Тауарлы материалдық қорлардың есебі
Жоспар
Кіріспе
1. Тауарлы материалдық қорлар туралы түсінік
2. Тауарлы материалдық қорларды бағалау
3. Тауарлы материалдық қорларды түгендеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
1. Тауарлы материалдық қорлар туралы түсінік
2. Тауарлы материалдық қорларды бағалау
3. Тауарлы материалдық қорларды түгендеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргі қоғамның әкімшілдік - әміршілдік жүйеден шығып, нарықтық қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша айтсам, жалпы мемлекеттік меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық пен жауапкершілікті іскерлік басқарушылық үнемділікті алмастыру – нарықтық экономиканың өзіне тән ерекшеліктері. Еліміздегі қаржы жағдайын бағалау, объективті ғылыми негізделген және үйлесімді басқару өндірістік әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның бухгалтерлік жағдайын толық қарастыру керек.
Барлық экономикалық ғылымдардың ішінде бухгалтерлік есеп пәні өз алдына дараланып тұратын бөлек ғылыми сала деуге болады. . Өйткені қаржының қоғамдық өндірістің даму жолында өте қажет. Бухгалтердің негізгі міндеті – ол еліміздегі барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік тарапқа сай есептеу жұмыстарын жүргізу болып табылады.
Қазіргі нарықтық экономиканың түбегейлі кешу кезеңінде қаржыға жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамның дамуының жаңа кезеңінде өндіріс құрал – жабдықтарының мемлекеттік меншіктен , ұжымдық және жеке меншіктерге ауысуы кең етек алуда.
Нарықтық қатынастар жағдайда шаруашылық жүргізуші субъектіге қаржының маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектіде қаржының жұмысы бірнеше.
Қазіргі қоғамның әкімшілдік - әміршілдік жүйеден шығып, нарықтық қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша айтсам, жалпы мемлекеттік меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық пен жауапкершілікті іскерлік басқарушылық үнемділікті алмастыру – нарықтық экономиканың өзіне тән ерекшеліктері. Еліміздегі қаржы жағдайын бағалау, объективті ғылыми негізделген және үйлесімді басқару өндірістік әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның бухгалтерлік жағдайын толық қарастыру керек.
Барлық экономикалық ғылымдардың ішінде бухгалтерлік есеп пәні өз алдына дараланып тұратын бөлек ғылыми сала деуге болады. . Өйткені қаржының қоғамдық өндірістің даму жолында өте қажет. Бухгалтердің негізгі міндеті – ол еліміздегі барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік тарапқа сай есептеу жұмыстарын жүргізу болып табылады.
Қазіргі нарықтық экономиканың түбегейлі кешу кезеңінде қаржыға жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамның дамуының жаңа кезеңінде өндіріс құрал – жабдықтарының мемлекеттік меншіктен , ұжымдық және жеке меншіктерге ауысуы кең етек алуда.
Нарықтық қатынастар жағдайда шаруашылық жүргізуші субъектіге қаржының маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектіде қаржының жұмысы бірнеше.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептемелер туралы» ҚР Заңы, 2007 жылдың 28 ақпаны, № 234 - III.
2 Бухгалтерлік есеп стандарттары және оларға әдістемелік нұсқаулар. - Алматы: Центраудит, 2000 (толықтырулар мен өзгертулермен бірге).
3 Бухгалтерлік есеп шотттарының үлгі жоспары (ҚР Қаржы министрлігінің 2002 жылдың 18 қыркүйегі, № 438 бұйрығы) // Бухгалтер бюллетені. – 2003. - № 48.
4 Бухгалтерлік есеп шотттарының үлгі жоспары (ҚР Қаржы министрлігінің 18.09.02 № 438 бұйрығы) // Бухгалтер бюллетені. – 2003. - № 48.
5 Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері. – Алматы, 2001.
6 Баймуханова С.Б., Балапанова Ә.Ж. Бухгалтерлік есеп. – А.: Қазақ университеті, 2001.
7 Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә. Қаржылық есеп. – Алматы: Экономика, 2001.
8 Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп принциптері. – А.: Экономикс, 2006.
9 Назарова В.Л. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. – Алматы: Экономика, 2005.
10 Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. – Алматы: Қазақстан - аудит орталығы, 2003.
11 Төлешова Г.К. Дамыған қаржылық есеп. – Алматы: Экономика, 2005.
12 «Бухгалтерлік есеп және аудит», «Бухгалтер», «Бухгалтер + Компьютер», «Бухгалтер бюллетені», «Бухгалтер плюс налоги» және т.б. журналдар.
1 «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептемелер туралы» ҚР Заңы, 2007 жылдың 28 ақпаны, № 234 - III.
2 Бухгалтерлік есеп стандарттары және оларға әдістемелік нұсқаулар. - Алматы: Центраудит, 2000 (толықтырулар мен өзгертулермен бірге).
3 Бухгалтерлік есеп шотттарының үлгі жоспары (ҚР Қаржы министрлігінің 2002 жылдың 18 қыркүйегі, № 438 бұйрығы) // Бухгалтер бюллетені. – 2003. - № 48.
4 Бухгалтерлік есеп шотттарының үлгі жоспары (ҚР Қаржы министрлігінің 18.09.02 № 438 бұйрығы) // Бухгалтер бюллетені. – 2003. - № 48.
5 Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері. – Алматы, 2001.
6 Баймуханова С.Б., Балапанова Ә.Ж. Бухгалтерлік есеп. – А.: Қазақ университеті, 2001.
7 Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә. Қаржылық есеп. – Алматы: Экономика, 2001.
8 Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп принциптері. – А.: Экономикс, 2006.
9 Назарова В.Л. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. – Алматы: Экономика, 2005.
10 Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. – Алматы: Қазақстан - аудит орталығы, 2003.
11 Төлешова Г.К. Дамыған қаржылық есеп. – Алматы: Экономика, 2005.
12 «Бухгалтерлік есеп және аудит», «Бухгалтер», «Бухгалтер + Компьютер», «Бухгалтер бюллетені», «Бухгалтер плюс налоги» және т.б. журналдар.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі
УНИВЕРСИТЕТІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Тауарлы материалдық қорлардың есебі
Қабылдаған:
Орындаған:
мамандық
Жоспар
Кіріспе
1. Тауарлы материалдық қорлар туралы түсінік
2. Тауарлы материалдық қорларды бағалау
3. Тауарлы материалдық қорларды түгендеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргі қоғамның әкімшілдік - әміршілдік жүйеден шығып, нарықтық
қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша
айтсам, жалпы мемлекеттік меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық
пен жауапкершілікті іскерлік басқарушылық үнемділікті алмастыру – нарықтық
экономиканың өзіне тән ерекшеліктері. Еліміздегі қаржы жағдайын бағалау,
объективті ғылыми негізделген және үйлесімді басқару өндірістік әсіресе
қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның бухгалтерлік жағдайын толық қарастыру
керек.
Барлық экономикалық ғылымдардың ішінде бухгалтерлік есеп пәні өз
алдына дараланып тұратын бөлек ғылыми сала деуге болады. . Өйткені қаржының
қоғамдық өндірістің даму жолында өте қажет. Бухгалтердің негізгі міндеті
– ол еліміздегі барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік тарапқа сай
есептеу жұмыстарын жүргізу болып табылады.
Қазіргі нарықтық экономиканың түбегейлі кешу кезеңінде қаржыға
жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі ауқымды болып отыр.
Өйткені қазіргі қоғамның дамуының жаңа кезеңінде өндіріс құрал –
жабдықтарының мемлекеттік меншіктен , ұжымдық және жеке меншіктерге ауысуы
кең етек алуда.
Нарықтық қатынастар жағдайда шаруашылық жүргізуші субъектіге қаржының
маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектіде қаржының жұмысы бірнеше.
Тауарлы материалдық қорлар
Өндіріс процесіне еңбек құралдарымен қатар еңбек заттары да қатысады.
Өндірістік қорлар – бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай
тұтынылатын, өзіндік құнның бірден өнімнің, жұмыстың қызметтің өзіндік
құныныа көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Кәсіпорындағы тауарлы материалдық қорлардың есебі сәйкес ұйымдастырады.
Онда мыналар белгіленген
1. Тауарлы материалдық қорлардың өлшемдері
2. Тауарлы материалдық қорлардың өзіндік құны
3. Тауарлы материалдық қорларды бағалау
4. Шығысты тану
5. Есеп берудің ашылуы
Тауарлы материалдық қорлар бұл
1. Шикізат қорлары материалдар, сатып алатын жартылай фабрикаттар мен
кешендік бұйымдар отын ыдыс және ыдыстық материалдар қосалқы
бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды қызметтерді орындау
кезінде пайдалануға арналған өзекті материалдар
2. Аяқталмаған өндіріс
3. Субьектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім тауар
түріндегі активтер
Тауарлы материалдық қорларды есепке алудың негізгі міндеттері
1. Қорлардфң уақытылы және толықтай кірістірілуіне олардың сақталу
жеріндегі және қозғалыстың барлық сатыларындағы сақталуына
бақылау жасау
2. Қорлардың қозғалысы жөніндегі барлық операцияларды уақытылы және
толықтай құжаттау
3. Көлік әзірлеу шығындары мен әзірленген қорлардың нақты өзіндік
құнын уақытылы және дұрыс анықтау
4. Көлік әзірлеу шығындарын айналым шығындарына біркелкі және дұрыс
есептеп шығарылуына бақылау
5. Қойма қорларының жағдайына бақылау жасау
6. Ішкі ресурстарды ұтқыр қолдану мақсатнда субьектіге керек емес
материалдық қорларды анықтау және сату
7. Сақталатын жерлердегі қорлардың қалдықтары мен қозғалысы жайлы дәл
мәліменттерді алу
Материалдық қундылықтарға әрекетті бақылаудың қажетті шарты болып
табылатындар
- жабдықталған қойма үй – жайлардың болуы
- материалдарды қоймалардың секциялары бойынша ал олардың ішінде
жекелеген топтар бойынша орналатыру
- материалдық құндылықтарды қабылдау мен босатуға жауапты адамдар тобын
белгілеу
- тауарлы материалдық құндылықтарды қабыолау мен босату құжаттарына
қол қою құқы берілетін лауазымды адамдар тобын белгілеу
Материалдар есебін дұрыс және тиімді уйымдастыруды камтамассыз ету
қажеттігі
1. материалдық тауардың бірегей номенклатураларын әзірлеу
2. құжат айналымының айқын жүйесі және тауарлы материалдық
құндылықтарды кіріс етү және есептен шығару жөніндегі
операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау
3. бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалпықа келтіру
4. тауарлы материалдық қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу
5. буғалтериядағы материалдардың есебі учаскісін компьютерлендіру
Өндірістік қорлар функционалдық бағыты бойынша былайша бөлінеді
1. Шикізаттр мен материалдар – бұл өнім әзірленетін еңбек заттары. Олар
өнімнің материалдық негізін қалайды. Бұл орайда шикізат – бұл ауыл
шаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіптік өнімдері ( астық мата мұнвй
сут кеніш газ) Негізгі материалдар – бұл ұқсатушы өнеркәсіптің
өнімдері ( ұн мата қант темір). Көмекші материалдар *- бұл
шығарылатын өнім құрамына енетін материалдар, бірақ негізгі
материалдардлан ерекшелігі - өнісмнің заттай негізін қаламайды. Бұл
материалдар негізгі материалдарға қосымша ретінде өнімге қажетті
сапа беру үшін қолданылады ( желім лак бояулар)
2. Сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен жиынтырықтаушы бұйымдар –
бұл белгілі бір өндеу сатыларынан өткен бірақ әлі дайынболып
табылмайтын шикізат пен материалдар. Әзірленген өнімде негізгі
материалдар сияқты ролді атқарады, яғни оның материалдық негізін
құрайды ( тоқыма өндірісінде игерілген жіп, машина жасудағы
моторлар, автомобиль жасаудағы доңғалақтар)
3. Отын – бұл мұнай өнімдері ( мұнай бензин керосин дизель отыны) қатты
отын ( көмір фтор ағаш отын) және газ тәрізділері. Отындар былай бөлінеді
А) технологиялық
Б) қозғалтқыш
Г) шаруашылық
4. Ыдыс және ыдыс материалдар – бұл әр түрлі материалдарды буып түйюге
тасымалдауға сақтауға пайдаланылатын заьттар ( қаптар жәшіктер қораптар)
Былайша бөлінеді
А) қызмет мерзімі мен құнына байланысты НҚ несмесе материалдардың
құрамында ескерілетін инвентарлық ыдыс
Б) өндірістік қорлардың құрамында ескерілетін инвентарлық емес ыдыстар
Жеткізу талаптарына сай ыдыстар қайтарымды ( әдетте көп рет
пайдаланылатындар ) немесе кепілді болуы мүмкін Мұндай кезде жеткізуші
сатып алушыдан кепіл алады, алоны ыдыс тапсарғаннан кейін қайтарады.
5. Қосалқы бөлшектер тозған тетіктер мен машиналық жабдықтарды
жөндеуге және алмастыруға қызмететеді.
6. Өзге материалдар – бұл өндіріс қалдықтары ( сынықтар кесінділер
ұнтақтар) түзелмейтін ақаудан қайтарылатын қалдықтар, негізгі
құралдардың шығарылуынан алған материалдық құндылықтар
7. Құрылыс материалдарын құрылысшы кәсіпорындар қолданылады және
құрылыс бұйымдарын әзірлеу құрылыстарды көтеру және әрлеу үйлер мен
ғимараттар ушін бөліктер салу үшін құрылыс монтаж жұмыстары
кезінде тікелей пайдаланылады.
Материалдық қорлардың барлық түрлерінің есебі 1300 Материалдар
бөлімшесінің негізгі активтік инвентарлық шоттарда жүргізіледі
1310 – шикізаттар мен материалдар шоты
1320 – Дайын өнім
1330 - Тауарлар
1340 - Аяқталмаған өндіріс
1350 - Өзге қорлар
1360 - Қорларды есептен шығару бойынша резерв
Шаруашылық субъектілері әрбір шотқа қажетті мөлшерде субшоттар мен
талдамалы шоттар аша алады. Субъектіге тиесілі емес бірақ онда уақытша
сақтауды тұрған өндірістік қорларды есепке алу үшін баланыстын тыс шоттар
пайдаланады.
Жауапты сақтауға қабылданған тауарлы материалдық құндылықтар
А) жеткізушілердің есеп айырысу құжаттарын төлеуден бас тартуына
байланысты
Б) төлеу шартының талаптары бойынша жұмсауға тыйым салынған тауарлы
материалдық құндылықтарды жеткізушілерден алғанда
В) өзге себептерге байлансыты материалдар
Қайта өңдеуге қабылданған материалдар
Монтаждауға қабылданған жабдықтар. Бұл шотты құрылыс обектісіндегі
монтаж үшін тапсырыс берушіден алвнған жабдықтардың құны ескеріледі.
Таурлы материалдық қорлардың бағалау
Материалдық қорларды дұрыс есепке алу үшін материалдардың әзірленген
номенклатурасы болуы керек.
Материалдар номенклатурасы – бұл атауы мен тиісті деректемелердің
көрсетілегн материалдардың әрбір түріне номенклатуралық нөмір белгіленіп,
дәл және тұрақты өлшем бірлігі белгіленеді. Бұған қоса, номенклатурада
материалдардың ағымдағы есепте ескерілетін бағасы қойылады.
Номенклатутуралық тізілім – номенклатура бағалық деп, ал онда көрсетілген
бағалар есептік деп аталады.
Тағайындалған нөмірін, өлшем бірлігі мен бағасын тауарлы-материалдық
қорлардың қалдығы мен қозғалысы ескерілетін барлық құжаттар мен
тіркелімдерге қояды. Талдамалы есепте материалдық құндылықтар нақты есептік
бағалар (келісім, жоспарлы-есептік) бойынша, ал жинақтамалы есеп пен есеп
беруде нақты өзіндік құны бойынша ескеріледі.
Материалдық ресурстардың нақты өзіндік құны мыналарға байланысты
анықталады:
1. Осы ресусртарды жеткізуші ұсынған несиеге сатып алғаны үшін процент
төлеуді қоса алғанда, сатып алу шығындары;
2. Коммерциялық, делдал ұйымдарға төленген үстемелер (үстеме ақылар),
комиссиялық сыйақылар;
3. Тауар биржаларының қызмет құны;
4. Кедендік баж;
5. Басқа ұйымдардың күшімен жүзеге асырылған тасымалдау сақтау
жеткізу шығындары
Материалдарды есептік бағасы бойынша ( келісім жоспарлы – есептік сатып
алу) есепке алған кезде есептік баға бойынша қор құны мен сатып алынған
қорлардың нақты өзіндік құндарының арасындағы айырма есептеу жолымен
айқындалады. Егер материалдық құндылықтардың есебі келісім бағасы бойынша
жүргізілсе онда олардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша материалдар
құны мен көлік әзірлеу шығындарынан құралатын болады. Көлік тасымалдау
шығындарының құрамына кіретіндер
1. Барлық алымдарды қоса алғанда теміржол тарифі су кіре пулы
автомобильмен және ұшақпен тасымалдау және басқа да көлік
түрлерімен тасымалдау тарифтері
2. Жеткізушілердің қоймасынан теміржломен және басқа да көлік
құралдарымен материалдарды жеткізу.
3. Қорларды сату сатып алу және әзірлеумен тікелей байланысты
іссапар шығындары.
4. Қойманың тұрақты жұмысшыларына ақы төлеуді қоспағанда қоймадағы
тиеу түсіру және буып тую жөніндегі шығындар.
5. Жабдықтаушы және делдал ұйымдарға төленген комиссиялық сыйақы.
6. Қорлар сатып алу мен тікелей байланыситы басқа шығындар
тарифтің артық төленген соммаларын қайтару және сол сияқты түзетулер
көлік дайындау шығындарының соммасы шегерілді.
Егер қорлардың талдамалы есебін жоспарлы есептік бағасы бойынша
жүргізсе онда олардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша құннан плюс
минус нақты өзіндік құны осы бағалар бойнша құнанан ауытқуынан құралады.
Бұл бағаларды субьектілердің өзі келісім бағасының негізінде көлік
әзірлеу шығындарының жоспарлы мөлшерін ескере отырып дайындайды. Көлік
әзірлеу шығындары немесе жұмсалған материалдарға қатиысты ауытқұлар
материалдық құндылықтардың шығыны келісім немесе есептік бағалар бойынша
көрсетілген шоттарға ай сайын есептен шығарылады. Көлік әзірлеу
шығындарының немесе ауытқулардың проценті олардың ай басындағы қалдығы
немесе ай ішінде келіп түскендердің соммасын материалдардың ай басындағы
қалдығының және келісім бағасы бойынша келіп түскен материалдардың
соммасын бөліп, алынған нәтижені 100 ге көбейту жолымен анықталады.
Есептелген шығарылған процент бойынша көлік әзірлеу шығындарын немесе
ауытқуды тиісті шоттарға есептіп шығарады. Материалдар түрлері немесе
топтарлың шығын көлемінде олар бойынша көлік әзірлеу шығындарының немесе
ауытқудың прроцентін табу керек болса және жеткізушілерімен тұрақты
байланыс болған кезде бухгалтерлік есептің деректері бойынша өткен
айлардағы проценттің қолданылуы мүмкін.
Өндіріске есептен шығарылатын материалдық ресурстардың нақты өзіндік
құнын анықтау мынандай әдістердің біреуін қолдану жолымен жүзеге асырулуы
мүмкін
1. Орташа өлшемді құн
2. Қорлаоды алғашқы сатып алудың бағасы бойынша бағалау әдісі ФИФО
3. Арнайы бірегейлендіру
Орташа құн ай басында қолда бар материалдық құндылықтар мен ай ішінде
келіп түскендердің құнын материалдық құндылықтардың бірлігінің санына
бөлу жолымен есептеледі.
ФИФО – бұл материалдық құндылықтарды олардың бастапқы құны бойынша
бағалау әдісі. Мұндай әдісте мынандай қағида қолданылады. Бірінші
топтамада – кіріске, бірінші болып – шығысқа яғни материалдық
құндылықтардың шығынын оларды сатып алу құны бойынша белгілі бір
кезектілікпен бағалайды алдымен бірінші сатып алынған топтаманың бағасы
бойынша материалдардың шығындарын есептеп шығарады, одан кейін -
екіншісін, содан кейін – ушіншісін және сөтіп жұмсаған материалдардың
жалпы саны біткенге дейін жасалады. Бағалау тәртібі материалдарды
жұмсаудың кезектілігіне тәуелді емес.
Арнайы жалпылама бірегейлендіру әдісі – бұл әдіс материалдық
құндылықтардың топтамалық есебін ұйымдастыру мүмкін болған жағдайда ғана
қолданылады. Егер ай соңындағы қалдықтағы үшінші немесе басқа топтың
материалдық құндылықтарының белгілі бір саны болса, онда материалдық
құндылықтардың шығысын да, қалдығын да анықтауға болады.
2007 жылғы қазан айындағы материалдық құндылықтардың қлда бары мен
қозғалысы
Көрсеткіштер Саны дана Бағасы Сомма
1.10.07 ж қалдық 1200 100 120000
Қазан айында келіп түскен
31.10.07 ( 1 топтама)
9.10.07 ( 2 топтама)
21.10.07 ( 3 топтама) 300 110 33000
28.10.07 ( 4 топтама) 400 130 52000
Кіріс жиыны 700 140 98000
Қалдықпен бірге 250 120 30000
Ай ішіндегі шығындар
1.11.07 қалдық 1650 213000
2850 333000
2150
700
1 әдіс Орташа өлшемді құн әдіс. Материалдық құндылықтың бір бірлігінің
орташа бағасы 3330002850 = 116,84 тг тең.
Шығыс 2150 * 116,84 = 251206
1.11.07 ж қалдық 700 * 116,84 = 81788 тг тең
2 әдіс ФИФО
Шығыс 1200 * 100 = 120000
300 * 100 = 33000
400 * 130 = 52000
250 * 140 = 35000
2150 240000
Қалдық 450 * 140 = 63000
250 * 120 = 30000
700 3000
3 әдіс Арнайы бірейлендіру.
Бірінші топтаманың 100 дана, төртінші топтаманың 220 дана қалдығы бар
екендігі, 210 – бастапқы қалдық бар екендігі белгілі.
1.11.07 ж қалдығы мынаған тең
210 дана * 100 = 21000
100 дана * 100 = 10000
170 дана * 140 = 23800
220 дана * 120 = 26400
700 82200
Шығыс мынаған тең 333000 – 82200 = 250800
Көрсеткіштер Орташа ФИФО Арнайы бірдейлендіру
өлшемдік құн
Шығыс саны 2150251206 2150240000 2150250800
құны
Қалдық саны
құны 70081788 70093000 70082200
Сатудың таза құны бойынша қорларды бағалау мынандай жағдайларда жүзеге
асырылады
1. Қорлардың нарықтық құнның кемуі
2. Қорларға залал келтіру
3. Толықтай немесе ішінара ескіру. Құнның төмендеу мөлшері жекелей
А) нақты заттар үшін
Б) жалғыз заттар тобы үшін
В) қорлардың бірнеше тобы үшін
Г) коммерциялық қызметтің қандай да бір түрін қатысты заттар үшін
есептеледі.
Есептеу сонымен қатар кәсіпорынның барлық қорларының жалпы құнының
негізінде жүзеге асырылуы мүмкін. Қорлардың құнын ішінара есептен шығару
нәтижесінде іске асырылмаған пайдамен байланысты ысырапты есепке алу
жүргізіледі. Батыс елдерінде сатудың таза құнын материалдық құндылықтардың
шынайы құны анықталатын бағалау әдістерінің бірі болып табылады. Оны
субъект құндылықтарын нарықта сата отырып бұл құнды қорларды сату
жөніндегі субъект шығындарына түзету жолымен алады. Фирмалар қорларды
бағалаудың жылдан жылға пайдаланатын әдісін таңдап ала алады. Шынайы
негіздеме болған кезде фирма себептер мен жылдық есепке әсерін баяндай
отырып басқа әдісті қолдана бастай алады.
Тауарлы материалдық құндылықтарды бағалау әдістерінің кәсіпорындарында
қолданылуын қарастырамыз.
2007 жылдың 1 қаңтарында Алинур жауапкершілігі шектеулі серіктестікке
100 дана бағасы 10000 тенге тұратын қалдық болған. 5 қаңтарды әр данасы
80 теңгеден 300 дана тауар, 17 қаңтарда әр данасы 90 теңгеден тұратын 200
дана тауар, ал 28 қаңтарада әр данасы 100 теңгеден тұратын 500 дана
тауар сатылып алып ай ішінде оның 700 данасы әр данасы 130 теңгеден
сатылған. Алинур тауарлы материалды құндылықтарын орташа өлшемдік құн
әдісі бойынша бағалаған.
Көрсеткіштер Тауар саны Әр дананың Тауардың жалпы
өзіндік құны құны
1.01.2007ж қалдық 100 100 10000
Кіріс
5.01.07 300 80 24000
17.01.07
28.01.07 200 90 18000
Барлығы
500 100 50000
1100 102000
Тауарлардың орташа өзіндіқ құны
102000
1100
Сатудан түскен жалпы кіріс 700 * 130 = 91000
Ай соңындағы қалдық 1100 – 700 = 400, ал оның өзіндік құныф 400 * 92,72 =
37088
Сатылған тауардың өзіндік құын 700 * 92,72 = 64904 теңге ал сатудан
түскен кіріс 91000 – 64904 = 26096 теңге
Материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу жөніндегі құжаттама
Материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу бойынша типтік құжаттар
әзірленеді. Оларды уақытылы жазып, дұрыстап рәсімдеу үйлесімді
ұйымдасьтыру есепе пен осы қорлардың сақталу әрі дұрыс пайдалануына
бақылау жасауға мүмкіндік береді. Субъектінің бас бухгалтері дұрыс құжат
айналымын типтік құжаттардың қолданылуын әзірлеуін ұйымдастырып олардың
жасалу тексеру және қабылдау кесетсін барлық орындаушыларға
жеткізушілерге жеткізуге міндетті. Материалдық қорлардың қозғалысына
байлансытты барлық операциялар құжаттармен ресімделеді. Материалдық
құндылықтар кәсіпорныға әддетті жеткізу шарты бойынша келіп түседі. Онда
жеткізілгені саны соммасы, асссортименті жинақтылығы, сапасы, есептеулер
мен жеткізу жшарты бұзғаны үшін қарастырылған санкциялардың соммасы
белгіленеді.
Келіп түсетін материалдық құндылықтардың есепті құжаттары (шот фактулара,
төлем талап тапсырмасы, тауар көлік жүк құжаттары ) жабдықтау бөліміе
жіберіледі. Жабдықтау бөлімінің қызметкерлері:
1. Осы құжаттардың деректерін ассортиментке материалдық
құндылықтардың санына, бағаға, тиеп – жөнелту мерзімдеріне қатысты
жеткізу шартына сәйкестігін тексеруге.
2. Жеткізушінің есеп айырысу құжаттарын төлеуге келісім беруге
немесе оларды төлеуден бас тартуға
3. Есеп айырысу құжаттарын келіп түсетін жүктерді есепке алудың
номер 1 нысандағы журналына тіркеуге
4. Есеп айырысу құжаттарын бухгалтерияға табыс етуге және
материалдарды алу және сақталатын жеріне дейін жеткізу туралы
өкілетті бар лауазымды тұлғаларға өкім беруге міндетті.
Материалдарды қоймадан алу үшін жеткізушіге нмесе көлік ұйымына және
өкілетті тұлғаға ( сарапшыңға агентке) бухгалтериядағы сенімхат ( 2 немесе
2А нысанды) берілді.
2А нысанын материалдық құндылықтарды алу номірленегне және тесіп
байланған берілген сенімхаттарды есепке алу журналында тіркейтін
субъектілер қолданылады.
2 нысандағы сенімхатты қолданған кезде оларды беру және алу деректері
сенімхаттың түбіршегінде тіркелінеді және 3 нысандағы жұрнал
жургізілмейді.
Материалдық құндылықтардың келіп түсуі мыналармен рәсімделеді.
1. 4 нысандағы кіріс орденімен субьектіге жеткізушілерден немесе
тысқары кәсіпорынна өндеуден келіп түскен қорларды есепке алу үшін
қолданылады. Кіріс орденін материалды жауапты тұлға қорлар қоймаға
келіп түскен күні 2 дана естіп жасайды.
2. 5 нысандағы тауар көлік жүкқұжатын жеткізуші материалдық
құндылықтар жеткізушісінің құндылықтар қоймасынан автокөлікке
орталықтарылынған түрде жеткізілген жағдайда жазып береді. Оның 1
сі жүкті жіберушіде, 2 сі материалдық құндылықтарды кіріс ету үшін
жүкті алушыға беріледі., 3 сі жүкті тасымалдағаны үшін көлік
ұйымына шот есебінде беріледі. 4 сі жолдамақағазға қоса беріледі.
3. 7 нысандағы материалды қабылдау туралы акті жеткізушілердің жолдама
құжаттарының деректерімен салыстырғанда сандық және сапалық
айырмашылығы бар қорларды қабылдауды рәсімдеу үшін қолданылады.
Акт сондай – ақ құжаттарсыз келіп түскен материалды қабылданған
кезде жасалады. Қабылдау комиссиясы материалды жауапты тұлғаның
және жеткізушінің өкілінің немесе мүддесі жоқ ұйым өкілінің
ьміндетті түрде қатысуымен актіні 2 дана етіп жасайды. Материалдық
құндылықтар қабылданғаннан кейін актілер қоса берілген құжаттармен
бірге былай бөлінеді 1 ші данасы бухгалтерияға, 2 ші данасы
жабдықтау бөліміне немесе жеткізушіге шағым түсіру үшін заң
қызметіне береді.
4. Әзірлеу , сақтау және өндіру процесінде материалдық
құндылықтардың жетіспеушілігі мен ысырабы туралы акт жасалады. Олар
бойынша кему нормасы белгіленбеген әзірлеу сақтау және өндіру
процесінде тұрған материалдық қорлардың ысырабы анықталған
жағдайда қолданылады.
Акт қордың сақталуы үшін жауапкершілігі бөлімшісінің есебінен шығарылған
және олардың құнын кінәлі тұлғаның есебінен өтетуге негіздеме болып
табылады. Құжаттар 7 нысандағы актіге қоса беріледі, 2 данада толтырылады
және оған комиссия мен кінәлі адамдар қол қояды да 1 данасы бухгалтерияға
беріледі, 2 данасы бөлімшеде қалады.
5. Материялдық құндылықтардың табиғи кему нормасы шегіндегі ысырабы
туралы акт 7 субьектінің қоймасына жеткізушілерлден немесе тысқары
кәсіпорындардан өңделіп түскен қорларға нормалар белгіленіп осы
табиғи кему нормасы шегіндегі анықталған қор ысырабын рәсімдеу
үшін колданады. Акт 4 нысандағы кіріс орденіне қоса беріледі.
Материалдық құдылықтардың қоймаға қабылданғанын рәсімдеген кезде
акт 2 данада жасалады. Біреуі қоймаға екіншісі бухгалтерияға
беріледі.
6. Жүкқұжатпен рәсімделетіндер
А) материалдық құндылықтардың өңдеуден келіп түсуі
Ә) пайдаланылмаған материалдардың қоймаға қайтарылуы
Б) табыстылықтан материалдардың келіп ... жалғасы
УНИВЕРСИТЕТІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Тауарлы материалдық қорлардың есебі
Қабылдаған:
Орындаған:
мамандық
Жоспар
Кіріспе
1. Тауарлы материалдық қорлар туралы түсінік
2. Тауарлы материалдық қорларды бағалау
3. Тауарлы материалдық қорларды түгендеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргі қоғамның әкімшілдік - әміршілдік жүйеден шығып, нарықтық
қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша
айтсам, жалпы мемлекеттік меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық
пен жауапкершілікті іскерлік басқарушылық үнемділікті алмастыру – нарықтық
экономиканың өзіне тән ерекшеліктері. Еліміздегі қаржы жағдайын бағалау,
объективті ғылыми негізделген және үйлесімді басқару өндірістік әсіресе
қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның бухгалтерлік жағдайын толық қарастыру
керек.
Барлық экономикалық ғылымдардың ішінде бухгалтерлік есеп пәні өз
алдына дараланып тұратын бөлек ғылыми сала деуге болады. . Өйткені қаржының
қоғамдық өндірістің даму жолында өте қажет. Бухгалтердің негізгі міндеті
– ол еліміздегі барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік тарапқа сай
есептеу жұмыстарын жүргізу болып табылады.
Қазіргі нарықтық экономиканың түбегейлі кешу кезеңінде қаржыға
жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі ауқымды болып отыр.
Өйткені қазіргі қоғамның дамуының жаңа кезеңінде өндіріс құрал –
жабдықтарының мемлекеттік меншіктен , ұжымдық және жеке меншіктерге ауысуы
кең етек алуда.
Нарықтық қатынастар жағдайда шаруашылық жүргізуші субъектіге қаржының
маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектіде қаржының жұмысы бірнеше.
Тауарлы материалдық қорлар
Өндіріс процесіне еңбек құралдарымен қатар еңбек заттары да қатысады.
Өндірістік қорлар – бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай
тұтынылатын, өзіндік құнның бірден өнімнің, жұмыстың қызметтің өзіндік
құныныа көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Кәсіпорындағы тауарлы материалдық қорлардың есебі сәйкес ұйымдастырады.
Онда мыналар белгіленген
1. Тауарлы материалдық қорлардың өлшемдері
2. Тауарлы материалдық қорлардың өзіндік құны
3. Тауарлы материалдық қорларды бағалау
4. Шығысты тану
5. Есеп берудің ашылуы
Тауарлы материалдық қорлар бұл
1. Шикізат қорлары материалдар, сатып алатын жартылай фабрикаттар мен
кешендік бұйымдар отын ыдыс және ыдыстық материалдар қосалқы
бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды қызметтерді орындау
кезінде пайдалануға арналған өзекті материалдар
2. Аяқталмаған өндіріс
3. Субьектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім тауар
түріндегі активтер
Тауарлы материалдық қорларды есепке алудың негізгі міндеттері
1. Қорлардфң уақытылы және толықтай кірістірілуіне олардың сақталу
жеріндегі және қозғалыстың барлық сатыларындағы сақталуына
бақылау жасау
2. Қорлардың қозғалысы жөніндегі барлық операцияларды уақытылы және
толықтай құжаттау
3. Көлік әзірлеу шығындары мен әзірленген қорлардың нақты өзіндік
құнын уақытылы және дұрыс анықтау
4. Көлік әзірлеу шығындарын айналым шығындарына біркелкі және дұрыс
есептеп шығарылуына бақылау
5. Қойма қорларының жағдайына бақылау жасау
6. Ішкі ресурстарды ұтқыр қолдану мақсатнда субьектіге керек емес
материалдық қорларды анықтау және сату
7. Сақталатын жерлердегі қорлардың қалдықтары мен қозғалысы жайлы дәл
мәліменттерді алу
Материалдық қундылықтарға әрекетті бақылаудың қажетті шарты болып
табылатындар
- жабдықталған қойма үй – жайлардың болуы
- материалдарды қоймалардың секциялары бойынша ал олардың ішінде
жекелеген топтар бойынша орналатыру
- материалдық құндылықтарды қабылдау мен босатуға жауапты адамдар тобын
белгілеу
- тауарлы материалдық құндылықтарды қабыолау мен босату құжаттарына
қол қою құқы берілетін лауазымды адамдар тобын белгілеу
Материалдар есебін дұрыс және тиімді уйымдастыруды камтамассыз ету
қажеттігі
1. материалдық тауардың бірегей номенклатураларын әзірлеу
2. құжат айналымының айқын жүйесі және тауарлы материалдық
құндылықтарды кіріс етү және есептен шығару жөніндегі
операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау
3. бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалпықа келтіру
4. тауарлы материалдық қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу
5. буғалтериядағы материалдардың есебі учаскісін компьютерлендіру
Өндірістік қорлар функционалдық бағыты бойынша былайша бөлінеді
1. Шикізаттр мен материалдар – бұл өнім әзірленетін еңбек заттары. Олар
өнімнің материалдық негізін қалайды. Бұл орайда шикізат – бұл ауыл
шаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіптік өнімдері ( астық мата мұнвй
сут кеніш газ) Негізгі материалдар – бұл ұқсатушы өнеркәсіптің
өнімдері ( ұн мата қант темір). Көмекші материалдар *- бұл
шығарылатын өнім құрамына енетін материалдар, бірақ негізгі
материалдардлан ерекшелігі - өнісмнің заттай негізін қаламайды. Бұл
материалдар негізгі материалдарға қосымша ретінде өнімге қажетті
сапа беру үшін қолданылады ( желім лак бояулар)
2. Сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен жиынтырықтаушы бұйымдар –
бұл белгілі бір өндеу сатыларынан өткен бірақ әлі дайынболып
табылмайтын шикізат пен материалдар. Әзірленген өнімде негізгі
материалдар сияқты ролді атқарады, яғни оның материалдық негізін
құрайды ( тоқыма өндірісінде игерілген жіп, машина жасудағы
моторлар, автомобиль жасаудағы доңғалақтар)
3. Отын – бұл мұнай өнімдері ( мұнай бензин керосин дизель отыны) қатты
отын ( көмір фтор ағаш отын) және газ тәрізділері. Отындар былай бөлінеді
А) технологиялық
Б) қозғалтқыш
Г) шаруашылық
4. Ыдыс және ыдыс материалдар – бұл әр түрлі материалдарды буып түйюге
тасымалдауға сақтауға пайдаланылатын заьттар ( қаптар жәшіктер қораптар)
Былайша бөлінеді
А) қызмет мерзімі мен құнына байланысты НҚ несмесе материалдардың
құрамында ескерілетін инвентарлық ыдыс
Б) өндірістік қорлардың құрамында ескерілетін инвентарлық емес ыдыстар
Жеткізу талаптарына сай ыдыстар қайтарымды ( әдетте көп рет
пайдаланылатындар ) немесе кепілді болуы мүмкін Мұндай кезде жеткізуші
сатып алушыдан кепіл алады, алоны ыдыс тапсарғаннан кейін қайтарады.
5. Қосалқы бөлшектер тозған тетіктер мен машиналық жабдықтарды
жөндеуге және алмастыруға қызмететеді.
6. Өзге материалдар – бұл өндіріс қалдықтары ( сынықтар кесінділер
ұнтақтар) түзелмейтін ақаудан қайтарылатын қалдықтар, негізгі
құралдардың шығарылуынан алған материалдық құндылықтар
7. Құрылыс материалдарын құрылысшы кәсіпорындар қолданылады және
құрылыс бұйымдарын әзірлеу құрылыстарды көтеру және әрлеу үйлер мен
ғимараттар ушін бөліктер салу үшін құрылыс монтаж жұмыстары
кезінде тікелей пайдаланылады.
Материалдық қорлардың барлық түрлерінің есебі 1300 Материалдар
бөлімшесінің негізгі активтік инвентарлық шоттарда жүргізіледі
1310 – шикізаттар мен материалдар шоты
1320 – Дайын өнім
1330 - Тауарлар
1340 - Аяқталмаған өндіріс
1350 - Өзге қорлар
1360 - Қорларды есептен шығару бойынша резерв
Шаруашылық субъектілері әрбір шотқа қажетті мөлшерде субшоттар мен
талдамалы шоттар аша алады. Субъектіге тиесілі емес бірақ онда уақытша
сақтауды тұрған өндірістік қорларды есепке алу үшін баланыстын тыс шоттар
пайдаланады.
Жауапты сақтауға қабылданған тауарлы материалдық құндылықтар
А) жеткізушілердің есеп айырысу құжаттарын төлеуден бас тартуына
байланысты
Б) төлеу шартының талаптары бойынша жұмсауға тыйым салынған тауарлы
материалдық құндылықтарды жеткізушілерден алғанда
В) өзге себептерге байлансыты материалдар
Қайта өңдеуге қабылданған материалдар
Монтаждауға қабылданған жабдықтар. Бұл шотты құрылыс обектісіндегі
монтаж үшін тапсырыс берушіден алвнған жабдықтардың құны ескеріледі.
Таурлы материалдық қорлардың бағалау
Материалдық қорларды дұрыс есепке алу үшін материалдардың әзірленген
номенклатурасы болуы керек.
Материалдар номенклатурасы – бұл атауы мен тиісті деректемелердің
көрсетілегн материалдардың әрбір түріне номенклатуралық нөмір белгіленіп,
дәл және тұрақты өлшем бірлігі белгіленеді. Бұған қоса, номенклатурада
материалдардың ағымдағы есепте ескерілетін бағасы қойылады.
Номенклатутуралық тізілім – номенклатура бағалық деп, ал онда көрсетілген
бағалар есептік деп аталады.
Тағайындалған нөмірін, өлшем бірлігі мен бағасын тауарлы-материалдық
қорлардың қалдығы мен қозғалысы ескерілетін барлық құжаттар мен
тіркелімдерге қояды. Талдамалы есепте материалдық құндылықтар нақты есептік
бағалар (келісім, жоспарлы-есептік) бойынша, ал жинақтамалы есеп пен есеп
беруде нақты өзіндік құны бойынша ескеріледі.
Материалдық ресурстардың нақты өзіндік құны мыналарға байланысты
анықталады:
1. Осы ресусртарды жеткізуші ұсынған несиеге сатып алғаны үшін процент
төлеуді қоса алғанда, сатып алу шығындары;
2. Коммерциялық, делдал ұйымдарға төленген үстемелер (үстеме ақылар),
комиссиялық сыйақылар;
3. Тауар биржаларының қызмет құны;
4. Кедендік баж;
5. Басқа ұйымдардың күшімен жүзеге асырылған тасымалдау сақтау
жеткізу шығындары
Материалдарды есептік бағасы бойынша ( келісім жоспарлы – есептік сатып
алу) есепке алған кезде есептік баға бойынша қор құны мен сатып алынған
қорлардың нақты өзіндік құндарының арасындағы айырма есептеу жолымен
айқындалады. Егер материалдық құндылықтардың есебі келісім бағасы бойынша
жүргізілсе онда олардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша материалдар
құны мен көлік әзірлеу шығындарынан құралатын болады. Көлік тасымалдау
шығындарының құрамына кіретіндер
1. Барлық алымдарды қоса алғанда теміржол тарифі су кіре пулы
автомобильмен және ұшақпен тасымалдау және басқа да көлік
түрлерімен тасымалдау тарифтері
2. Жеткізушілердің қоймасынан теміржломен және басқа да көлік
құралдарымен материалдарды жеткізу.
3. Қорларды сату сатып алу және әзірлеумен тікелей байланысты
іссапар шығындары.
4. Қойманың тұрақты жұмысшыларына ақы төлеуді қоспағанда қоймадағы
тиеу түсіру және буып тую жөніндегі шығындар.
5. Жабдықтаушы және делдал ұйымдарға төленген комиссиялық сыйақы.
6. Қорлар сатып алу мен тікелей байланыситы басқа шығындар
тарифтің артық төленген соммаларын қайтару және сол сияқты түзетулер
көлік дайындау шығындарының соммасы шегерілді.
Егер қорлардың талдамалы есебін жоспарлы есептік бағасы бойынша
жүргізсе онда олардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша құннан плюс
минус нақты өзіндік құны осы бағалар бойнша құнанан ауытқуынан құралады.
Бұл бағаларды субьектілердің өзі келісім бағасының негізінде көлік
әзірлеу шығындарының жоспарлы мөлшерін ескере отырып дайындайды. Көлік
әзірлеу шығындары немесе жұмсалған материалдарға қатиысты ауытқұлар
материалдық құндылықтардың шығыны келісім немесе есептік бағалар бойынша
көрсетілген шоттарға ай сайын есептен шығарылады. Көлік әзірлеу
шығындарының немесе ауытқулардың проценті олардың ай басындағы қалдығы
немесе ай ішінде келіп түскендердің соммасын материалдардың ай басындағы
қалдығының және келісім бағасы бойынша келіп түскен материалдардың
соммасын бөліп, алынған нәтижені 100 ге көбейту жолымен анықталады.
Есептелген шығарылған процент бойынша көлік әзірлеу шығындарын немесе
ауытқуды тиісті шоттарға есептіп шығарады. Материалдар түрлері немесе
топтарлың шығын көлемінде олар бойынша көлік әзірлеу шығындарының немесе
ауытқудың прроцентін табу керек болса және жеткізушілерімен тұрақты
байланыс болған кезде бухгалтерлік есептің деректері бойынша өткен
айлардағы проценттің қолданылуы мүмкін.
Өндіріске есептен шығарылатын материалдық ресурстардың нақты өзіндік
құнын анықтау мынандай әдістердің біреуін қолдану жолымен жүзеге асырулуы
мүмкін
1. Орташа өлшемді құн
2. Қорлаоды алғашқы сатып алудың бағасы бойынша бағалау әдісі ФИФО
3. Арнайы бірегейлендіру
Орташа құн ай басында қолда бар материалдық құндылықтар мен ай ішінде
келіп түскендердің құнын материалдық құндылықтардың бірлігінің санына
бөлу жолымен есептеледі.
ФИФО – бұл материалдық құндылықтарды олардың бастапқы құны бойынша
бағалау әдісі. Мұндай әдісте мынандай қағида қолданылады. Бірінші
топтамада – кіріске, бірінші болып – шығысқа яғни материалдық
құндылықтардың шығынын оларды сатып алу құны бойынша белгілі бір
кезектілікпен бағалайды алдымен бірінші сатып алынған топтаманың бағасы
бойынша материалдардың шығындарын есептеп шығарады, одан кейін -
екіншісін, содан кейін – ушіншісін және сөтіп жұмсаған материалдардың
жалпы саны біткенге дейін жасалады. Бағалау тәртібі материалдарды
жұмсаудың кезектілігіне тәуелді емес.
Арнайы жалпылама бірегейлендіру әдісі – бұл әдіс материалдық
құндылықтардың топтамалық есебін ұйымдастыру мүмкін болған жағдайда ғана
қолданылады. Егер ай соңындағы қалдықтағы үшінші немесе басқа топтың
материалдық құндылықтарының белгілі бір саны болса, онда материалдық
құндылықтардың шығысын да, қалдығын да анықтауға болады.
2007 жылғы қазан айындағы материалдық құндылықтардың қлда бары мен
қозғалысы
Көрсеткіштер Саны дана Бағасы Сомма
1.10.07 ж қалдық 1200 100 120000
Қазан айында келіп түскен
31.10.07 ( 1 топтама)
9.10.07 ( 2 топтама)
21.10.07 ( 3 топтама) 300 110 33000
28.10.07 ( 4 топтама) 400 130 52000
Кіріс жиыны 700 140 98000
Қалдықпен бірге 250 120 30000
Ай ішіндегі шығындар
1.11.07 қалдық 1650 213000
2850 333000
2150
700
1 әдіс Орташа өлшемді құн әдіс. Материалдық құндылықтың бір бірлігінің
орташа бағасы 3330002850 = 116,84 тг тең.
Шығыс 2150 * 116,84 = 251206
1.11.07 ж қалдық 700 * 116,84 = 81788 тг тең
2 әдіс ФИФО
Шығыс 1200 * 100 = 120000
300 * 100 = 33000
400 * 130 = 52000
250 * 140 = 35000
2150 240000
Қалдық 450 * 140 = 63000
250 * 120 = 30000
700 3000
3 әдіс Арнайы бірейлендіру.
Бірінші топтаманың 100 дана, төртінші топтаманың 220 дана қалдығы бар
екендігі, 210 – бастапқы қалдық бар екендігі белгілі.
1.11.07 ж қалдығы мынаған тең
210 дана * 100 = 21000
100 дана * 100 = 10000
170 дана * 140 = 23800
220 дана * 120 = 26400
700 82200
Шығыс мынаған тең 333000 – 82200 = 250800
Көрсеткіштер Орташа ФИФО Арнайы бірдейлендіру
өлшемдік құн
Шығыс саны 2150251206 2150240000 2150250800
құны
Қалдық саны
құны 70081788 70093000 70082200
Сатудың таза құны бойынша қорларды бағалау мынандай жағдайларда жүзеге
асырылады
1. Қорлардың нарықтық құнның кемуі
2. Қорларға залал келтіру
3. Толықтай немесе ішінара ескіру. Құнның төмендеу мөлшері жекелей
А) нақты заттар үшін
Б) жалғыз заттар тобы үшін
В) қорлардың бірнеше тобы үшін
Г) коммерциялық қызметтің қандай да бір түрін қатысты заттар үшін
есептеледі.
Есептеу сонымен қатар кәсіпорынның барлық қорларының жалпы құнының
негізінде жүзеге асырылуы мүмкін. Қорлардың құнын ішінара есептен шығару
нәтижесінде іске асырылмаған пайдамен байланысты ысырапты есепке алу
жүргізіледі. Батыс елдерінде сатудың таза құнын материалдық құндылықтардың
шынайы құны анықталатын бағалау әдістерінің бірі болып табылады. Оны
субъект құндылықтарын нарықта сата отырып бұл құнды қорларды сату
жөніндегі субъект шығындарына түзету жолымен алады. Фирмалар қорларды
бағалаудың жылдан жылға пайдаланатын әдісін таңдап ала алады. Шынайы
негіздеме болған кезде фирма себептер мен жылдық есепке әсерін баяндай
отырып басқа әдісті қолдана бастай алады.
Тауарлы материалдық құндылықтарды бағалау әдістерінің кәсіпорындарында
қолданылуын қарастырамыз.
2007 жылдың 1 қаңтарында Алинур жауапкершілігі шектеулі серіктестікке
100 дана бағасы 10000 тенге тұратын қалдық болған. 5 қаңтарды әр данасы
80 теңгеден 300 дана тауар, 17 қаңтарда әр данасы 90 теңгеден тұратын 200
дана тауар, ал 28 қаңтарада әр данасы 100 теңгеден тұратын 500 дана
тауар сатылып алып ай ішінде оның 700 данасы әр данасы 130 теңгеден
сатылған. Алинур тауарлы материалды құндылықтарын орташа өлшемдік құн
әдісі бойынша бағалаған.
Көрсеткіштер Тауар саны Әр дананың Тауардың жалпы
өзіндік құны құны
1.01.2007ж қалдық 100 100 10000
Кіріс
5.01.07 300 80 24000
17.01.07
28.01.07 200 90 18000
Барлығы
500 100 50000
1100 102000
Тауарлардың орташа өзіндіқ құны
102000
1100
Сатудан түскен жалпы кіріс 700 * 130 = 91000
Ай соңындағы қалдық 1100 – 700 = 400, ал оның өзіндік құныф 400 * 92,72 =
37088
Сатылған тауардың өзіндік құын 700 * 92,72 = 64904 теңге ал сатудан
түскен кіріс 91000 – 64904 = 26096 теңге
Материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу жөніндегі құжаттама
Материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу бойынша типтік құжаттар
әзірленеді. Оларды уақытылы жазып, дұрыстап рәсімдеу үйлесімді
ұйымдасьтыру есепе пен осы қорлардың сақталу әрі дұрыс пайдалануына
бақылау жасауға мүмкіндік береді. Субъектінің бас бухгалтері дұрыс құжат
айналымын типтік құжаттардың қолданылуын әзірлеуін ұйымдастырып олардың
жасалу тексеру және қабылдау кесетсін барлық орындаушыларға
жеткізушілерге жеткізуге міндетті. Материалдық қорлардың қозғалысына
байлансытты барлық операциялар құжаттармен ресімделеді. Материалдық
құндылықтар кәсіпорныға әддетті жеткізу шарты бойынша келіп түседі. Онда
жеткізілгені саны соммасы, асссортименті жинақтылығы, сапасы, есептеулер
мен жеткізу жшарты бұзғаны үшін қарастырылған санкциялардың соммасы
белгіленеді.
Келіп түсетін материалдық құндылықтардың есепті құжаттары (шот фактулара,
төлем талап тапсырмасы, тауар көлік жүк құжаттары ) жабдықтау бөліміе
жіберіледі. Жабдықтау бөлімінің қызметкерлері:
1. Осы құжаттардың деректерін ассортиментке материалдық
құндылықтардың санына, бағаға, тиеп – жөнелту мерзімдеріне қатысты
жеткізу шартына сәйкестігін тексеруге.
2. Жеткізушінің есеп айырысу құжаттарын төлеуге келісім беруге
немесе оларды төлеуден бас тартуға
3. Есеп айырысу құжаттарын келіп түсетін жүктерді есепке алудың
номер 1 нысандағы журналына тіркеуге
4. Есеп айырысу құжаттарын бухгалтерияға табыс етуге және
материалдарды алу және сақталатын жеріне дейін жеткізу туралы
өкілетті бар лауазымды тұлғаларға өкім беруге міндетті.
Материалдарды қоймадан алу үшін жеткізушіге нмесе көлік ұйымына және
өкілетті тұлғаға ( сарапшыңға агентке) бухгалтериядағы сенімхат ( 2 немесе
2А нысанды) берілді.
2А нысанын материалдық құндылықтарды алу номірленегне және тесіп
байланған берілген сенімхаттарды есепке алу журналында тіркейтін
субъектілер қолданылады.
2 нысандағы сенімхатты қолданған кезде оларды беру және алу деректері
сенімхаттың түбіршегінде тіркелінеді және 3 нысандағы жұрнал
жургізілмейді.
Материалдық құндылықтардың келіп түсуі мыналармен рәсімделеді.
1. 4 нысандағы кіріс орденімен субьектіге жеткізушілерден немесе
тысқары кәсіпорынна өндеуден келіп түскен қорларды есепке алу үшін
қолданылады. Кіріс орденін материалды жауапты тұлға қорлар қоймаға
келіп түскен күні 2 дана естіп жасайды.
2. 5 нысандағы тауар көлік жүкқұжатын жеткізуші материалдық
құндылықтар жеткізушісінің құндылықтар қоймасынан автокөлікке
орталықтарылынған түрде жеткізілген жағдайда жазып береді. Оның 1
сі жүкті жіберушіде, 2 сі материалдық құндылықтарды кіріс ету үшін
жүкті алушыға беріледі., 3 сі жүкті тасымалдағаны үшін көлік
ұйымына шот есебінде беріледі. 4 сі жолдамақағазға қоса беріледі.
3. 7 нысандағы материалды қабылдау туралы акті жеткізушілердің жолдама
құжаттарының деректерімен салыстырғанда сандық және сапалық
айырмашылығы бар қорларды қабылдауды рәсімдеу үшін қолданылады.
Акт сондай – ақ құжаттарсыз келіп түскен материалды қабылданған
кезде жасалады. Қабылдау комиссиясы материалды жауапты тұлғаның
және жеткізушінің өкілінің немесе мүддесі жоқ ұйым өкілінің
ьміндетті түрде қатысуымен актіні 2 дана етіп жасайды. Материалдық
құндылықтар қабылданғаннан кейін актілер қоса берілген құжаттармен
бірге былай бөлінеді 1 ші данасы бухгалтерияға, 2 ші данасы
жабдықтау бөліміне немесе жеткізушіге шағым түсіру үшін заң
қызметіне береді.
4. Әзірлеу , сақтау және өндіру процесінде материалдық
құндылықтардың жетіспеушілігі мен ысырабы туралы акт жасалады. Олар
бойынша кему нормасы белгіленбеген әзірлеу сақтау және өндіру
процесінде тұрған материалдық қорлардың ысырабы анықталған
жағдайда қолданылады.
Акт қордың сақталуы үшін жауапкершілігі бөлімшісінің есебінен шығарылған
және олардың құнын кінәлі тұлғаның есебінен өтетуге негіздеме болып
табылады. Құжаттар 7 нысандағы актіге қоса беріледі, 2 данада толтырылады
және оған комиссия мен кінәлі адамдар қол қояды да 1 данасы бухгалтерияға
беріледі, 2 данасы бөлімшеде қалады.
5. Материялдық құндылықтардың табиғи кему нормасы шегіндегі ысырабы
туралы акт 7 субьектінің қоймасына жеткізушілерлден немесе тысқары
кәсіпорындардан өңделіп түскен қорларға нормалар белгіленіп осы
табиғи кему нормасы шегіндегі анықталған қор ысырабын рәсімдеу
үшін колданады. Акт 4 нысандағы кіріс орденіне қоса беріледі.
Материалдық құдылықтардың қоймаға қабылданғанын рәсімдеген кезде
акт 2 данада жасалады. Біреуі қоймаға екіншісі бухгалтерияға
беріледі.
6. Жүкқұжатпен рәсімделетіндер
А) материалдық құндылықтардың өңдеуден келіп түсуі
Ә) пайдаланылмаған материалдардың қоймаға қайтарылуы
Б) табыстылықтан материалдардың келіп ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz