Баян Сұлу АҚ мысалында операциялық және қаржылық тұтқа әсеріне талдау жүргізу

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Экономика және бизнес жоғары мектебі

Қаржы кафедрасы

СӨЖ

Тақырыбы: «Баян Сұлу» АҚ мысалында операциялық және қаржылық тұтқа әсеріне талдау жүргізу

Орындаған:

Тексерген:

Алматы, 2017 жыл

«Баян Сұлу» АҚ мысалында шығындарды жіктеу.

Қаржы менеджменті тұрғысынан шығындар үш санатқа бөлінеді:

а) ауыспалы (маржиналды) ;

б) тұрақты;

в) аралас.

Ауыспалы шығындар - өндіріс көлемінің өсуі мен азаюы және өнімді өткізу барысында сәйкес көбееді немесе азаяды (сомада) . Бұндай ауыспалы шығындарды кейде маржиналды шығындар деп атайды. Ауыспалы шығындар түсім көлеміне шығындар деңгейін салыстыру (%) жолымен талданады. Бұл топқа кіретіндер: шикізатқа шығындар; көлік шығындары; еңбек төлеміне шығындар; өндірістік мақсаттар үшін отынға, газға және электр энергиясына; орау мен ыдысқа (қап, күпсек, қорап, жәшік және т. б. ) шығатын шығын. Келесі кестеде компанияның тұрақты шығындары көрсетілген. Жалпы шығындары 2 жыл салыстыру нәтижесінде 16, 3%-ға азайған.

Шығындар(мың тг. )

2015

2014

Ауытқу(+, -)

Шығындар(мың тг. ): Транспорттық шығындар

2015: 425500

2014: 549494

Ауытқу(+, -): -123994

%: -22, 5%

Шығындар(мың тг. ): Жалақы және өндіріске қатысты шығындар

2015: 705435

2014: 445409

Ауытқу(+, -): 260026

%: 58, 4%

Шығындар(мың тг. ): Жарнама және маркетинг шығындары

2015: 119574

2014: 107951

Ауытқу(+, -): 11623

%: 10, 8%

Шығындар(мың тг. ): Материалдар

2015: 103051

2014: 105323

Ауытқу(+, -): -2272

%: -2, 16%

Шығындар(мың тг. ): Тозу және амортизация

2015: 55289

2014: 43701

Ауытқу(+, -): 11588

%: 26, 5%

Шығындар(мың тг. ): Іс-сапар шығындары

2015: 29722

2014: 28505

Ауытқу(+, -): 1217

%: 4, 3%

Шығындар(мың тг. ): Өнімді бақылау, экспертиза және сертификаттауға байланысты шығындар

2015: 14382

2014: 18051

Ауытқу(+, -): -3669

%: -20, 3%

Шығындар(мың тг. ): Арендаға байланысты шығындар

2015: 120979

2014: 70475

Ауытқу(+, -): 50504

%: 71, 66%

Шығындар(мың тг. ): Эксплуатациялық шығындар

2015: 32616

2014: 47484

Ауытқу(+, -): -14868

%: -31, 3%

Шығындар(мың тг. ): Сауда агенттерінің қызметі

2015: 9307

2014: 79345

Ауытқу(+, -): -70038

%: -88, 3%

Шығындар(мың тг. ): Басқалары

2015: 62886

2014: 56569

Ауытқу(+, -): 6317

%: 11, 17%

Шығындар(мың тг. ): Өндіріске байланысты барлық шығындар

2015: 1473719

2014: 1760330

Ауытқу(+, -): -286611

%: -16, 3%

Тұрақты шығындар - бұл өндіріс көлемінің өзгерістері мен өнімнің өткізуі сомасына әсер етпейтін шығындар. Олар техника жартылай не толық жұмыс істеп немесе тіпті жұмыс істемей тұрса да есептеледі. Тұрақты шығындар абсолюттік сома бойынша талданады. Бұл топқа жататындар: жалға берілетін төлем; негізгі активтердің амортизациясы (мерзімді қарыздарды ауық-ауық төлеу жарнасымен не сатып алу жолымен төлеп құтылу) ; материалдық емес активтердің тозуы; ғимараттар мен үй-жайлардың күтуіне кететін шығындар; кадрларды даярлауға шығатын шығындар және т. б.

Тұрақты шығындардың маңызды ерекшелігі келесіде: олардың көбін кәсіпорын міндетті түрде (іскерлік белсенділігі, нарық коньюктурасының, шаруашылық қызмет нәтижелерінің деңгейінен тәуелсіз) жабуға мәжбүр. Келесі кестеде компанияның тұрақты шығындары бойынша талдау көрсетілген. Ол бойынша жалпы тұрақты шығындар 2 жылды салыстыру кезінде 22, 73%-ға азайғанын көре аламыз. Бұл компанияның шығындарды басқаруын тиімді жүргізіп, оның азаюына қол жеткізгенінің белгісі.

Шығындар(мың тг. )

2015

2014

Ауытқу(+, -)

Шығындар(мың тг. ): Жалақы және соған қатысты шығындар

2015: 400160

2014: 411755

Ауытқу(+, -): -11595

%: -2, 81%

Шығындар(мың тг. ): Дайын өнімді қайтарумен және пайдаланылмаған өткізу бойынша резервтер

2015: 48715

2014: 78781

Ауытқу(+, -): -30066

%: -38, 16%

Шығындар(мың тг. ): Мүлікке салық және басқа да салықтар

2015: 43623

2014: 68207

Ауытқу(+, -): -24584

%: -36%

Шығындар(мың тг. ): Тозу және амортизация

2015: 45612

2014: 45441

Ауытқу(+, -): 171

%: 0, 38%

Шығындар(мың тг. ): Банктік қызметтер

2015: 20694

2014: 46244

Ауытқу(+, -): -25550

%: -55, 25%

Шығындар(мың тг. ): Комуналдық және эксплуатациялық шығындар

2015: 21707

2014: 19620

Ауытқу(+, -): 2087

%: 10, 64%

Шығындар(мың тг. ): Тауарлы несиелер бойынша компенсация

2015: -

2014: 92439

Ауытқу(+, -): 92439

%: -

Шығындар(мың тг. ): Сақтандыру бойынша шығындар

2015: 10685

2014: -

Ауытқу(+, -): -10685

%: -

Шығындар(мың тг. ): Іс-сапарлық және өкілдік шығындар

2015: 20244

2014: 19485

Ауытқу(+, -): 759

%: 3, 89%

Шығындар(мың тг. ): Жөндеу және ұстау шығындары

2015: 5255

2014: 29581

Ауытқу(+, -): -24326

%: -82, 2%

Шығындар(мың тг. ): Материалдар

2015: 41611

2014: 38242

Ауытқу(+, -): 3369

%: 8, 8%

Шығындар(мың тг. ): Өзге де шығындар

2015: 45471

2014: 61006

Ауытқу(+, -): -15535

%: -25, 46%

Шығындар(мың тг. ): Жалпы тұрақты және әкімшілік шығындар

2015: 703777

2014: 910801

Ауытқу(+, -): -207024

%: -22, 73%

Аралас шығындар - оған шамасы өндірістің көлемінің өсуімен немесе төмендеуімен өзгеретін шығындар кіреді, бірақ, ауыспалы шығындарға қарағанда, тура сайма-сай емес. Басқаша айтқанда, бұл шығындардың тұрақты да, ауыспалы компоненттері бар. Мысалдар: тұрақты - сыйлық еңбекақы, сатудан пайыздарды қарастыратын сауда агеттерінің сыйақысы; өнімнің сақтауы мен тасымалдауына шығындар; коммуникацияларға (телефон, Интернет және т. б. ) .

Материалдық - техникалық қамтамасыз етуге шығындар жартылай ауыспалы болып келеді. Осындай шығындардың өзгерісі сатылы сипатты. Өзгерістер секіріс тәрізді де, бір қалыпты да болуы мүмкін.

Ұзақмерзімді болашақта барлық шығындар ауыспалы болып келеді. Кәсіпорынның қызметінде әдетте бір кезеңді атап бөлуге болады (әдетте бір жылдан аспайтын), оның барысында өндіріс деңгейінің өзгеруі тек қана кейбір пайдаланатын ресурстар есебінде қамтамасыз етіледі (шикізат, материалдар, қызметкерлер құрамының саны және т. б. ), ал қалғандары тұрақты болып қала береді. Дәл осы кезең үшін шығындар тұрақты және ауыспалыларға бөлінеді. Бұл кезеңді релевантты деп атайды. Дәл осы үшін шығындарды тұрақты мен ауыспалыларға бөлінуі іске асырылады.

Компанияның негізгі қызметі бойынша қаржылық көрсеткіштері келесі кестеде берілген. 3 жылды салыстыру нәтижесінде компанияның пайдасы 2014 жылы 15, 4%-ға, ал 2015 жылы 272%-ға ұлғайғанын көре аламыз.

№

Көрсеткіштер

2013

2014

2015

13-14

14-15

13-15

№: 1

Көрсеткіштер: Өндіріс көлемі, тонна

2013: 38372

2014: 41080

2015: 30834

13-14: 7, 05%

14-15: -24, 9%

13-15: -19, 6%

№: 2

Көрсеткіштер: Дайын өнімді өткізу көлемі, тонна

2013: 37237

2014: 40264

2015: 31648

13-14: 8, 13%

14-15: -21, 4%

13-15: -15%

№: 3

Көрсеткіштер: Түсім, млн. тг

2013: 17460

2014: 19547

2015: 19155

13-14: 11, 9%

14-15: -2%

13-15: 9, 7%

№: 4

Көрсеткіштер: Сатудың өзіндік құны, млн. тг

2013: 15264

2014: 16168

2015: 15974

13-14: 5, 9%

14-15: -1, 2%

13-15: 4, 65%

№: 5

Көрсеткіштер: Жалпы шығындар, млн. тг.

2013: 1037

2014: 1720

2015: 1552

13-14: 65, 86%

14-15: -9, 78%

13-15: 49, 66%

№: 6

Көрсеткіштер: Пайда, млн. тг

2013: 408

2014: 471

2015: 1753

13-14: 15, 4%

14-15: 272%

13-15: 329, 6%

Шығынсыздық нүктесі - өмір сүру үшін кәсіпорынның осы белестен өтуі қажет. Шығынсыздық нүктесінен төмен сатулар залалдарды әкеледі; Сол себептен экономистер шығынсыздық нүктесінен тиімділік шегі (табалдырығы) деп атайды. (Табалдырық) шек неғұрлым жоғары, соғұрлым оны аттау қиын. Тиімділік табалдырығының төмендеуіне жалпы маржаның өсуімен (бағаны көтеріп немесе өткізу көлемін өсіріп) ауыспалы шығындарды азайта отырып) немесе тұрақты шығындардың қысқартуымен жетуге болады.

Бизнес үшін ең тәуір жағдайлар - төмен тұрақты шығындардың жоғары жалпы маржамен үйлесуі. Тұрақты шығындардың жалпы маржа коэффициентіне бөлуімен тиімділік табалдырығын есептеп аламыз.

Тиімділік (шегі) табалдырығы (шығынсыздық нүктесі) - бұл өткізуден алынған түсім, оның барысында кәсіпорынның залалы да, пайдасы да жоқ. Жалпы маржа тұрақты шығындардың жабуына жетіп, пайдасы нөлге тең.

Жалпы маржа = түсім - ауыспалы шығындар

Жалпы маржа коэффициенті = жалпы маржа / сатудан түскен түсім

Пайдалылық шегі = тұрақты шығындар / жалпы маржа коэффициенті

Жалпы маржа(2014) = 19 547 000 мың тг. - 1 760 330 мың тг. = 17 786 670 мың тг.

Жалпы маржа(2015) = 19 155 000 мың тг. - 1 473 719 мың тг. = 17 681 281 мың тг.

Жалпы маржа коэффициенті(2014) = 17 786 670 мың тг. / 19 547 000 мың тг. = 0, 9099

Жалпы маржа коэффициенті(2015) = 17 681 281 мың тг. / 19 155 000 мың тг. = 0, 923

Пайдалылық шегі(2014) = 910 801 мың тг. / 0, 9099 = 1 000 990 218, 7 тг

Пайдалылық шегі(2015) = 703 777 мың тг. / 0, 923 = 762 488 624, 05 тг

Өндірілетін тауарлардың қандай санына тиімділік шегі (табалдырығы) сәйкес келіп тұрғанын анықтап, сатулар бірлігінде өндіріс көлемінің шекті маңызын табамыз. Осы санынан төмен өндірудің кәсіпорын үшін пайдасы жоқ.

Шығынсыздық нүктесі (сатулар бірлігінде) = тұрақты шығындар / (тауар бірлігінің бағасы -ауыспалы шығындар) тауар бірлігі

Шығынсыздық нүктесі(2014) = 910 801 мың тг. / (16 168 000 мың тг. - 1 760 330 мың тг. ) * 40 264тонн(х шт) = 0, 063/х

Шығынсыздық нүктесі(2015) = 703 777 мың тг. / (15 974 000 мың тг. - 1 473 719 мың тг. ) * 31 648тонн(х шт) = 0, 048/х

Тиімділік шегін біле отыра, кәсіпорынның қаржылық беріктігінің шегін анықтай аламыз. Өткізуден алған нақты түсім мен тиімділік шегі арасындағы айырым кәсіпорынның қаржылық беріктігінің қорын құрайды. Егер өткізуден түсім тиімділік шегінен төмен түссе, кәсіпорынның қаржылық жағдайы нашарлайды.

Операциялық тұтқа - кәсіпорын өзінің қызмет барысында шығаратын тұрақты шығындар үлесі. Бұл көрсеткіш өнімнің өзіндік құнында кәсіпорынның тұрақты шығындардан тәуелділігін сипаттап, оның іскерлік тәуекелінің маңызды сипаттамасы болып келеді. Фирманың технологиялық саясатымен анықталатын өзіндік құн пайыздар мен салықтарды төлеу алдындағы пайданың шамасына әжептәуір әсер етуі мүмкін (ЕВІТ) . Өзіндік құн неғұрлым жоғары, тұрақты шығындар үлесі соғұрлым жоғары және сәйкес, фирманың бағалы қағаздар тәуекелі де жоғарылау.

Операциялық тұтқаның ықпал жасау күші ( DOL) = Жалпы маржа /пайда

Операциялық тұтқаның ықпал жасау күші (2014) = 19 547 000 мың тг. / 471 000 мың тг. = 41, 5

Операциялық тұтқаның ықпал жасау күші (2015) = 19 155 000 мың тг. / 1 753 000 мың тг. = 10, 93

10, 93/41, 5*100-100= - 73, 66%

Тұрақты шығындардың 22, 73%-ға төмендеуі және пайданың 272%-ға өсуі операциялық тұтқаның 73, 66%-ға төмендеуіне әкелді.

Операциялық тұтқаның деңгейі сатулар көлемінің 1% өзгеруіне қарай пайданың пайыздық өзгерісінің шамасын анықтауға мүмкіндік береді. Мұнда ЕВІТ өзгеруі DOL% құрайды. Сонымен, түсімнің 1% өзгеруі пайданың маңызды құбылуына әкеледі. Шығынсыздық нүктесінде операциялық тұтқа деңгейінің маңызы шексіздікке ұмтылады. Сатулар көлемінің шығынсыздық нүктесінен сәл ауытқулар барысында бизнес тиімділігінің айтарлықтай өзгерісі байқалады.

Операциялық тұтқаның дұрыс пайдалануы, тұрақты және ауыспалы шығындарды мақсатқа сәйкес пайдалануы, тез өзгеріліп тұрған жағдайларда олардың ара қатысын дер кезінде өзгерту кәсіпорын пайдасының қалыптасу әлеуетін жоғарылатуға және оның іскерлік тәуекелін төмендетуге мүмкіндік береді.

Қаржылық тұтқа (леверидж) - ол кәсіпорынмен қарыздық қаржыларын пайдалануын сипаттайды. Қаржылық леверидж - қаржыландырудың көлемі мен құрылымын өзгерту жолымен фирманың пайдасына ықпал жасаудың әлеуетті мүмкіндігі, яғни ұзақмерзімді міндеттемелер.

Қарыздық қаражаттарды әр түрлі үлесін пайдаланудың барысында өз капиталымен қосымша алынған деңгейін білдіретін көрсеткіш қаржылық тұтқа әсері деп аталады. Қаржылық тұтқа түсінігімен қаржылық тәуекел түсінігі байланысты. Қаржылық тәуекел қарыздар мен несиелер бойынша пайыздарды төлеу үшін қаражаттардың болуы мүмкін жетіспеушілігімен байланысты тәуекел.

Қаржылық тұтқаның өсуімен осы кәсіпорынның тәуекелділік деңгейі жоғарылайды. Бұл келесіде білінеді: бірдей өндіріс көлемі бар, бірақ қаржылық тұтқаларының деңгейлері әр түрлі кәсіпорындардың таза пайдасының өзгеруі бірдей болмайды.

Келесі кестеде компанияның 2016 жылдың 1 шілдесі мен 1 қазаны үшін қаржылық көрсеткіштері келтірілген.

Көрсеткіш

01. 10. 16

01. 07. 16

(+, -)

Көрсеткіш: Жарғылық капитал(мың тенге)

01. 10. 16: 9 617 569, 00

01. 07. 16: 9 617 569, 00

(+, -): -

%: -

Көрсеткіш: Меншікті капитал(мың тенге)

01. 10. 16: 15 606 278, 00

01. 07. 16: 14 976 065, 00

(+, -): + 630213

%: + 4, 2%

Көрсеткіш: Жиынтық активтер(мың тенге)

01. 10. 16: 30 879 812, 00

01. 07. 16: 27 199 171, 00

(+, -): + 3680641

%: + 13, 5%

Көрсеткіш: Сату көлемі(мың тенге)

01. 10. 16: 22 002 952, 00

01. 07. 16: 12 926 395, 00

(+, -): + 9076557

%: + 70, 2%

Көрсеткіш: Жалпы кіріс(мың тенге)

01. 10. 16: 4 085 306, 00

01. 07. 16: 2 415 164, 00

(+, -): + 1670142

%: + 69, 1%

Көрсеткіш: Активтерден таза пайда(мың тенге)

01. 10. 16: 1 338 888, 00

01. 07. 16: 708 675, 00

(+, -): + 630213

%: + 88, 9%

Көрсеткіш: Жай акцияның баланстық құны(тг)

01. 10. 16: 323, 00

01. 07. 16: 309, 00

(+, -): + 14

%: + 4, 5%

Көрсеткіш: ROA

01. 10. 16: 4, 34%

01. 07. 16: 2, 61%

(+, -): + 1, 73

%: -

Көрсеткіш: ROE

01. 10. 16: 8, 58%

01. 07. 16: 4, 73%

(+, -): + 3, 85

%: -

Көрсеткіш: ROI

01. 10. 16: 18, 57%

01. 07. 16: 18, 68%

(+, -): - 0, 11

%: -

Өз (жеке) қаражаттардың тиімділігін есептеу формуласы (МҚТ) :

МҚТ = Пайдаланған активтерден таза пайда / Өз қаражаттар сомасы

МҚТ(01. 10. 16) = 1 338 888 мың тг. / 15 606 278 мың тг * 100% = 0, 085*100%= 8, 5%

МҚТ(01. 07. 16) = 708 675мың тг. / 14 976 065 мың тг * 100% = 0, 047*100%= 4, 7%

Экономикалық пайдалылығы 8, 5% болған жағдайда қаржы көздерінің басқа құрылымы нәтижесінде алынатын өз қаражаттарының пайдалылығында айырым бар. Бұл айырым қаржылық тетігінің әсері (DFL - degree of financial leverage) - өз қаражаттарының пайдалылығына өсім болып келеді.

Өндірістік (іскерлік) тәуекел немесе фирма активтерінің тәуекелі, егер ол қарыз қаражаттарын тартпаса және қаржылық тәуекел, яғни фирманың қарыз алу шешімінің нәтижесінде акция ұстаушыларына салынатын қосымша тәуекел. Фирма операцияларынан тәуекелдің біраз (біршама) дәрежесі ажырамас.

Егер фирма қарыздық қаражаттарды пайдаланса, ол өзінің инвесторларын екі топқа бөледі де өзінің өндірістік тәуекелдерінің көп бөлігін инвесторлар класында шоғырландырады. Бірақ қарапайым акциялардың ұстаушылары үшін үлкен тәуекел күтілетін табыспен орны толтырылады.

Жалпы тәуекел тұрғысынан алғанда өндірістік тәуекел белгісіздікпен өлшенеді.

ROA = Таза пайда + пайыздар (1- салық мөлшерлемесі) * 100%

Орташа жиынтық активтер

ROA(01. 10. 16) =4, 34% ; ROA(01. 10. 16) =2, 61%

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.