Жарықтың дисперсиясы туралы

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Жарықтың дисперсиясы

Сыну көрсеткіші жарық шоғының түсу бұрышына тәуелді емес, алайда шоқтың түсіне тәуелді. Мұны ашқан Ньютон болатын.

Ньютон телескоптарды жетілдіру жұмысымен шұғылдана оты рып, объктивтен шыққан кескіннің шеттері боялғанына көңіл аудар ды. «Ол бұл құбылысты тамаша лады да, тұңғыш рет- жарық сәуле лерінің алуан түрлі екендігін ж\е бұған дейін еш кім ойламаған, жа рық түстерінің ерекшелігін зерттеді. » (Ньютон қабіріні басына жа зылған сөз) . Линзадан шыққан кескіннің кемпірқосақ түсіне бояла тыны әрине, Ньютонға дейінде байқалған. Призма арқылы қараған нәрселердің шеттері де кемпірқосақ түсті болатыны байқалған. Призма арқылы өткен жарық сәулелері шоғының шеттері боялған болады.

Ньютонның негізгі тәжірибесі даналықпен жасалған қарапайым тәжірибе еді. Ньютон призмаға көлденең қимасы кішкене жарық шо ғын түсіруді ойлап тапты. Күн ніңжарық сәулесі терезе қақпағындағы кішкене тесік арқылы, қараңғылаған үй ішіне жіберілді. Жарық шоғы шыны призмаға түсіп сынды да, қарсы қабырғаға кемпірқосақ түсте рімен кезек боялған ұзарған кескін түсті. Кемпірқосақ негізгі 7 түстен құралады деген ғасырларға созылған дәстүр бойынша, Ньютон мы надай 7 түсті бөліп алды: күлгін, көк, көгілдір, жасыл, сары, қызғылт сары ж\е қызыл. Түсті жолақтың өзін Ньютон спектр деп атады.

Тесікті қызыл шынымен жауып қойып, Ньютон қабырғадан тек- қы зыл дақ, көк шынымен жауып- көк дақ т. с. с. байқады. Бұдан бұрын жорамалдағандай, ақ сәулені призма боямайтындығы анықталды. Призма жарықты өзгертпейді, оны тек құрам ды бөліктерге жіктейді. Ақ жарықтың құрылымы күрделі, одан әр түсті шоқты бөліп алуға бо лады. Олардың тек бірлескенәрекеті ғана бізге ақ түс әсерін туғыза ды. Шынында да егер біріншіге қарағанда 180-қа бұрылған, екінші призманың көмегі мен спектрдің бүкіл шоқтарын жинасақ, онда та ғы ақ жарық шығарып аламыз. Спектрдің кез келген бір бөлігін, мы салы жасыл бөліп алып, жарықты тағы бір призмадан өтуге мәжбүр етсек, енді боялуда өзгеріс болмайды.

Ньютон жасаған тағы бір қорытынды оның «Оптика» трактатында былай айтылған: «Түстерінде айырмашылық бар сәулелер шоқта рының сыну дәрежеле рінде де айырмашылық болады» (Олар үшін сыну көрсеткіші әр түрлі болады) . Ең көп сынатын -күлгін сәулелер, барлығынан аз сынатын-қызыл сәулелер. Жарықтың сыну көрсеткі шінің жарық түсіне тәуелділігін Ньютон дисперсия деп атады.

Сыну көрсеткіші жарықтың зат ішіндегі жылдамдығына тәуелді. Сыну абсолют көрсеткіші:n=c\v. Қызыл жарықты қызыл түсті сәуле зат ішіндегі жылдамдығы үлкен болғандықтан, аз сынады, ал күлгін жарықтыкі ең кіші болғандықтан, күлгін түсті сәуле көп сынады. Міне сондықтан да призма жарықты жіктейді. Бостықта әр түрлі жарықтың жылдамдықтары бірдей. Егер олай болмаса, онда мысалы, Рёмер бақылаған Юпитер серігі Ио көлеңкеден шыққан кезде - қызыл бо лып көрінер еді. Бірақ олай байқалмады.

Бертін келе түстің жарық толқындарының физикалық сипаттамала рына(тербеліс жиілігіне немесе толқын ұзындығына) тәуелділігі ай қындалған болатын. Сондықтан бұрын Ньютон айтып кеткен анық талмадан гөрі, дисперсияға тереңірек анықтама беруге болады. Дисперсия деп жарықтың сыну көрсеткішінің тербеліс жиілігіне (не толық ұзындығына) тәуелділігін айтады.

Ақ жарық құрылымының күрделі екендігін біле отырып, табиғатта ғы неше түрлі тамаша бояуларды түсіндіруге болады. Егер нәрсе, мысалы парақ қағаз, өзіне түсетін әр түсті сәулелердің барлығын шағылдырса, онда ол ақ сияқты болады. Қағазды қызыл бояумен боясақ, біз басқа бір түсті жарық шығармаймыз, бірақ бар түстің бі разын қағазбен ұстап қаламыз. Енді тек қызыл сәулелер ғана шағы лады, қалғандарын қағаздағы бояу жұтып алады. Шөп және ағаш тардың жапырақтары жасыл болып көрінетін себебі, өздеріне түс кен Күн сәулелерінің ішінен олар тек жасылдарын ғана шағылдыра ды, ал қалғандарын жұтып алады. Егер шөпке, қызыл сәулелерді ға на өткізіп, қызыл шыны арқылы қарасақ, онда шөп қарауытып көрі неді.

Ньютон ашқан дисперсия құбылысы - түстердің табиғатын түсіну ге жасалған алғашқы қадам.

Түстің жарық толқындарының жиілігіне (немесе ұзындығына) тәуіл ділігі айқындал ғаннан кейін дисперсияны түсіну тереңдеді.

Түс дегеннің не екенін әркім біледі. Түске берілетін анықтама мы надай: түс- саналы көру түйсігі ретінде материалдық объектілердің қасиеттердің бірі. Адам объектіні 0көріп қабылдау процесіне оған нақты түсті «меншіктеп» береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.