Ақтөбе -- Батыс Қазақстандағы қала

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Табиғи климаттық жағдайы____________________________ ____________
2. Ауыспалы егіншілік дақылдардың орны_____________________________
3. Дақылдардың суару режимі_____________________________ ___________
4. Ауыспалы егістегі есепке алынған суғарылу режимі (гидромодуль графигі)
5. Ауыспалы егіске су берудің күнтізбелік жоспары_____________________
6. Суармалы жердің су шаруашылық тепе-теңдігін есептеу_______________
7. Кәріз жүйесін жобалау____________________________ ________________
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Адамзат өмірінде жердің атқаратын қызметі өте көп. Сондықтан оны шаруашылық бағытта дұрыс пайдалана білген жөн. Ол үшін қоршаған ортаның гидрогеологиясының, ауа- райының және топырақтың белгілі бір қолайлы жағдайлары болуы керек. Оның кейбірін табиғаттың өзі берсе, кейбіреуін адам қолдан өзі жасау керек. Шөлейт жерлерде су жетіспейді, ауасы өте ыстық, жауын-шашын өте аз. Мұндай жағдайда меиорацияны жүргізу арқылы қалыпқа келтіреді. Мелиорация (лат. melioration-жақсарту) - жерді жақсартуға бағытталған техникалық және шаруашылық - ұйымдастырушылық шаралар жиынтығы. Топырақты сумен, ауамен, қоректік заттармен қамтамасыз ету тәртібін жақсартуға, оны жел, су эрозиясы сияқты қатерлі құбылыстардан қорғауға мүмкіндік береді. Мұның негізінде ауыл шаруашылық дақылдары мен мал азығы ретінде өсірілетін шөптерден ұдайы мол өнім алуға болады. Мелиорацияның Қазақстан үшін айрықа мәні бар: республика жерінің басым бөлігін шөлді, шөлейтті және жартылай шөлейтті аймақтар алып жатыр. Олардың әрдайым суландыруды қажет ететіндігін адам баласы қола, темір дәуірлерінен бастап- ақ білген. Сыр өңірі, Шу-Талас аймағы мен Іле алабы, Сарыарқа өлкесіндегі көптеген ортағасырлық қалалардан ежелгі суландыру жүйелері табылды (Қазақстанның ежелгі қалалары). Қазақстанда мелиорация жұмыстарын жүргізу нәтижесінде 1928 жылы 671 мың гектар, 1940 жылы 1153 мың гектар, 1985 жылы 2172 мың гектар суармалы егістік болды. 20 ғасырдың соңына қарай 54 мың гидротехникалық құрылыс салынды. Ол мақта, күріш, бидай, жүгері, жүзім, сондай-ақ өзге де дақылдарды , бау-бақша, мал азықтық өнімдерді өсіруге көп мүмкіншіліктер туғызды. Өндірістік қатынастың сипатына, елдің өндіргіш күштерінің дамуына , аймақтың жағдайына, жұмыс түрлеріне байланысты мелиорацияның гидротехникалық, химиялық, орман, мәдени- техникалық жұмыстар, тағы басқа түрлері жүргізіледі. Құрғату мелиорациясы артық суды құрғататын жерден сыртқа шығарады; суландыру мелиорациясы суды қажет мөлшерде керек кезінде жеткізеді; химиялық мелиорация топырақтың қышқылдығын азайтады, сор, сортаң топырақтарды бейтараптандырады; агротехникалық мелиорация топырақтың физикалық, химиялық қасиеттерін жақсартады; гидротехникалық мелиорация су және жел эрозиясын тоқтатады. Қазақстанның солтүстік облыстарында қар мелиорациясы (қар тоқтату) жүргізіледі.Мелиорацияның ішіндегі ең көп тараған түрі су мелиорациясы. Мысалы, Шу өзенінің оң жағасындағы Георгиевка, Тасөткел суландыру жүйелері тиісінше 12 және 26 мың гектар жерді суландырады. Алматы облысында су сыйымдылығы 28 миллиярд куб метр Қапшағай су қоймасы салынып, онымен 250 мың гектарға дейін жер суғарылады. Орталық Қазақстандағы Ертіс-Қарағанды каналы облыс өндірісін, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз етеді. Батыс Қазақстанда Орал-Көшім суландыру және ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйесі салынған, осындай жұмыстар Қазақстанның солтүстігінде де жүргізілуде. Қазақстан Республикасында 100 миллион гектарға жуық жер суландырылған және 730 мың гектар көлтабан суару жүйесі пайдалануға берілген. Кейінгі кездері ауыл шаруашылығын қайта құруға және жерді жеке меншікке беруге байланысты мелиорацияның шағын түрлері де дами бастады. Мелиорация кең аймақтардағы табиғи ресурстарды (топырақ, су қорлары, орман, т.б.) адам қажетіне жаратуға көп мүмкіндік береді; атмосфераның жерге жақын қабатында ылғалдылық, температура және ауаның қозғалуына оң әсерін тигізіп, пайдалы өсімдіктер мен жануарларға қолайлы жағдайлар жасайды; табиғи ортаны жақсарту арқылы адам өмір сүретін ортаны қалыпқа келтіреді.

1. Табиғи климаттық жағдайы
Ақтөбе -- Батыс Қазақстандағы қала, Ақтөбе облысы мен Ақтөбе қалалық әкімшілігінің орталығы.
Ақтөбе Қазақстанның батысында, Ақтөбе облысының солтүстік бөлігінде орналасқан. Қала ауданы -- 297,39 км². 1997 жылы қала әкімшілігінің құзырына бұрынғы Ақтөбе ауданының аумағы өтті. Құрамына Ақтөбе қаласы мен көршілес бес ауылдық округ енген жаңа әкімшілік-аумақтық құрылымның ауданы 2 338 км² тең болды. Қаланың ішімен Елек өзені мен оның тармақтары ағып өтеді, жақын маңда Ақтөбе және Сазды су қоймалары орналасқан. Еуразия құрлығының ішкі бөлігінде, мұхиттардан қашық орналасқандықтан қала климаты континенталды болып келеді.
Ақтөбе Қазақстан қалаларының арасында халық саны бойынша бесінші орында орналасқан, Батыс Қазақстан өңірінің ең ірі қаласы. Халық саны -- 387 807 адам (1 қаңтар 2015). Ақтөбеде көптеген ұлт өкілдері өмір сүреді. Саны жағынан ең көп таралған ұлттарға қазақтар (76,3 %) мен орыстар (16,89 %) жатады. Негізгі діни топтар -- мұсылмандар мен христиандар. Қала әкімшілігіне бағынышты бес ауылдық округте 51 508 адам өмір сүреді. Болашақта 1,3 млн адамды сыйдыруға тиіс қалыптасып жатқан Ақтөбе агломерациясының құрамына Ақтөбе маңындағы ондаған елді мекен кіреді.
Климаты. Қала Еуразия құрлығының ішкі бөлігінде, мұхиттардан едәуір алшақтықта орналасқан, осының кесірінен қала климаты шұғыл континенталды болып келеді. Ауа райының шұғыл континенталдығы күн мен түн, қыс пен жаз арасындағы температураның айырмашылығында, Күн радиациясы мен құрғақшылықта көрініс табады.
Қыс мезгілінде қаланың ауа райы Исландия үстіндегі терең циклон (испандық минимум) мен Моңғолия үстіндегі қуатты азиялық антициклонның әсерінде болады. Бұның кесірінен солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа бағытталған үлкен бар градиенттері пайда болады.
Ақтөбедегі орташа жиынтық Күн радиациясы тәулігіне 108 ккал-ға тең, Күн сәулесі көлемінің орташа жылдық көрсеткіші -- 2316 сағат.
Жазы ұзақ әрі ыстық. Жылына бес ай бойы күндізгі орташа температура 20 °С асып түседі. Қысы қоңыр салқын, жылымықтар болуы мүмкін. Ең қалың қар жамылғысы қараша айында байқалады (31 см). Ашық, бұлтты және жауын-шашынды күндердің жылдық саны -- сәйкесінше 174, 148 және 43 күн. Орташа жылдық бұлттылық коэффициенті -- 5,7 балл. Атмосфералық жауын-шашын ең көп түсетін ай -- маусым (35 мм), ең аз түсетін ай -- қыркүйек (19 мм).
* Орташа жылдық температура -- +5,3 C°
* Орташа жылдық жел жылдамдығы -- 2,4 мс
* Орташа жылдық ауа ылғалдылығы -- 68 %
Топырағы. Қара топырақты жерлер облыстың солтүстігінде. Мұнда топырақтың қарашіріндісі аз, негізінен қиыршық құмды келеді. Топырағы тығыз саздауыт, стрегірек жерлері саздан қалыптасқан. Аздап дренажі бар ркльефі ойпаңдау жерлерде, жердің әсіресе тығыз қабатында сортақтану көбейе түседі.
Табиғаты. Солтүстік облысы үлкен орман,үлкен айдалалар орын алады. Табиғаты флора және фауналарға бай. Торғай қорында 29 аң түрлері және 170 құс турлері есептеседі. Ақтөбе облысының өнімі 1057 өсімдік түрлері өседі: ковыль,ақселеу,аңды көже, жусан, сексеуіл,бидаық және т.б. 61 өсімдік түрлері Қазақстанның қызыл кітабына енгізілді, 22-эндемиялық қалдық түрленріне енгізілді. Солардың арасында : қызғалдақ Шренкасы, гүлтәж, бассүйек дулығы, василек және басқа 50 түр дәрілік өсімдік әшкерленді.
Гидрогеографиясы. Қала Елек өзеніне Қарғалы өзені құйып, оның аңғары 15 км дейін ұлғаятын жерінде орналасқан. Қаланың орталығымен Електің сол жақ тармағы Сазды өзені, солтүстік-батысымен Електің тағы бір тармағы -- Жіңішке өзені ағып өтеді. Сазды өзені ірі сауда-саттық орындары орналасқан қала орталығынан ағып өтетіндіктен 2010 жылдан бастап өзен жағасын қалпына келтіру жұмыстары қолға алынды. Қаланың оңтүстік бөлігінде Тамды өзенінің төменгі тұсы орналасқан. Солтүстіктегі Заречный ауданының шетімен Қарғалының сол жақ тармағы Песчанка өзені ағып өтеді. Кірпішті ауданының батысымен Қарғалының оң жақ сағасы Бұтақ өзені ағып өтеді.
Қаладан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км қашықтықта ақтөбеліктер Ақтөбе теңізі деп атап кеткен, 1988 жылы іске қосылған, сыйымдылығы 245 млн м³ болатын Ақтөбе су қоймасы орналасқан. Оңтүстік-батысқа қарай 8 км қашықтықта қала тұрғындарының дәстүрлі демалыс орнына айналған Сазды су қоймасы орналасқан (1967 жылы салынған). Солтүстік-шығысқа қарай 60 км қашықтықта қала маңындағы ең үлкен қолдан жасалған су айдыны -- сыйымдылығы 280 млн м³ тең Қарғалы су қоймасы орналасқан (1975 жылы салынған).

2. Ауыспалы егіншілік дақылдардың орны
1-кесте
Дақылдар
Танап саны
Суғару саны
Суғару норм.m,м3га
Суғармалау норм. М,м3га
Суғару кезеңі

Басы
Аяғы
Ұзақтығы
Қияр
166 га
2
1
2
3
4
5
400
400
500
500
500

2300
20.V
10.VI
25.VI
10.VII
20.VII

26.V
16.VI
1.VII
16.VII
26.VII

7
7
7
7
7
Капуста
85га
1
1
2
3
4
5
6
400
400
550
550
550
550

3000
15.V
5.VI
25.VI
15.VII
1.VIII
15.VIII
18.V
8.VI
28.VI
18.VII
3.VIII
18.VIII
4
4
4
4
3
4
Жоңышқа
249 га
3
1
2
3
4
5
800
800
800
800
800

4000
5.V
5.VI
1.VII
20.VII
10.VIII
14.V
14.VI
9.VII
29.VII
19.VIII
10
10
9
10
10

Дақылдың нақты су өтімін есептеу
2- кесте
Дақыл
М, м3га
F, га Алқап ауданы
Q нетто, м3га
Qбрутто, м3га
Қияр
2300
166
381,8
477,25
Капуста
3000
85
255
318,75
Жоңышқа
4000
249
996
1245
Барлығы
9300
500
1632,8
2041

Q нетто= F∙ М , м3га Qбрутто =Q неттоη (ПӘК), м3га
Дақылдарды танапқа отырғызу (Ақтөбе облысы)
3- кесте
Дақылдар
Танап саны
Танап
F, га
α
Картоп
2
1,2
166
0,33
Жаздық бидай
1
3
85
0,17
Жоңышқа
3
4,5,6
249
0,49
Барлығы
6

500
0,99
α - дақылдардың ауыспалы егістегі алып жатқан орны
F- суару алқабының ауданы, га
α = F*100%F
α = 166*100%500=0,33
α = 85*100%500=0,17
α = 249*100%500=0,49

3. Дақылдардың суару режимі
Суару режимі- әр дақылдың қай уақытта ,неше рет және қанша мөлшерде су ішетінін айтады.
Суару режимінің 3 түрі бар:
1. Жобаланған
2. Есептелген
3. Пайдаланылған суару режимі

Есептелген суару режимі қазіргі кезде 2 жолмен анықталып жүр.Бұлар:

1)Академик Костяковтың тәсілі Су тепе- теңдік әдісі
2)Альпатев тәсілі Биоклиматтық

Біз осы курстық жұмысты суару режимін академик Костяковтың тәсілі бойынша есептеп, анықтаймыз.

I .Жалпы су пайдалану ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.