Құқық және экономика қайсысы маңыздырақ

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Құқық және экономика : қайсысы маңыздырақ

Орындаған: Асқар Әліп

Астана 2017 жыл

Кіріспе
Әлеуметтік жағдайының жақсы болуы мен жеке құықтарының қорғалуы кез кедген адам үшін бірінші орында. Құқық пен экономика елдің дамуына өзіндік үлес қосары сөзсіз. Біз бұл жобамызда құқық пен экономика салаларын зерттеп, олардың мемлекет үшін маңызын анықтадық.
Тақырыптың өзектілігі: құқық пен экономика саласын салыстырып , қайсысы маңыздырақ екенін анықтау тақырыбымыздың өзектілігі болып табылады. Тақырыбымызды ашу үшін алдымызға мынадай міндеттер қойдық:
Құқық пен экономика саласына жалпы сипаттама беру
Тарихи оқиғаларға сүйене отырып, құқық пен экономика салаларының басым тұстарын анықтау

Құқық
Құқық әлеуметтік нормалардың ерекше жүйесі болып , мемлекетпен бірге өмірге келіп, қоғамды реттеп-басқарып отырды. Олар қоғамның, объективті даму процесінің талабына сәйкес қалыптасты. Бірақ әр елдің ерекшеліктеріне сәйкес құқық пен мемлекеттің нысаны әртүрлі , мазмұны бірдей юолды. Құқық пен мемлекетттің өмірге келуінің, қалыптасуының негізгі объективтік заңдары: қосымша өнімнің пайда болуы , жеке меншіктің қалыптасуы, таптардың арасында күрестің басталуы, қайшылыұты реттеп, қоғамдыбасқару үшін құққық пен мемлекеттің өмірге келуі. Бұл объективтік даму процесі қоғамның алдына бірнеше талаптар қойды:
-қоғамның әкімшілік-территориясында тұрақты тәртіп қалыптастыру қажет болды;
-қоғам бірнеше тапқа, топқа бөлініп , оларың арасында қайшылықтар басталып, оны реттеп, қоғамды басқару керек болды;
-ру мен тайпалардың, мемлекеттік бірлестіктердің арасындағы қайшылықтар күреске айналып, күрес соғысты өмірге әкелді.Міне, бұл күрес-қайшылықтарды бейбітшілік жолмен шешіп реттеу қажет болды.
Қоғамның объективтік даму процесін бұл талаптарыніске асыру үшін құқықтық нормаларды қарқынды, сапалы дамытып, қарым-қатынастарды тағы басқа құбылыстарды реттеу жұмыстары басталып, қоғамның жақсы дамыуынажағдай жасалды.
Енді құқықтың түсінігіне және мазмұнына келсек, оның санқырлы түсінігі,санқырлы мазмұныбардеуге болады. Олқоғамен бірге диалектикалық даму процесінде болғандықтан, оның мазмұны саеқырлы бағытта дамы, байып отырды. ғалымдар құқықты зерттегенде бір-екі қырынан мазмұнын анықтап әр түрлі қорытынды тұжырым жасап отырды. Мысалы,Аристотель құқты саяси шындық , әділеттік,-деді. орта ғасырдың ғалымдарықұқық діни норма , Ж.Ж.Руссо-құқық қоғамдық билік- деп түсіндірді. [1]
Құқық мемлекетпен бірге қоғамның объективтік даму процесінің нәтижесінде өмірге келді.Алғашқы қоғамдағы әлеуметтік нормалар:әдет-ғұрып,салт-дәстүр,мор аль,діни өсиеттер мемлекеттік жүйеде бірте-бірте екінші қатардағы нормаға айналып,құқық әлеуметтік негізгінормаға айналды.Құқықтың пайда болуытуралы:табиғи,тарихи,реалистік ,социологиялық,нормативтік, психологиялық,материалистік теориялар бар.Бұл теорияларыңжеке алғанда дұрысыда,бұрысы да бар баршылық.Бірақ барлығының мазмұнын біріктіргенде бірнеше дұрыс қорытынды тұжырымдар шығаруға болады:
құқық әлеуметтік құбылыс,онсыз дамыған қоғам болашақ емес;
құқық қоғамдық және жеке адамдардың мүдде-мақсаттарын қорғайтын негізгі құрал;
құқық меншіктің барлық түрерін қорғайтын негізгі күш;
құқық мемлекетті қалыптастырған және оның бақылауындағы, қоғамдық тәртіпті қорғайтын құрал.
Сонымен, құқық жеке тұлғалардың экономикалық,саяси,әлеуметтік т.б. бостандығын,теңдігін қорғайтын негізгі құрал.Құқық қоғамның объективтік дамуын қамтамасыз етіп, өндіріс пен сұраныстың ара қатынасын реттейтін негізгі күш-құрал.
Қоғамның өмірінде белсенді жұмыс атқаратын құқықтың функциялары. Оның бағыттары толып жатыр. Ең күрделі бағыты мемлекетпен бірлесіп жұмыс жасау. Өйткені, мемлекеттің жұмысның мазмұны, бағыты нормативтік актілерде көрсетіліп , анықталып отырады. Құқықтың негізгі функцияларының түрлері:
Қоғамның әр саласына сәйкес құқық , тың экономикалық , әлеуметтік, мәдениеттік, тәрбиелік , экологиялық, қаржылық т.б. функциялары болады.
Мемлекеттік биліктің үш түріне сәйкес құқықтың да үш функциясы болады:заң шығару, заңды орындау, заңды қорғау.
Құқықтың бұл екі топтағы функциялары мемлекеттің функцияларымен сәйкес келеді. Сонымен бірге құқықтың өзіне тән екі функциясы болады: қоғамдағы қарым қатынастарды дұрыс реттеп , орындалуын тездету және қатынастардың байланысын бақылап, қорғап отыру.
Құқықтың реттеу функциясы нормативтік актілер арқылы қоғамдық қатынастардың байланысын , орындау жолдарын , бағыттарын анықтап отыру. Бұл функция екі әдіс тәсілмен орындалады:
Құқықтық нормада қатынастың орындалу жолдарын , бағытын көрсету;
Нормативтік актіде субъектілерге толық бостандық беру , дұрыс орыналу бағытын көрсету.
Құқықтың қорғау функциясы нормативтік актілердің қоғамдағы қарым қатынасқа ықпалын , әсерін күшейту , жаман қатынстарға тыйым салу. Бұл функцияның әдіс тәсілдері:
Қоғамдағы қатынастардың дұрыс орындалуын бақылау;
Құқықты нормада тыйым салудың себептерін көрсету;
Жауапкершіліктің түрін көрсету;
Жасаған қателіктері үшін субъектілерді жауапқа тарту. [2]
Сонымен , құқық функциясы дегеніміз адамдардың іс әрекетіне , мінезіне , тәртібіне нормативтік актілердің жасайтын ықпалы мен әсері, сол арқылы қатынастардың дұрыс , уақытында орындалуын қамтамасыз ету.
Құқықсыз қоғам дұрыс, прогрестік жолмен жақсы дами алмайды. Құқық пен мемлекет қоғамды дарғдарықа ұшытарпай , дұрыс басқарып , дамытып келеді. Құқық саласы, бұл - қоғамдық қатынастардың сапалы түрде біртекті тобын өзіне тиесілі ерекше құқықтық реттеу әдісі арқылы реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы болып келетін құқықтық жүйенің бір бөлігі. Сонымен әрбір құқық саласы өзгелерден айрықша нысанасымен және құқықтық реттеу әдісімен ерекшеленеді.
Құқықтық реттеу нысанасы ретінде құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар түсініледі. Құқықтық реттеу әдісі - құқықтық нормалар бұйыруларын қамтамасыз етудің және орындаудың заң тәсілдері. Конституциялық (мемлекеттік) құқық, бұл - жария құқық аймағы. Конституциялық құқықтың басты міндеті - мемлекеттік билікті жүзеге асыруды ұйымдастыру және оны құқықтық заң шегімен шектеу. Әкімшілік құқық та жария құқыққа жатады. Әкімшілік құқық нормалары мемлекеттік басқару аясында қалыптасатын қатынастарды, яғни билік және бағыну қатынастарын реттейді.
Азаматтық құқық, бұл - жеке құқық аймағы. Азаматтық құқық мүліктік және байланысты емес және мүліктілермен байланысты қатынастар да бар. Қылмыстық құқық, бұл - жария құқық аймағы. Қылмыстық құқық - қылмыс жасаумен және қылмыстық жаза шараларын пайдаланумен байланысты қатынастарды реттейді. Іс жургізушілік құқық - жария құқық аймағы. Іс жүргізушілік құқық азаматтық іс жүргізуге және қылмыстық іс жургізуге бөлінеді. Қылмыстық іс жүргізу құқығының нысанасы болып - анықтау, тергеу және сот органдарының қылмыстық істерді қозғау, тергеу және қарау бойынша қызметімен байланысты қатынастар келеді. Азаматтық іс жүргізу құқығы - азаматтық істерді қарау саласындағы қатынастарды реттейді.
Құқықтың тәуелді саласы - қоғамдық катынастардың салыстырмалы бөлек тобын өзіне тиесілі құқықтық реттеу әдісімен реттейтін құқық саласының бөлігі. Құқықтық институт, бұл - қоғамдық қатынастардың сапалы біртекті тобын реттейтің құқық саласының элементі
Құқықтың жалпы әлеуметтік мәнін мойындай отырып,оған мынадай анықтама беруге болады: Құқық бұл-жалпыға бірдей міндетті,мемлекет күшімен қамтамасыз етілетін,қоғамдық қатынастарды реттейтін , заңда және басқа да ресми құжаттарда анықталған құқықтық норма,ережелердің жиынтығы. Құқық бірнеше бөліктен тұратын жүйелі құрылыс.Оның бір бөлігі - табиғи құқықтың мазмұны адам мен қоғамның табаиғатына байланысты әлеуметтік талаптармен анықталады.
Құқықтық әлеуметтану теориясы өте күрделі. Сондықтан ол осы уақытқа дейін өз деңгейінде қалыптаса алмай келеді, өйткені, ғалымдардың арасында бұл мәселе бойынша қалыптасқан ортақ ой-пікір әлі жоқтың қасы. Ой салыстыру, таластар әлі күнге дейін қызу жүріп жатыр.
Әлеуметтанушылардың пікірінше, құқық әлеуметтануы жалпы әлеуметтанудың белгілі бір саласы болып табылады. Құқық әлеуметтануы, әлеуметтік юриспруденция ұғымдары әр түрлі мағынада болып, олар әлеуметтану мен құқық ғылымдарына қолданылады. әлеуметтік құқықтың юриспруденция ұғымы құқық ғылымдары дамуының әлеуметтік бағытымен белгілеп анықтаса, құқық әлеуметтануы (юридикалық әлеуметтану) ұғымы жалпы әлеуметтану ғылымынң жеке саласындағы әлеуметтік-құқықтық зерттеулерді белгілеп анықтайды. Сонымен, бұл екі ұғымның мазмұны мен көлемі жағынан бірдей, екеуі де жалпы әлеуметтанудың қоғамдағы құқықтың саласымен айналысатын өз алдына жеке бөлімдеріне қолданылады. Біздің пікірімізше, қазіргі құқық әлеуметтануы құқықыты негізінде үш мағынада қарайды.
Біріншіден, құқық - бұл міндетті түрде орындалатын әлеуметтік ережелердің жиынтығы. Екіншіден, құқық белгібір қызметті атқаруда адамның, қоғамның мүмкіншілігі, бостандығы, егемендігі болуын қамтамасыз етеді. Мысалы, еңбек етуге, демалуға рұқсат беруді айтады. Үшіншіден, құқық куәлік ретінде де қолданылады. Мысалы, машина жүргізу құқықығы, т.б.
Құқық ғылымының да жоғарыда көрсетілгендей әлеуметтану бөлімі бар. Осыған орай жалпы құқықтық ғылым мемлекет пен құқықты қондырманың бір түрі ретінде қарап, оларды қоғамның барлық салаларымен, әсіресе, экономикалық құрылымыммен тығыз байланыстылығын, оған беленді түрде әсер етіп отырыатынын көрсетеді. әлеуметтану ғылымы жеке қоғамдақ және гуманитарлық (оның ішінде құқықтық) ғылымдармен тығыз байланыс, қатынастарда болып, олардағы құбылыстарды, үдерістерді, көкейтесті мәселеллерді, ой-пікірлерді, істің мәні мен мазмұнын әлеуметтану тұрғысынан жан-жақты, терең зерделеуге, тұжырымдауға тырысады.
Ал, жалпы құқық ғылымы осындай әлеуметтік теориялық негіздеуді, яғни оның теориялық заңдылықтарын, әдістемелік нұсқау, бағдарламаларын, құқықтық құбылыстар мен процестерді зерттеудің ғылыми әлеуметтік әдістерін әр уақытта қажыт етіп отырады, оларды кеңінен қолдануға тырысады.
Жоғарыда көрсетілгендей,осындай жалпы әлеуметтану мен жалпы құқық ғылымының тығыз байланыстары, әсіресе, әлеуметтану құқық ғылымына кең енуіне (кіруіне) байланысты әлеуметтанудың арнаулы салалық теориясы- құқық әлеуметтануы пайда болды.
Құқық әлеуметтануы құқықты біртұтас, бірыңғай жүйе, ерекше бір әлеуметтік құрылым ретінде қарайды. Ал, мұндай құрылым әр уақытта әлеуметтік шеңберде қаралуы тиіс. Осыған орай құқық әлеуметтануы құқықтың қоғамдық қатынастар жүйесінде алатын орны мен атқаоатын қызметін (функциясын), оның шығуы мендамуын, өзгеру тетігін, құқықтық (юридикалық), ережелердің құрылымын, олардың қоғамдағы адамдарға, топтарға, жіктерге, т.б. пайдалылығын, тиімділігін, басқа да қоғам салаларамен, құбылыстармен байланыстарын, ықпалын зерттейді.
Құқық әлеуметтануы әр түрлі қоғамдық қатынатар жүйесінде,яғни құқық пен құқықтық сананың әр уақытта таптық сипатта болатынын, ақыр аяғында құқықтық экономикалық қатынастармен шарттас, тікелей байланыста, дұрысы, оларға біршама тәуелді екенін көрсетеді, сонымен қатар қоғамда құқықтық реттеудің көмегімен әлеуметтк қорғауды, бақылауды қамтамасыз етуді және қоғамдық өмірді ұйымдастыруды зерттейді.
Қоғамдық қатынастар жүйесінде құқықтық әлеуметтік ережелердің дамуы, қоғамдық тәртіпті қолдау, тілек-талаптарды реттеуші сала, ретінде талданады.
Ол құқықты, құқықтық сананы және құықтық шығармашылықты қалыптастыру үдерісі ретіндежәне құқықтық, юридикалық ережелерді қоғамның барлық деңгейінде әлеуметтік тәртіпке айналдыру үдерісі ретінде қарастырылады. Осыларға орай жалпы құқық деген не, оны әлеуметтік тұрғыдан қалай түсіну керек, деген заңды сұрақтар туады. Жоғарыда көрсетілгендей, құқық - алуан түрлі нормалардың (ережелердің), бұйрық-жарлықтардың, талап-тілектердің жиынтығы.
Норма деген термин латын тілінен алынған ұғым, ол ереже (яғни, мөлшер, шама деген мағынаны білдіреді. Жай тілмен айтқанда ереже сөзі басқарушы деген жалпылама мағынада қолданылады.
Әлеументтік ереже дегеніміз, белгілі бір адамдар ұжымының мүддесін көздей отырып жасалған және бекітілген әрі адамдардың бір-біріне өзара қатынасының тиісті тәртібі .Бұл тиісті ,міндетті тәртіп қоғам тарапынан жасалған алуан түрлі іс-шаралармен қорғалып ,сақталынып отырады.
Құқықтық ереже әлеументтік ереженің бір түрі. Құқықтық нормаға әлеументтік норманың барлық белгілері ,қасиеттері кірген.Сондықтан құқықтық ереже әлеументтік ережені қайталап отырады .Бұл екеуінің арақатынасы бүтін мен жартыға тең Сонымен ,жоғарыда көрсетілгендей ,құқық ережесі дегеніміз ,мемлекет шығарған және бекіткен, орындалуы мемлекеттік аппараттың күшімен қамтамасыз етіліп отырылатын жалпыға бірдей мінез-құлық тәртібінің ережелер жиынтығы.
Құқықтық ереженің сапалы болуы, оны жасайтын адамның өрісімен танымына,мақсатына байланысты. Оның шығатын көзі - мемлекет. Сондықтан құқықтық ережелер жалпыға бірдей міндетті, тиісті тәртіп бола отырып, қоғамдағы адамдардан, олардың алуан түрлітаптары мен топтарына, жіктерінен оны бұзбауды, сақтауды, орындауды, қорғауды,талап етеді. Жалпыға міндетті ережелерге айнала отырып, құқық ережесі әлденеше құбылыс, үдерістермен ықпалдасып, қайталанып отыратын қоғамдық қатынастармен байланыста болады. осықайталанатын қатынастар, бір жағынан құқық ережесімен реттеліп отырса, екінші жағынан қайталанатын қатынастар құқық ережелерін жалпыға міндетті ережеге айналдырады.
Құқықтық ережелерді орындамаушылық, тәртіп бұзушылыққа қарсы мемлект тарпынан еріксіз, мәжбүр ету, т.б. шаралары қолданылады.
Сонымен, өзінің түрі жағынан құқық - бұл ережелер жүйесі, ол мемлекеттің белгілеп орнатуы, көндіруі немесе санкциясыарқылыжүзеге асыралып отырады.
Құқықтық және нақтылы қоғамдық қатынастардың ерекшеліктерін айыра білу қажет, өйткені, қоғамдағы ережелер (нормалардың) ондағы индивидтердің (адамдардың), әлеуметтік топтардың, жіктердің мұң-мұқтажы, талап-тілектерінің жанама түрде байланысты болады, ал ресми қабылданған құқықтық ереже (норма) қоғамда құқық жүйесінің жалпы өмір сүруін қамтамасыз ететін бірден бір шарт болып есептеледі.
Алуан түрлі мекемелердің, ұйымдардың әлеуметтік топтардың, индивидтердің, т.б. әр қайсысының өзіне тән, ерекше талап-тілегі, мұң-мұқтажы, мүддесі болғандықтан қоғам әр қилы "Әлеуметтік кеңістіктегі" күштердің жиынтығынан тұрады десек, қателеспеген болар едік. Сондықтан бұлардың әр қайсысы әлеуметтік өмірде әр түрлі орында, ортада, жағдайда болып, әлеуметтік ресурстарда (мысалы, экономикада, саясатта, өнерде, т.б.) теңсіздікте болады. Әлеуметтік ресурстардың негізгі бір түрі "құқықтық ресурс" деп аталады. Осыған байланысты әлеуметтанушы мынындай мәселеге ерекше назар аударуы мүмкін. Қандай кезеңдерде немесе жағдайларда болмасын, кейбір әлеуметтік жағдайы біршамиа жоғары және көптеген әлеуметтік ресурстармен қамтамасыз етілген жеке адамдар мен топтар әрекет, қызмет етіп отырған құқықтық ережелерді (нормаларды) шектеуге мүмкіншіліктері бар ма, қолданыстағы, яғни, олардың жұмысын біршама тоқтата ала ма немесе кейбір құқық ережесі (нормасы) басқа бір адамдардың, топтардың мұң-мұқтажына, талап-тілегіне қарсы тұрып, кедергі келтіре ала ма немесе қоғамда жоғары тұрған адам немесе топ бола ма, т.б. Құқықта бекітілген құқықтық актілер ережелердің (нормалардың) жиынтығы десек, онда құқық таза (яғни, юриспруденция) ғылымына жатады да әлеуметтік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.