Тұлға, жеке адам, адам ұғымының ерекшеліктері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Тұлғаның әлеуметтануылық сипаттары.
Жоспары.
1. Тұлға, жеке адам, адам ұғымының ерекшеліктері. Тұлғаның қалыптасуын
зерттеудегі бағыттар.
2. Тұлғаның әлеуметтануы.
3. Тұлға типтері және оның әлеуметтік сипаттары.

Жеке адамды оқып, білу социологиялық негізгі мәселесі болып табылады,
соңдықтан да әрбір социолог қоғамдық құбылыстардың мәнін, адамдардың
қоғамдығы өзара қарым-қатынасын білу үшін, әрбір нақты адамның іс -
әркестімен қозғалатын түсінуге міндетті. Сөйтіп жеке мінез – құлық бүкіл
қоғамды немесе қоғамдық топтарды танудың негізі екендігін көрсетеді.
Социологияның психологиядан ерешелігі сол, ал жеке адамның қоғамдық
мінез – құлқын, әр алуан қоғамдық байланыстардағы орын корсетеді. Осыған
байланысты жеке адамды оқып, білуде біз мыналарды білуге тиістіміз: жеке
адамның қоғамдық ортада қалыптасуын, қоғамдық кеңістіктегі орнын, қоғамдық
топтарға енуін, мәдениет нормаларын қабылдауын, осы мәдениет нормаларынан
ауытқуын. Берілген бөлімде осы мәселелерді ашуға, түсіндіруге тырысамыз.
Тұлға әлеуметтік өзара қимыл-әрекеттер мен қатынастардың
бірінші өкілі. Ал тұлға дегеннің кім екенін анықтау үшін әуелі адам,
индивид, индивидуалдық деген ұғымдарды түсініп алу керек Адам ұғымы
һоmо sаріеns тің бөлініп шыққанынан бастап қолданыла бастаған мейлінше
жалпылама , атаулық ұғым болып саналады.

Адам дегеніміз жер бетіндегі тірі организмдер дамуының жоғарғы сатысы
, әлеуметтік-тарихи қызмет мен мәдениеттің субьектісі .

Адамзаттың жекелеген өкілдерінің өмір сүруі индивид деген ұғыммен
байланысты. Индивид дегеніміз халық, қоғам, тап, әлеуметтік топ сияқты
әлеуметтік қауымдастықтардың, жалпы адамзаттың жеке өкілі ретінде, нақты
адам ретінде түсіндіріледі. Әлеуметтануда индивид ұғымы әлеуметтік
қатынастардың жеке-дара алғандағы өкілі қарастырылған жағдайда
қолданылады. Индивидтер қызметінің бірігуі нәтижесінде әлеуметтік
қатынастардың жүйесі қалыптасады. Тұлға ұғымы адамның және индивидтің
табиғи емес мағынасын айқын көрсету үшін еңгізілген, яғни бұл ұғым оның
әлеуметтік бастауларын айқындайды.

Тұлға дегеніміз — индивид дамуының қорытындысы және мұнда барлық
адамдық сапалар неғұрлым толық көрініс табады. Әлеуметтік өмірде
адамдардың бір-бірімен әр түрлі салада тығыз қарым-қатынасының,
өздерінің белсенді, саналы іс-әрекеттері арқасында индивид
әлеуметтендіріліп, бірте-бірте тұлғаға айналуы керек.

Жеке адамның дамыуның негізі факторлары. Біреулер әрбір жеке адам өз тума
қасиеті мен қабілетіне сай қалыптасып дамиды, ал қоғамдық қоршаған ортаның
рөлі аз деген көзқарас білдіреді. Ал енді біреулер жеке адамның ішкі
ерекшелігі мен қабілетін жоққа шығарады, жеке адам қоғамдық тәжірибе
барысында қалыптасады деген пікір айтады. Сірә, бұл жеке адамның қалыптасу
процесіндегі соңғы көзқарастар болар. Тәжірибе көрсеткендей жеке адам
қалыптасуында қоғамдық факторлардың салмағы басымдау.
Жеке адамның ерекшеліктерінің пайда болуы мен дамуын талдауда әсер
ететін факторларды мынадай түрлерге бөлеміз:
1. биологиялық тұқым қуалаушылық;
2. физикалық орта;
3. мәдениет;
4. топтың тәжірибе;
5. бірегей жеке тәжірибе.
Биологиялық тұқым қулаушылық. Кірпіштен соғылатын ұйді тастан немесе
бамбуктен соғуға болмайды, ал бірақ әр түрлі әдіспен көптеген кірпіштен
соғуға болады. Әр адамның биологиялық тұқымы шикізат жеткізіп тұрады, олар
одан әрі әр түрлі әдістерімен дербес адамды, жеке адамды, индивидті
жасайды.
Басқа жан – жануарларға қарағанда адамның ерекшелігі жылдың бар
мезгілінде, нәтижесінде бала туылады. Бала туылғанда дәрменсіз болады және
бір жасқа толғанша солай қалады. Осындай биологиялық факторлар адамның
қоғамдық өмірінің негізін салады. Биологиялық тұқым қуалаушылық адам
организмінің туа қажет ететін ауа, тамақ, су, ұйқы, қауіпсіздік, аурудың
жоқ болуымен толықтырылады. Қоғамық тәжірибе адамдағы сәйкес келетін, ортақ
ерекшеліктермен түсіндірсе, ал биологиялық тұқым қуалаушылық жеке адамның
жеке өзін, оның қоғамдық басқа мүшелерінен ерекшелігімен түсіндіреді.
Сонымен бірге топтық айырмашылықтарды биологиялық тұқым қуалаушылықпен
түсіндіруге болмайды. Сондықтан биологиялық тұқым қуалаушылық толығымен
жеке адамды жасай алмайды, себебі мәдениет те, қоғамдық тәжірибе дегенмен
берілмейді. Алайда биоголиялық фактор қоғамдық бірлікке шектеу туғызады
(баланың дәрменсіздігі, су астында ұзақ бола алмауы, биологиялық қажет
етулердің бар болуы т.б.),екіншіден биологиялық фактордың арқасында
темпераменттердің шексіз әртүрлілігі жасалынады, мінез – құлықтар,
қабілеттер жасалынады. Осылардың бәрі әрбір жеке адамнан жеке адамды,
қайталанбас, бірегей жандыжасайды.
Физикалық қоршалған орта Бірқатар зерттеушілер жеке адамның дамуында
физикалық қоршаған ортаға шешуші маңыз беріп келеді. Физикалық және
географиялық сәйкес жағдайларда жеке адамның әр түрлі типтері қалыптасады,
керісінше жеке адамның топтың ұқсас белгілері қоршаған ортаның әр түрлі
жағдайларында дами береді.
Осыған байланысты физикалық қоршаған орта қоғамдық топтың мәдени
ерекшеліктеріне әсер етуі мүмкін деуге болады, бірақ ол жеке адамның
қалыптасуына әсер етпейді.
Мәдениет. Анықталған мәдени тәжірибенің бүкіл адамзатқа ортақ
екендігін және ол қоғам дамуының қай сатысында тұрғандығына тәуелді
еместігін атап өту керек. Сонымен, бала жасына қарай үлкендерден
қоректенеді, тіл арқылы қарым – қатынас жасауға үйренеді, жазалау мен
марапаттауды үйренеді, сол сияқты басқа да бірқатар ортақ мәдени ұлгелерді
меңгереді. Әр қоғам өз мүшесіне кейбір ерекшеліктерді береді, ерекше мәдени
тәжірибелерді, оны басқа қоғам бере алмайды. Өмір сүріп отырған қоғамда
оның барлық мүшесіне тән ерекше жеке адамдың конфигурация пайда болады.
Мысалы, мұсылман мәдениеті шарттарымен қалыптасқан жеке адам христиан
елінде тәрбиеленсе де басқаша ерекшелікке ие болады.
Біздің қоғамда қоғам қуаттайтын жеке адамның түрі, типі қандай болуы
мүмкін? Сірә, бұл жеке адам қоғамға бейім болуы мүмкін, яғни қоғамдық
қатынасқа еркін араласа алатын, ынтымақтастыққа дайын, өзіне - өзі жауап
бере алатындай дәрежеде. Көптеген мұндай ерекшеліктер біздің ішімізде
жасырып дамиды, егер бұлар болмаса біз өзімізді ыңғайсыз санаймыз.
Сондықтан да біз өз балаларымызға үлкендерге рахмет тәңір жарылқасын
деген сияқты әдепті сөздер айтуға, үлкендерден қысылып, ұялмауға, өзіне-өзі
жауап беруге үйретеміз.
Дегенмен құрамы күрделі қоғамда көпшілік мақұлдаған ерекшклікті жеке
адамды табу қиын. Біздің қоғам көптеген (құрылымды) структуралы бөлдерімен
сипатталады: аймақ, ұлттық, қызмет түрі, жас категориялары т.б. Осы
бөлімдердың әрқайсысының өз тенденциялары болады. Осы үлгілер жеке адам
үлгілері мен араласып, аралас жеке адам типтері пайда болады. Әр түрлі
субкультурадағы жеке адам типтерін оқып-үйрену үшін, әрбір структураны жеке-
жеке білу керек, содан кейін мәдениеті басып жеке адам үлгілерінің әсерін
ескерту керек.
Сонымен жеке адамның қалыптасуына белгілі мөлшерде биологиялық
факторда, физикалық қоршаған орта факторы да әсер етеді. Жеке адамның
қалыптасуында ең нігізгі фактор болып топтық, субъективті, бірегей жеке
адамдың тәжірибе есептеледі. Бұл факторлар толығымен жеке адамды
социализациялау процесінде айқындалады.

Жеке адамды социализациялау. Нәресте өмірге биологиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.