Жаңа Замандағы Осман империясының дәстүрлі құрылымы. Шығыс мәселесінің пайда болуы

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 2 бет
Таңдаулыға:

Жаңа Замандағы Осман империясының дәстүрлі құрылымы.

Шығыс мәселесінің пайда болуы

Түріктердің әскери сәттіліктері көшпенділердің тайпалық байланыстарымен түсіндірілді. Тайпалық одақтың басшысы - санджак бей болды. Көшпенді жаунгерлер тұраққа тоқтағанда, сипах кавалерияның негізін құрды. Олардың әрқайсысына әскери қызмет көрсеткені үшін, тимар, яғни жер иелігі берілді. Тимарды мұрагерлік жолмен қалдыру әскери қызметпен байланысты болды. Тимар иқтаға ұқсас болды.

Ірі жер иеліктері - зеямет деп аталынды. Олар сипах әскерлерінің қолбасшыларына берілді. Тимариотттар мен зеяметтердің шаруашылықтарын мұсылман емес шаруалар - райялар жүргізді. Әскери күштің негізі янычар жауынгерлері болды. Олар сұлтан сарайының ішіндегі құл балалардан іріктеніп алынды. Тұтқындар жүйесі Осман империясы үшін негізгі болды. Түрік сұлтаны барлық мұсылмандар үшін Алланың жаршысы болып саналды. Сұлтан туыстарына ең ірі және шұрайлы жерлер - хассамдао мен арпалықтар бөлінді. Бұл жерлер салық төлеуден босатылғанымен, мұрагерлік жолмен беріле алмады. Жалпы, мемлекет жер иеліктерінің барлық түрлерін қатаң бақылады. Бүкіл жерлер мемлекеттік деп саналды, оларды сұлтан атынан шенеуніктер басқарып отырды.

Жерлердің біраз бөлігі жеке меншікте болды. Олар мүлік деп аталынды. Оған қоса салық төлеуден босатылған, діни жер иеліктері - вакф ұғымы болды. Жоғарыда айтылған жер иеленудің жүйесі феодалдық сепаратизмнің нығаюына жол бермеді. Империяда мұрагерлік жер иеленудің аристократиясы қалыптаспады.

Алайда бұл жүйенің өзіндік әлсіз жақтары да болды. Бл жүйенің ен әлсізі сұлтан болды. Себебі, таққа талас нәтижесінде династиялық қақтығыстар, бауырлардың бір-бірін өлтіруі кең етек алды.

Үкіметті ұлы везир басқарды. Биліктің орталық аппараты 3 жүйеден тұрды - әскери-әкімшілік, қаржылық және діни. VI ғ. Мемлекет 16 облысқа (уәлаят) бөлінді. Олардың әрқайсысын бейлер бей басқарды. Оларға уездердің санджақ бейлері бағынды. II Мехмед сұлтан кезінде Осман империясының Канун-намэ” заңдар жинағы қабылданды. Салықтан дінбасылар мен сотшы-казилер босатылды. Түркі емес халықтарға - гректер, арабтар, еврейлер, славяндар мен т. б. қатан бақылау орнады.

I Сүлейман кезінде империяның алтын ғасырлар кезеңі басталды. Бірақ XIX ғ. империя дағдарысқа тірелді. Мемлекеттік қазына сарқыла бастады, империяның әскери күші әлсіреді, елде бірнеше көтерілістер өтті. Міндетті түрде реформалар қажетті болды.

XVII ғ. екінші жартысында Махмед Кепрюлю реформаларды жүзеге асыра бастады. Реформалар құрылымды нығайту мен тимарлық жүйені күшейтуге бағытталды. Бұл өз кезегінде сипах жауынгерлерінің кшеюіне әкеп соқтырды. Жалпы орталық биліктің беделі көтерілді. Бірақ дағдарыстың себептері жойылмады. XVIII ғ. олар әлдеқайда үлкен күшпен көрінді. XVII-XVIII ғ. ғ. Осман империясы соғыстарда бірнеше рет жеңіліс табады. Еуропалық державалар Түркиямен соғыс нәтижесінде, бірнеше жеңілдіктерді иеленді. Оған Франция, Ұлыбритания, Австрия жатады. 1740 ж. бастап Түркия өзі үшін тиімсіз бірнеше шарттарға қол қойды. Ақырындап, империяға шетелдік капитал ене бастады.

Түркияның капиталистік дамуда Еуропадан қалуы, XVIII ғ. Шығыс мәселесінің пайда болуына әкеп соқты. Осы кезден бастап, Түркия Еуропалық мемлекеттердің тәуелділігіне түседі.

III Селим мен II Махмуд реформаларымен елде янычарлар орнына еуропалық үлгіде әскер құрылады. Армияға неміс офицерлері шақырылады. Одан кейін, әкімшілік пен мәдениет салаларына еуропалық үлгіде өзгертулер енгізілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.