айнала жайылады, кейде тері асты іріңдейді. Қызу 39-
40 жетеді. Инфекция үстаған нәрселер арқылы басқа адамға да жұғуы мүмкін.
Жараға микроб түскеннен пайда болған ауруды сіреспе (столбняк) дейді. Бұл
ауруды қоздырушы таяқша жерде болады. Жараға түскенде микробтар көптеген
бөледі. Олар адамның нерв жүйесіне әсер өткеннен сіңірі тартылып, құрысып
қалады. Жүрегінің жұмысы мен демалысы бұзылады. Егер дер кезінде шара алып
емдемесе, ол адам қазаға ұшырауы мүмкін.
Жарақат алған кісіге алғашқы жәрдем көрсеткенде жараға микроб
түспейтіндей бірнеше шара қолданылады, осы шараларды асептика деп атайды.
Жарақат алғандарга көрсетілетін алғашқы медициналық көмек.
Алғашқы медициналық көмектің міндеті. Жарақаттанған адамның өмірін сақтап
қалудың қарапайым шараларын жасау, көп қиналудан зеқыну мүмкіндігінен
сақтандыру, жарақат немесе ауру зардаптарының женілдеуіне мүмкіндік жасау.
Жазым болған жерде алғашқы дәрігерлік көмекті жарақаттанған адамның өзі
немесе оның серігі, жасақшы санитар қыз көрсетуіне болады.
Алғашқы дәрігерлік көмек көрсетудің мынадай шаралары бар: қанның ағыуын
уақытша тыю; жараға немесе дененің күйген жеріне стерилді таңғыш байлап,
қолдан тыныс алдыру және жүрек уқалау; антидоттар жіберіп, антибиотик
ішкізу; ауруды басатын дәрі егу; жанып жатқан киімді сөндіру; тасымалдауға
әзірлеп, иммобильдеу, денесін жылытып, ыстық пен суықтан сақтау;
противогаз кигізу; жарақаттанған адамды зақымданған жерден әкетіп, аз-
аздап санитарлық тексеруден өткізу.
Алғашқы медициналық жәрдем неғүрлым тез көрсетілсе, зақымданудың бұдан
былайғы барысы мен сауығу нәтижесі адам өмірін сақтап қалуда шешуші әсер
етеді. Қан көп кетіп, электр тоғы соққанда, суға батқанда, жүрек қызметі,
тыныс алу тоқтағанда, басқада бірқатар жағдайларда дереу алғашқы
медециналық көмек көрсе-тілуі тиіс.
Егер зақымданушылар көп болса, ең алдымен балаларға және өте ауыр
зақымдалған, жараланғаң науқастарға кемек беріледі. Қатты жарақаттанғанда
дәрігерлік кемек көрсете отырып, оның жеке тәсілдерін орындаудың жүйесін
анықтап алу керек. Алдымен зақымданған адамның өмірін сақтап қалуға немесе
келесі дәрігерлік кемек көрсетуге қажетті тәсілдер орындалады. Мәселен,
ортан жілік сынып, артериядан қан кеткені байқалса, алдымен емірге қауіпті
қан кетуді тиып, жараға сте-рильді таңғыш салып байлайды да, аяқ қолды
содан кейін ғана иммобильдейді, арнайы шендеуіш салады немесе сынықты
қимылдатпайтындай қолда бар құралдарды пайдаланады.
Алғашқы дәрігерлік көмек көрсеткенде қолданылатын тәсілдердің қай-қайсысы
болса да ұқыптылықпен, ойлап орындау керек. Қалай болса солай көрсетілген
көмек зақымданушыға зиянын тигізіп, оның халін нашарлатуы мүмкін.
Алғашқы кемек көрсеткенде тізімдік және қолда бар құралдар пайдаланылады.
Таңу материалдары-бинт, медициналық таңу пакеті, үлкен және кішкене
стерильді таңғыштар мен салфеткалар, мақта және басқалар алғашқы көмек
көрсетудің тізімдік қүралдары. Қан кеткенде таспалы және тұтікті қан
тоқтататьн жгуттермен тыяды, ал иммобильдеуге арнайы фанер, баспалдақты,
торлы және басқа шендеуіш қол-данылады.
Алғашқы медициналық көмек көрсету кезінде ампула немесе шишаға құйылған 5
пайыздық спиртте ерітілген иод, шишаға құйылған 1-2 пайыздық спиртте
ерітілген бриллиант кегі, волидол таблеткалары, шүйіншөп валериан
тұнбасы, ампулаға құйылған мүсәтір спирті, ас содасының таблеткалары немесе
үнтағы, вазелин т.б. дәрі-дәрмектер қолданылады.
Санитарлық жасақтар мен санитарлық постларға тізімдік құралдар беріледі.
Құрылыс пен өндірістік учаскелерге, цехтарға, фермалар мен бригадаларға,
оқу орындары мен мекемелерге, тұрғын халық тынығатын жерлерге алғашқы кемек
көрсетуге арналған аптечкалар жиынтығы қойылыды. Адамдарды тасымалдайтын
құралдарда, жеке пайдаланылатын автомобильдерде аптечкалар болуы тиіс.
Алғашқы медициналық көмек көрсеткенде қолда бар қүралдар ретінде таңдын
салып байлауға ақжайма, жейде, мата (түсінің ала-қүла болмағаны жөн), аққан
қанды тыюға - жгуттың орнына белбеу немесе белдік, ширатылган мата, сүйек
сынғанда - шендеуіш орнына қатырма қағаз немесе фанер тілімі, тақтай таяқ
және т.б. пайдалануға болады.

Зарарсыздандыру кезіндегі сақтық шаралары.

Зақымдалған ошақтағы жұмыс кезінде жеке қорғаныс құралдары жұмыс
істеушілерді толық қорғауға тиіс.
Радиоактивтік шаңмен зақымдалған малды тазалау кезінде мақта-қағаз
комбинизонын пайдалануға болады, оған ұзын резиналық фартук, резина етік
пен қолғап киіледі.
Мал мен өсімдіктерді қорғау қызметі бөлшшелерінің жеке құрамы жеке
дәрі-дәрмек кобдишасымен (АИ-2) қамсыздандырлады.

Химиялық зақымдау ошағында резина мен комбинизон немесе резиналы
қорғаныс костюмін және резиналы етік пен қолғапты киеді.
Зақымдалған аумақта тамақ пен су ішуге темекі тартуға, отыру мен жатуға
теріні, тыныс алу органдарының қорғаныс құралдарын шешуге, қорғаныс
киімінің түймесін ағытуға рұксат етілмейді.
Жұмыс аяқталып, зақымдау ошағынан шыкканнан кейін бөлімшелердің жеке
құрамы міндетті түрде санитарлық тазалаудан өтуге, ал киім мен аяқ-киім,
қорғаныс құралдары залалсыздандыруға тиіс.

Адамдардың эпидемиялық аурулары.

Қазақстанның ұлан-ғайыр аймағында әр түрлі климаттық-географиялық
сипаттамалардың әр түрлілігіне орай обаның, туляремияның табиғи ошақтары
дамыған, көптеген елді мекендерді гигиеналық жағдайдың төмендегенінен
ерекше қауіпті және басқа да жұқпалы аурулардың таралуына барлык алғы
шарттар жасалған.
Қазақстанда іш сүзегі, дизентерия және басқа да ішек аурулары, тұмар,
көкжөтел, қызылша, полиомелит, бруцеллез, туберкулез, мидың қабынуы,
вирустық гипатит, сүзек, безгек, көтеріліп ауру, тыныс жолдарының вирустық
инфекциялары және т.б. тіркелген.
Алматы, Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстары бұл аурулар бойынша
аса жағымсыз аймақ болып қалып отыр.
Қазақстан аумағында, атап айтқанда, Атырау мен Қызылорда облысында обаның
белсенді табиғи ошағы орналасқан, оны таратушылар кішкентай кіші сарышұнақ,
май тышқаны түрлері болып табылады.
Тырысқақ Оңтүстік Қазақстан облысында, әсіресе, Өзбекстанмен шекаралас
аудандар, сондай-ақ Алматы облысында байқалады. Көптеген тірі
организмдерден арасында микроскопиялық нысандар немесе микроорганизмдер
ерекше орын алады. Адам үшін пайдалы микроорганизмдермен қатар хайуанаттар
мен өсімд-іктерде, адамдарға ауру тудыратындары да кездеседі, олар ауыл
шаруашылығында, тамақ өнеркәсібінде, медицинада пайда болады.

Эпнзоотия мен эпифитотия.

Қазақстан Республикасында хайуанаттардың эпизоотиялық аурулардың мынадай
түрлері таралған: бруцеллез, туберкулез, шешек, құтырғандық, қанды безгек,
аусыл, лептоспироз.
Соңғы жылдары республикаға сырттан ет өнімдерінің әкелу көлемі ұлғайды,
шекаралас елдерде эпизоотиялық ахуал нашарлады және шекараның ашық
жағдайында бұл республиканың ветеринарлық ахуалына жағымсыз ықпал етті.
Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Ақтөбе облыстарында шешек
етек алды.
Өсімдік аурулар арасында тозу және сенториоз инфекциясы қауіпті болып
отыр, ол Солтүстік Қазақстанда кездеседі және осы аурулардың таралу ауқым-
ның кеңеюіне түрткі болып отыр.
Қазіргі уақытта республиканың көптеген облыстарында шегірткелердің пайда
болу қауіпі сақталуда, олар егістіктер мен жайылымдарға айтарлықтай зиян
келтіре алады.
Канализация желілері мен ғимараттардың санитарлық-техникалық деңгейі
төмендей түсуде. Көшелерде, автомобиль жолында, жылдам бұзылатын азық-
түлікті сату тәртібін бұзу да жұқпалы аурудьщ таралуына жол ашып отыр.
Жарақаттың түрлері.

Жарақаттар - бұл адам ұлпалары мен органдарының зақымдануы, сыртқы
себептерден аяқ-қолдың сынуы мен буынның шығуы, жұмсақ ұлпаның жаралануы
мен дененің сыдырылуы, органдардың зақымдайуы және көптеген басқа
жәйттардың әсерінен ұлпалар мен органдары тұтастығы мен қызметінің бұзылуы.
Жарақаттануға механикалық, техникалық, химиялық, спецификалық (рентген
сәулесі, радиоактивті сәулелер, электр тогы), психикалық (қорқыныш)
факторлар әсер етуі мүмкін.
Балалар жарақатвшың кепшілігі механикалық әсерлерден болады, сіңірдің
созылуы, буынның шығуы, аяқ-қолдың шығуы.
Механикалық жарақаттар ашық және жабық болуы мүмкін.

Жабық зақымдану - бұл тері жамылғылары мен кілегейлі қабықтар тұтастығы
бұзылмайтын зақымдалу түрлері. Бұдан терінің сыдырылуы, сіңірдің созылуы,
жұмсақ ұлпалардың ажырауы (бұлшық еттің, жүйкенің, сіңірдің), буын мен
сүйектің зақымдануы жатады (буынның таюы, сүйектің сынуы).
Ашық зақымдану - бұл органдар ұлпаларыньщ зақымдалуы, артынша тері
жамылғылардьщ кілегейлі қабықтардың тұтастығы бүзылады (жарақаттар,
сүйектің ашық сынуы).

Организм ұлпасында бір сәтте, кездейсоқ, қатты әсер ету нәтижесінде пайда
болған зақымдану қатты жарақат деп аталады, аз күштің көп мәрте және
тұрақты әсерінен пайда болған жарақат созылмалы жарақат деп аталады.
Созылмалы жарақаттарға көптеген кәсіби жарақаттар жатады (ауыр дене
еңбегімен шүғылданатын адамдардың табанының жалпақтығы, машинисткалардың
тарамыс қынабының қабынуы, кір жуушылардъщ жаурауы, рентгенологтардан
қолындағы қотыр мен жара болуы).
Уақыттың шектеулі үзігі аралығында халықтың белгілі бір тобындағы
жарақаттардың жиыны жарақаттанушылық деп аталады. Жарақаттанушылық
өндірістік (өнеркәсіп, ауылшаруашылығы), өндірістік емес (тұрмыс, спорт,
кеше, көлік) және әскери болып белінеді.

Кез келген жарақат бір орындағы үлпалардың бұзылуымен қатар организмде
басқа да белгілі бір жалпы өзгерістерді тудырады (жүрек-тамыр қызметінің,
тыныс алудың, зат алмасуының бүзылуы). Бұл құбылыстар орталық нерв
жүйесінің тітіркенуінен, қанның кетуінен, өмірлік маңызды органдардың
зақымдалуынан, уланудан пайда болады. Қатты сырқырататын және қан көп
кеткен кезінде сырқаттың жалпы жағдайы өте жедел және күрт нашарлайды.
Талықсу - адам миының қансыздануы нәтижесінде естен кенеттен уақытша
айырылуы.
Талықсу көбінесе психикалық жарақат деп аталады (қорқу, дененің аяқ асты
сырқырауы).
Талықсуға қажу, ашығу, қанның аздығы, жуынатын бөлмеде ұзақ отыру әсер
етеді. Талықсу кебінен аяқ асты пайда болады, алайда кейде сырқаттың
құсқысы келеді, ауаның жетпеуін сезінеді. Бүл жағдайда сырқат бозарады,
тамыр соғысы әлсірейді, дем алысы күшейеді. Есінен айрылған бойда ауру
құлайды.

Дәрігер келгенге дейін талықсу кезінде сырқатқа жәрдем көрсету.
Талықсу кезінде сырқатты оның басын денесінен төменірек етіп жатқызған
жөн. Бұл бас миына қан ағынының көбірек келуіне көмектеседі. Сырқатгың тар
киімдерін шешу қажет (жағаны түймесін ағыту, галстукты, белбеуді босату,
таза ауаның келуін қамсыздандыру). Тыныс алуды қоздыру үшін сырқатқа
мүсәтір спиртін искетеді, оның бетіне суық су себелейді. Әдетте осы
құралдар сырқатты талықсу күйінен шығару үшін пайдаланылады. Өте ауыр
жағдайларда жүрек қызметін жақсату және тамырлардың соғысын арттыру үшін
сырқаттың терісіне-кофейн кордиамин енгізеді.
Коллапс - өмір үшін қауіпті жағдай, қан қысымының өмірлік маңызды
органдардағы қан айналымының нашарлаған кезінде түсуімен сипатталады. Бұл
кезде адам әлсіреп, бет әлпеті бозарады, аяқ-қолы суынады. Алайда коллапс
уланған және ауырған (сүзек,өкпе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.